$
NAKŁADEM WYDAWNICTWA P A M I Ą T E K WOJENNYCH
W YBITO M E D A L
z oznaczeniem cen pas
karskich na artykuły naj
niezbędniejszej potrzeby w czasie wojny z p o rtre te m s pe kulanta , oraz podobi
zną historycznego paska.
Medal ten służy na wiecz
ną wojny i hyjen pamiątkę, dla zbieraczy. — Dla zwy
kłych zaś śm iertelników -- jako brelok do zegarka.
K R U C ZA 13 M. 8.
=== « ¿ 3 Ł a = =
WYSYŁAMY POCZTĄ.
3 U = a fflir~ -tE
W YDAW NICTW O %*•
PAM IĄTEK W O J E N N Y f
ZESZYT 12
Zawiera w dokładnej reprodukcji z zachowaniem barw naturalnych,
bony.
Wysyłamy pocztą za zaliczeniem.
QOD COD QOD COD OOD O0D
WRRSZ. TOW. m c .
MOTOR
9 9
ul. Marszałkowska M 23.
poleca:
Preparaty galenowe, Leki patentowane, Wody mineralne sztuczne, Czyste odczynniki chemiczne.
PAMIĄTKI WOJENNE
(MONETY DROBNE).
Z E S Z Y T I.
W S Z E L K I E P R A W A W ŁASNOŚCI W Y D A W N IC Z E J ORAZ AUTO R SK IEJ ZASTRZEŻONE.
1 » 1 8.
W AR SZAW A. ADMINISTRACJA / ? d l
W Y D A W N IC T W A : KRUCZA JV? 13.
Ctna egzemplarza w wydaniu popularnym 2 .¡o Mk. poza Warszawą j M r.
wytwornem 4.50 „ „ „ j „
'¡a Q
S 40°/o D L A P O Z B A W IO N Y C H P R A C Y . E3
Gepr. xi. a u c h für A u sfu h r fre igeg. d u r c h die K ais.-D e ut. P r e s s e a b t.
W a m h a u , 2H/1X 1917. N« 7861. Dr. H !.
D r u k a r n i a L . B ruś, W a r s z a w a , N o w y Ś w i a t 6ft.
V T A ■
M A R K A P O L S K A . 1
2 6 k w i e t n i a 1917 i*. P o l s k a K r a j o w a K a s a P o ż y c z k o w a w y p u ś c i ła m a r k i p o l s k ie w w a l o r a c h 1/2, I , 2 , 5 , 10, 2 0 , 5 0 , 1 0 0 m a r k o w y c h , o r a z 5 i 10 f e n i g ó w k i m e t a lo w e . O g ó łe m n a 100
m i l j o n ó w m a r e k .
został 6 sierpnia1914 r. t.j. w kilka dni po wypowiedzeniu wojny. Słusznie przeto ubiegać się może o nazwę ojca bonów Królestwa. Widoczny pośpiech i nagląca konieczność za
radzenia trudnościom, wynikającym z braku drobnych, nie dały możności szukania wspanialszych form. Prymi
tywne środki techniczne, jakimi ope
Bony wykonane zostały na kartkach zwykłego numerowanego bloku, uży
wanego zazwyczaj w sklepach do po
kwitowań. Jako imitację sprawności drukarskiej, zastosowano niebieską kalkę. Prawdziwy to wzór ekonomji sił, czasu i... kłopotów o drobne.
Odwrotna strona bonu P>o.zem ni» zo
stała wypełniona.
B O N C I E C H O C I Ń S K I . 3
w
P i ę ć d z i e s i ą t k o p i e j e k , w y p u s z c z o n e p r z e z T - w o P r z y j a c i ó ł C ie c h o c i n k a .
W ielk o ść n a tu ra ln a 7,8 x fi.ft cent.
K
omitet giełdowy miasta Łodzi wypuścił bony własne drobnej war
tości 20 i 50 kop. oraz większej wartości 1 i 5 rublowe, na ogólną su
mę 17,261,572 ru b li.— Bony rublowe i pięćdziesięcio-kopiejkowe, wypusz
czone zostały w dwuch edycjach.
Szczegółowy wykaz objaśnia, iż ru
blowych bonów starego typu wypusz
czono na 4,813,400 rubli, nowego na 2,821,500 rb. — ogółem na 7,634,900 rb.; — pięćdziesięcio-kopiejkowych bonów starego typu na 517,240 rubli, nowego typu na 600,000 rubli, —
ogółem na sumę 1,117,240 rubli.; — dwudziesto kopiejkowych bonów na 446,432 ruble; — pięciorublowych na 8,500,000 rb. Największą ilość sztuk wypuszczono rubli., następnie 50-cio- kopiejkówek (2,234,480), oraz dwudzie- sto-kopiejkówek (2,332,160) wreszcie pięciorublówek (1,700,000).
Pierwsza edycja bonów Łódzkich wynosiła 5,777,072 ruble, druga, wy
puszczona na mocy uchwały z dnia
»13 marca 1915 r., wynosiła 11,921,500 rubli, przyczem w tej edycji po raz pierwszy ukazały się bony 5 rublowe.-—
r.vSrS'M
N i i e j w y m ie n i c o é 'n s t y t u q e 1 m ie s ią c e po
■
n 1 *\<aœEæ&*.v. £¡fo,
U e t
I nj została
Starszych
, W ’ ; ; * eiM ^ o ro 4 ™ ^ K ¿ . (ifjrftiu btarstjv . ¡r-*
v. wymiemrmu ¡ Komi-
F i s - S a i F ^ « r * - I
É. W ever, Z. Kon.
,.,. ,r,.v r -;
;*v f •■<:$[ > -«ü'f
, J l i í l M
.
.* ' ‘
Pozabonami wypuszczonymi w obieg, wykonany został zapas do wymiany zniszczonych znaków pieniężnych, wynoszący 437,000 rubli,^—czyi1" ogó
łem bonów wybito na 17,698,572 ru
b li.— Wykonanie tych znaków pocią
gnęło za sobą koszty, wynoszące 51,306 rubli 90 kopiejek. —- Repro
dukcje znajdujące się w zbiorze przed
stawione są jednostronnie. Na od
wrocie, zamieszczono identyczne na
pisy w języku rosyjskim z zachowa
niom tego samego układu czcionek.
