W całości na żywo : koncerty jako forma upamiętniania albumów muzycznych

1

MaciejSmółka

Wcałościnażywo.Koncertyjakoformaupam iętnianiaa l b u m ó w m u z yc z nyc h

Wstęp

Niepamiętam,kiedyprzesłuchałempierwsząpłytę,alezatobezproble mumogęprzywołaćemocje,któreodczuwamz a każdymrazem,kiedy słuchamAmericanIdiotGreenDaya,OnanIslandDavidaGilmouraczy NoLineontheHorizonU2.Kontaktzwszystkimitymipłytamiodsyłamni edokonkretnychwydarzeńzmoje-gożycia–

muzykastajesięsprzężonazosobistymdoświadczeniemizyskujenow ą,indywidualnąwartość.Niepamiętamteż,kiedyposzedłemnapierws zykoncert,alez a tobezproblemumogęprzywołaćemocje,któretowar zyszyłymipodczaskoncer-tówGreen Dayaw2005roku,Davida Gilmouraw2006rokuczyU2w2009roku.Wtedy,porazkolejny,alet y m r azemnażywo,odtworzyłemmojewcześniejszedoświadczeniez przyw oływanymipowyżejalbumamimuzycznymi.Zostałoonowtedyugrunt owanelubzmodyfkowane,ana

pewnoutrwalone.Przykładypodanepowyżejprezentująsytuację,wkt órejsamskonfrontowałemswojeuprzedniostwo-

rzonewyobrażenienatematdziełaartystycznegoz jegowersjąwykony wanąnażywo,bezpośrednioprzezichautorów.Teraz,poanalizietegoz agadnienia,czegoefektyzaprezentujęwtymartykule,jestemprzekon any,żepodobnedoświadczeniaprzeżywaliinniuczestnicytychwydarz eń,choćnapewnonaswójwłasnysposób.

Koncertymuzykipopularnejsąbardzoczęstotylkokompilacjąutwor ów,któredanyartystauznazanajbardziejodpowiedniedowykonania.

Biorąctopoduwagę,d o świadczeniesłuchaniadanegoalbumumuzy cznego,traktowanegojakospójnedzieło,niejestzwykleodtwarza nenażywo.Występująjednakwyjątkiodtejre-

guły,którymizajmęsięwtymartykule.Niektórzymuzycydecydująs iębowiemn a odegraniepłytyodpoczątkudokońcawtrakcieswoj egowystępumuzyczne-

go.Wykonywaniealbumu„wcałościnażywo”częstotowarzyszyspec jalnymtra-

MaciejSmółka

somkoncertowym,organizowanymprzeważniezokazjirocznicywyda niakrążka,c h ęciprzypomnieniaodanejczęścitwórczościlubzewz ględunatakieżyczeniefanówlubsamegowykonawcy.

Teo b s e r w a c j e b y łyi m p u l s e m d o p r z e p r o w a d z e n i a badańnadfenomenemkoncertówjakoelementuupamiętnianiadzie łaartystycznego.Interesowałymnied w a wymiarytakiegoupamiętnie nia–indywidualnyikolektywny,rozumianyjakogrupafanów,krytykówczy społecznośćmuzyczna.Jednązgłównychinspiracjidop o d j ęciategoz a g a d n i e n i a byłal e k t u r a k s i ążkiPaulaConnertonaJ a k społecze ń-

stwapamiętają¹,będąceja b s o l u t n y m kanonembadańpamięciolog icznych.Wąt-

kik s i ążkipoświęconerytuałomu p a m i ętniania,m nemotechnic ei o d t w a r z a n i u m o żnazłatwościąodnieśćdomuzykiikoncertów.

Wzwiązkuztymposłużęsięn i m i j a ko n a r z ędziamid o własnycha n a l i z . Drugimn i e z w y k l e u żytecznymt e k -

s t e m , któryjednocześniebędziestanowićpodstawęmoichbadań,j estRecordandHold:PopularM u s i c b e t w e e n Personala n d Collectiv eMemorya u t o r s t w a Josév a n

Dijck²,wktórymautorkapodejmujetematzależnościpomiędzymuzyk ąipamię-

ciąwkontekściesłynnejholenderskiejlistyprzebojówTop2000.M uzykajesttutak żetraktowanajakoczynnikwpływającynapamięćz arównoindywidualną,jaki kolektywną,którypełniznaczącąrolęwp rocesieupamiętniania.

Lekturytychtekstówzainspirowałymniedopodjęciarozważań natematko-

relacjip o m i ędzyko n c e r t a m i a naszymio s o b i s t y m i d o świadcz eniamiz m u z y k ąo r a z powszechnym potwierdzeniemdu żejw artościartystycznej danegoalbumu,a tymsamymzdolnościjeg otwórcy.Wszczególnościzainteresowałymnieprzy-

padkiodgrywaniacałychalbumównażywo,comożnapotraktowaćjak oupamięt-

n i a n i e pomnikówartystycznych.Zasadnymjestwięcspojrzenienat ozagadnieniezperspektywytzw.memorystudies,aletakżepopul armusicstudiesczyszerokoro-zumianegokulturoznawstwa.

Celemmojegotekstubędziewięcprzestudiowaniefenomenuwykon ywaniacałychalbumównażywoorazpotencjalnychefektówtakiegodz iałania,zamierzo-

nychlubniezamierzonych.Wmoichbadaniachjakogłównąbazęteoret ycznąpo-

traktowałemartykułJosévanDijck,któryznakomicienakreślasposoby wykorzy-

staniaanalizpamięciologicznychwkontekścieprocesusłuchaniamuzy ki.Poniższyartykułpowinienbyćwięctraktowanyjakoodpowiedź,jakró wnieżkontynuacjawątków

przedstawianychprzezvanDijck,rozszerzonychprzezemnieotemat kon-certówiwykonywanychwtedyalbumów.Wartykuleposłużęsiętakżeko nkretnymiprzykładamikoncertówlubtraskoncertowychjakoupamięt nianiaartystówlubichdzieł,awszczególnościprzypadkiemTheWallLi veRogeraWatersazlat2010–2013.

1 P.Connerton,Jakspołeczeństwapamiętają,Warszawa2012.

Wc a ł o ś c i n a ż y w o . K o n c e r t y j a ko fo r m a u p a m i ę t n i a n i a a l b u m ó w m u z y c z ny c h

2 J.vanDijck,RecordandHold:PopularMusicbetweenPersonalandCollective Memory,

„CriticalStudiesinMediaCommunication”2006,vol.23,nr5,s.357–374.

Głównepytaniabadawcze,którechciałbymp o s t a w i ć,odnosząs i ęd o s p o s o -

bów,wjakiealbummuzycznywykonywanynażywomożespełniaćfun kcjębudo-

w a n i a p a m i ęcio d a n y m wykonawcypoprzezwzmacnianieosobist egokontaktuz odbiorcąlubodbiorcami.Chciałbymteżpodjąćtemata trakcyjnościformykon-

c e r t ó w jakokopiowanianarzędziaalbumustudyjnegoorazkwestiia utentycznościtakiegozabiegu.Toprowadzidoostatniegoproblemu,c zylipytaniaorelacjezbio-

rowejiindywidualnejpamięci,będącychwynikiemdoświadczeńko ncertowych.

