ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X , Z. 1, W ARSZAW A 1961
ROMAN MORACZEWSKI
OK REŚLENIE POTRZEB NAW OZOW YCH GLEB ŁĄKOW YCH
W ST O SU N K U DO FO SFO R U I PO T A SU ZE SK Ł A D U
CHEMICZNEGO TRAW PIERW SZEG O PO K O SU
Katedra Uprawy Łąk i Pastw isk SGGW Warszawa. Kierownik prof. dr J. Grzymała
WSTĘP
Rozwój badań nad potrzebam i n aw ozow ym i gleb łąk ow ych id zie rów
nocześnie z rozw ojem łąkarstw a jako nauki. Jeszcze w latach p ięćd zie
siątych u b iegłego stu lecia w artość gleb łąk ow ych określano w ed łu g ilości
inw entarza hodow anego w gospodarstw ie. Brano przy ty m pod u w agę
tylk o to, czy łąki i pastw iska b yły jed y n y m źródłem p ożyw ien ia, czy też
inw entarz był dożyw ian y paszą sprow adzaną z zew nątrz [16].
S zyb k i rozwój fizjo lo g ii roślin, a szczególn ie prace J. L i e b i g a,
zw róciły uw agę w ielu badaczy na k onieczn ość naw ożenia trw ałych u ż y t
ków zielon ych . R ów n olegle z badaniam i nad n aw ożeniem opracow ano
w iele m etod pozw alających na bardziej lub m niej dokładne ok reślen ie
potrzeb naw ozow ych gleb [2, 3, 5, 12, 19, 20— 25, 29, 35— 39, 41, 45, 48,
51— 53, 56, 57, 60, 61,
66—
68, 76, 77 itp]. M etody te jednak d o ty cz y ły
p rzew ażnie gleb upraw nych. Na glebach łąk ow ych w iele z nich w ręcz za
w odziło, d latego że gleb y łąkow e i upraw ne różnią się m ięd zy sobą
znacznie. Poza ty m na gleb ach łąk ow ych m am y do czyn ien ia z k u ltu ra
m i w ieloletn im i, tw orzącym i zbiorow iska roślin n e w szerokim tego słow a
znaczeniu. D latego to dla gleb tych trzeba b yło stw orzyć odrębne m eto
dy badań.
Jedną z pierw szych była m etoda dośw iadczeń łąkow ych. M etodę tę
stosow ał P. W a g n e r już w latach 1890— 1910 [69, 70]. Istn ieje w iele
system ów , w edłu g k tórych zakładane są dośw iadczenia łąkow e: od bardzo
prostych, tzw. „krzyżyków naw ozow ych ” [27, 72], aż do układ ów w ie lo
m ian ow ych w rodzaju tzw. „ośm iopalców ki” lub innych.
D ośw iadczenia łąkow e są jednak dość k łop otliw e w stosow aniu. N ie
rów ność terenu, duża zm ienność glebow a na łąkach, zm ienn e stosu nk i
50 R. Moraczewski
w odne, różnica w szacie roślinnej, w szystk o to w p ły w a na w yso k ość
plonu. Inną trudnością tej m etod y jest w yb ór m iejsca, w yzn aczan ie p o le
tek, koszenie, w ażen ie, a n iek ied y jeszcze i su szen ie. W szystko to w y
m aga dużego nakładu pracy i od pow iedn iego p rzygotow an ia fachow ego.
Odrębną grupę stan ow ią m etod y fito socjolog iczn e. Twórcą teorii, p rzy
p isu jącej d ecy d u ją cy w p ły w na rozm ieszczen ie gatu n k ów ch em iczn ym
w łaściw ościom gleb y, był C. U n g e r [15]. Na podstaw ie ob serw acji do
k onanych w północnej części T yrolu (1836 r.) w yróżn ił on roślin y obo
jętn e na w łaściw ości gleb y, ob ojętne, ale przekładające p ew ien typ g leb y
nad inn e i w reszcie stale przyw iązane do jedn ego ty p u gleb y. J est rów
nież w iele roślin u w ażan ych za w sk aźn iki zubożenia g leb y lub jej za
sobności. N azw y tych gatu n ków roślin m ożna spotkać w w ielu pracach
[7, 9, 17, 18, 55, 74 i in.]. O gólną wadą w szystk ich ty ch m etod jest duża
ogólnikow ość. W p oszczególnych przypadkach m etod y te pozw alają
w praw dzie roln ik ow i ocenić żyzność i w ilg otn ość środow iska w sposób
szyb szy od in n ych m etod, w ym agają jednak dobrej znajom ości roślin łą
k ow ych i ich w rażliw ości na różne czy n n ik i ek o lo giczn e. B ez tej zn ajo
m ości m etod y te m ogą m ieć tylk o zn aczen ie orien ta cyjn e.