Barwa tła, oraz charakter ogóltjy zna
ków pieniężnych niczem zasadniczo się nie różni ze stron obu.—
Bon piećdziesięciokopiejkowy ozna
czony jest cyirą 091,658, wybitą u gó
ry z prawej strony, bon dwudziesto- kopiejkowy cyfrą 094,049, drukowani]
pod napisem 20-cia kopiejek.
B O N Ł Ó D Z K I .
>
7
N iż e j w y m ie n io n e in s ty tu c je w y p ła c ą o k a z ic ie lo wi w sw oich kasach D w a d z ie ś c ia k o p ie je k trzy m ie s ią c e po p o d p is a n iu t r a k U t u p o k o jo w e g o . B o ny są za b e zp ie c zo n e c o n a m n ie j w d w ó jn a s ó b w a rto ś c ia m i, /.ło ż o n e m i w b a n k a c h .
U rzą d S tarszych Z g ro m a d z e n ia K u p c ó w m . L o d zi.
S t. S llb e r s te ln , K . E ls e r ł, E . H e im a n , K . W. S c h eib ler, K o m ite t G ie łd o w y Ł ó d zk i: D r. J . K o n ic , D r. A . B ie d e r m a n , R . O eyer, M. K e r n b a u m
Z a ś w ia d c z a m y , że p o w y ż e j w y m ie n io n e z a b e z p ie c z e n ia są u nas p rze c h o w a n e : B a n k H a n d lo w y w ¿ o d z l B a n k K u p ie c k i Ł ó d z k i
J . P e tte r s , I. Z a n d . E . W ever, Z . K on.
B o n d w u d z i e s t o - k o p i e j k o w y , w y p u s z c z o n y p r z e z K o m it e t G ie łd o w y m . Ł o d z i .
W ielk o ść n a tu r a ln a S,5 x 4,2 cent.
M
agistrat miasta Częstochowy w 1016 roku wypuścił bony drobnej wartości, gwarantując wymianę bonów na monetę państwową najpóźniej w ci^gu trzećh miesię
cy po podpisaniu traktatu pokojowego.
Strona odwrotna załączonej dziesię- ciokopiejków ki, zawiera napis treści następującej: - .fałszowanie bonów i rozpowszechnianie fałszywych kara
ne będzie według praw państwowych".
Nad powyższym umieszczony został napis grubym drukiem: „Dziesięć ko
piejek". Z boków banknotu znajduje się cyfra 10, utrzymana w tym samym charakterze i barwie, jak to widzimy na załączonym wzorze. — Całość zo
stała ujęta w ozdobne ramki koloru liljowego.
B O N Y C Z Ę S T O C H O W S K I E . 9
.fZĘSTOCHOWY
B o n n i n i ł i4Z'< n b € 8 ? 5 DZIESIĘ? KOPIEJEK
WYDANY PRZtZ MflGrSTUAT M.CZfcSTO
CHOW* BE.D2IŁ WYMIENIONY 0KAZIĆ i E'
LOVMI NP MONETĘ. PflNSTW OW ^flVU TRZECH MIESIĘCY PO PODPUftNJU
TRAKTATU POKOJOWEGO
PmiWOOHlł/j-
B o n d z ie s a ę c i o - k o p ie j k o w y , w y p u s z c z o n y p r z e z M a g i s t r a t m . C z ę s t o c h o w y .
W ielk o ść n a tu ra ln a 6,3 x 3,6 cent.
Z
amieszczony obok jedno-kopiej- kowy bon magistratu miasta Częstochowy, jest najlepszym doku
mentem trudności płatniczych, w ja
kich znalazło się Królestwo podczas wojny. Kopiejka papierowa, — praw
dziwy to okaz wojenny, symbolizu
jący dla potomności najsubtelniejsze odcienie finansowego stanu Króle
stwa.— Odwrotna strona bonu na tle oliwkowym, otoczonym ozdobnymi
ramkami, zawiera napis: .fałszowanie bonów, rozpowszechnianie fałszywych karane będzie według praw państwo
wych*. Nad powyższym znajduje się napis, złożony grubymi czcionkami:
.Jedna kopiejka“ , u spodu wydruko
wany został numer 045202 w czerwo
nym kolorze. — Z boków znajduje się okazała cyfra 1. — Bon wykonany zo
stał na papierze kartonowym.—
B O N Y C Z Ę S T O C H O W S K I E . 11
lA G IST R fiT B V g Ż Ę S T O e H O W Y Bon imiiniejszyna JEDNA KOPIEJKĄ
WYDANY P R Z E Z M A G IS T R A T M.CZĘSTOCHOWV BĘDZIE WYMIENIONY O H H ZieiELO W I IMA MO
N E T Ę P A Ń S T W O W Ą WCIĄGU TRZECH MIESIE- CVP0 PODPISANIU T R A K T A T U POKOJOWEGO
J iiU L U . f a a i f r.BwRMiaraz o .'---- -"■*
' ' Pr z e w o c n. RkD' u.Bu’h m i*t k z
. R »d v Mi e j s k i ej.
B o n je d n o > k o p ie jk o w y w y p u s z c z o n y p r z e z M a g i s t r a t m . C z ę s t o c h o w y .
W ielk o ść n a tu r a ln a 5,8 x 3,3 ce n t.
O
prócz bonów wypuszczonych przez magistrat miasta Częstochowy kursowały również w Czę
stochowie bony Częstochowskiego Towarzystwa Pożyczkowo - Oszczę
dnościowego, wypuszczone dnia 23 li
stopada 1914 roku w następujących rodzajach:
5-cio kopiejkowych sztuk 199000,
10 . . . 205000,
50 . . . 82800,
1-no rublowych . ?,000,
3-ch . . -(4000,
Wszystkich razem na ogólną sumę 225,850 rubli, — Obok załączony bon 5 kopiejkowy przedstawiony jest ze strony lewej. Na stronie prawej za
n.Mszczony zostaf wizerunek kaplicy, oraz Matki Boskiej Częstochowskiej w obramowaniu dwuch na krzyż zło
żonych gałązek palmowych. Pośrodku znajduje się napis: .Częstochowskie Towarzystwo Pożyczkowo - Oszczę
dnościowe wypłaci za zwrotem ni
niejszego kwitu w ciągu 3-ch miesię
cy po zawarciu pokoju. 5 kop. (pięć kopiejek)“. Poczem następują podpi
sy w imieniu Rady, Zarządu i Kontroli T-wa. Obok znajduje się pieczęć To
warzystwa. Na górze wybitą została numeratorem cyfra: 189719. Tło mo
nety po stronie prawej, — lekko różo
we. Bony zostały wykonane na gru
bym kartonie.
