Małżoraczki górnosylurskie z wyniesienia Łeby (N PoIska)

Vol. 23, No. 4

BARBARA ZBIK:OWSKA

acta geologlca polonica

Warszawa 1973

Malzoraczki g6rnosylurskie z wyniesienia teby (N PoIska)

UPPER SILURIAN OSTRACODS FROM THE I..EBA ELEVATION (N POLAND) STR'ElSZC2'JENIE: Z materialu pochQ;~z!lcego z wierceii. wykonanych w obr~bie wy- niesienia Leby opisano 45 gatunk6w g6mosylurskich malzoraczk6w. Przeprowadzono

rewizlj~ przynal~n:oSei l"odzajowej fmmy ALveoLeIZa perpLexa (Kummerow) dotychczas zaliczanej do rodzaju Octonaria Jones.Okr'eM,ono na podstiiwie malzora<:zk6w wiek badanych 'osad6w'jako reprezentlljqcych najwyzszq cz~se dolnego oraz dolnq i srod- kowq ·cz~e g6rnego postludlowu. W obr~bie g6rneg·o postludlowu stwierdzono obec- nose trzech poziom6w maaoraczkowych - Neobeyrkhia incerta, Frosti-ella pliculata i Nodibeyrichia tuberculata, a dlanajwyzszej cz~sci dolnego pootludlowu ustano- wiono nowy poziom - lIemsiella llemsiensis - i okreslono ,charakterystyczny dla niego zesp61 malwraczk6w. Przeprowadzono takze korelacj~ ibadanych utwor6w

z innymi cz~sciami obszaru nadbaltyckiego.

W'ST~P

Przedstawiony w niniejszej pracy material pochodzi z utworow sy- lUTskich szeregu profi1ow wiercen wykonanych na obszarze wyniesienia J:..eby w lata ch 1962-1972 przez Przemysl Naftowy. W wierceniach tych.

pod osadami cechsztynu, przebito (t.eba 8,

D~bki

2

-i

3, Pia:snica 2) lub tylko nadwiercono (t.eba 2, 4 i 5) jasnoszare Howce z cienkimi przelawi- ceniami wapieni organodetrytycznych. W osada'ch

'

tych obok bogatego zespolu g6rnosylurskich malzoraczk6w napotkano takze maIze, slimaki, tentakulity, ramienionogi, liliowce

' (kolumnalia) 'oraz nieliczne trylobity.

Material zawierajl:lcy malzoraczki z profil6w wiercen t.eba 2, 4, 5

i

8 przekazany zostal autorce do opracowania przez dr hab. L. Tellera, ,a z pozostalych - zebrany osobiscie.

Opracowanie niniejsze wykonane zostalo w calosci w Pra'cowni Stratygrafii Zakladu Nauk Geologicznych PAN w Warszawie pod kierunkiem i naukowq opiekq

608 BARBARA ZBIKOWSKA

dr hab. L. Tellera, kt6remu zar6wno za przekazanie material6w jak i cenne uwagi autorka serdecznie dzi~kuje . .

Za mozliwosc wykorzystania materia16w wiertniczych i archiwalnych ,autorka sklada . takZe wyrazy podzi~kowania Dyrekcjioraz geolog.om Zjednoczenia G6rnictwa Naftoweg.o i Przedsi~biJorstwu P.oszukiwan Naftowych w P i l e . :'

LITOLOGIA

Uzyskane odcinki profilow w poszczegolnych wierceniach Sq na og61 niewielkie, gdyz otwory byly slabo rdzeniowane i to zarowno w przy- padku gdy utwory sylurskie zostaly przewiercone czy tez tylko nadwier- cone.

Ca~kowity

uzysk rdzeni z poszczegolnych

gl~bokosci

ilustruje ta- oela 1.

T ab e 1 a (Ta,bIe) 1

Uzysk rdzenia z poszczeg6lnych wiercen Coring of the lboreholes

Wiercenie Gle<bokosc

I

^Uzysk

I

rdzenia (Borehole) (Depth)

(Coring) .,- - - I..eba 2 884,3 - 915,5 m

I

^{29,4 m}

- - - -

I..eba 4 712,1 - 620,2 m 7,7 m. I..eba 5 672,4 - 700,5 m 21,0 m

977,6 - 979,6 m 2,2 m 831,1 - 837,3 m 6,0 m I..eba 8

I

- - - -^{754,0 - 760,0 m 1,5 m} I 714,0 - 718,0 m 1,0 m De<bki 2 1206,5 - 1212,5 m 5,0 m De<bki 4 792,0 - 800,0 m 5,3 m

--

pia§nica 2 821,6 - 827,0 m \ 5,15 m

Wyksztalcenie litologiczne odwierconych osadow jest w zasadzie dose jednolite i bardzo monotonne. Reprezentowane Sq one glownie przez wapniste ilolupki, przewaznie zielonkawoszare z czekoladowymi lamina- mi, niekiedy pstre. Jedynie w dwoch wierceniach

(D~bki

2 i 3) napotkano w ilolupkach nieliczne, cienkie przelawicenia lub soczewki szaregoorga- nodetrytycznego wapienia zawierajqcego silnie przekrystalizowanq

faun~,

a niekiedy - jak to ma miejsce w wierceniu

D~bki

3 - z

wtrqce~iami

pirytu. Skorupki i pancerzyki malzoraczkow

wyst~pujq

przewaznie

w plaskich, lawicowych skupieniach w ilolupkach lub na powierzchniach

przelawicen wapienia. Spotyka

si~

takze pojedyncze egzemplarze z rzad-

ka rozrzucone w osadzie.

ACTA GEOLOGICA POLONICA, VOL. 23 ;So ZBIKOWSKA

Tab e I a (Table) 2

Zasi~g i rozprzestrzenienie maliioraczk6w w pr.ofilach N Polski i na obszarze nadbaltyckim Vertical range and distrrbution of -ostracods in N Poland and the Baltic area

r---~:~::-~~~::~:---f-~::~~:~::~--y---~~~~g~i!/--~--

I I---~~-::-:::;---~---~~---.---I-~~-"'~ ~--':::! '"-'==--

/~ggg~r:~ ---;~~:~~~~~-r---l

A~~~~1k Mart1nsson 1962

---T---i

w1ercenia /boreholes/

, g6rIlY - dolne. 1 srodkowa '.

I dolny

1

^{oz~1i6 . I}

: /Lower/ /Upper - lower and m1ddle I

1 part/ I

r--- ---1

, poz1omy malZoraczkowe I

1 /Ostracode Zones/ I

1 ^{Zbikowska 197J,} Tomczykowa ~ W1tw1cka I

w naw1asach podane gl~bokoBol w !!!

/depths 1n brackets/

: 1972· . I

r----:----r---r---r----~---r--~-r--~-r--~-~T--~r--~T--~~-~-r-~~

• orl I ^I as as I U"\I NI ^{IC"\I \Cl} n o l o l C \ l I O I O

: Ul I -I-' I r-I I .. ... I .. I "'1 .. .. I - , ~ .1 •

" I aI I " I " • '" 0 I 0 I '"

"'I

^{0 I '"}

NO,

^NI",

~ .~

I

~

!

~ ^,I ~

i

~! ~

I

~

I

~ I' ~ ~! ~

I

^{I" ,} ~ ~ 1 ^{El I} ,,0 I . . . .

P '

<\In I...., ' ' ' ' ' .... I "'I", "'I~

I

^{1Xl10 I} <010 I NI ""'0 I !l <6

• <u I I r-I : , j , .. I .. - , . . . I...t\o..-I .. I~ ..