Tenapierwszyrzutokabardzoobszerneiodległeodsiebiezaga dnieniapro-

wadządownioskównatematprocesówupamiętniania,któremają miejscepod-

cz as koncertów.Pop r z e p r o w a d z o n e j a n a l i z i e n i e u l e g a wątpl iwości,żea l b u m y wykonywanewcałościnażywoprzypominająon ostalgicznejformiedystrybucjim u z y k i –

a l b u m i e muzycznym,jed no cze śnieodnawiającj ąi u w s p ó łcześ niając.Poprzezo d t w a r z a n i e płytn a żywodokonujes i ęf o r m a cele bracjii upamiętnia-

n i a dziełalubartysty,zarównowramachpamięciindywidualnej(

osobistejrelacjiis e n t y m e n t u d o twórcy),jaki zbiorowej(podkreśl eniekultowegos t a t u s u d z i e -

ł ai artysty),wykorzystującprzedew s z y s t k i m rytuało d t w o r z e n i a , autentycznośći nostalgięprzedsięwzięciajakokatalizatoratych działań.

Formadystrybucjimuzykiaprzemysłmuzyczny

Abyprawidłowozrozumiećideępłytgranychwcałościnażywo,n ależynapo-

c z ątkuprzyjrzećsięformatowialbumujakosposobudystrybucjim uzyki.Począt-

kowoutworymuzycznerozprowadzanoj a k o p o j e d y n c z e utwor yl u b k o l e k c j ękrótkichpłytwinylowych(granychzprędkością78o brotówna minutę),coza-

c z ęłosięzmieniaćpodkonieclat40.XXwieku.Wtedywłaśniedopow szechnejprodukcjiwprowadzonodużepłytywinylowe(granezprędk ością33obrotównam i n u t ę),naktórychmożnabyłozapisaćażdo 50minutmuzyki.Tensposóbza-

pisuzyskałpopularnośćwlatach50.,atwórcy,widzącpotencjałdoe ksperymen-

towaniaznowąformąprzekazu,zaczęlijąwykorzystywaćikonstruo waćalbumymuzyczne,któreposzerzałymożliwościprezentowaniaz a m y s łua r t y s t y c z n e g o przeztwórców.Zaczętotworzyćspój nepodwzględemartystycznej wizjidzieła,którewedługkoncep cjimuzykówpowinnotraktowaćsięjakojednącałość,aniekompilacj ępojedynczychutworów.

Przykłademtworzeniaalbumów,gdziedużynaciskkładzionyjest najednoli-

t o śćispójnościprzekazu,byłaideatzw.albumówkoncepcyjnych,kt órychpierw-

szymprzejawembyłkrążekIntheWeeSmallHoursFrankaSinatryz 1955roku.Formułatazostałarozwiniętawlatach60.,kiedytoswojep remierymiałytakied z i e łajakFreakOut!

FrankaZappy(1966),PetSoundsTheBeachBoys(1966)czySgt.Pep per’sLonelyHeartsClubBandTheBeatles(1967).Lata70.przyniosłyn

atomiastrozwójrockaprogresywnego,któryzaadaptowałtęformęprz ekazudo

30

swoichpotrzeb.Wtymprzypadkunawspomnieniezasługująkrążkita kichgrupj a k PinkFloyd,KingCrimson,YesczyGenesis³.

Począwszyodkońcalat70.zainteresowaniealbumemmuzycznymz aczęłospa-

dać,cowiązałosięz rosnącąpopularnościąMTV,anastępnietakżewyk orzysta-

nieminternetudodystrybucjimuzyki,coostateczniezrewolucjonizowa łoprzemysłartystyczny.Naciskporazkolejnyzostałprzeniesionyzesp ójnychkoncepcjiarty-

stycznychiwielkoformatowychpublikacjinapojedynczepiosenki,sing le.Debatanatemattzw.

„śmiercialbumumuzycznego”jestwciążaktualnawmediachbranżo- wychikręgupopularmusicstudies,gdziezjednejstronydyskutujesięw ciążistnieją-

cyiwykorzystywanypopytnaalbumykoncepcyjne⁴(jak

np.goodkid,m.

A.A.dcity

KendrickaLamaraz2012roku),przyjednoczesnymdramatycznymspa dkusprze-

dażypłytinastawieniuprzemysłunaplatformystreamingowe,playlist yipromo-

waniepojedynczychutworów⁵.Najlepszymprzykłademtegoostatnie gozjawiskasą

takieutworyjakSkyfallAdeleczyHotlineBlingDrake’a,którestałysięog ólnoświa- towymiprzebojami,mimożenieznalazłysięnażadnymalbumiedługog rającym⁶.I s t o t n y m w ątkiemw tymkontekściej e s t p r z e n i e s i e n i e płytstudyjnychn a scenękoncertową.Na jpierw j e d n a k należypodkreślići s t o t n o ś ćkoncertówwew s p ó łczesnymp r z e m y ślemuzycznym.Biorącp o d uwagę,żea l b u m muzycznyp r z e s t a łbyćd o m i n u j ącyms p o s o b e m dystrybucjiutworów,możnawnioskować,żeartyściiwydawcy skierowaliswojąuwagęwinnymkierunku,którymokazałys i ęw łaśn iewystępyn a żywo.PeterC . Dicolaz NorthwesternL a w U n i v e r s i t y w artykuleMoneyfromMusic:SurveyEvidenceonMusicians’Rev enueandLessonsAboutCopyrightIncentivesz2013rokuopublikował wynikiankiety,którąprzepro-

wadziłzudziałem5000amerykańskichmuzyków.Zdanychwynika,żeaż 28proc.i c h dochodówpochodzizwystępównażywo,22proc.znaucz ania,19proc.zza-

t r u d n i e n i a wzespołachlubflharmoniiitd.Tylko6proc.dochodup ochodzizesprzedażyutworów.Trzebajednakmiećnauwadze,żewi ększośćankietowanych

3 M.Smółka,RockMusical,RockOperaiConceptAlbum:Rockjakogatunekzawies zonymiędzyf lmem,muzykąateatrem[w:]Spotkaniazgatunkamiflmowymi:

Musical,red.B.Fiołek-Lub-c z y ńska,K.Żakieta,M.Żebrowski,Łódź2016,s.105–

4 Wartowspomniećkilkaznaczącychprzykładówwspółczesnychalbumówko122.

ncepcyjnychj a k TheSuburbsArcadeFire(2010),BiophiliaBjörk(2011),David ComestoLifeFuckedUp( 2011),goodkid,m.A.A.dcityKendrickaLamara(201 2),TheSeerSwans(2012),OnceIWasa n EagleLauryMarling(2013),…

LikeClockworkQueensoftheStoneAge(2013),SonicHighwaysFooFighters(

2014),Carrie&LowellSufjanaStevensa(2015),ToPimpaButterflyK e n d r i c k a Lamara(2015),LemonadeBeyoncé(2016),BlondeFrankaOcean(2016)czyHu -m a n z Gorillaz(2017).

5 PrzykładamitakichdebatmogąbyćtakieartykułyjakThedeathofthealbumJe mimyKiss,NewIdeas,NewOutletsScottaBanerieeczyWhyStreamingWillNever KillTheAlbumFormatS c o t t a Parsonsa.

6 HotlineBlingukazałsięwyłączniejakomateriałdodatkowynaalbumieDrake’apt .Views

z2016roku,niecałyrokpopierwotnymopublikowaniupiosenki.

toartyściwykonującymuzykępoważną.Zdrugiejstrony,autorblog aPOPRunt h e Worldp rzywołujedochodyautorówmuzykipopula r nej.Wewpisiezlistopa-

da2015rokuwylicza,żewtymrokuażokoło87proc.dochodówTaylor Swift

pochodziłozjejkoncertów⁷.Tensamblogpółrokupóźniej^8powołujesięn aof-

cjalnedaneprzytaczaneprzezmagazyn„Billboard”⁹,zktórychwynik a,żezaten

samrokwystępynażywostanowiły83,9proc.jejdochodów.Metodyw yliczaniakonkretnychkwotróżniąs i ęw z a l e żnościo d źródła,alep r z y t łaczającaprzewa-

g a koncertównads p r z e d a żąf zycznąpłyt(odpowiednio8 ,24i 9 ,79 proc.)czystreamingiem(1,18i0,77proc.)jestbezdyskusyjna.