B O N Y C Z Ę S T O C H O W S K I E . 13
P r iy m u s o w v o b le fl n in ie js z e g o k w itu został z a tw ie rd z o n y d e r y z ją R ady m . C zę s to c h o w y d. 24 P a ź d z ie rn ik a 1914 ro k u za N r. 8023,
S t \ F a ls z w a n l e i ro z p o w s ze c h n ia n ie ia ls ą fti t o ? l \ w y c h k w itó w b ę d zie k a ra n e w e d łu g praw
* / stanu wojennego.
B o n p ią c i o k o p ie j k o w y , w y p u s z c z o n y p r z e z C z ę s t o c h o w s k ie T o w a r z y s t w o P o ż y o z k o w o - O s z c z ę d n o ó c io w e .
W ielk o ść n a tu r a ln a 1 x 5,5 ctnit.
W
e wrześniu 1914 r. Rada miejska m. Sosnowca wypuściła bo
ny drobnej wartości 5, 10, 15, 25-cio kopiejkowe na ogólną sumę 27,255 rubli. Reprodukcja, załączo
nej w zbiorze piecio kopiejkówki, przedstawia stronę prawą monety.
Strona odwrotna, o identycznym tle i rysunku, posiada podpis złożony w imieniu Rady Miejskiej, oraz tekst, Informujący — I-o, iż wymiana bonów
nastąpi najpóźniej w trzy miesiące po zawarciu pokoju, Ii-o, iż kwity nie- wykupione w tym terminie tracą war
tość, lll-o, iż Rada pozostawia sobie prawo wcżeśniejszego wykupu lub za
miany kwitów na inne po uprzednim publicznem zawiadomieniu na pięć
d n i n a p r z ó d . . .
Bany reprodukowane są na papie
rze zwykłym.—
B O N Y Z A G Ł . D Ą B R O W S K I E G O . 15
KWIT KASY MIEJSKIEJ W SOSNOWCU
na kc i..
5
(p ię ć )1. R ó w n o w a rto ś ć k w itó w z d e p o n o w a n a jest w K asie M ie js k ie j.
2. K w ity Kasy M ie js k ie j w ilo śc iac h p e łn o - ru b lo w y c h z m ie n io n e być m o g ą w k a ż d e j c h w ili czy to na g o to w iz n ę , czy te ż na k w i
ty w yp u szczo n e przez B a n k H a n d lo w y w W a r s z łw ie , O d d z ia ł w S o sn o w cu (z a le ż n ie od m o żn o ś ci Kasy M ie js k ie j).
B o n p i ę c i o k o p ie j k o w y , w y p u s z c z o n y p r z e z K a s ę m i e j s k ą m i a s t a S o s n o w e a .
W ielk o ść n a tu r a ln a 8 ,1 x 4 ,2 cent.
W
październiku 1914 roku Rada Okręgowa władz Obywatelskich w Zagłębiu Dąbrowskiem, uchwaliła wypuszczenie bonów drob
nej wartości: 3, 5., 10, 15 i 20 ko
piejkowych. Trzy - kopiejkowy bon, drukowany był dwukrotnie-. po raz pierwszy, łącznie z wszystkimi bona
mi 29 Listopada 1914 roku, na sumę 5617 rb. 74 kop. i po raz wtóry 24 Sierpnia 1915 roku, na sumę 10,125 rubli. Na odwrocie załączo
nego wzoru znajduje się napis; „4. Kwi
ty niewymionione w terminie oznaczo
nym tracą swą wartość. 5. Rada Okręgowa pozostawia sobie prawo wcześniejszego całkowitego wykupu kwitów, lub zamiany na inne, po uprzedniem publicznem zawiadomie
niu o tem ze wskazaniem instytucji finansowych, lub społecznych,1 które będą upoważnione do skupu kwitów.
6. Kwity, nie opatrzone numerem i pieczęcią Rady Okręgowej są nie
ważne".— Pod tym napisem, złożone są dwa podpisy: — jeden w imieniu Okręgowego Komitetu Skarbowego, drugi w imieniu Rady Okręgowej. Bi
lonu wypuszczono ogółem na 116,876 rb. 89 kop., w czem 5-cio kopiejkó- wek na 15,797 rb. 55 kop.; 10-cio ko- piejkówek na 31,802 rb. 50 kop.; 15-to kopiejkówek na 31,632 rb. 90 kop.;
20-to kopiejkówek na 21,901 rb. 20 kop.;
3-ch kopiejkówek na 15,742 rb. 74 kop.
Bony wykonane zostały na papierze woskowanym.—
B O N Y Z A G Ł . D Ą B R O W S K I E G O . 17
R A D A O K R Ę G O W A
e ls k lc h w Z a a łib iu D ą b ro w s k ie m .
( t r z y ) k o p i e j k i św itów złożo n a je st w B anku n a w ie , O d d zia le w S osnow cu, Fręgowej w w a rto ścia ch p e ln o - yć z a m ie n io n e czy to na g o to - k w ity , w ypuszczo n e przez BanK
¡__; n ■ lf~— ---- """* 0 “d2'a' w Sosnowcu.
3 W y m ia n a k w itó w R a d y O k r ę g o w e j na w a lo ry o b lig o w e m u s i n a s tą p ii n ie p ó i n i e j n ii w y s ią c e po za w arciu p o k o ju przez pań stw o RosyjsK.
B o n t r z y - k o p i e j k o w y , w y p u s z c z o n y p r z e z R a d ę O k r ę g o w ą W ła d z O b y w a t e ls k i c h , n a z a s a d z i e d e c y z j i z d n ia 7 P a ź
d z i e r n i k a 1914 r . W ie lk o ść n a tu ra ln a 8,2 x 4,1 cent.
