Zenon Guldon
"Ziemiańskie dobra kulturowe w
województwie kieleckim
(1944-1946)", Stefan Iwaniak, Kielce
1996 : [recenzja]
Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 19, 455
1998
Recenzje i om ów ienia 455
nego w ydawnictwa. Dodać można, że zakład rejowski funkcjonował do 1901 r.
O m aw iane w yd aw n ictw o poza tek stem kroniki zawiera obszerne kom entarze teksto we i rzeczowe, słownik wyrazów technicznych i obcojęzycznych oraz indeksy: osobowy i nazw geograficznych. W sum ie otrzym aliśm y istot ny dokum ent do dziejów polskiego górnictwa i hutnictw a w XIX w.
Zenon Guldon
ST E F A N IW ANIAK: Z IEM IA Ń SK IE D O BRA KULTUROWE W WOJEWÓDZTWIE KIELECKIM (1 9 44-1946), Kielce 1996, Wy ższa Szkoła Pedagogiczna, ss. 289
Om awiana praca dotyczy ważnego proble m u losów podworskiego m ienia kulturowego na K ielecczyźnie w latach 1 9 4 4-1946. Autor, ktorego rozprawa doktorska dotyczyła refor m y rolnej1, już wcześniej zajmował się kw estią podworskich księgozbiorów i innych dóbr kul turow ych2. Praca, poza w stępem i zakończe niem , składa się z czterech rozdziałów, w któ rych Autor om aw ia kolejno ekonom iczną li kw idację z ie m ia ń stw a , lo sy podw orskiego dziedzictwa kulturowego w czasie wojny i w okresie bezpośrednio po jej zakończeniu, za bezpieczenie, przejm owanie i rew indykację m ienia podworskiego w latach 1 9 4 4-1946, a także aktualne problemy reprywatyzacji po dworskich dóbr kulturowych.
W ś w ie tle za ch o w a n y ch źródeł trudno u sta lić w ysokość stra t w zakresie ziem iań skich dóbr kulturowych. Przyjmuje się, że z około 15 ty s. je d n o ste k (druki i rękopisy) w bibliotece chroberskiej zachowało się jedy nie ponad 6 tys. egzem plarzy3. Ze sporządzo nego w 1940 r. przez G. L abudę k od ek su dyplom atycznego O rdynacji M yszkow skiej w ynika, że w archiwum chroberskim
znajdo-1 S. I w a n ia k R eform a rolna w w o je w ó d ztw ie kieleckim w la ta ch 1 9 4 4 -1 9 4 5 . W a r s z a w a 1 9 7 5
2 S. I w a n ia k A kcja za b ezp iecza n ia d ó b r p odw orskich na K ielecczyźnie w la ta ch 194 4 -1 9 4 6 . „R o czn ik M u z e u m Ś w ię to k r z y s k ie g o ” t. 10: 1 9 7 7 , s. 1 4 9 - 1 9 8 ; te n ż e : D obra k u ltu row e na K ielecczyźnie. W: P isa rze regionu św ięto k rzysk ie go. R ed. J . P a c ła w s k i. K ie lce 1 9 8 7 , s. 1 2 6 - 1 6 8 ;K sięgozbiory p o d w o rsk ie w o jew ó d ztw a kieleckiego w latach 1 9 44-1946.
„R o czn ik B ib lio te k i N a r o d o w e j” t. 11: 1 9 7 5 , s. 2 4 9 - 2 7 7 3 S . I w a n ia k A&cya..., s. 186; t e n ż e :K sięgozbiory..., s. 2 7 5
w ało się 107 dokum entów pergam inow ych z la t 1 3 7 3 -1 7 8 8 4. Obecnie w zbiorach Archi w um P aństw ow ego i M uzeum Narodowego w Kielcach znajdują się 64 dokumenty, co sta nowi około 60 proc. stanu z okresu wojny5.
Sporo miejsca Autor poświęca charaktery styce i wartości przejętego m ienia kulturow e go (s. 158-197). Problem ten w ym aga szcze gółow ych stu d ió w sp e c ja listó w z z a k resu różnych dyscyplin naukowych, zw łaszcza ar chiwistów, bibliologów i historyków sztuki. To sam o dotyczy w ykorzystania przejętych dóbr w dotychczasowej literaturze naukowej. Tak na przykład archiwa M ałachowskich i P late rów z Białaczow a stały się podstaw ą rozpra w y o g o sp o d a r s tw ie w iejsk im w dobrach b iałaczow skich w latach 1 7 7 7 -1 9 3 9 6. Przy om aw ianiu akt podworskich przejętych przez kieleckie Archiwum P aństw ow e warto chyba uw zględnić przewodnik po zasobie tego archi w um 7.
O m awiana praca porusza w ażny i ak tu al ny problem losów i stanu zachowania podwor skiego m ienia kulturowego. Ocena jego w ar tości w ym aga jeszcze badań szczegółowych.
Zenon Guldon
4 C odex M y s zk o w ia n a e O rd in a tio n is d ip lo m a tic u s.
O p rać. G. L a b u d a . C h ro b er z 1 9 4 0 . M p s w B ib lio te c e P A N w K r a k o w ie , r k p s 5 6 3 7
5 A. H e r c D o k u m e n ty p r ze d ro z b io r o w e z A r c h iw u m O rd y n a c ji M yszk o w sk ic h . „ S tu d ia K ie le c k ie ” 1 9 8 3 n r 3, s. 8 0 - 8 1
6 J . P iw e k G o spodarstw o w iejskie w dobrach b ia ła czo w skich w latach 1 7 7 7 -1 9 3 9 . K ie lce 1 9 7 9 . M p s w B ib lio te c e W y ż sze j S z k o ły P e d a g o g ic z n e j w K ra k o w ie. Zob. te ż te n ż e
G ospodarstw o chłopskie w dobrach białaczow skich w latach 1 7 7 7 -1 8 6 4 . K ie lc e 1 9 8 2
7 A rc h iw u m P a ń stw o w e w K ielcach i je g o o d d z ia ły
w Jędrzejow ie, Pińczow ie i Starach ow icach. P rzew o d n ik po z a s o b ie a r c h iw a ln y m . R e d . S . M a r c in k o w s k i. W a r s z a w a - Ł ó d ź 1 9 9 3 , s. 2 4 9 - 2 5 6