Nasuwająsiędwawnioski,mówiąceotym,że(a)wobecnymprz emyślemu-

z y c z n y m nieopłacasięinwestowaćwalbumy,ponieważ(b)tokoncer tystanowiągłówneźródłodochodu.Mogłobysięwydawać,żetworze niewysublimowanych,spójnychwswoimprzekaziepłytzanika.Mim otowciążpojawiająsięprzykładyświadcząceo tym,żefo rm a ta je s t wy ko r zy s t yw a n a , a,con a j w a żniejszew kon-

t e k ścietegotekstu,takżeprzenoszonanasceny.Dochodypłynące bowiemzwy-

stępównażywomogąmotywowaćartystówdowniosków,żetaknapr awdęjedy-

n y m s p o s o b e m n a właściwewypromowaniewłasnegod z i e łaj e s t wykonaniego

nażywo^10–

niewystarczystworzyćspójnyalbumpomyślanyjakojedna,zwart acałość.Bystałsiępopularny,należywykonaćgonażywo,cowrezultaci enietylkon a p ędzijegosprzedaż,aletakżeprzyniesiewiększezyski dlaartysty,zarównotepieniężne,jakiwpostaciwiększejliczbyfanówi uznaniawśródkrytyków.

Jednązpierwszymtraskoncertowych,podczasktórychzaczętost osowaćtenzabieg,czyliwykonywaća lb um ko n ce p c yj ny w ca łośc in a żywo,jestta ze s p o łuT h eWhowlatach1969i1970,kiedyprezento waliwiększośćmateriałuzeswojegoalbumuTommy.Wartotakżewspo mniećtrasyzespołuPinkFloyd,którywlatach1 9 7 2 i1973grałalbumT heDarkSideoftheMoonwcałości,awlatach1980i1981płytęT h eWall.

Współcześniet a k żep o j a w i a j ąs i ęa rtyści,którzychcącp o d k re -ślićwartośćswoichdziełjakocałości,postanawiająwykonywaćje wtensposób.Dobrymip r z y k ładamim o g ąbyćt r a s y z e s p o łuGre enDayA m e r i c a n IdiotTour(niektórekoncertyw2004i2005)czyze społuGorillazDemonDays(10eksklu-

z y w n y c h koncertóww2005i2006roku).

7 Naczymtaknaprawdęzarabiająwykonawcy?,POPRunTheWorld,https://poprunthew orld.wordpress.com/2015/11/11/na-czym-tak-naprawde-zarabiaja-wykonawcy/

[26.09.2017].

8 BBMoneyMakers:TaylorSwiftzarobiła300mlnzłotychwrok,POPRunTheW orld,h t t p : / / p o p r u n t h e w o r l d . p l / b b - m o n e y - m a k e r s - t a y l o r - s w i f t - z a r o b i l a - 300-mln-zlotych-w-rok/[ 26.09.2017].

9 TaylorSwiftTopsBillboard’sTopMoney-

Makerslistof2015,Billboard.com,http://www.billboard.com/articles/news/l ist/7356755/billboard-top-40-money-makers-rich-list[26.09.2017].

10 WyjątkiemjesttutajAdele,któramimobrakuregularnychiintensywnychtrask oncerto-wychuzyskałaświetnewynikisprzedażyswoichalbumów21i25.

32

Wykonywaniecałychpłytnażywonieogranicza

sięjednaktylkodoalbumówkoncepcyjnychczytraspromującychtewy dawnictwa(zarazpopremierzekrążka).Niezwykleistotnączęściąteg ozjawiskasątrasyorganizowanezokazjirocznicywydaniadane goalbumumuzycznego.Przykładamitakichprzedsięwzięć,naktó- rychwykonywanopowstałewcześniejpłyty,są:SonicYouth–

DaydreamNation(2007–2008,20^thAnniversary

Tour),Pixies–

Doolittle(2009–2011,20^thAnniversa-

ryTour),Metallica–

Metallica(2012,EuropeanBlackAlbumTour),ManicStreetPreacher s–TheHolyBible(2014–2015,20^thAnniversary

Tour),PattiSmith–

Horses(2015,30^thAnniversary

Tour),BrianWilson–PetSounds(2016–

2017,50^thAnniver-

saryTour),Slipknot–

Iowa(2016,15^thAnniversary

Celebrations),BruceSpringsteen –TheRiver(2016–2017,TheRiverTour–35^thA nn iv er s a ry

),czyU2–

JoshuaTree

(2017,30^thAnniversary

Tour)iwieleinnych.

Innąm o t y w a c j ątegotypup r z e d s i ęwzięćl u b c a łycht r a s , wo dróżnieniuo d r o c z n i c y

l u b promocjiwydawnictwapojegowydaniu,bywazwykła

chęćrealizacjiżyczeńfanówlubsamychautorów.Wtymprzypadkunajl epiejwspomniećotrasieTheCatalogue12345678zespołuKraftwerk,kt órypocząwszyod2012rokuwyko-

nujewseriachpo8koncertówwybranepłytyopublikowanew2009roku wzesta-

wieotejsamejnazwie.PonadtoamerykańskagrupaPearlJamw2016ro kuposta-

nowiłakilkukrotniewykonaćnażywowcałościswojekrążkiVs.orazTen.

TakżewspomnianywcześniejBruceSpringsteenniejednokrotniepodc zastraskoncer-

towychwykonywałwcałościswojealbumybezkonkretnejokazji.Nato miastnanajbardziejbodajspektakularnątrasętegorodzajuw y r u s z y ł RogerWatersw la-tach2010–

2013,kiedytowykonywałwcałościalbumTheWallwrazzuwspółcze- śnionymspektaklemjejtowarzyszącym.TheWallLivestałasięnajbard ziejkasową

trasąkoncertowąwszechczasówdlasolowegoartysty¹¹,awmojejpra cyposłuży

jakojedenz głównychprzykładówrelacjipomiędzywykonywaniem albumuna

żywoapamięcią.

Koncertyapamięć

Abyzrozumiećzwiązekpomiędzyuczestnictwemwkoncertachap amięcią,nale-

żyuprzedniozastanowićsię,wjakisposóbmuzykaoddziałujenato,copa miętamy,i jaktowpływananasząświadomość.Niezwyklepomocny mwtymprzypadkuwydajesięwspominanywcześniejprzezemnieart ykułJosévanDijckRecordandHold:PopularMusicbetweenPersonal andCollectiveMemory.Autorkadzieliswojąa n a l i z ęnatrzyczęści,o pierającjąnazałożeniu,żeludzkazdolnośćwspominania

33 11 B.Allen,RogerWatersPassesMadonnaforSoloBoxscoreRecordwith$459MW

allLiveTour,Billboard.com,http://www.billboard.com/biz/articles/news/574807 0/roger-waters-passes-madonna-for-solo-boxscore-record-with-459m-wall- live[ 2 8 .09.2017].

jestjednocze śnieucieleśniana,umożliwianaiosadzana(ang.„em- bodied, enabled,andembedded”)^12przezkonkretneśrodki.Popierws ze,muzykau cieleśniakonkretneemocje,przywołującwspomnieniaui chodbiorców.Po

drugie,wspomnieniatesąumożliwianepoprzezwykorzystaniekon kretnejt e c h n o l o g i i , którajestnieodzownączęściąaktówwspo minania.Potrzecie,wspo-

m n i e n i a powiązanezmuzykąniesąwyłącznieindywidualne,alest anowiątakżee f e k t kolektywnegokontekstu.Wtymartykulechcia łbymudowodnić,żewszyst-

k i e teelementymożnaodnieśćnietylkodotakiegowydarzeniajakT op2000,aletakżedośrodowiskakoncertowego.