N
ie .tylko miasta, lecz i gminy starały się zapobiedz trudnościom spowodowanym brakiem drob
nych. — Gmina Dąbrowy Górniczej w lutym 1917 roku wypuściła w obieg bony drobnej wartości 3, 5, 10, 15, 20, 50 kop. na ogólną sumę 50,000 rubli. -
Obok zamieszczony pięclokopiejko- wy bon przedstawia stronę prawą mónsty. Strona odwrotna, o kolorze, oraz rysunku tła Identycznym, posia
da dwa podpisy, oraz tekst informu
jący: l-e iż wymiana kwitów nastą
pić musi nie później, niż w trzy mie
siące po zawarciu pokoju; ll-e, iż kwity nie wymienione w tym termi
nie tracą swą wartość; 11l-e, iż gmi
na Dąbrowy Górniczej pozostawia so
bie całkowite prawo wcześniejszego wykupu, lub zmiany kwitów na inne po uprzednim publicznym zawiado
mieniu na 10 dni naprzód; IV-te, Iż kwity bez pieczęci gminy, oraz nu
meru są nieważne.—
E3ony wykonane zostały na papie
rze zwykłym. — Numer załączonego bonu oznaczony jest cyfrą 03837, wy
ciśniętą numeratorem.—
B O N Y Z A G Ł Ę B I A , D Ą B R O W S K I E G O . 19
KWIT GMINY DĄBROWĄ GÓRNICZA naTkop. 5 ' (p ię ć )
i. R ó w n o w a rto ść 'k w itó w zd e p o n o w a n ą je s t w G in in ie ^ D ą b ro w a G ó rn ic /a .
' K w ity G m in y D ą b ro w a G órnicza .,w Ilo ścia ch p e łn o ru b lo w y c h za m ie n ia n e b y i m o g ą w każ
d e j ch w ili czy to n il g o to w izn ą , czy te ż na k w ity W ypuszczone przez B a n k H a n d lo w y w W arsza
w ie O d d zia ł w Sosnow cu (zależnie od m o ż n o ści G m in y D ąb ro w a Q ó rnicza).
AA
B o n p i ę c i o k o p i e j k o w y , w y p u s z c z o n y p r z e z G m in ę D ą b r o w y G ó r n i c z e j .
W ielk o ść n a t u r a ln a 8,3 x 4,4 cent.
M
agistrat miasta Koła ziemi Kaliskiej, idąc za ogólnym prądem walki z brakiem drobnych, wy
puścił dwie edycje znaków pienięż
nych. Pierwsza edycja ukazała się 1 Stycznia 1917 r. Wypuszczone zo
stały wówczas bony drobnej wartości na ogólną sumę 554 rb. 90 kop. we
dług następującego wykazu sum po
szczególnych: — 10 groszowych bo
nów na 200 rubli, 20 groszowych na na 154 rb. 90 kop. i 40 groszowych na 200 rubli. — W miesiąc po wyda
niu pierwszej edycji, dnia 9 Lutego
1917 r., wypuszczona została druga edycja tych samych bonów na sumę 912 rb. 60 kop., — w następującym stosunku: — 10 groszowych na 372 rb.
50 kop.; -20 groszowych na 340 rb.;—
40 groszowych na 200 rubli. Ogólna suma wypuszczonych bonów w dwuch edycjach wynosi 1467 rubli 40 kop.
Poza szczegółem, wyróżniającym bo
ny miasta Koła przez określenie war
tości w groszach, podkreślić również należy artystyczną stronę tych monet, przekraczających formą swą granicę zwykłych znaków pieniężnych
B O N Y Z I E M I K A L I S K I E J . 21
*
i
M l i t ) s I H / *J J
i J
/ ^ < A K » M A « ły * * I U T V J
r t i ^ T A K O Ł ^ A «
1
/!/-
d z i t s i ę c i o - g r a s z o w y , w y p u s z c z o n y p r z e z S k i m a g i s t r a t u n i. K o t a .
W ielk o ść n a tu r a ln a 11 x (i,4 cent.
Pochlebna dbałość miasta o wygląd dokumentów, zaopatrzonych jego pie
częcią, w tym wypadku, służyć może za wzór. — Po projekt zwrócono się do jednego z artystów malarzy, który wykonaniem powierzonego sobie zada
nia przysłużył się miastu, dając piękną i godną pamiątkę chwili. Bony, wy
puszczone przez miasto Koło -różnią
się między sobą tylko barwą tła.
Rysunki zachowano jednakowa na każ
dej monecie. — Podając w zbiorze naszym stronę prawą 10 groszówki, oraz stronę lewą 40 groszówki, da
jemy możność dokłednego przedsta
wienia sobie całości. Bony wykona
ne zostały na papierze specjalnym i trwałym.
B O N Y Z I E M I K A L I S K I E J . 23
knoty drobnej wartości: — 20 i 50 kopiejkowej oraz monety me
talowe 1, 2, i 3 kopiejkowe, wreszcie banknoty większej wartości: 1, 3, 10, 25 i 100 rublowe. Banknoty te wy
puszczone zostały do obiegu na Litwie.
Obok zamieszczony oanknot 50 ko
piejkowy przedstawia stronę prawą monety. Strona lewa posiada ogólne tło zielone. Pośrodku tła zamieszczo
ne są obok siebie trzy motywy zdob
nicze kształtu okrągłego, wykonane w kolorze fioletowym. Środkowy mo
dują się napisy rozstawione w trzech szpaltach obok siebie w języku: — polskim, litewskim i łotyskim, treści następującej: „Kto wykazy kasy po
życzkowej podrabia lub fałszuje, albo o podrobione iub fałszowane się wy
stara i w obieg puszcza, karany bę
dzie domem karnym do ośmiu la t“ . Na górze, oraz z prawej i lewej strony, moneta posiada ta same napi
sy, jakie widzimy na 20 kopiejkó.vce, zamieszczonej nastronicy następnej-—
yX ,V
yĄfć witZucKthiUlh» »» 1
--- --- ---
» s ią c io k o p ie jk o w y , w y p u s z c z o n y n a L i t w i e p r z e z W s c h o d n i B a n k N ie m i e c k i.
W i e lk o ś ć n a t u r a l n a 12,5 x 8,1 cent.
ny lewej. Strona odwrotn-a na tle jasno-zielonym posiada następują
cy napis: .Darlehnskassenchein Zwan- zig kopeken Posen den 17 April 1916.