I .cl I ^..-i 1 Pt

I

~ :]1~I~~lll~"~~I;g;; ~~I.~;I~~I~ml~~

1 _tI: . ^I I '" ^{• I ·} , '" I '" ^• '''''''I'''''''''' ."" ,,"" .. """"" ... ... ' ... " ... ' ... ' ... ' ... 'h"'~"i~' ~'.,.""~'" ... '

~---t---t---t---t---r--i----t----r----t----t----t----i----r----t----

IAeChmina molengraaff1 • • • • • I I ~ I

+: +',

^{J + I}

lA. _I fossul1fera .' _! - - ! -_{, :} ^I _{I '} ^• + ^I +

_I

^I _I +,

_I I

lA. perexcelsa • •• I I • I + t

'A. temperata .'1 ^I I I '

+ ,

I ,

I

lA.

tumor1cornis -

-I

' " I I

I

+

' I

I I !

' I

,DeloSia cuneata "

I ,

^{+ ,}

I'

I

Clavofabe11a 'Oomeranios. .~ I ^I + I I

• I I I

I

IUndu11tere balticurn • • .: I I + I I

lBorussulus reticul1fer

.! ! + ! I.',

IAlIlYgdalella nasuta • • '1 ' + I + + + I + 1+

lA. subclusa

'i I ' I ,

¹

I

⁺

"

S01p1on1s' profund1genus •• I

I

^{+ ,!', ' I ,}

Sc1p1on1s sp. • • • •

.1 I

^I1,

I I ,',' ! ,+

181e1& inermis • • • • .~ I + I I I !

I - • I I I I I

IS. koohi1 • .. .. .. .. .. -: J f -

I

^{I I I I I +}

IHemsiella hems1ensis .: I , +

I ' " ,

,H. loens1s • • • •

. ! ! ' ! ^{+, I I I}

H. dalmaniane. .: 1

I

⁺

I ' " ,.

H. margaritae . l : . + , f + I + I +

" , ,1

,

I ,

R. sphaer1crum1nata .,

I

^,'I

, + I'!

Rems1ella sp. . , 11 + ' ,

,Berolinella steusloiU

.1

^{1 , - , I}

I ' : ' , ' 1, ,

',+

^I

.Maorips11on salter1anum I I ' + I I +

I

^NeObeyr10hN. alia • • • • • • • ^{ia buchiana '1- I} I ¹

I ^{1 -} '

+ I +

^{, ,}

I + , +

'. -,no "I 1 _ i I · i I· ^!.

"

" 1 - + 1+ /+ 1+ I '1,1

, . I ^+,'

^I

^!

^{I" ,}

,1

1 I

-I I ' ^{I '}

⁺

'I ^,I I , ⁺ 1 1

I

Alveolella perplexa

" 1

^,I,

I

¹¹

^,+ I +, ^{I I}

^I

Scald1anella s i m p l e x 'l ' I +

+, ,+

Is b 1 " I ' I

I • ^{1su cata • •} " 1 I + ,

I

Hebellum t r l v 1 a 1 1 s · 1 " ,

I

I

, , ' I '

^{-I :':} """

R. ins ignis • .. .. • • 1 +

'R: tetragona

.!

¹

^i, + ,

⁺

!i. cf. incerta

rI· ^regD.~S ·1

Nod1beyr1oh1a tUberculata _'1

•

~ndinia k1es2w~ ·1

Yrost1ella pl1culata .1

,

P. oornuta • ~ . . . ' Kloedenia leptosoma • • • • •

.1

Parabolb~ b~lt1ca • • • • •

:1

Ulr1ohia/Subulr1ch1a/ lebens1s

+ +

+ +

+

L

,

,+

, 1+

+ +

+ + +

+ +

I"

I _, ! _,

I ,

! I ,+ I

I + I

+

+.

+

+.

+

I

Realdianella magna • • . • • '1

I "

^{I -, +}

,+

^{+ I'}

+ I

⁺

Kuresaar1a angulata , 1 ,

, I

I ,

' , : +,'

⁺ I

+,' +

~

^{x:. c1rculata ••}

I

^,I

!

^{+ + + I + +}

K. punctate. • ___________________________ . : , ~ _________ L_ ________ L _________ 4 _________ , I L__ __

I

1 _ _ _ _ ^~ _ _ _

+, ,

^_L____~_

+ +

I

⁺

!

+.

I ,

Objasntema: g -- g6rna CZE:SC, d - dolna CZE:sc

; Expla·nations: g -- upper _part, d ;... lower part

--- ---

hO~~~:~ ~ a

/Skala H

hor1zon/ ~

horyzonty horyzonty

/hor1zons/ /hor1zons/ waratwy

I

I

, + +

I I

⁺

+ ^{, +}

+ +g + + + +

+ +

+d

+

+ + +d +d

+d

+ +

+ + +g

+

+ +

, ,

I +

,

, +

!

⁺

,

I

⁺

,

I

+ + +

I

_{, +} +

, ,

I

I

, + + . ,

,

+ + .+

+

+ +

I

I

1.+ , +

I

⁺

! ,

+ +

+ /beds/

, ,

+ +

I

^{+d + +}

I

⁺

^!

+g + ^',I + " +

i

I ,

I

+g :

!

^{+ ,I +}

i

⁺

+g +

I

^of- I ^{of- :}

+ +1+t+,+I+ + ,+

+

+1+

^{1+ 1+ 1+ + :}

+g

+ +!

⁺

i

⁺

i

^{+ + 1}

I

----l ____ L __

-L __ J ___ J ____ "'-__ J-.c __ l-_

wars-twy Ii!

/beds/ !:;,.

----r----r----r----

~

, , , ;'!i

I , I I ttJ

I I I -

I I ,

!

' , ,

I , '~

i :

^CD

! ~ i

^'g

Ql I ,!if 1 cd I ;:t ::c:: I riI I

=

^{I en}

----t----t----~---

,

I I

I ,

I

!-

, , , ,

I

,

, ,

! I I

,

+

,

I

, , , , , , ,

, :

+

I +

,

I

, ,

I ! , ,

,

I

+

, I

____ 1_---1----l-_

. .

+

+ +

+

+

+

+ +

+

+

+ +

+

+ +

+

+ + + +

MALZORACZKI GORNOSYLURSKIE Z WYNIESIENIA l:.EBY

STlRlATYGRAIFIA BADANYCH O$ADOW I ICH KORELACJ A Z UTWORAMIOBSZARU NADBALTYCKI!EGO

(ta'b. 2 i 3)

609

Stosunkowo naj'bardziej miqzszy odcinek profilu g6rnego syluru uzyskano w wierceniu E.eba 8. W interwale z

gl~b.·

711,0-979,6 m mozna przesledzic pewne zmiany w

obr~bie wyst~pujqcego

tu zespolu malzo- raczk6w.Na

gl~b

.

.

977,6-979,6 m napotkanb takie formy jak: Hemsiella margaritae Gajlite, Neobeyrichia regnans Martinsson, Amygdalella na- suta Martinsson, Kuresaaria circulata {Neckaja), K. angulata (Neckaja) i Healdianella magna Neckaja. W odcinku profilu z

gl~b.

831,1-837,3 m Neobeyrichia regnans Martinsson juznie

wyst~puje,

a pr6cz wymienio- nych wyzej gatunk6w pojawiajq

si~:

Macripsilon .salterianum (Jones), Neobeyrichia alia Gajlite, N. incerta Gajlite, Frostiella cornuta Mar- tinsson, Aechmina molengraaffi Botke, Hebellum tetragona (Krause), Scaldianella simplex (Krause). W

nast~pnym

odcinku profilu z

gl~b.

754,0-760,0 m oznaczono 1 okaz Neobeyrichia cf. incerta, a z form - kt6re stwierdzono takze nizej - napotkano w tym interwale Macripsilon salterianum (Jones), Hemsiella margaritae Gajlite, Neobeyrichia alia Gajlite, AmygdaleUa nasuta Martinsson, Kuresaaria circulata (Neckaja) i He· aldianella . magna Neckaja. W stropowej partii prcrlilu, na

gl~b

. . 711,0-718,0 m napotkano znane z nizszych partii Macripsilon salteria-

num (Jones) i Kuresaaria circulata (Neckaja), a po raz pierwszy pojawil

si~tu

takze gatunek Frostiella pliculata Martinsson.