Wrozważaniachnatematucieleśnieniap u n k t e m wyjściowymjestp rostez a łożenie,żemuzykapełnifunkcjęmnemoniczną.Słuchaniek onkretnychutwo-

rówpozwala przywo łaćdanewydarzenia, emocjelubnastroje.

Muzykastanowin o śnikludzkiegodoświadczenia–

kiedysłuchamymuzykipodczaspewnychwy-

d a r z e ń,samek o m p o z y c j e z a c z y n a j ąo d z w i e r c i e d l a ćw r a żenia,któren a m towa-

rzyszyływ tymczasie.Dijckokreślat o m i a n e m n a s z y c h „n a s z y ch p r y w a t n y c h

»szafgrających«”,zktórychmożemyodtwarzaćnaszewspomnienia wdowolnymczasie.Niewyjaśniono,wjakisposóbzapamiętujemy muzykę,

jednakvanDijckprzytaczaopinięwielunaukowców,żełatwiejzapa danamwpamięćutwór,któ-

regowielokrotniesłuchamy.Nieustannepowtarzaniedanejkompo zycji,wykony-

w a n e j wtensamsposób,bezpośredniowpływanazapamiętywanie gowludzkich

umysłach.Stądteżtakważnymwydarzeniembyłwynalazekfonogr afu,którydałmożliwośćpowtarzalnościdanejmuzyki¹³.

Jużtutajmożepojawiaćsiępewnaanalogiadokoncertówjakoplatfor myprzy-

pominaniai upamiętniania.Gdybowiemsłuchamymuzykinażywo,zw łaszczagranejwtakisamsposób,jakwznanejnamformienaalbumiem uzycznym,fakttenodsyłanasdoemocjipowiązanychztymidźwiękami ,copowodujekolejnepo-

wtórzeniedanegoutworu,dziękiczemukontynuowanyjestcyklzapam iętywania.Z drugiejstronyjednak,trzebamiećnauwadze,żepodczask oncertównigdyniedokonujesię„identyczne”odtworzeniealbumu.Za wszejesttopewnegorodzaju

wariacjanatemat¹⁴,nacozwróciłuwagęConnertonwJakspołeczeństw apamiętają:

Istniejepewiendobrzenamznanytyppowtórzenia,którypojawiasię,gdyflm ,czyna-

g r a n a muzykalubdziełoliterackiejestodbieranyprzeznasdrugilubkolejn yraz.

[…]Takjakpowtórzoneprzedstawienietejsamejsztukiprzezinnychak torówwinnym

12 J.vanDijck,op.cit.,s.358.

13 Ibidem,s.359–360.

14 ŚwietnymprzykłademwydajesięutwórGodisontheRadiozespołuQueenso ftheStoneAgeijegowersjawykonywanaprzezzespółnażywowtrakcietrasy,pro mującejalbumSongsfort h e Deaf,kiedytomuzycypostanowilicałkowiciezmien ićaranżacje.Muzycypodczaskoncer-

tówczęstozmieniająutwory,byjeurozmaicić,unowocześnićlubzaprezentować ichwariację,byuatrakcyjnićswójwystęp.

czasiepodkreślaspecyfcznąnaturękażdegospektakluizwracanasząuwagęna różnicęp o m i ędzyposzczególnymiwykonaniami,takteż,choćwodmien nysposób,„powtó-

rzona”percepcjategosamegotekstu,nagranejpłytyczyflmuodsłaniaroz wójświa-

domościsamegoodbiorcyizwracanasząuwagęnaróżnicępomiędzyposzczeg ólnymio d c z y t a n i a m i . Wobydwuprzypadkachcałkowitepowtórzeniejestje dyniepozorne¹⁵.

Autorużywatutajprzykładuspektakliteatralnych,którezłatwością mogąpo-

służyćjakoanalogiadokoncertów.Odtworzeniemuzykipodczaswystę pówmu-

z y k ó w nażywoniejestwięcidentycznymodwzorowaniemichtwórcz ości,ajejwersją,którapowoduje,żeodbiorcaporównujeiodnosisłysza newariacjedoswo-

ichugruntowanychwspomnień,jakrównieżkonfrontujejez obecnąr z e c z y w i -

stością.Możetoprowadzićdoutrwaleniaemocjiiwrażeń,któredotych czasbyłys p r z ężonezutworem,jednakdużobardziejprawdopodobn ymscenariuszemjestkonfrontacja,refeksjaiewentualniemodyfkacj a. Wyobraźmys o b i ew i ęcsytuację,wktórejd a n a o s o b a z d u żąc z ę stotliwościąs łuchałapłyty,będącwda nejs ytua cji życiowej,cospo wodowałos iln ąkorelacjęm u z y k i zsytuacjąemocjonalnąodbiorcy wtymkonkretnymczasie.Kilkalatpóź-

n i e j tasamaosobajestodbiorcąkoncertu,podczasktóregowykonuj esiętensama l b u m . Znajdujesięjużjednakwtedywzupełnieodm iennejsytuacji,zdoświad-

cze niem nagromadzonymw okresiemiędzypierwszymp r z e s łuc haniempłytya usłyszeniemjejnascenie.Następujewtedykonfront acjazapamiętanejmuzykiz a k t u a l n y m kontekstem,co,idączaC onnertonem,doprowadzad o wywołaniawspomnień,odniesieniatego dosytuacjiobecnejirefeksji.

Josév a n D i j c k w t ó r u j e Connertonowi,pisząc,żes łuchaniem o żnab e z w ąt-

p i e n i a traktowaćjakoprzywołaniedanegowydarzeniazprzesz łości,któretowa-

rzyszyłopierwszemukontaktowiz d a n ąk o m p o z y c j ą.Podkreślao na,żel u d z i e oczekująod czuwa nia t yc h samychwrażeńzaka żd ymra ze m , kiedydanyutwór

jestsłuchany,

„takjakbyprzeszłośćbyłanagraniem”¹⁶.Niejesttojednakmożliwe, zważywszyn a kumulującąs i ęp a m i ęća u t o b i o g r a fczną–

z b i ó r n a s z y c h wszyst-

kichd o świadczeńżyciowych,którem o d y fkująt e r a źniejszyo d b i ó r otaczającejr z e c z y w i s t o ści.StądwięcwniosekvanDijck,żeefe ktemsłuchaniautworuniejesto d t w a r z a n i e p r z e s z łości,alepewn ychschematówutożsamianychz p r z e s z łością

imodyfkowanychprzezlatadoświadczeń¹⁷.

Koncertymogąbyćjednymzmomentów,kiedywłaśnietakieprzy woływaniem a miejsce.Jestonotyms ilniejsze, kiedyobserwujes i ęwykonywanieutworówczyalbumów,zktórymimasięsilnyemocjon alnyzwiązek.Wtedywłaśniejakoo d b i o r c y słuchamyznanejnam muzyki,leczwinnejaranżacji,innejsytuacjiży-

15 P.Connerton,op.cit.,s.138–

139.Abylepiejzrozumiećkontekstupamiętniania,wartoz a p o z n a ćsięzcały mrozdziałempt.Obrzędyupamiętnianiaztejżeksiążki.