Ostbank fur Handel <md Gewerbe
dzimy na str. 25), oraz tekst infor
mujący, w języku niemieckim, iż fał- szowanie m ontt i puszczanie w cbieg fałszowanych karanem jest domem karnym do ośmiu lat.—
S K o lIn a m o s lo s k a s o s ż e n K la s ( I H d t ó l m l s K a p e lh ti
Kas a i l d e w u k a f e .s f i h m w p a K a l t a i f a w o j w i l t o , w a } - a r i p a k o l t a i f i t o s w a j w i l t o t a s f e w e e g a h d js u n z i t « e r o if a o c |,
t a s te e ta f o d i U a r f p a i d u d a r b e m l i h d l uftw jifiadiTm .
"Kto w y k a z y k a s y p o ż y c z k o w e j p o d ra b ia lu b ta ta ż u j e a l b o p o d ro b io n e l u b f a ł j z o w a n e n a b y w a i p u s z c z a j e w o b i e g , k a r a n y m b ęd ije
d o m e m k a r n y m d o o i m i u lo t.
K a a p a d ir b a m e la n flin u * łkohnamosioniiusoi łenklu» arba tik n io M U S pedirba arba padirbtus ar perdirbtu* Ima i r Juoa i vartoJim«} s k le jd iią bu* baudźiaroa» Jtatarga lkiaituonii^ m c tc ^ .
R
talową wypuszczoną na Litwie przez Ostbank. Motywy strony lewej i prawej, przedstawione na wzorze, powtarzają się na monetach jedno i dwukopiejkowych, wypuszczonych jednocześnie. Monety te nahtą do rzędu osobliwości wojennych, bowiem wykonane są z żelaza. Charakterystyczne napisy, z jednej strony w ję zyku rosyjskim, z drugiej w języku
Reprodukcja przedstawia monetę w niewielkim powiększeniu. Wielkość naturalna jedno, dwu i trzy kopiej- kówki, co do rozmiaru, odpowiada identycznym monetom rosyjskim. Po2a monetą 5 i 10 fenigową, wykonaną z metalu i wypuszczoną przez Kra
jową Kasę Pożyczkową, nie było wię
cej ,monet metalowych o charakterze nowości wojennej.
M O N E T Y L I T E W S K I E .
T r z y k o p i e j k ó w k a , w y p n s s c z o n a n a L i t w i e p r z e z W s c h o d n i B a n k N ie m i e c k i.
8
paidzleri>ika 1£;5 r. kom isja rozdziału m ąki l chleba w yp u ściła pierw sze karty chlebowe, okre śla jąc term in zasadniczy im la n y kart na 14 dni, Do wydawania kart przystąp iło 25 biur okręgow ych, oraz S ekre tarja t Cen
tra li, w ydając w każdym okresie przeszło 900 tysięcy kart, co etano
w i ogółem 5 m iljo n ó w fun tó w chle
ba. W skutek odpływ u i przypływ u ludności, oraz chw lejno ścl norm, trudno okre ślić cyfrę ścisłą, W p rz y bliżeniu W arszawa w ciągu 50 o kre sów spożyła z gó rij 300 m iljo - nów fun tó w chleba kartkow ego. —•
Po za kuponam i na Chleb, karty posiadały kupony na mąkę, c ukier, oraz kupon zapą- sow y, na któ ry wydawano m ydło, m akaron
I t. p. Na zasadzie kuponu na mąkę w yd a
no najpierw 185 gr., później 165 gr., w re szcie wydawanie mąki zupełnie w strzym ano. P o
czynając od 5 okresu, do kart dodano kupon na cukier, na zasa
dzie którego otrzym ać było można na jp ierw 275 gr., następne 165 gr., zaś od 31 okresu po 225 gr.cukru. — Tc same karty z napisem dodatko
wym: „k a rta szp ita ln a “ , wydawane na zafaadzle św iadectw a lekarskiego, służyły dla chorych, do otrzym ania chleba pszennego. D la staroza- konnych w okresie W ielkanocnym były wydawane specjalne karty na macę. R eprodukcję tej karty czterokro tnie zm niejszonę zam ieściliśm y w e w ną trz tekstu K o lo r Jej, — Itljow y.
U*’ ,
Kup®«!* crt>n nu «M m ¡"¡30 5>s
S uito
r,5 n u to il cni> 5
Podpił.
A*V
V
C u k i e r
W CHLEBA ]
[¿4|[W«S2AW)^| C H L E B A «
y^uio2t>
C H L E B A
WARSZAWA.) WARSZAWA
k c h le b o w y c h , f s z e g o o k r e s u ,
• t '’’■ •i'
syjskiej z Królestwa, rosyjskie ministerjum zdecydowało się wresz
cie zaradzićogólno spo
łecznej bolączce, wyni
kającej z braku drobnej obiegowej monety. Na
leży zaznaczyć, iż sprawa drobnych, wogóle była specyficznie rosyjską sprawą wojenną. Miedź i srebro, z których wyrabiano drobne, przed
stawiały zbyt wiele kuszących ponęt dla skrzętnych wyławiaczy metali, aby zjawisko to mogło być przejściowem, jak mniemano w początkach. — Gdzie
kolwiek rządy rosyjskie trwały, tam zawsze powstawała paląca kwestja drobnych. Cofające, się wojska ro
syjski e, wśród zgliszczy pozostawiały żarzącą się iskierkę niezgody I nie
M M tliT t, K O K W h i c H a p a o H t c b P A 3 Ml>HHOft c c
pefiptmoA Mone
ta#.
pacji niemieckiej, jako środek zarad
czy, wypuszczono bony,— w austry- jackiej zaradzono sobie prościej: — darto całe banknoty na połowy, lub ćwiartki, w miarę potrzeby, dla uprosz
czenia tranzakcji handlowych. Na ogół banknot rosyjski dał się podczas woj
ny we znaki wszystkim.
Gdy w początkach wojny prześla
dował ludność swą „całością* nie do zniesienia i nie do zamiany, po trzech latach, jakby dla kontrastu, poczyna gnębić właśnie tem, że .całość* jego przedstawia wiele do życzenia.—
Spóźniona decyzja ministerjum finan
sów w Rosji, jak wszystkie kwestje palące, w każdym razie, nalepia do rzędu najszczęśliwszych pomysłów wojennych.
M O N E T Y R O S Y J S K I E . 33
K f f l n M K T i ^
H M -C rO T l) X 0 > K A E H ( E HAPABHfc C l i P A SA flSH H ófi CEPEBPflHOM MOHETOM.