Zesp61 zlozony z takich form, ja'k Hemsiella margaritae Gajlite, Ne9beyrichia alia Gajlite, N. regnans Martinsson, a przede wszystkim N. incerta Gajlite,charakteryzuje ustalony przez E. Tomczykowq i

E.

Witwickq (1972) poziom mal:ioraczkowy Neobeyrichia incerta, majqcy re-

.

prezentowac: najnizszq

cz~sc

dolnych warstw podlaskich, co wedlug pci- dzialu L. Telfera (1969) stanowi najnizszq

cz~sc g6rnego postludlowu.

Takie gatunki, jak Kuresaaria Circulata (Neckaja), K. angulata (Neckaja), Amygdalella nasuta Martinsson i Healdianella magna Neckaja, Sq formami dlugotrwalymi i znaneSq z g6rnego syluru calego o'bszaru nadbaltyckiego (Gajlite

& al.

1967, Sarv 1968, Kaljo 1970). Duzy

zasi~g

w profilu wiercenia E.eba 8 wykazuje tez Hemsiella margaritae GajIite, a na

uwag~

zasluguje r6wniez fakt

wyst~powania

wsp6lnie z Neobeyri- chia incerta gatunku Macripsilon scilterianum

(J

ones), kt6ry wedlug E.

Tomczykowej

i

E. Witwickiej(1972) pojawi1i

si~

dopiero w poziomie wyz- szym - Frostiella pliculata.

W oparciuo stwierdzony zesp61 mozna przyjqc, ze w profilu wier-

cenia E.eba 8 na

gl~b.

od 979,6 do ok. 730,0 m mamy do czynienia z po-

ziomem . N eobeyrichia incerta,

. a wyzej·

z poziomem Frostiella plicula ta

(Tomczykowa

&

Witwicka 1972).

610 BARBARA 2BIKOWSKA

Tab e I a '(Table) 3

Tabela 'korelacyjna poziom6w ma-lZoraczkowych N Polski z obszarem nadbaUyckim Correlation charrt oi N P.oland 'allld the BaltiJc a,rea based on Ostracod Zones

~ .. ~~~Tjl--~-~g~~---~-~~~~~:;-- ---~:~:~/ -- - WY~~~~~~ND-- r----/:~--~-/-l

.. .... '" ..." !i!olDOzykowa /I; •

:.

:r~

:

~ Witwlcka 1972 ~ajl1:e 1967 Kaljo 1970 Jlart1nsson 1967 IIartinssoll 1967

r

^<l.l

--r--,---- ---

^...

^l.e

~ ~b1kowska 1 973 Pasksvlo1us. 1968 ---+-r-rT',-,-.'-,-r-f--r-r-r..,...,...,-,-•

I

I I

Nod1be;rr1chia

I

^Ohesas:re

I

^I, tuberGlllata

I '

I

^{=~ ~---.}

'I

am I

^f·

1 1 ~~I---t Ju.^{ra •} I ... ~~I

, :: :r

^{e ,} Froat1ella

I ^I ~ ~

^{0 . .}

p110u~ta

III ^{j lit} ~:r---'II---~ k~'_ l

I ~ ^.. ~~

Neobe;rrlchia

I

rl....L. ... -""'...J--i

I ^~ I

^{L '}

^{~ I}

^1ncerta

^{I 1 1}

^Sundre

¹

I lli: I

^{.11 lIin1ja}

.1, .

t - - ; : r

Ham-:---j

1

I

^I

1

I

I

Uved..,Bamslsa

I

J

I ^I

^{I:! 5--+-1 - -}

---1 r--~--1---~- I

I I

I _{~ ~} I

^{1 1}

J-

^Eks

^{I t}

1 l .~ ^::::::::a

^{I r = :}

~ . ^Kuresasre ---t ^{l .fl,}

! . . pagegia:---~--

' U:

__

~-+- ^{~ ! I} -L ^. . .-1

^I

_____

^Paadla

-1______ ^I'

^Hemse

I '--. _ _ ^--AI

W profilu wiercenia I..eba 2 na gl~b. 884,3-915,5 m ustalono nast~­

puj~cy zespol malzoraczkow:

Aechmina jossulifera

Zbikowska,

Amygda- lella nasuta

Martinsson,

Hemsiella dalmaniana

(Jones), H.

margaritae

Gajlite,

MacripSilon salterianum

(Jones),

Neobeyrichia alia

GajIite, N.

in- certa

Gajlite, N.

regnans

Martinsson,

Londinia kiesowi

(Krause),

Heal- dianella magna

Neckaja,

Kuresaaria angulata

(Neckaja) i K.

circulata

(Neckaja). Wskazuje on na poziom Neobeyrichia incerta, g16wnie dzi~ki

dbecnosci gatunku przewodniego oraz N.

regnans

Martinsson, N.

alia

Gaj- lite a takze

Londinia kiesowi

(Krause). Ta ostatnia forma znaleziona zosta- la w zespole poziomu Neobeyrichia incerta nie tylko w proiilu wiercenia I..e'ba 2, ale takZe w profilu otworu I..eba 1 na gl~b. 687,5 m (Martins- son 1964).

W profilu wiercenia !D~bki 2 na gl~b. 1206,5-1212,5 m napotkano natomiast nast~puj~ce gatunki malzoraczkow:

Aechmina molengraaffi

.'

MAl.ZORAlCZKI GORNO,sYLURSKlE Z WYNIESIENIA !.EBY 611

Botke,

A.

fossulifera Zbikowska, AmygdaleHa nasuta Martinsson, Hem- siella margaritae Gajlite, Macripsilonsalterianum (Jones), Neobeyrichia.

alia Gajlite, N. incerta Gajlite, Frostiella cornuta Martinsson, Hebellum trivia lis GajIite, Healdianella magna Neck.aja,oraz Kuresaaria angulata.

(Neckaja). Wsr6d nich, procz form dlugotrwalych,

wyst~pujq

takze charakterystyczne dla poziomu Neobeyrichia incerta. Mo:ina zatem przy- jqC, poroimo znacznie

wi~kszej gl~bokosci,

na ktorej te utwory nawier- cono, ze stanowiq one wiekowy odpowiednik omowionych ju:i osadow . z profilow wiercen l,eba 2 i l,eba . 8 (w tyro ostatnim poni:iej

gl~b.

730,0

m).

Wiele gatunkow z zespolu ' poziomu Neobeyrichia incerta N Polski znanych jest takze z innych obszarow. Nalezq do nich: Aechmina mol en- graaffi Botke,Amygdalellanasuta Martinsson, Hemsiella margaritae . Gajlite, Macripsilon salterianum (Jones), Neobeyrichia alia Gajlite, N. in- certa Gajlite, Scaldianella simplex (Krause), Hebellum trivialis Gajlite i H. tetragona I(Krause)

wyst~pujqce

w miniaskim horyzoncie Litwy (Gaj- lite

&

al. 1967) oraz w horyzontach kuresaarskim i kaugatumaskim Estonii

. (Kaljo 1970). Pierwsza z wymienionych form znana jest takze z warstw

raszkowskich horyzontu skalskiego Podola (Abushik 1971), a Londinic..

kiesowi (Krause) z warstw. Oved-Ramsasa Skanii (Martinsson 1964).

Najciekawszy i najbogatszy zesp61 mal:ioraczkow zawieral odcinek profilu z wiercenia l,eba5 z

gl~b.

672,4-700,5 m. Znaleziono w nim og6- lem 27 gatunkow, sposr6d ktorych 10 bylo dotqd z Polski nie znanych. Te ostatnie-reprezentowane Sq

prze~ nast~pujqce

formy: Aechmina fossuli- fera Zbi'kowska,

A.

perexcelsa Zbikowska; A. temperata Zbikowska, A.

tumoricornis Zbikowska, Delosia cuneata Gajlite, Hemsiella hemsiensi$

Martinsson, H. sphaericruminata Zlbikowska, Ulrichia (Subulrichia) le- bensis Zbikowska, Scaldianella bisulcata Zbikowska i Kuresaaria punc- tata Zbikowska. Powyzsze gatunki, z wyjqtkiem Aechmina fossulifera.