Z ch em iczn ych m etod badania potrzeb n aw ozow ych gleb łą k o w y ch na
leży w y m ien ić m etod ę J. G r z y m a ł y [26— 28]. O dnosi się ona tylk o
do gleb torfow ych i polega na w n ioskow aniu o potrzebach naw ozow ych
w stosunku do fosforu na podstaw ie ogólnej zaw artości tego składnika
w suchej m asie torfu.
W od niesieniu do gleb torfow ych sw ego rodzaju m od yfik acją m etody
N e u b a u e r a [42, 49] b yła m etoda w azonikow a B. Ś w i ę t o c h o w
s k i e g o [65]. W m etod zie tej zam iast żyta u żyw an o rajgrasu w e ster-
fold zk iego (jednoroczna odm iana życicy w ielo k w ia to w ej — L o liu m m u l -
tiflorum). R oślina ta jako bardzo w rażliw a na n aw ożen ie fosforow e [50]
i szyb k o rosnąca doskonale nadaw ała się na g leb y torfow e, natom iast na
glebach m u łow o-b łotn ych i m in eraln ych zaw odziła. O statnio także pra
cuje się nad p rzystosow aniem do celó w łąkarskich m etod y H. J a n e r t a
[31, 34].
M etodą zasłu gującą na szczególną u w agę je st m etoda b iolog iczn o-ch e
m iczna oznaczania potrzeb naw ozow ych gleb, oparta na an alizie ch em icz
nej plonu siana.
Jeszcze w u b ieg ły m w iek u n iek tórzy badacze p odn osili istn ien ie p ew
nej k orelacji m ięd zy zaw artością sk ład n ików o d żyw czy ch w gleb ie a sk ła
d em ch em iczn ym roślin na niej rosn ących [30, 75]. Opierając się na ty m
P. W agner w raz ze sw oim i w spółpracow nikam i [73] opracow ał w 1909 r.
m etodę określania potrzeb naw ozow ych gleb łą k ow ych w stosu nk u do
fosforu i potasu ze składu ch em iczn ego siana jako całości. P. W agner
opierając się na teo rety czn y ch przesłankach p opełn ił jednakże przy opra
Potrzeby nawozowe gleb łąkowych 51
cow yw an iu sw ojej m etod y dwa błędy. Jed n ym b yło to, że w y n ik i z ana
liz ch em iczn ych odniósł do p ow ietrzn ie su ch ej m asy, a drugim , że siano
traktow ał jako jednorodną m asę roślinną.
Te dwa podstaw ow e b łędy w y w o ła ły zrozum iały sp rzeciw liczn ych
ch em ik ów roln ych i łąkarzy.
P. A h r i L. M a y e r [
1] oraz E. T r u n i n g e r i F. G r ü n i n g e n
[69] uw ażali, że m etoda W agnera pozw ala na poprawne ok reślen ie po
trzeb naw ozow ych łąk tylko' w przypadku osobnego analizow ania po
szczególn ych grup roślin łąkow ych w ystęp u ją cy ch w sianie. Zw racali
on i rów n ież uw agę na w p ływ , jaki m ogą w yw ierać w arun k i k lim a ty czn e
i gleb ow e d anego rejonu, stan w ód gru n tow ych i naw ożenie. A. K a u t e r
[32] w sw ojej pracy nad w p ły w em w apnow ania na skład ch em iczn y roślin
łąk ow ych zwraca u w agę na znajom ość b iolog ii poszczególnych gatunków
roślin. P. I. R o m a s z e w (59] dostrzega d uże różnice w y stęp u jące w za
w artości fosforu i potasu w zależn ości od zm iany zew n ętrzn ych w arun
ków. Z auw ażył on rów nież, że roślin y szyb ciej rosnące (stokłosa, k upków
ka) pobierają m n iej azotu i fosforu z gleb y niż te, k tóre rozw ijają się
p ow oli (tym otka, kostrzew a czerw ona i inne).
В.