J
P i ę ć d z i e s i ą t k o p i e j e k , w y p u s z c z o n e p r z e z S k a r b P a ń s t w a R o s y js k ie g o .
W i# lk o ś4 n a t u r a ln a (J ,8 x 6 cent.
Najpierw, aby uniknąć wprowadze
nia specjalnych monet, wypuszczono edycję marek pocztowych z portreta
mi cesarzy rosyjskich, zamieszczając na odwrocie napis: „ Imiejet chożdienie nąrawnie z razmiennoj sieriebrianoj monietoj". Reprodukcję takiej marki umieściliśmy obok tekstu. — Marki te, swego czasu, miały zastosowanie na poczcie rosyjskiej, wkrótce jednak, wskutek zabiegów istinno-rosyjskich agitatorów, zostały wycofane pod pre
tekstem, iż bicie stemplem z jednej strony, zaś ślinienie z drugiej,—-jest obrazą majestatu ze stron obu. -
Obecnie marki te, drukowane na grubym kartonie z dodatkowym na
pisem na odwrocie, zastępowały drob
ną monetę obiegową. Przecież ze
■
względów praktycznych wycofano je — i wówczas ukazały się drobne papie
rowe monety, których wzór zamiesz
czamy. Reprodukcja 50 kopiejek przedstawia stronę prawą monety, reprodukcja trzech kopiejek stronę lewą. Wszystkie drobne ( i, 2, 3, 5, 10, 15, 20, 50 kopiejkówki) wykona
ne zostały beż różnic ze stron obu, i przyjęły barwy monet większej war
tości, więc: 1 kopiejkówka — kolor żółty, 2-ka - koior bronzowy, ,3-ka ---.
źielony, 5-ką~- niebieski, 10- kopiej
kówka... różowy i t. p,-^-Monety zo
stały wykonane na papierze specjal
nym, z wodnymi znakami. Dla wszy
stkich monet zachowany został jeden wspólny rozmiar.
M O N E T Y R O S Y J S K I E . 35
ł
ic m l i _
' • « S . * , «* «* .' |r£y ■•■' ,<■«■ / •,*•'•' ! .*•
nOflA-BilKrt EHJTETR nPiCf/itłflyETCH 3HHOHOM 1».
T r z y k o p i e j k ó w k a p a p i e r o w a , w y p u s z c z o n a p r z e z S k a r b P a ń s t w a R o s y js k ie g o .
W ielkofić n a tu ra ln a 7,9 x 4,5 cent.
W
rzędzie narodów, dążących do uniezależnienia bytu swego od kierunków polityki Rosji rewolucyjnej, stanął również Kronstat, pro
klamujący na wyspie .K o tlin “ nieza
leżną Republikę, w imię haseł wol
ności... i pogardy dla miękich i twar
dych znaków.
Jednak logika wypadków, nie sprzy
jała rozwojowi lokalnej wolności w krainie niezapomnianego proroka Joanna. Óto rewolucja duża pochło
nęła rowolucję małą.—
Nie mr)iej przecież drobna i chwi- owa jednostka państwowa zdążyła również wypuścić swoje drobne. Bon załączony drukowany jest na papie
rze o ciemno-bronzowym odcieniu.—
M O N E T Y R O S Y J S K I E . 3 7
K j M f f i p f f i i M m B p e m e m i ii d o n
5 KOJIBEK 5
itBcTBHififlCM 3
łt&ro OcrpoBd JCoTJIMHL
Geya, PKę ^ jęg
P i ę c i o k o p i o j k ó w k a , w y p u s z c z o n a w R o s j i p o d - c z a s r e w o l u o j i p r z o z R e p u b lik ę K r o n s z t a d z k ą .
W i e lk o ś ć n a t u r a l n a .
nety papierowe drobnej wartości 1, 3, 5, 10, 15, 20 i 25 i 50-cio ko.
piejkowe, oraz większej wartości 1, 2 i 3 rublowe Wszystkie walory drobne wykonane zostały według jednego wzoru, rozmiaru i rysunku z obydwuch stron monet. Walory większe t. j.
1, 2 i 3 rublowe różnią się jedynie barwą tła, oraz rozmiarem, stanowią
cym podwójną wielkość monet drobnej
rublowe,—tło zielone. W rysunku tła zamiast kropek, które widzimy na za
łączonej monecie, zastosowane zosta
ły przeplatające się na przemian krzy
żyki, oraz kwadraciki.-^-
Monety wykonane są na papierze lepśzego gatunku. Wygląd załączonej monety na stronie odwrotnej niczem się nie różni od wzoru podanego.
M O N E T Y R O S Y J S K I E . 39
T r z y k o p i e j k i w y p u s z c z o n o p r z e z R a d ę m i a s t a L ib a w y . W ie lk o ś ć n a t u r a l n a 9,9 x 4,8 cent.
D
nia 20 października 1915 roku magistrat miasta Mitawy wypuścił bony do obiegu na ziemi Kur- andzkiej na gólną sumę 600,000 rubli, gwarantując wypłatę kwitów, najpóż- niej po upływie sześciu miesięcy od daty zawarcia pokoju,. Bony zostały wypuszczone na zasadzie decyzji, powziętej na ogólnym zebraniu przed
stawicieli miasta. Reprodukcja przed
+■
stawia stronę lewą. Odwrotną stro
na posiada identyczny tekst w języku niemieckim i zaopatrzona jest dwoma podpisami: dr. Seraphina, oraz Wo
jennego Zarządcy miastem. Pozatem, ani barwą, ani układem czcionek nie różni się od przedstawionego w na
szym zbiorze oryginału.— Bon druko
wany jest na papierze zwykłym.—
fi
-ii.-.' . sSW; •'
B O N M I T A W S K I .