Zbikowska, a takze Undulitere balticum Martinsson, Clavofabella pome-·

ranica Martinsson, Scipionis profundigenus (Martinsson), Hemsiella sp .•

Parabolbina baltica Marlinsson i HebeHum insignis Gajlite, to formy nie' znane, z poziomu Neobeyrichia incerta. Z

wyst~pujqcych

natomiast w tyro poziomie gatunkow napotkano w omawianym profilu Aechmina molen- graaffi Botke,

A.

fossulifera Zbikowska, Amygdalella nasuta Martinsson.

Neobeyrichia regnans Martinsson, ScaldianeHa simplex (Krause) i He- bellum tetragona (Krause). Pozostale gatunki, napotkane w profilu wier- cenia l,eba 5, a mianowicie Hemsiella loensis Martinsson, Borussulus reti- culifer Martinsson i Alveolella perplexa (Kummerow), nie zostaly przez

autork~

stwierdzone w poziomie Neobeyrichia incerta, ale wedlug E. Tomczy'kowej i E. Witwickiej (1972) mogq one tak:ie przechodzic do najnizszych jego partii.

Wiele form z przytoczonego zespolu znanych jest takze z profilu

wiercenia I:.eba 1 (Martinsson 1964), gdzie zostaly znalezione ponizej

gl~b.

r612 ^{BARBARA ZBr~OWSKA}

'760

m. W SItropowej cz£:sci ich wyst£:powania w tym wierceniu

na~puje

jednak zanik zespolucharakteryzujqcego poziom Neobeyrichia incerta.

Mozna zatem przyjqc, ze gatun!ki wyst£:pujqce w profilu wiercenia !.e- ha 1 ponizej gl£:b. 760 m oraz vy profilu otworu !.eba 5 nalezq juz do zes- polu starszego od poziomu Neobeyrichia incerta, dotychczas nie wyr6z- nianego. Wydaje si£: zatem uzasadnione wydzielenie w utworach g6rno- sylurskich na abszarze N Polski nowego poziomu malZoraczkowego

Hem~ -

.siella hemsiensis. Ta przewodnia forma j,est w obr£:bie tego now ego po- .ziomu licznie reprezentowana, a ponadto znana jest takze z innych rejo- now obszaru nadbaltyC'kiego, co ma wazne znaczenie dla korelacji. Ze wzgl£:du na szczuplosc badanego materialu

i

brak utworow starszych nie jest mozliwe wchwili obecnej ustalenie Spqgu poziomu. Jego strop prze- biegalby w miejscu ,zaniku charakterystycznego zespofu, w sklad ktorego wchodzi 18 wymienioriych wyzej form, i pojawieniu si£: form typowych .dla zespolu poziomu Neobeyrichia incerta.

W obr£:bie ustariowionego poziomu Hemsiella hemsiensis wyst£:puje tilkze szereg form znanych z innychrejonow obszaru nadbaltyckiego.

Na~

Jezq do nich takie gatunki jak: De-Iosia cuneata GajIite, Undulitere bal- ticum Martinsson, Hemsiella loensis Martinsson, Neobeyrichia regnans Martinsson, Scaldianella simplex (Krause)

i

Hebellum insignis GajIite, ktore wyst£:pujq w obr£:hie horyzontu pa:giegiajskiego oraz dolnej cz£:sci horyzontu mini-askiego Litwy (Gajlite

&

al. 1967), a formy Hemsiella hemsiensis Martirnsson, H. loensis Martinsson i Alveolella perplexa (Kum- merow) wyst£:pu'jq w horyzoncie paadlaskim Estonii (Kaljo 1970). Z sy- IUr'skkh warstw Hemse i Eke wyspy Gotland natomiast znane Sq gatunki Hemsie-lla hemsiensis Martinsson i H. loensis Martinsson.

Pomimo braku w omawianych utworachgraptolitow instnieje moz- liwoSc pewnej korelacji poziomu Hemsiella hemsiensis z osadami zawie- rajqcymi te s'kamienialosci. W profilu wiercenia !.eba 1znaleziono lqcznie

'

zmalzoraczkami 'Bzereg graptolitow (Jaeger 1962), ktorych oznaczenia poddal rewizji L

.

Teller

,

(1962) stwierdzajqc, ze utwary te Sq odpawied- nikiem asadow zawartych' mi£:dzy poziomami Saetograptus leintwardi- nensis i Managraptus fOrmosus z wiercen L£:bork

lG-1

i Zebrak

lG-1.

W raku 1969 ten sam autor (Teller 1969) opierajqc si£: na szerszej znajo- mosci syluru na

,

o'bszarze NW Polski daszedl dO' wniasku, iz utwory sy- lurskie w profilu otwatu !.e'ba

1

odpowiadajq gornej cz£:sci horyzantu Monograptus farmosus, ktory reprezentuje dolny pastludlow. W wierce- niu L£:hark

lG-1

Monograptus ex gr. jOTmosus Baucek wyst£:puje panizej paziamu Neabeyrichia incerta (Witwicka 1967), a na Litwie w wierceniu Wladimirowsk farm£: t£: znaleziona w utworach odpowiadajqcych naj- nizszej cz£:sci haryzontu miniaskiego (Paskevicius 1968).

Wiek utwarow sylurskich

wyst~ujqcych

w prafilu wiercenia !.e-

ha 4 na gl£:b. 710,3-7'20,2 m mozna ustalic jedynie w przyblizeniu, gdyz

malzaraczki Sq tu slabo zachawane ( przewaznie w postaci osrodek), ate,

MAl.ZORACZKI GORNo.SYLURSKIE Z WYNIESIENIA l.EBY 613

kt6re udalo

'Si~oznaczyc,

nie

wskazuj~

jednoznacznie na ktorys z ustalo- nych poziom6w. Oznaczono

st~d

jedynie: Neobeyrichia alia Gajlite, N.

regnans Martinsson, Scaldianella simplex (Krause), Healdianella magna Neckaja i Kuresaa'l"ia circulata (Neckaja). Gatunek Neobeyrichia regnans Martinsson znany jest takze z poziomu Hemsiella hemsiensis (w profilu otworu E.eba

5)

oraz z najnizszych partii poziomu Neobeyrichia incerta (w profilu wiercenia E.eba 8). Obecnosc natomiast Neobeyrichia alia Gaj- lite wskazuje, ze osady sylurskie w profilu wiercenia E.eba

4 s~

mlodsze od stwierdzonych w profilu otworu E.eba 5 i

mog~

odpowiadac

b~dz

naj- nizszej

cz~sci

poziomu Neobeyrichia incerta lub najwyzszej poziomu Hemsiella hemsiensis. Bliskosc

'usytuowania otwor6w E.eba 4

i E.eba

5

oraz podobne

gl~bokoSci,

z kt6rych

pochodz~

badane osady, przemawia- lyby raczej za tym, ze

reprezentuj~

one ten sam poziom.

Osady sylurskie

wyst~puj~ce

w profilach otwor6w

D~bki

3 i Pias- nica 2

zawieraj~

nieco odmienny zesp6l mal:ioraczk6w, wsr6d kt6rego

form~ dominuj~c~

jest Nodibeyrichia tuberculata (KlOden) - gatunek przewodni dla poziomu

0

tej samej nazwie (Tomczykowa & Witwic- ka 1972).

W profilu otworu

D~bki

3 tbwarzyszy jej szereg form nie

wyst~pu­

j~cych

w poziomach nizszych.