16 J.vanDijck,op.cit.,s.362.

17 Ibidem.

ciowej,zinnymbagażemdoświadczeń,cosprawia,żezjednejstronyi ndywidual-

n i e upamiętniamydanyutwór,albumlubwykonawcę,jednocześnietwo rzącnowekorelacje,któreodpowiadająwarunkom–

życiowym,emocjonalnym–

panującymw czasietrwaniakoncertu.Dziejesiętak,ponieważ,jaktwie rdzivanDijck,

„naszo s o b i s t y muzycznyrepertuarjestzbiorem»żyjących«wspomn ień,którestymulująreakcjęnarracyjną,powiązanązpierwszymraz em, kiedysłyszeliśmydanyutwór,

zkażdymmomentempóźniejszegoodtwarzania”¹⁸.

Zapamiętywanie,przypominanieiupamiętnianiesięmuzykijestw edługvanDijcktakżeumożliwianeprzezkonkretnetechnologie,k tórestanowiąelementtychprocesów.Autorka uważa,żet o n o śnik iodwzorowująpierwszew y k o n a - n i e utworu–

chcemy,abyn i e tylkos a m a muzyka,aletakżesposób,wj a k i j ąodt warzamy,odnosiłn a s d o wydarzeńi e m o c j i z przeszłości.Cow i ęce j,ocze-

k u j e m y także,abybrzmienierozumianejakocałośćprocesusłu chania(muzyka,warunki,okoliczności)byłotakiesamejakpierwot nie.Stądteżbierzesięchęćs i ęgnięcian i e tylkop o k l a s y c z n y dlan a s utwór,aletakżek l a s y c z n ąformę,com o g łobywyjaśniaćrenes anspłytwinylowych.WprzypadkuTop2000słuchaczew swoichkome ntarzachpodkreślaliwagęsprzętu,zapomocąktóregosłuchająd a n e g o utworu,jakr ó w n i e żznaczenien o s t a l g i i związanejz samy msprzętem.Samaformasłuchanias t a j e s i ęt u t a j e l e m e n t e m , k tóryodgrywaznaczącąr o l ęw procesieprzypominania.Zaprzykład służyradiotranzystorowe,któreumoż-

l i w i łosłuchanieo d m i e n n e j muzykin i żichro d z i c e , cop o d k re śl aj e g o wartośćwyzwalającą,wręczbuntowniczą;z drugiejs t r o n y fo rmar a d i o w a przywoływa-

n a jesttujakoelement,któryjednoczyłwszystkichsłuchających,o dwołującdok o n k r e t n y c h wartościi przeżyć.Autorkadochodzi w i ęcd o w n i o s ku , żes a m a rekonstrukcjaa l b u m u w formiecyfro wejn i e r e k o m p e n s u j e wrażeń,którepły-

n ązesłuchaniamuzykiz dysku,dok t ó re g o m a s i ęsentyment.Dziej es i ętak,ponieważkażdenowemediumuautentyczniapoprzednie, któreautomatycznie

stajesiębardziejautentyczneodnowszego–

zyskujewartośćprawdziwej, pier-w o t n e j formysłuchania¹⁹. Tedwawątki–podkreślającerolęautentycznościiformynośnika–

bezpro-

blemumożnaodnieśćdotematuodgrywaniaalbumówwcałościnażywo podczaskoncertów.Przedew s z y s t k i m należyw y j śćz z a łożenia, żet o w łaśniewykona-

n i e dziełaosobiścieprzezautorówjesttymnajbardziejbezpośredni msposobemp r z e k a z u muzykiprzezartystędosłuchaczy.Tosa mtwórcastajeprzedswoimiodbiorcamiiprezentujealbumbezżad negopośrednika,nażywoprzekazującto,c o chciałzaprezentować.

Nośnikiemwtymwypadkujestoczywiściekoncert,alebiorącpoduw agębrakbarieryfzycznej,któradzielimuzykaodwidowni,można

18 Ibidem,s.364.

19 Ibidem,s.364–366.

przyjąć,żejesttoniejakoodtworzeniesytuacjizestudianagranio wego,gdziear-

tystatworzyswojedzieło,auczestnikwidowiskajesttegoświadkiem.

Autentycznośćstanowitutajkluczowezagadnienie,któretaknao czniemani-

f e s t u j e siępoprzezwykonaniealbumuprzezjegoautorów.Idącty mtropem,moż-

n a zasugerować,żeko n c e r t y poprzezt a k i e w s t e c z n e uautenty cznianies t a j ąs i ęn a j a u t e n t y c z n i e j s z ą,pierwotnąformąmuz yki,gdzieautorwykonujeswojedziełobezpośrednioprzedwidzami.J eśliwięcautentycznaformaodbiorumuzykisamaw s o b i e m a p r z y w o ływaćwspomnieniao p e w n y m dziele,tot r u d n o wyobrazićs o b i e lepszysposóbniżwykonaniegobezpośrednioprzeztwórcęwform ieznanejw c z e śniejwid zo wi. Pojawias i ęwi ęcprocesp rz yp o m in a n ia , przyj ed n o c ze s n ym z a p a m i ętaniu,powstawaniunowych wspomnień,jakrównieżmożliwejmodyf-

kacjitychjużzaistniałychpodczaspierwotnegosłuchaniadanegodz ieła,copotę-

gowanejestjeszczeprzezautentycznośćsamegowydarzenia.

SłowatemogąpotwierdzaćkolejnedwaspostrzeżeniavanDijck, któratwier-

d z i , żem a t e r i a l n o śćm u z y k i , czylis p o s ó b j e j p r z e ka z u , wpły wan a procesz a p a -

m i ętywania.Dziejesiętak,ponieważtostatusdanegonośnikawpływ anato,jakzapamiętujemy–

s łuchaniem u z y k i z płyt,radiaczyzapośrednictwemplikówM P 3ma różnąwartośćemocjonalną.Przywołujetakżebadaniamówiąceoty m,żemłodzisłuchaczewciążkupująpłytyCD,mimożeznająjużzawarto śćdanychalbumówzeźródełcyfrowych.Wspominaniemożebyćwięc wywołanepoprzez

posłuchanieutworunajakim śkonkretnymnośniku–

jaknp.osobiścieselekcjo-

nowanakolekcjautworównagrananaswojejwłasnejpłycieCD²⁰.Konc erty,pod-

c z a s k t ó r y c h wykonujes i ęw c a łościa l b u m muzyczny,możnaw i ęcp r z y ró w n a ć

dotakiegonośnika,zaktórympodążająkonkretneemocje,wynikają cezbezpo -

średniegokontaktuzautorem,jakrównieżzautentycznościprzekaz upłynącegoz jegowykonaniaorazstatusuwykonawcyjakotwórcy.

Wtymm iejs cuwa rto ta k żewspomniećo sytua cji, kiedyto słu chanya lb um odwołujejegoodbiorcówdokoncertu.Wtymwypadkut otendrugibędzieuzna-

wanyzadziełopierwotne,awersjastudyjnabędzieodwoływaćnasdow spomnieńz tamtegowieczoru.Dziejesiętakjużpodanymwystępien ażywo,którynadbu-

dowałk o l e j n ąwarstwęe m o c j i i wspomnieńnadt ąp i e r w o t n i e zbudowanąn a p o d s t a w i e odbiorusamegoalbumu.Wtensposó b,słuchająckrążkapokoncercie,jegouczestnikmożeodtworzyć–

wspomniećiporazkolejnyupamiętnić–

jużn i e tylkosamąpłytę,aletakżespektakl,wktórymbrałudział.