--- --- --- ---
« l e l a a w a s p i l s e ł i t a s w a lc ie V , JT 9, , , , , , ,
Jipn«!Mj pret jcjio f » r t h « » ilth m i T n w itjM u h lsik i p e h i
5 jnt»rj no*]rhgqch4n/i$
p e e z i K a p e i k a s 5
Drożeli l i i i jur 600,000 rublu 3sd»mam pir*łidu sihrnon M drjiljfW « nufltibu 1,593,000 rablu webrtlŁa fllnijj jjigalwrfa.SeKiK» pardJt d ul g i h m t t t« ek H a n e m » * w jl d ii u s T ru ih u jjrru s w c « 15 s lu mjkwiIthdiffi lu preti nfmaiScfaK» jurjKdn ithłwi w iltoj ckuw toek jtin jr i aocUU-
Jf*b ulriiphu* * » . ^ » ¡ 1 « ^ ^
Jio ieim u m u nolO.attóbtn 19<X- / J
Jełyau/coJiehn i a r a k r y e r m e i r f a r s
L
P ię ć k o p i e je k
41
p r z e z M a g i s t r a t m i a s t a W ie lk o ś ć n a t u r a ln a .
tek wojennych... dla han
dlujących m arkam i, C zę
ste zm iany w p łynę ły nie
zm iernie na śrubow anie cen za unikaty o niezbyt wyraźnym pochodzeniu.
Zm iany te potrzebne były bardziej dla cenni
ka, niźll dla pożytku ogólnego. — H istorja marek poczyna się od ch w ili w prow adzenia stem pli (patrz obok tekstu). Do te j ch w ili m arki w iodły kapryśny żywot. Najpierw uka
zały się 5 g ro szów ki (1) granatowe na oliw ko w o -szarym , lub zielonkaw ym tle. W sku
te k braku odpow iedniej obiegow ej monety, przestem plow ano je w k ró tc e na 6 groszów ki, najpierw małym kauczukow ym stem plem (2), następnie dużym w ram kach (8). — Do stem plow ania używano tuszu czerw onego i fioł«,-, tow ego. Znajdując« się w handlu m arki ze"
stem plem czarnym , zielonym t t p. są praw- dziw em l okazam i fantazji.
Z f 5
FENYGĆW
z w iększym (5). Poczem ukazały się m arki zielone z nadrukiem czarnych szóstek. N aj
pierw bez gwiazdek (7), następnie z dwoma gw iazdkam i (8). W tym czasie zostały w y puszczone 5 gro szów ki zielone (6), t. j. bez nadruków . C e low ość tego k ry je się w mro
ku, bowiem racja Istnienia m onet 5 gr. z o stała ju ż w początkach z a k w e s tjo n o w a n a .—
W braku m onet 3 groszow ych, niektóre marki (3, 4) krajano na p o ło w y .— M niej w ięcej po
dobne przem iany, le cz w znacznie m niejszym stopniu, przechodziła 10 groszów ka. N a jd zi
w aczniejszą je j odm ianą je s t marka z nadru
kiem , oraz dwom a gw iazdkam i o sześciu prom ieniach (12). Do specjalnie poszukiw a
nych obecnie należą m arki: 5 groszowe o liw k o w o -z ie io n e bez nadruku, oraz 10 gro
s zów kl szare t. z. próbne. Para tych marek kosztuje 55 marek.
M A R K I P O C Z T Y M I E J S K I E J . 43
M a r k i p o c z t y m i e j s k i e j d o s z ł y d o n ie z w y k ły o h c e n . C e n n ik z a m i e s z c z o n y p o d n a l e p k ą n a j p l a s t y c z n i e j t o p r z e d s t a w i a .
D
zięki inicjatywie Rady głównej Opiekuńczej, po dwuletniej przerwie od chwili zawieszenia Lo- tarji Klasycznej Królestwa Polskiego, powołaną została do życia Loterja R. 6 . O. — Loterja ta, oparta na za
sadach ściśle matematycznych i gwa
rantowana stała się podwójnym źród
łem szczęścia: I-o uszczęśliwia gra
czy, ll-o uszczęśliwia Ogół przez oprocentowanie wygranych na rzecz R. G. O., którego kasa dla niejednych jest plastrem kojącym. Obok za
mieszczony bilet loteryjny posiada
charakter pamiątkowego okazu.—Jes- to bilet, na który padła główna wyt grana 75,000 rubli pierwszej klasycz
nej loterji polskiej.— Reprodukcja bi
letu została dokonana z zachowaniem wszystkich śladów miłej formalności, połączonej z wypłatą wygranej.—
Tak wygląda papier szczęścia w opuszczeniu, wśród cienia półek archiwalnych, po spełnieniu zaszczyt
nego obowiązku. Bodaj stał się on talizmanem dla każdego, kto posiada chęć wygrania... stawki głównej.
B I L E T L O T E R J I R. G. O. 45
B ile t , n a k t ó r y p a d ła p i e r w s z a g łó w n a w y g r a n a 7 5 t y s i ę c y , p i e r w s z e j k l a s y c z n e j l o t e r j i P o l s k i e j .
W i e l k o ś ć n a t u r a l n a 13,5 x 0,8 « e n t .
p o n iż e j zamieszczamy projekty czterech ma
rek poczty miejskiej stołecznego miasta Warszawy, które, wskutek skasowania ma
rek wogóle, nie zostały wprowadzone w obieg.
Obok zamieszczoną została marka stemplowa magistratu st. m. Warszawy, której naturalną barwą jest kolor niebieski —
\
P R Z E P U S T K A A U S T R Y J A C K A . 47
P e rso n sb e sc h re ib u n g des In h a b e rs : R ysopis w łaściciela:
Geboren a m : 1 ...
Urodzony dnia: / ‘
: } ... ■ n:
Oczy:
U ro d z o n y u n ia ; >
S t a t u r : )... _
Wzrost: J .
A ugen:
\
...¿ & !± .
)oiy : J y
Haare : \ W ło s y : /
Besondere Kennzeichen:
Szczególne znamiona: / Spricht Sprachen : 1 , Mówi językam i: /
Eigenhändige U nterschrift: — Własnoręczny podpis:
P r z e p u s t k a z o k u p a c j i a u s t r y j a o k i e j z a o p a t r z o n a w o d c is k p a lc a o s o b y n a im ię k t ó r e j z o s t a t a w y d a n ą .
W i o l k n e A n n t n r n l n n . 1/1 W * 1 ł> 3 o o n t
N
a mocy § 2 rozporządzeń Naczelnego Wodza armji austryjackiej, z dnia 16 lutego 1915 roku, wprowadzono przepustki terminowe w całej okupacji austryjackiej. Do przepustek zastosowana została dak
tyloskopia. Obok podpisu okaziciel stawia niezawodny dowód swej toż-
t I
samoścl, mianowicie:-—odcisk wska
zującego palca. Reprodukcja przed
stawia stronę lewą przepustki. Stro
na prawa, wypełniona zwykłymi fo r
malnościami, stosowanymi do dowo
dów osobistych, zaopatrzona jest w pieczęć, oraz podpis.—
O D W Y D A W N I C T W Pi.