S~

to: Amygdalella . subclusa Martinsson, Sleia kochii (Boll) , Berolinella steusloffi (Krause), Hemsiella dalmaniarui (Jones), Neobeyrichia buchiana (Jones), a takze Frostiella pliculata Mar- tinsson przewodnia dla poziomu ni'zszego, w kt6rym jednakze nie

wyst~­

puje

l~cznie

z Nodibeyrichia tuberculata (KIOden). Powyzsze pozwala

przyj~c.

ze w profilu otworu

D~bki

2 mamy do czynienia juz z

doln~

cz~sci~

poziomu Nodibeyrichia tuberculata.

W wierceniu tym znaleziono takze kilka malych pancerzyk6w mal- zoraczk6w, ktore oznaczono jako Scipionis sp. Do tej pory rodzaj ten z obszaru Polski znany byl z poziomu Hemsiella hemsiensis (E.eba 1, E.e- ba 5). W innych jedna'k

cz~sciach

obszaru nadbaUyckiego (Litwa, Esto- nia), a takze na Podolu, rodzaj ten, a szczeg6lnie gatunek Scipionis pro- fundigenus (Martins son) znany jest raczej z najwyzszych partii syluru,.

gdzie

wY'st~puj

e w zespole, kt6ry mozna korelowac z analogicznym po- ziomu Nodibeyrichia tuberculata.

W profilu wiercenia Piasnica 2 na

gl~b.

820,8-827,0 m znaleziono bardzo niewiele malzoraczk6w, a wsr6d nich: Amygdalella subclusa Mar- tinsson, Macripsilan salterianum (Jones), Neobeyrichia buchiana (Jones), N odibeyrichia tuberculata (KlOden) i Kloedenia leptosoma Martinsson. Ta ostatnia forma w obszarze nadbaltyckim

wyst~puje

na ogol w utworach nieco mlodszych od

zawieraj~cych

zesp61 poziomu Frostiella pliculata.

Poniewaz osady w profilu wiercenia Piasnica 2, podobnie jak w otworze

D~bki

3,

zawieraj~

Nodibeyrichia tuberculata (Kloden), nalezy

s~dzic,

ze

reprezentuj~

one ten sam poziom. Brak w profilu otworu Piasnica 2 w zespole malzoraczkow formy Frostiella pliculata Martinsson, a obec-

2

614 BARBARA ZBIKOWSKA

nose Kloedenia leptosoma Martinsson wskazujq na nieco wYZSZq

cz~sc

poziomu Nodibeyrichia tuberculata.

Wyst~pujqce

w poziomie Nodibeyrichia tU'berculata N Polski takie gatunki, jak: Hemsiella dalmaniana (Jones), Macripsilon salterianum(Jo- nes), Nodibeyrichia tuberculata (KIDden) i Kloedenia leptosoma Mar- tinsson, znane Sq takze z horyzontu juraskiego Litwy (Gajlite 1967) oraz z gornej

cz~sci

horyzontu kaugatumaskiego i z horyzontu ohesaarskiego Estonii (Kafjo 1970).

WNIOSKI

Wyst~pujqce

w badanym materia le rnalzoraczki pozwolHy na dosyc precyzyjne ustalenie stratygrafii utworow sylurskich z poszczegolnych wiercen. Osady te zaliczono do czterech poziomow rnalzoraczkowych.

z ktorych jeden - Hernsiella hernsiensis - zostal ustanowiony przez

autork~,

a pozostale: Neobeyrichia incerta, Frostiella pliculata oraz Nodi- beyrichia tuberculata przez E. Tomczykowq i E. Witwickq (1972).

Poziom Hernsiella hemsiensi:s odpowiada w skali graptolitowej

cz~s­

ciowo horyzontowi Monograptus formosus i r·eprezentuje gornq

cz~sc

dolnego postludlowu. Reprezentowany on jest przez utwory

wyst~pujqce

w profilu wiercenia t.eba 5 i prawdopodobnie t.e'ba 4.

Poziorny Neobeyrichia ihcerta, Frostiella pliculata i Nodibeyrichia tuberculata nalezq do dolnej i prawdopodobnie srodkowej

cz~sci

gornego postludlowu. Poziorn Neobeyrichia incerta

wyst~puje

w profilach wierceil l.eba 2,

D~bki

2

i

t.eba 8 (w tym ostatnim ponizej

gl~b.

730,0 rn).

Fragment poziornu Frostiella pliculata reprezentowany jest przez osady

wyst~pujqce

w profilu wiercenia t.eba 8 powyzej

gl~b.

730,0 rn, a poziorn Nodibeyrichia tuberculata obecny jest w profilach wiercen

D~bki

3 i Piasnica 2.

W obszarze nadbaUyckirn poziorny te korelowac rnozna w

nast~­

pujqcy sposob:

1. Hernsiella hernsiensis - z gornq

cz~sciq

pagiegiajskiego i dolnq

cz~sciq

rniniaskiego horyzontu Litwy, z paadlaskirn i kuresaarskirn hory- zontern Estonii, z warstwami Hernse i Eke wyspy Gotland, a takze z warstwami Oved-Ramsasa Skanii.

2. Neobeyrichia incerta - z gornq

cz~sciq

horyzontu rniniaskiego Litwy, z dolnq

cz~sciq

horyzontu kaugaturnaskiego Estonii oraz z warst- warni raszkowskirni Podola.

3. Frostiella pliculata i Nodibeyrichia tuberculata - z dolnq

cZ~Sciq

horyzontu juraskiego Litwy, gornq

cz~sciq

horyzontu kaugaturnaskiego i horyzontern ohesaarskirn Estonii.

Poziorny Neobeyrichia incerta, Frostiella pliculata, Nodibeyrichia

tuberculata "raz nie napotkane w badanyrn rnateriale, ale znane z tego

MAl.ZORACZKI GORNOSYLURSKIE Z WYNiESIENIA l.EB~ 615

rejonu Polski dwa jeszcze wyzsze poziomy Kloedenia wilckensiana i No- dibeyrichia gedanensis stanowiq utwory tak zwanego wapienia beyrichio- wego, ktorego narzutniaki pochodzqce prawdopodobnie z terenu dzisiej- szego dna Baltyku w rejonie

gl~bi

Srodkowo...:baltyckiej (Martinsson

.

,

1963a)

od

dawna stanowily gl6wne zro. dlo badan g6rnosylurskich malZo- raczk6w.

()P!ISY PALEONTOLOG1CZNE

Wsrod badanych malzoraczk6w wyrozniono ogolem 45 gatunk6w nalezqcych do 23 rodzaj6w. Zdecydowanie przewaZajq rodzaje nalezqce do

rz~du

Paleocopida (19), a wsr6d nich rodzaje· nalezqce do

podrz~du

Beyrichiida (17). Dla wszystkich gatunk6w z wyjqtkiem

Alveolella per- plexa

(Kummerow), kt6ry w zwiqzku z przeprowadzonq przez

autork~

re- wizjq jego przynaleznosci potraktowany zostal szerzej, podano jedynie diagnozy zamiast opis6w, kt6re zna'lezc mozna w cytowanej przy synoni- mice literaturze.

Stan zachowania okaz6w byl na og6l dobry, chociaz wsr6d gatun- k6w nalezqcych do Craspedobolhinidae i Beyrichidae cale pancerzyki na- lezq do rzadkosci i przewaznie znajdowano okazy w formie pojedynczych . skorupek.

W celu wydobycia okaz6w pr6bki byly macerowane za pomOCq soli glauberskiej, a z wapieni okazy wydobywano

r~cznie

przy uzyciu igly.

Podgromaida Ostracoda LatTeille, 1802

~d Paleocopida

HelIllli'IlIgsmoen, 1953

Pod~z~ Lepenlitiidae

Pdkomy, 1953 Nadrodmra Aparchitacea Jooes, 1901 Rodzina Aechminidae SwaTtz, 1936) Rodzaj

AECHMINA

Jones

&

Holl, 1869

Aechmina moZengraaffi

Botke, 1916 (pI. 1, fig. 1-3)

1964. Aechmtna motengraajji Botke; Martinsson, S. 155, fig. 14B.

1966. Aechmina motengraajji Botke; N.eClkaja, S. 2'l'-28, pI. 4, fig. 5.

1971. Aechmtna motengraajji Botlke; AJbushik, S. 50-1>1, pI. 2, fig. 12.

Material i jego pochodzernie. - 10 sko.rupek - Leba 5 (glE:b. 672,4-693,8 m);

4 skorupki - D~bki 2 I(glE:ib. 1206,5-1212,5 m).