ConnertonwJakspołeczeństwapamiętająpodkreśla,żeautentycz nośćstanowikluczowyelementwprocesie upamiętniania.Wpisu jejednakswoje obserwacjew k o n t e k s t o m a w i a n e g o odtwor zeniad z i e ło charakterzepierwowzoru.Oma-

w i a onswojespostrzeżeniajakoelementanalizyobrzędówupamię tniania,które

20 Ibidem,s.368–369.

możnatakżewykorzystaćwanaliziezjawiskakoncertówiodgrywani aalbumóww całościn a ż ywo.Autorw s k a z u j e , żeobrzędyt e p o s i a d a j ąd w i e cechy,któremożnazaobserwowaćwewszystkichrytuał ach,czyliformalizmiperformatyw-

n o ść.Dodatkowoj e d n a k p o s i a d a j ąjeszczej e d n ąc e c h ę,wyró żniającąj e n a t l e i n n y c h rytuałów,ponieważ:

wsposóbbezpośredni

odwołująsiędoosóbiwydarzeńocharakterzepierwowzorówistniejących mitycznielubhistorycznie.

[…]Możemy[tęcechę]opisaćjakorytualneo d t w o r z e n i e . Jesttocech aokluczowymznaczeniukształtowaniapamięcizbiorowej,j e d n a k ch arakternowoczesnegospołeczeństwaoraznowoczesnysposóbsamo zrozu-m i e n i a sprawiają,żeszczególnietrudnonamdocenićjejznaczenie²¹.

Omawianeprzezemnieszczególneformykoncertówspełniająwy mógposia-danianastępującychcech:f ormalizmu–

każdykoncertjestzorganizowany,wi-

downiaprzygotowananato,comożejączekać,asamewystępysączęst otakżere-

klamowanejakoodtworzeniedanegoalbumu;performatywności–

koncertjestza-

grany,wykonanywokreślonysposób,którymaodwzorowywaćpierwo wzóralbu-

mu,wedługkonkretnychzasadczyetykiety;rytualnegoodtworzenia–

wykonawcaodtwarzapierwowzórocharakterzehistorycznym(album muzyczny).Wszystkotodziejesięnatomiastwwarunkach,któremająs prawiaćwrażenieautentycznościi wiarygodnościpoprzezwykonanie danegodziełaprzezsamegojegoautora.

Toprowadzin a s d o kolejnegon i e z w y k l e ważnegow ątku,czylip a m i ęciko-

l e k t y w n e j , którauva n Di jc k p o rus za na jes tz ko l ei wkontekśc ieo sadzeniawspomnień.Swojeo b s e r w a c j e o p i e r a n a z a łożeniu ,żewspomnieniap o w i ązanez m u z y k ąn i e s ąwyłącznieindywidua lne,alew y n i k a j ąz e f e k t u k o l e k t y w n e g o kontekstu,którynad ajeznaczenia wspomnieniom,wzrastającymwspołecznychp r a k t y k a c h s łuchania–

w y m i a n i e utworów,programachradiowychczylistach

przebojówj a k Top2000²².N i n i e j s z y a r t y ku łukazuje,żed z i e j es i ę t a k również

podczasinnegorodzajukolektywnegoaktusłuchania,czylikoncertów . WedługvanDijckpraktykisłuchaniatworząśrodkidokonstruowan iatożsamościzbiorowejpoprzezbudowanietzw.rezerwuarumuzycz nychpre-

ferencji.Dziejesiętak,ponieważgdyodbiorcysłuchająpiosenek,do bierająsobiete,któreimsiępodobają,anastępniełącząjez emocjam ii doświad-

czeniami,tworzącskomplikowanekonfguracjepsychologiczne.Co ciekawejednak,odkońcaXIXwieku,czyliodpowstaniapierwszychn agrańmuzycz-

nych,słuchaniebyłołączonez wydarzeniemkolektywnym–

wymianąutwo-

rówlubpoglądów,wspólnymzasiadaniemprzyodbiornikuczyodtwa rzaczu.Niewątpliwiespołecznywymiarsłuchaniamuzykitakżei dzi siajwpływana

21 P.Connerton,op.cit.,s.128–129.

22 J.vanDijck,op.cit.,s.367.

jejodbiór.OmawianaprzezvanDijcklistaTop2000jestwłaśnieprzykł ademtakiegozbiorowegosłuchaniamuzyki–

całerodzinylubgrupyprzyjaciół,a szerzejtakżecałaHolandiaprzez pięćdniuczestnicząwkolektywnymsłuchaniuorazwymianiepogląd ównaantenieradiai jegostronyinterneto-

wej.Nadowódtakiegozjawiskaautorkaprzywołujekomentarzesłuc haczy,mówiącychotakichdoświadczeniachjakpojednaniemiędzy pokolenioweczy

wzmocnieniewięzirodzinnych²³.

Koncertyoczywiścieteżpowinnosiętraktowaćjakojedenzelemen tówko-

lektywnegosłuchaniamuzyki.Podczastakichwydarzeń,podobniejak przypad-kuTop2000,

następujeproceskonstruowaniakolektywnejtożsamościpoprzezws pólnedoświadczenie.Każdywidzprzychodzinakoncertz własnąpami ęciąo utworze,zkonkretnymiemocjamipowiązanymizutworamimu zycznymiwy-

konywanyminakoncercie.Podczaswystępuniemożnajednakmówi ć,żewi-

downiaskładasięwyłączniezjednostek,aletworzyzróżnicowanącało ść,którąłączywspólnahistoriazwykonawcą,zapisanawpamięcibiog rafcznejkażdegoz u c z e s t n i k ó w. Na koncertachspotykasięwięc grupazewspólnymmianow-nikiem–

upodobaniempewnegoartysty,a formapublicznegowystępudajem ożliwośćdowymianydoświadczeń,wyrażaniaemocji,takżewsposó b,któryniejestskierowanydokonkretnejosoby,jakwspólneskakanie czyśpiewanie.Wówczaswidowniatworzywspólnotęotożsamości zbiorowejwdanymmiejscuiczasie,którapokoncerciebyćmożestraci fzycznycharakter,alewspomnieniaotejwspólnotowościczyteżtożs amościtymczasowejpozostaną,adanyreper-

tuarzostaniezapamiętany.

Występynażywoto,podobniejakTop2000wujęciuvanDijck,miej scespo-

tkańindywidualnychi kolektywnychwspomnień.Pojedynczemapy mentalne,t e c h n o l o g i e ipraktykispołeczno-

kulturowetworząwtedyindywidualnedoznania,j e d n o c z e śniedefn iująctedotyczącewiększychzbiorowości.Cowięcej,holender-

s k a listapokazujepotrzebęprzestrzenipublicznejjakoagorywy mianywłasnych

doświadczeń,historii,emocji,atakżebudowania„muzycznegobraters twa”²⁴.To

samod z i e j e s i ęp o d c z a s koncertów,gdzierównieżi s t n i e j e możl iwośćw y m i a n y i konfrontacjiwłasnychwspomnieńzinnymiuczest nikami,aleniepoprzezstacjęradiową,aleosobiścieiczęstobezpośre dnio.Możnawięctenwątekpodsumowaćs t w i e r d z e n i e m , żekon certydzia łająwtensamsposóbjaklista Top2000,którąautorka R e c o r d a nd Holdokreślaj a ko świetnyp r z y k ładw y ko r z y s t a n i a o s o b i s t e j i ko l e k t y w n e j p a m i ęci,gdziep o j e d y n c z y z w i ąz ekmiędzyp i o s e n k ąa e m o c j a m i

słuchaczajestkluczowydowyobrażeniakolektywnejtożsamości²⁵.