В o r k o w s k i [
6], k tóry k on tyn u ow ał dośw iadczenia G o d l e w
s k i e g o i J e n t y s a [13], uw ażał, że analiza popiołu roślin w sk azu je
nie na znajdujące się w gleb ie sk ład n ik i pokarm ow e w ogóle, ale na te,
które stoją do d yspozycji roślin y w d anych warunkach. E. R a 1 s к i
[54], Z. G o l o n k a [14] i J. K i e ł p i ń s k i [33] w yrażają w ątp liw o ść
co do słu szn ości w yw od ów W agnera. A u torzy ci o trzym ali przew ażnie
pośrednie w artości, z k tórych nic p ew n ego n ie było m ożna w nosić o po
trzebach lub zbędności naw ożenia.
Z pracy R alskiego [54] w ynika, że zesp oły siln ie naw ożone ty lk o n ie
znacznie p odn iosły zaw artość P
2O
5w sianie, podczas gd y zaw artość K
2O
i CaO u le g ły d u ży m w ahaniom . A. M u s i e r o w i c z i B. D o b r z a ń s k i
[46, 47] w sw oich pracach zwracają u w agę na stosu n ek p oszczególnych
P
sk ład n ików m in eraln ych w sianie. Np. ze w spółczynnika — w ed łu g ich
Ga
zdania m ożna b y ło w nioskow ać o zasobności P
2O
5w glebach łąk górskich.
P od kreślają rów nież zn aczen ie składu botanicznego siana.
Z n ow szy ch prac n ależy jeszcze w y m ien ić prace B. B r i i n e r a [
8],
F. S t e e n b j e r g a [64], K. P. M a g n i c k i e g o [41] i A. F i n c k a
[11]. A u torzy ci badali w p ły w różnych naw ozów m in eraln ych i organ icz
n ych na skład ch em iczn y roślin u praw nych i siana jako całości. Dochodzą
oni do podobnych w niosków , że skład ch em iczn y ro ślin y m oże ok reślić
nie tylk o p otrzeb y pokarm ow e sam ych roślin, ale i potrzeby naw ozow e
gleb y. N ie p recyzu ją oni jednak b liżej, w jakim stopniu m ożna an alizy
52 R. M oraczewski
ch em iczn e w yk orzystać do określania potrzeb naw ozow ych gleb łąk o
w ych. J ed y n ie B rim er zajm ując się w p ły w em naw ożenia i żyzności g leb y
na ilość i jakość siana łąkow ego zauważa, że w artość u żytkow a, a zatem
i skład ch em iczn y siana będą w d u żym stop n iu zależne n ie ty lk o od tego,
jak często się gleb ę nawozi, ale i od jego składu botanicznego.
P óźn iejsze m od yfik acje m etod y W agnera, a ściślej m ów iąc ty lk o liczb
granicznych [40, 62], n ie p o su n ęły zasadniczo sp raw y naprzód. W praw
dzie w y n ik i analiz ch em iczn y ch odnoszono już do su ch ej m asy, ale próbki
do analiz ch em iczn ych pobierano nadal z siana jako całości. Zdawano
sob ie rów nież spraw ę z tego, że n aw ożenie w p ływ a na jakość i ilość sia
na na łące, ale zm ian tych nie śledzono. Stąd te ż i w skazów ki opracow ane
przez J. S o ł t y s a [62] dla stosow ania m etod y W agnera w gospodarce
łąkow ej nie m ają w praktyce w ięk szego zastosow ania.
K ażdy organizm roślin n y m ając sp ecyficzn e cech y biologiczne, m u si
odm iennie zachow ać się w zespole roślin n ym łąk. B ęd zie on rów nież
czerpał różne składniki pokarm ow e z gleb y. Z badań [43, 44, 63, 69]
w yn ika, że skład ch em iczn y siana jest w ypadkow ą działania n ie ty lk o
środow iska glebow ego, ale roślinnego. N ie u w zględ n iając tego nie m ożna
bezbłędnie w yciągać p rak tyczn ych w niosków . D latego też m etoda W agn e
ra, określająca potrzeby n aw ozow e na p odstaw ie an alizy chem icznej sia
na jako całości, zarówno w p ierw szym sw oim w yd an iu [73], jak i z póź
n iejszy m i zm ianam i [40, 62] nie jest do przyjęcia, a podane w niej liczb y
graniczne nie odpow iadają potrzebom pokarm ow ym roślin łąkow ych.