Z e s z y t p i e r w s z y w y d a w n i c t w a p a m i ą t e k w o j e n n y c h z a w i e r a k o le k cję m o n e t i bonów naj- c h a r a k t e r y s t y c z n i e j s z y c h z z a c h o w a n i e m barw , oraz p o d k r e ś le n ie m : z n a k ó w w o d n y c h , z a t a r tyc h, lub n ie w i d o c z n y c h n a o r y g in a ł a c h .
Z p o ś r ó d s z e r e g u re p ro d u k c ji z a m ie s z c z o n ych w ty m z e s z y c ie n ie je d n a dziś j u ż s t a n o wi r z a d k o ś ć p o s z u k i w a n ą p r z e z zbieraczy.
P ra g n ą c , do p o s ia d a n y c h d o k u m e n tó w , a p rz e z n a c z o n y c h do n a s t ę p n y c h z e sz y tó w , d o łą czyć o k az y r o z p r o s z o n e w ś r ó d Ogółu:
W y d a w n ic t w o z w r a c a s ię d o w s z y s t k ic h ,
p r o s z ą c o z a w i a d o m i e n i e o s o b is t e , lu b l i s t o w n e , p o d a d r e s e m w y d a w n i c t w a , o p o s ia d a n y c h u s ie b ie d o k u m e n t a c h c h w i l i o b e c n e j , lu b o m i e js c u w k t ó r e m s ię o n e z n a j d u j ą .
D o k u m e n t y n a b y w a n e s ą p rz e z w y d a w n i ctw o lub w y p o ż y c z a n o .
Do r z ę d u d o k u m e n tó w p o ż ą d a n y c h d la W y d a w n i c t w a n ależ ą: p ie cz ęc ie, kw ity, m onety, odez w y, d o k u m e n ty o s o b is te foto grafje, a d m i n i s t r a c y j n e c y r k u la rz e , m a rk i, ob w ies zc zen ia, zn a k i, zna cz ki, d o k u m e n ty o b c h o d o w e i t. p.
B A R A R T Y S T Y C Z N Y
POD \A/IEChĄ
WARSZAWA, ul. S ie n k ie w ic z a 12 d a w n . N ow o-S ienna 2d.
Poleca znane ze swej dobroci:
K U C H N I Ę i W S Z E L K I E N A P O J E .
Codziennie wieczorem Właściciel GABINETY STYLOWE
□ KONCERT
□ K. Ja rcze w ski. \wejściemOdUl.MOHiUSZki9.* ^ J f
^ * 0 ^ •>•• -V-
, fi* M
M ąka wojenna. M akaron w ojenny.
Do wypieku chleba komitetowego piekarnie warszawskie otrzymywały od S Żywnościowej mąkę zakupowaną za pośrednictwem Władz okupacyjnych,- czem obowiązane były za każde 100 funtów mąki zwrócić kartek chlebi.
na 130 funtów.
; wa
„a
loteria Klasowa ISSN 1 ]
KRÓLESTWA POLSKIEGO
dawniej
Dobr. lot. Klasowa Legjonów Polskich.
Warszawa, al. Wacka L 2.
3 2 0 0 0 losów — 16000 wygranych na ogólną kwotę 3 3 3 5 0 0 0 Mk. —
6lówna wygrana 3 0 0 0 0 0 Mk.
Czysty dochód na Inwalidów wo
jennych Królestwa P olskiego— bez względu na przynależność do armii.
Dyrtkcja przyjmuje już zapisy u P. T. Kolektorów.
I
0 n o w e j m e to d z ie l e c z e n ia c h o r ó b p łu c n y c h .
W tej strasznej epoce wojny nawie
dziły kraj nasz choroby, szczególniej zaś suchoty-grużlica. Suchoty' pochła
niają obecnie w Polsce dziesiątki ty
sięcy ludzi, tak że przeprowadzić mu
simy z tą plagą ludzkości zaciętą walkę.
Z zadowoleniem możemy przeto tu
taj zaznaczyć, że medycyna zbogaciła się obecnie nowym środkiem przeciw
gruźliczym, a mianowicie wynaleziony
*iPÍS|flf;!(>íipÍr*í „Fagdsol“ .
Po naleźytem wypróbowaniu w klini
kach I szpitalach znalazł „Fagosol“ na
tychmiast zastosowanie wśróo chorych.
Przekonano się albowiem, że „Fago
sol“ wywiera dodatni wpływ na wszelkli przejawy, towarzyszące suchotom płi*’
Prócz specjalnegodziałanianagrii cę, „Fagosol“ stosowany jest z wyśmli tym wynikiem przy bronchicie, astm ie, kokluszu, in flu e n z ie , oraz leczy wszel
kie zastarzałe kaszle i k a ta ry płuc.
Można przytoczyć tysiące wypad
ków, w których chorzy płucni dzięki
„Fagosolowl“ powrócili do zdrowia.
Lekarze orzekli, że „Fagosol* jest bardzo cennym środkiem przeciw cho
robom płucnym, wobec czego stosować należy „Fagosol“ w tych wypadkach, gdzie trzeba działać szybko 1 energicznie,
Qo nabycia we wszystkich aptekach 1 składach aptecznych.
Pilska Krijniui literja M m ?
R. G. O.
(RADY GŁÓWNEJ OPIEKUŃCZEJ) Zarząd: W arszaw a, Kredytowa 4.
5 0 0 0 0 lo só w , 2 5 0 0 0 w y g ra n y c h i I p r e m ja .
W ielka w y g r a n a 5 0 6 0 0 0 nile.
(pół miljona marek).
Wygrane po 300000 mk., 200000 mk., 100000 mk. i wiele innych- Suma wygranych rozlosowanych w jednem półroczu wynosi
6 m ilio n ó w 4 4 0 ty s ię c y m a r e k .
CO DRUGI NUMER WYGRYWA.
Losy są do nabycia u kolektorów.
Za rzą d w y s y ła plan loterji na żądanie bezpłatnie.
;
rt*# < W W *W h e 8 > i J ’'W ®