23 Ibidem,s.367–369.

24 Ibidem,s.369–371.

25 Ibidem,s.371.

Albumynażywo

Możnawięcuznać,żemimoswoichoczywistychróżnicw formie,holend erskalistaprzebojówTop2000jestwydarzeniempodobnymdokoncert ów.Obydwawy-

darzeniastanowiąformęmuzycznegorytuałuupamiętniania,dającje dnocześniemożliwośćwymianyosobistychdoświadczeń.Wprzypadk uprogramuradiowegosątowypowiedzisłuchaczyzcałegokraju,apod czaswystępunażywowymiananastępujepoprzezfzycznespotkanie uczestnikówwydarzenia,którzymogąza-

równobezpośredniodzielićsięzinnymiwidzamiswoimidoświadczenia mi,histo-

riamiiemocjamiwrozmowielubpośredniopoprzezzbioroweśpiewani e,wspól-

neskakanie,wiwatowanieczytańce,nieskierowanedokonkretnej,jed nejosoby,a wyrażającetworzeniesiękolektywufanów.Takiwniosekpro wadzidokolejnegospostrzeżenia,mówiącegoo t y m , żekoncertysą miejscemtworzeniawspólno-

tymuzycznej,którapotęgujeefektupamiętniania.Jednostkiwspomina jąwłasnedoświadczenia,związanezutworami,anastępniedzieląsięty mdoświadczeniemzinnymi,dziękiczemupamięćindywidualnaprzeni kasięz pamięciązbiorową.W efekciealbummuzyczny,wykonywanyw całościjakorytualneodtworzenie,jestupamiętnianynietylkoprzezkaż degowidza,aletakżeprzezcałągrupęfanów,cowzmacniaostatecznye fekt.

Zdrugiejstrony,takąspecyfcznąodmianękoncertów,podczasktóry chuwagaskupionajestnaodegraniujednegokonkretnegodzieła,możn auznawaćzarównozapewnąformęwyrazuartystycznego,jakir ewitalizacjęupadającejformy.Tend r u g i proceszwracauwaginaw artośćalbumujakozaawansowanejformywyrazua r t y s t y c z n e g o , czylijegoupamiętnienie.Zasadnymwydajesięwięcwniosek,żeo d g r y w a n i e albumóww c a łościu p a m i ętnian i e tylkokonkretnedzie ło,aletak-

żef o r m ęalbumumuzycznego,zwracaj ącuwagęn a jegoz łożonoś ć,pojemno śći ogólnyprzekaz,którymożnauzyskaćtylkopoprzezs pójnyzestawzłożonyzez b i o r u utworów.

Napotwierdzenietakichwnioskówmożnaprzywołaćprzykładwsp omina-nejwcześniejtrasyRogeraWatersaTheWallLive(2010–

2013),kiedytomuzykzagrał219k o n c e r t ó w , podczasktórychw cał ościwykonywałmateriałz albu-

m u TheWallautorstwaswojegobyłegozespołu–

PinkFloyd.Płytatapierwot-

nieukazałasięwroku1979,atrasapromującawydawnictwopt.TheW allTourodbyłasięwlatach1980–

1981.Albumpt.IsThereAnybodyOutThere?TheWallL iv e1980–

81z 2000r o ku prezentujezapismuzykiz tychwystępów.Wypro- dukowanotakżeflmnamotywachgłównejhistoriipłyty,któryukazałs iępodtytułemPinkFloydTheWallw1982roku.NatomiastwBerliniew 1990rokuWaterspostanowiłzagraćalbumwcałości,upamiętniającj ednocześniezbu-

rzeniemurudzielącegotomiastozaczasówzimnejwojny.Zkoleipotra sieT heWallLivekolejnąformązaprezentowaniamateriałuzpłytystał asięopera

43

pt.AnotherBrickintheWall:TheOperaporazpierwszywystawionaw Montre-aluw2017rokuwewspółpracyzJulienem Bilodeau²⁶.

TheWallLivemożnapotraktowaćjakomodelowyprzykładupamiętn ianiaalbu- mupoprzezodtworzeniegowcałościnażywo.SpektaklWatersajednak sięnatymniekończy.MuzykwystępaminietylkoupamiętniłalbumThe Wall,aletakżetrasękoncertowąTheWallTourorazalbumkoncertowyI sThereAnybodyOutThere?.Moż- naprzypuszczać,żefanizebraninakoncertachmuzykachcielizarówno usłyszećmateriałzpłytyTheWall,jakrównieżdoświadczyćtegosameg o,słynnegospektaklu,znanegoztrasyzlat1980–

1981ialbumukoncertowego.Azatemupamiętnionyzo- stałpierwowzórorazwszystkiepozostałejegoformy–

dziełojakocałość.Dodatko- wojednakWaterspodjąłpróbęunowocześnieniaspektaklu,dodającod wołaniadoówczesnejsytuacjipolitycznejispołecznej,np.dowojnywIra kuiSyrii,tolerancjireligijnej,ogólnegosprzeciwuwobecprzemocy,wal kizbiedączyopresjązestronypolityków.Wzwiązkuztymmożnasądzić, żewspomnieniakażdegowidzazwią- zanezpierwowzoremzostałytakżezmodyfkowaneprzezuwspółcześn ionąwersjękoncertu,nadającegonowykontekstdziełu.Watersswoimd ziełempodjąłtakżepróbęrewitalizacji(świadomejlubnieświadomej)sa mejformyalbumu,postanawia- jącprezentowaćwyłączniemateriałzTheWall,cowpołączeniuznowy mkontek- stemjegowystępu,możnatraktowaćjakomanifestacjęponadczasowo ścizarównosamejpłytyPinkFloyd,jakialbumujakoformydystrybucjim uzykiczynośnikaidei.Powodówtakogromnegozainteresowaniatrasą TheWallLivemogłobyćwiele, zczegonajbardziejoczywistymmożewydawaćsiętenmówiącyodu żejwarto -

ś ciestetyczneji ogromnejp o p u l a rn o ścim u z y k i Pi n k F l o y d . Nie należyj e d n a k bagatelizowaćroli,jakąodegraływspomnieniawidz ówwostatecznejfrekwencji.M o żnawręczpokusićsięostwierdzeni e,żetowcześniejszysentyment,nostalgia,e m o c j e idoświadczeni azapisanewpamięcibiografcznejsłuchaczybyłykluczo-

wew i c h d e c y z j i o z a k u p i e b i l e t u i u c z e s t n i c t w i e w s p e k t a k l u . Efektem zbio-

rowegoud ziałuwta kimw ydarzeniubyłoni ewątpliwieupa m i ętnie nieTh eWall

–sfo rma lizo wa nyp erfo rma ns o cha ra kterze r yt ua ln eg o o dt wo rzenia . Widzowiep r z y p o m n i e l i sobieowartościalbumu,s taralisięodtworzyćemocje,któretowa-

rzyszyłypierwowzorowi,jednocześnietworzącnowewspomnieni aipowiązaniaemocjonalne.Cowięcej,dziękiz a i s t n i e n i u t r a s y ( o r a z o c z y w i ściej e j ogromnejp o p u l a r n o ści)t a k żeosoby,któr en i e uczestniczyłybezpośredniow w y d a r z e n i u , mogłydowiedzi ećsięoistnieniuzespołuPinkFloyd,RogeraWatersaoraz,oczy- w i ście,albumuTheWall.W

tensposóbtrasakoncertowaTheWallLivepowszech-

nieupamiętniładziełoartystyczneorazichtwórcówzWatersemnacz ele.

26 K.Grow,PinkFloyd’s‘TheWall’OperaTradesRockforEmotionalPower,Roll ingStone,http://www.rollingstone.com/music/live-reviews/review-pink- foyds-new-the-wall-op-e r a - w 471698[29.09.2017].