Diagnoza. - Mala skorupka, wysoka, z wyiszym koncem przednim. DlugoSc brzegu zawiasowego prawie r6wna wysokooci slwrupki. ;przy 'brzegu zawiasowym kr6tki, szeroki, splaszczony, prosto wznOSZqcy siE: kolec. Pancerzyk slabo wypukly.

Powierzchnia skorupek gladka lub ,lekko porowata. .

Uwagi. - Wysokq skorupkq i bardzo kr6tkim, tE:pym i szerokIm kolcem forma opisana odr6Znia siE: znacznie od innych przedstawicieli rodzaju Aechmina Jones &

616 BAR BAR A ZBIKOWSKA

Holl. Wsr6d badanych okaz6w Sq slmrupki z bardziej i mniej szerokim kolcem. lNie- kiedy jego podstawa szerokoSciq r6wna .si~ dlugosci brzegu zawiasowego, a czasami jest mniejsza. T~ zmiennoSc, j.ak zauwazyla takZe Gajlite & al. (1967), nalezy zaliczyc do wewnqtrzg'a'tunkowej, jalro ze w materiale przesledzic moZDa prze}scia ,od form o szerszym do form 0 lW~szym kolcu.

Wyst~powanie. - Gatunek znany jest z glaz6w narzutowych, z miniaskiego i juraskiego horyzontu Litwy .~Gajlite & al. 1967), z warstw raszlmwskich horyzontu skalskiego P.odola {kbushiok 1971)oraz z postludlowu N Polski - wiercenia Wejhe- rowo (Witwicka 1967), iLeba 1 (Martins son '1'964), Leba 5 i D~bki 2.

Aechmina fossulifera Zbikowska, 1973

(pI. 1, fig. 9a-b, lOa-b)

1973. Aechmima fossuUf,era Zibik·owska; Z.bikowska, s. HO, plo 1, fig. sa-b, 7a-b.

Mwterial i jego pochodzenie. - 3 skorupki - Leba 2 (gl~b. 896,6-009,0 m);

1 skorupka - Leba 5 i(gl~b. 695,5 m).

Diagnoza. - F·orma z bardzo silnym, duZym kolcem, odchylonym ku tylowi i zaopatrz·onym w biegnqcy wzdluZ jego strony bocznej podluzny rowek.

U'I.IJ'agi. - Opisany gatunek zarysem skorupki przypomina Aechmina perexcel- sa Zbikowska, ale r6Zni si~ wi~kszq grubos.ciq i mniejszq dlugosciq kolca oraz obec- nosciq podhrznego l'owka na jego bocznej stronie.

Wyst~.powanie. - Postludlow N Polski - wiercenia Leba 2 i 5.

Aechmina perexcelsa Zbikowska, 1973

(pI. 1, fig. 11-12)

1973. Aechmina .perexceLsa Z,bikowska; Zbikowska, s . .141, pI. 1, fig. 8-'9.

Material i jego pochadzenie. - 4 skorupki przewaznie uszlrodzone - Leba 5

(gl~b. 67'2,4-693,8 m).

Di'l1qnoza. - Skorupka owalna, wydluwna. Brzeg przedni i tylny r6wno- Iniernie zaokrq;glolIle. Brzeg tyiLny tylko niedo wyZszy od przedlIliego. Kol,ec dluZszy niz wysokoSc skorupki, 0 podstawie przesuni~ej do rprzodu, z wierzcholldem silniej

zw~ajqcym 'si~ od strooy tylnej. Powier.z{:hnia skorupek i brzeg margin-amy gladkie.

Uwagi. - Gatunek podobny jest do Aechmina c'Uspidata Jones & Holl (Jones 1887) .oraz do Aecrhmina mediama Aibushik syn: Aechmina s'U'bcuspida.ta {>Abushik 1968). Od A. medilana Abushik r6Zni sir: j-ednak znacznie dluZszym kolcem i bardziej za.okrqglonym brzegiem tylnym slwrupki, w konsekwencji cz'ego kq·t jaki ten brzeg tworzy z Ibrzegiem zawiasowym Jest u A. perexcelsa Zbikowska bardziej rozwarty.

Od A. cuspidata Jones !& Holl r6zni sir: macZIIlym splaJSzczeniem slmrupek, wyramiej zaoOkrqglonym br21egiem przednim i tymym, !lllier6wnomier.nie 2lwr:zajqcym sir: kol- cem oraz rbrakiem drobnych guzk6w na :brzegu marginalnym.

W1f81;fWOIUXlnie. - Dolny postludlow oN Polski - wiercenie Leba5.

Aechmina temperata Zbikowska, 1973

(pI. 1, fig. 4-5)

1973. Aechmtna temperata Zbikowska; Z,bikowska, s . .141-142, pt 1, fig. 1-2.

Material i jego pochadzenie. - 1 pancerzvk i 12 skorupek - Leba 5 (glr:b.

672,~93,8 m).

MALZORA,CZKI GORNOSYLURSKIE Z WYNIESIENIA l.EBY 617

Diagnoza. - Mala, prawie symetryezna stkorupk,a z dosyc grubym kokem, k:t6- rego wysokosc jest nieoo wi~ksza od polowy wysok,ooei skorupki. PoadstaJwa kolca zajmlUje srodk'DW/l ez~sc skorupki na wysokosei brzegu zawiasowego. Powierzchnia skorupek gladka.

Uwagi. - Niewielka zmienno.sc wsr6d przebadanyeh okaz6w dotyezy wielkosci skorupek, dIu-good Kolea i jegoO usytuowania poSrodku lub nieeo ku prz.odowi sko- rupki. Forma ·opisana r6ilIli si~ od Aechmina oleskoiensis Neckaja (Neekaja 1966) kr6tsz/l skorupk/l, dluZszym' i usytuoWlalIlym posrodku brzegu zawiasowegoa kokem i gladk/l powierzehni/l skorupek.

Wys.t~pow'a.nie. - Dolny postludlow N iPoIski - wiereenie Leba 5.

Aechmina tumoricornis Zbikowska, 1973 (pI. 1, fig. 6a-b, 7-8)

1973. Aechmina tumoricornis Zblikowsika; Z,bikowska, S. 142, ,pI. 1, fig. 11, 4a-b, 5.

Material i jego pachodzenie. - 3 paneerzyki i5 ,sk,orupek - Leba 5 (gl~b.

672,4-693,8 rn).

Diagnoza. - Bardzo ma~a owalna sKoru~ka. Kole<: dlu.zszy niz wysoJroSc slw- rupki, wygi~ty ku tylOwl d do ,wewn/ltrz. P.odstawa ko1ca wzd~ta i wyraZnie wgl~­

biona w powierz·ehni~ skorupki.

Uwagi. - Gatunek r6Zni si~ od Aechmina bovina Jones {Jones 1887) gJ:6wnie dlugoSci/l iko1ca, kt6ra r6w.na jest wysokosei skorupki, podezas gdy u opisanego nawet . kolce 0 oblamanyeh oCZubkaeh S/l znaeznie dluzsze. Gatunki te r6Zni/l si~

taltie budow/l podJStawy kolea, kt6ra u A. tumoricornis Zbikowska jest wyraZnie wzdE:1;a i zagl~biona w powierzehni~ skorupki.

Wyst~powanie. - Postludlow N Polski - wiereenie Leba 5.

Rodzaj DELOSIA Gajlite, 1967 Delosia cuneata Gajlite, 1967

(pI. 2, fig. la-c)

1967. Del.o~a cuneata Gajli1;e; Gaj'lite & al., S. 9z-.,93, pI. 1, ftg. 3a-c.

Material i jego pochodzenie. - 9 paneerzyk6w i 3 skorupki bardzo dobrze zaehowane - Leba 5 '(gl~b. 6'72,~93,8 m).

DiagnOlZa. - Skorupki male 00 zarysie sci~tejelipsy, z prostym brzegiernza- wiasowym i wygi~tyrn brzus(lnym. 'Wok61 brzeg6w rozwini~te jest zebro. W ,ez~sei

grzbietowejSkorupki znajduje si~ kolezasty wyst~p otoezony od dolu gl~bok/l

bruzdk/l. Przy po<dstawie kolca w przedniej ez~ci bruzdkd znajduj/l si~ dwa dolki.

PowIerzehlnia boczna skorupki i powierzehnioa kolCla pokryte wyrazn/l, s-iateezlkO'Watl\

ornamen taej/l. .

Uwagi. - Forma ta jest jedynym gatunkiem rodzaju Delasia Gajlite.

WY'st~powa11.lie. - Gatunek opisany 'Zostal z miniaskiego horyzontu Litwy - wiereenie Ezere (Gajlite & al. 1967), a wyst~puje takZe w dolnym postludlowie N Polski - wiereenie Lelba 5.

Podrzqd

Beyrichiida

Pokorny, 1954 Nardrodzina

Beyrichiacea MattheIW, 1886

Rodzina

Primitiopsidae Swartz, 1936

618 BARBARA ZBIKOWSKA

Podrodzina Primitiopsinae Swa1'ltz, 1936 Rodzaj CLAVOF ABELLA Martinsson, 1955

Clavofabella pomeranica

Martinsson, 1964 (pI. 2, fig.

2a-b, 3)

1964. CtavofabeUa pomerantca Martinsson; Martinsson, S. 142-144, fig. 9A-E.

Material i jego pochoo.zenie. - 1 pancerzyk i '10 skorupek heteTOnlOrf6w oraz 65 pancerzyk6w i 150 skorupek teknomorf6w r6Znych stadi6w ,rozwojowych - Le- ba 5 (g~Ei'b. 6712,4--679,3 m).

Diagnoza. - Skorupki niewielkie. Brzeg zawiasowy pro.sty. Prawa skorupka

wi~ksza od lewej. Waleczek welarny dobrze zaznaczony, r6wnolegly do brzegu wen- tralnego, k!t6ry zaopatrzony jest" w drobnozllibkowan~struktur~ marginaln~. Dolcm otwarty. Dolek addulktorialny wyrazny, w g6rnej cz~ci silnie ·addzielony od po- wierzchni. Powierzchnia boczna skorupki pokryta r6wnomiernie rzezb~ w postaci siateczki.

Uwagi. - Z wielu opisanych dotychczas gatunk6w naleZ~cych do tegO rodzaju CZavo!aoo'l'Za pome,ranrica iMartinsson najibardziej podobna jest do ClavoifabeZla multi- dentata Martinsson (iMarttinsson 1955). Gatunki te r6Zn·i~ si~ ksztaltem dolka adduk- torialnego, kt6ry u C. multidentata (Martinss<m jest mllliejszy i .okr~gly, oraz budow~

brzegu marginalnego, a takie tyro, Ze u C. pomeranica Martinsson brak jest nie- urzezbionych p61, jakie widoczne s~ w pl'Zednio~zbietowej cz~§ci skorupek C. multi- dentata !Martinsson ostatniego stadium.

WystwowQlnie. - D.olny' postludlow N Po19k:i - wier·ceniaLeba 1 (Martinsson 1964), Leba 5.

Rodzaj UNDULITERE Martinsson, 1964

Undulitere balticum

Martinsson, 1964

(pt 2, fig.

5a-b)

1964. Undutitere bautcum Martinsson; Ma.l"1tinsson, s. 144--146, fig. 10.

196'1. UnduUtere batticum MartLnsscm; Gajlite & at., s. 101, plo 5, fig. 1a-k.

Material i jego pochoozenie. - 2 pancerzyki heteromorf6w, 5 pancerzyk6w i 22 skorupki teknomo1"f6w r6Znych stadi6w rozwojowych - Leba 5 (gl~b. 672,4- 679,3 m).

Diagnoza. - Skorupki nieduie, prawa wi~ksza od lewej. Na powierzchni bocz- nej s-korupki podluZnY fald p()DoiZej wyra~nego dolka adduktorialnego. Powierzchnia boczna r6wnomiernie ornamenltowana rzezb~ w postaci siateczki oddzielona jest

kraw~dzi~ od :glad'kieg,o faldu dorsalnego i welarnego. U heteromorf6wbardzo w~ski,

<*warty' dolon. Mi~dzy nim a Ibrzegi:em mar.gina<lnym wyrazne zeberko tzw. torus.

Uwagi. - Gatunek opisany zostal przez A. Martinssona (1964) z wiercenia Leba 1 jako jedyny w6wczas z nowo utworzonego rodzaju U1I1duJite-re. L, I. Sarv (1968) opisal z syluru Estonii jeszcze dwie nowe formy - Undulitere, binooosum Sarv i U. simplex Sal'v. Od tych dw6ch ostatnich U. bli.lticum Martinssron r6Zni si~ siln~

siateczkowat~ ornamentacj~ i wyoraznym dolkiem adduktorialnym, a nadto od U.

binadosum SaN. obecnoSci~ tylko j,ednego faldu na powierzchni bocznej, a od U. simplex SaN. szerokim gladkim'faldem IOkalaj~cym cal~ skorupk~.

WY'st~powa.nie. - Gatunek znany jest Z ooryzontu pagiegiajskiego Litwy i Lotwy ~GajHte &: all. '1967) oraz z dolnego postludlowu N Polski - wiercenia Leba 1 (Martinsson 1964) i Leba 5.

.MALZORACZKI GORNOSYLURSKIE Z WYNIESIENIA LEBY

Podrodzina Venzavellinae GajHte, 1967 Rodzaj BORUSSULUS Martinsson, 1964 Borussulus reticuHjer Martinsson, 1964

(pI. 2, fig.

4a-c)

1964.· Borussu1.us reticutifer iMM'UIlSSOllj .Martinsson, S. 154, fig. 14G, H. 1007. BoruSButus reticuUfer .Mar.ttIll3SOIt; Gajlite & at., s. 105, 'PI. 4, fig. 2a-c.

619

Material i jego pochodze,nk - 70 pancerzyk6w i 130 slrorupek - Leba 5 (gl~b.

672,4-679,3 m). . .

Diagnoza. - SkorlliPki male <0 z,arysie owalnym, prawa wiE:IGza .od lewej. Brzeg zawiasowy prosty. NajwiE:ksza wysokosc W tylnejczE:Sci skorupki. P.owierzchnia sko- rupek pokryta s'iateczkowatll rze21bll. W cz~ci przednioSrodkowej wyrazny, .okrllgly dolek adduk:tolI'ialny. Wzdluz krawE:dzi m'lu,sznej rozwiniE:te ~rzy aienkie zebeI"ka.

Uwagi. - iPrzynalemosc l'Iod'laju Borussulus Martinsson do jakiejkolwiek pod- rodziny rodziny Primitiopsidae Swartz jest prO'blemlrlyczna. A. Martinsson (Hlti4) opisujll'c ten gatunek po raz pierwszy um'iescil 'go w g.rupie "familie incerbe" .. L. K.

Gajlite '~196'7) natomiast zaliczyla umownie rodzaj Boruss1blus Swartz na podstawie podobietistwa do J.1odzaju Drcus Gajlite do podl'odziny Venzavellinae Gajlite. W ni- niejs'lej pracy 'le 'WZigI~du na niepe1:noSc materialu jakim rozporzlldzano (brak hete- romorf6w) przyjE:to koncepcjE: Gajlite ..