Wpodobnysposóbmożnatakżezanalizowaćpodobnetrasykoncerto we,jakchociażbytewymienionewewcześniejszejczęścitegoartykułu, czyinnegorodza-

juwydarzenia,którezzałożeniamająopieraćsięnawspomnieniachino stalgii²⁷.

Wykonywaniealbumówwcałościnażywospełniawięcwieleistotnychfu nkcjinietylkopodwzględemartystycznym,aletakżeindywidualnymdl akażdegoodbiorcydanegospektaklu.Przedewszystkimtakisposóbpre zentacjidorobkumuzycznegostanowiprzypominaniezapominanejfor mywyrazu,jakimjestspójnyalbummu-

zyczny,niebędącywyłączniekompilacjąpojedynczychutworów,alesk onceptuali-

zowanymprzekazem,którynależyprzyswajaćwcałości.Spostrzeżeni etomożnazanegować,jakożewykonywaniealbumównażywomiałomi ejscejużodkońcalat60.,choćwostatnichlatachwidaćtendencjępopula ryzacjitakichkoncertów.Biorąctozałożeniepoduwagę,należystwierdz ić,żesamowykonaniealbumunażywow całościsamopełnirolęnośnika idei,przypominającegopierwowzór.Możnasiętakżepokusićostwierdz enie,żetakiespektaklepełniąrównieżfunkcjęodnowieniazapomnianej formy,atakżejejuwspółcześnieniepoprzezosobistemanifestacjearty- stów,mającenacelupodkreśleniewartościpłytymuzycznej,równieżw dzisiejszymprzemyślemuzycznym,zdominowanymprzezsingle,stre amingiplaylisty.Tworze-

nietakichwydarzeńpełnitakżeniezwykleistotnąfunkcjędlasamychod biorców,którzyczujązwiązekzdanymiutworami,apoprzezmożliwość wysłuchaniadzieław znanejimformiezaprezentowanejprzezichautor ów,przypominająsobieoichpierwotnejwartości.Przykłademtakiegozj awiskamożebyćwpisserwisuConsequ-

enceofSoundnaInstagramiez2października2017roku,któryzamieszc zonezdję-ciezespołuInterpolopatrzyłnastępującymopisem:

„PełnewykonaniealbumuTurnOnTheBrightLightsprzezInterpolbyłoni etylepogłębieniemjegomituczydzie-

dzictwa,alewglądemwpiosenki,którewciążmająznaczeniedlaichpubli czności”²⁸.

Albumygranewcałościnażywostająsięjednakprzedewszystkimsw egorodzajupróbąupamiętnieniadanychalbumówpoprzezprzywołani ewspomnieńsłuchaczy,odwołującychsiędoemocjiidoświadczeń,po wiązanychzpierwowzorami.Wten

27 Dobrymprzykłademmogąchociażbytakiepolskiefestiwalejak90’Festi valwKatowi-

c a c h lubodrodzenieFestiwaluwJarocinie.Ponadtowtymmiejscuwartowspom niećksiążkęa u t o r s t w a SimonaReynoldsapt.Retromania:PopCulture’sAddic tiontoItsOwnpast,gdziepo-

r u s z a n y jestproblemtego,wjakisposóbwspółczesnakulturabardzoczęstobazuje nanostalgiiko s z t e m innowacyjności.Jegorozważaniadotyczącekoncepcjis ztukiretro,muzeumifkacjic zywreszciefunkcjonowaniapamięciwerzeYou Tube’ai(początków)Spotifyorazemocjizwiązanychzichodtwarzaniem–

oczymwspominałtakżeJamesMurphywutworzeLosingM y Edge–

dobrzewpisująsięwkoncepcjęodtwarzaniacałychalbumównażywo.Wszczegól- n o ściwartoprzyjrzećsięrozdziałom:Introduction:The‘Re’Decade,Prologue:Do n’tLookBack:NostalgiaandRetro,PopWillRepeatItself:Museums,Reunions,Roc kDocs,Re-

enactments,TotalR e c a l l : MusicandMemoryintheTimeofYouTubeorazTheRetr oscape(SlightReturn).S.Reyn-

o ld s, Retromania:PopCulture’sAddictiontoItsOwnPast,NowyJork2011.

28 P.Cosores,ConsequenceofSound,https://www.instagram.com/p/BZ uUyBylkA_/[ 4.10.2017].

sposóbbazujesięnawrażeniunostalgiipowiązanejzarównozartystamii ichtwór-

czością,jakrównieżsamymnośnikiemorazautentycznościąjegoprzek azu.Wszyst-kotodziejesięnadwóchpoziomachdziałaniapamięci–

zbiorowejijednostkowej.Każdyzwidzówkoncertuoferujeswojewłasne wspomnienia,łączącjeztymiinnychuczestnikóworaztworzącpoprzezt opołączeniezbiorowewspominanie.Składasiętonaswegorodzajuceleb racjęorazupamiętnianiedziełprzeztwórcówiichfanów,któ-

rzyniejakowspólnietworzązalbumówniepowtarzalneartystycznepom nikipamięci.

Bibliografia

AllenB.,RogerWatersPassesMadonnaforSoloBoxscoreRecordwith$

459MWallLiveTour,Billboard.com,http://www.billboard.com/biz/ar ticles/news/5748070/roger-waters-passes-madonna-for-solo- boxscore-record-with-459m-wall- liveBanerjeeS.,NewIdeas,NewOutlets,

„Billboard”z6listopada2004r.,s.47–48, https://books.google.pl/books?id=iRMEAAAAMBAJ

BBMoneyMakers:TaylorSwiftzarobiła300mlnzłotychwrok,POPRunTh eWorld,http://popruntheworld.pl/bb-money-makers-taylor- swift-zarobila-300-mln-zlotych-w-rok/

ConnertonP.,Jakspołeczeństwapamiętają,Warszawa2012.

CosoresPh.,ConsequenceofSound,https://www.instagram.com/p/B ZuUyBylkA_/D i j c k J o s é v a n , Recorda n d Hold:PopularM u s i c b e t w e e n Personala n d CollectiveMemory,

„CriticalStudiesinMediaCommunication”2006,vol.23,nr5,s.357–

374,https://www.sfu.ca/cmns/courses/2012/487/1-Extra

%20Readings/record%20 popular%20music%20and%20memory.pdf

GrowK.,PinkFloyd’s‘TheWall’Opera

TradesRockforEmotionalPower,RollingStone,http://www.roll ingstone.com/music/live-reviews/review-pink- foyds- n e w - t h e - w a l l - o p e r a - w 471698

KissJ.,Thedeathofthealbum,

„TheGuardian”,https://www.theguardian.com/me- d i a / p d a / 2008/aug/29/thedeathofthealbum

Naczymtaknaprawdęzarabiająwykonawcy?,POPRunTheWorld,https:/

/poprun-theworld.wordpress.com/2015/11/11/na-czym-tak-naprawde- zarabiaja- wykonawcy/ParsonsS.,WhyStreamingWillNeverKillTheAlbumFor mat,LANDR,https://

blog.landr.com/death-of-the-album/

ReynoldsS.,Retromania:Pop Culture’sAddictiontoItsOwnPast,NowyJork2011.SmółkaM.,RockMu sical,RockOperaiConceptAlbum:Rockjakogatunekzawieszonymięd zyflmem,muzykąateatrem[w:]Spotkaniazgatunkamiflmowymi:Mu sical, red.B.Fiołek-

Lubczyńska,K.Żakieta,M.Żebrowski,Łódź2016,s.105–122.

TaylorSwiftTopsBillboard’sTopMoney-

Makerslistof2015,Billboard.com,http://www.billboard.com/articl es/news/list/7356755/billboard-top-40-money-m a k e r s -

r i c h - l i s t