WY'st~powanie. - Gatunek 'lnany jest z horyzontu pagiegiajskiego, miniaskie- go i juraslciego Utwy i tJotwy - wiercenia Piltene, Ezere, Wirlbalis (GajIite & al.

1967) oraz z postludlowu N Polski - wiercenia LE:bork (Witwicka 11967), Leba 1 (Martinsson 1004) i Leba 5.

Podrodzina Leiocyaminae MartinSSOIl, 1956 Rodzaj AMYGDALELLA Martinsson, 1956

Amygdalella nasuta Martinsson, 1964

1964. AmygdateUa nasuta .MartinSllOOl; Mar,tinsson, s. -!5()-.,lii1, fig. ^~3A-E.

1968. AmygdateUa nasuta .Martialsso.n; SIIlrV, S. 113--31, ,plo lW, fig. 13-<14.

Mwterial i jego pochodzenie. - 3 pancerzy'ki i 10 slkorupek helteromocl6w oraz 1 pancerzyk i 3 !SkoruPki teknOllDom6w - Leba 2 (gl~b. 8'84,3-903,0 m); 1 pancerzyk i 3 skorupki heteromorf6w oraz 2 pancerzyki i 15skorupek teknomorf6w - Leba 5 (glE:b. '672,4--<679;3 m); bardzo ,liczne okazy - Leba 8 (gb~b. 831,1-8'37,3 m).

Diagnoza. - Przedni koniec na prawej sk,orupce heteromord'a ostry.

Uwagi. - Opisany gatunek r6Zni siE: rod Amygdalella subcZusa Martinsson je- dynie ostrym Ikoncem przednim prawej skorupki hetel'omoria. U osobnik6w mlodych koniec ten jest 'laokrllglony, stlld nie spos6b odr6±nic ich od teknomOlI'f6w A. sub- clusa Martinsson.

W1I8t~powanie. - Forma znana jest z miniaskiego i juraskiego horyz'ontu Litwy i Lotwy - wiercenia Plltene, Ezere 'CGajlite & al. 1967), z kaugatumaskiego i ohesaarskiego horyzontu Estonii - odsloniE:cia i wiercenia na wyspie Saarema (Sarv 1968) oraz z postludlowu N Pol,ski - wiercenia LE:bork, Ohlapowo CWitwicka 1967), Leba 1 l(iMartinsson 1964), Lclla 2, 5 i 8.

AmygdaZeZZa subclusa Martinsson, 1956 (pI. 2, fig. 8)

1956. AmygdateUa subctusa Martinsson; Martinsson, s. 31.

l!H17. Amygdatetta subctusa Marti.nsson;Gajlite & at., .S. 1117, pI. 4, fig. 4a-f.

620 BA;R!BARA ZBIKOWSKA

Material i jego pochodzenie. - Bardzo licZlIle eg,zemplarze - DE:bki 3 (glE:b.

793,2-800,0 m).

Diagnoza. - Wysokie, wygiE:te zebro grzbietowe zanika kuklltom grzbieto- wym. Dorsum szerdkie. Dolon sredniej ;zerokoSc'i. Koniec przedni zaokrllglony.

Uwagi. - F,ormy nalezllce do teglo gatunku byly od dawna r.znane z glaz6w narzutowych pod nazwll Primitiopst..s obZomga Jones & Holl. Bardzo obszernll syno- nimikE: i dyskusjE: znaleZc mozna w pm,cy A. MartilnssOna (1956). OmawJ,any gatunek r6Zni siE: od Amygda,le'Ua 'lUJiSuta avIartinsson jednakoWfo zaokrllglonymi brzegami przednim .i tylnym.

Wyst~nie. - Gatunek znany z glazbw narzutowych, z m'iniaskiego i ju- raskiego horyzontu Litwy i Lotwy - wiercenia Piltene, Ezere, Wirbalis, Sowietsk (Gajlite & a:l. 1967), z paadlaskiego, kaugatumaskiego i ohesaarskiego horyzontu Es:tJonii (SariV 1968) oraz r.z p06t1udloWll N Polski - wiercenia L~boM, Wejherowo.

Ohlapowo fWitwicka 196'7), DE:bki 3.

PodrodZ'ina

Polenovulinae Mairtinsson, 1960

Rodzaj

SCIPIONIS Gajlite, 1966 Scipionis pTofundigenus (Martinsson, 1964)

(pI. 2, fig. 9-10)

1964. PolenovuUl profundigena MartinS'SOIJ.; Ma'rttnsson, s. 147, fig. 11A-E.

1967. Sclptonis projUndigenus (MartiJnSl9Olll)j Gajlite & al., s. 110, pt 5, fig. 4.

19'i!l. SCipionis? projundtgenu8 (iMartiJnsson); AbUShik, s. 62, pI. 8, ~g. 5-7.

Material i jego pochodzewie. - 3 skQrupki hetaromod6w (1 'Prawa i 2 lewe) oraz 6 slooruP€lk telcrlomor.f6w r6ZnY'Ch stad!i6w rozwoj owy ch, 'PrzewaZillie uszko~o_

nych - Leba 5 (glE:b. 6712,~79,3 m).

Diagnoza. - SlkOlI"Ulpki stosunlmwo duZe, wysokie, brzeg zawiasowy prosty.

W przedniej polowie skorupki, w jej g6rnej cZE:sci kr6tka bruzda, a przed nill o'krq,gIY.

dose duzy guz, ;poiWyZ:ej kt6r,ego ku tyrowi, wzdluz brzegu zawiasQwego biegnie skos- ne, zeberkowate zgrubienie. Heteromorfy z wllskim, zamlkniE:tym dolonem, wyrami.e- odgranicZlcmym od powlierzchni skorupki.

U'l.IXlgi. - iPomimo zlego stanu zachowania i fra'gmentlm'YoCznoSci niekt6rych okaz6w przynaleznoSc opisanej {army dQ gatunku S. vrojwndigenu.s {MartinssO!ll) daje- siE: okl'esIic z calll pewnoscill. Skorupki ,badanych,okaz6w Sll cz~sto sPE:kane -i w oCzE:iSci centralnej przewa±nie silnie starte, lecz oobrze zachowane partie wok6l brzeg6w pozwalajll zaolbserwowac charakterystycZDll ;rzezbE: w postaci drobnych prllzk6w, wyZlobien na cZE:8ci brzusznej i dolonie, a takze szereg zllbk6w marginal- ny'ch. Guzek i depresja za nim tez sll dobrze widoczne. Z'nacznie·slabiej zaznacza siE:' skioSne zeberko grZlbietowe.

Szereg autor6w I(Gajli'te <& wl. 1967, Sarv 1968, Ahusrnk 1971) dyskutuje nad przynaleznoscill tego gatunku do ;rocizaju Scipioois Gaj1ite. Cechll wsp6Inll dla wszystkich pOZlIlany,ch dotlld gatunk6w Sc,i,pioni'S GajIite jak d S. prajundigenU$

(Martinsson) jest obecnosc depresji 5. guzka. W odrMnieniu jednltk od wszystkich pO'znanych dotlld gatun!k:6w tego rodzaju dolon u S. profundigenus (a.v.J:artinS'son) jest zamlkniE:ty. Od innych gattmk6w l'odzaju SCipionis Gajlite forma opiJsana rM.ni si~

takze obecnoScill zeibrawatego zgrubienia w cZE:sci grz'bietowej skorupki.

WylStwowanie. - Forma znana j€St r.z j1.lJI'aslciego horyz'ontu Litwy - wiercenie WirbaIis (GajIite i& al. 1967), z kaugatumaskie~o horyzontu Estonii - z odsloniE:c Ejgy i 'Kingisepp, z wiercenia Ohesaare I(Sarv 1968), z warstw dtwinog;rodz:kich ho- ryzontu skalskiego Podola {Abushik 1971) oraz z dolneg,o postludlowu N PoIski - wiercenia Leba 1 (\Martinsson 1004), Leba 5.