M etoda ta jest ty lk o p rzyb liżon ym od biciem p ew n ych p raw idłow ości
zachodzących na gleb ach łąkow ych . W yd aje się, że dla ok reślen ia po
trzeb naw ozow ych g leb łąk ow ych słu szn iej będzie oprzeć się n ie na róż
norodnym m ateriale roślin nym , jakim jest siano jako całość, lecz raczej
na p ojed yn czych gatunkach w zględ n ie grupach roślin, m ających podobne
cech y i w łaściw ości biologiczne.
BA DANIA WŁASNE
CEL I ZAKRES B A D A N
C elem n aszych badań było opracow anie prostej i szyb k iej m etod y, k tó
ra by m ożliw ie najw ierniej od zw iercied lała potrzeby naw ozow e g leb łą
k ow ych w stosu nk u d o fosforu i potasu.
W tym celu w yk orzystu jąc spostrzeżenia n iek tórych badaczy zagra
n iczn ych [1, 69] i polskich [
6, 62] op arliśm y badania w stęp n e [43] nad
zależnością składu ch em iczn ego siana od zasobów pokarm ow ych gleb
w fosfor i potas n ie na an alizie ch em iczn ej siana jako całości, lecz na
analizie n iek tórych ty lk o gatu n ków traw.
Potrzeby nawozowe gleb łąkowych 53
w iechlin a łąkow a, w iech lin a błotna, kostrzew a łąkow a, kostrzew a czerw o
na, w y c zy n iec łąk ow y i tom ka wonna) d oszliśm y do w niosku, że m etodę
tę będzie m ożna oprzeć na grupie traw p ierw szego pokosu. Jednak w y n i
k i analiz ch em iczn ych , jakie uzyskano w tych w stęp n ych dociekaniach,
nie sta n o w iły jeszcze dostatecznej podstaw y do ustalen ia liczb gran icz
n ych p rzyd atn ych w m asow ych badaniach gleb łąkow ych . D latego to
zaproponowano ty lk o tym czasow e liczb y odnoszące się do zaw artości fo
sforu i potasu w sianie z traw pierw szego pokosu łąk n ie naw ożonych
[43, 44]. Jed n ocześnie dla spraw dzenia tych lic z b ‘i ostateczn ego opraco
w ania m etod y rozpoczęliśm y w 1955 r. czteroletn ie badania na trzech
różnych typ ach gleb łąk ow ych
1w rejon ie W arszawy, Ł odzi i B ydgoszczy.
Badano daw kow anie naw ożenia fosforow ego na tle naw ożenia azotow e
go. K ażdego roku ustalano w ysokość plonu, skład b otan iczn y siana i skład
ch em iczn y traw p ierw szego pokosu, traktując każde poletko jako osobny
ob iek t badaw czy. Oprócz tego oznaczono w Jaktorow ie i N iew iad ow ie
(1955) skład ch em iczn y g leb y m etodą E gnèra-R iehm a i z w y ciąg u stę
żonego kw asu siarkow ego. W 1958 г., a w ięc w roku zakończenia dośw iad
czeń po p ierw szym pokosie oznaczono w glebach Jaktorow a i M inikow a
zaw artość P
2O
5i K
2O rów nież ty m i d w iem a m etodam i, traktując każde
p oletk o ind yw id ualn ie. Jed n ocześnie na łąkach tych ozn aczono niektóre
w łasn ości fizyczn e gleb na podstaw ie próbek pobranych z każdego po
letka. R azem zbadano na zaw artość P
2O
5i K
2O w sianie z traw p ierw sze
go pokosu 520 próbek oraz w ykonano ty le ż analiz b otan iczn o-w agow ych,
a w 152 próbkach gleb oznaczono tzw . ,,p rzy sw a ja ln y” i ,,o g ó ln y ” P
2O
5i K
20 .
M ETODYKA B A D A Ń
D ośw iadczenia łąkow e założone jed n ocześn ie na trzech łąkach: w Jak
torow ie k oło Grodziska (gleba m ineralna), w N iew iad ow ie k oło Tom a
szow a (gleba torfow a) i w M inikow ie koło B ydgoszczy na torfie w ę g la
now ym .
W Jaktorow ie założono dwa dośw iadczenia (z fosforem i potasem )
w czterech potw órzeniach na poletkach o pow ierzchni po 50 m 2. Jedno
dośw iadczenie w ed łu g schem atu O, N P, N P K i, N P K
2, N P K
3, N P K
4,
N P K
5, N P K
6, p rzyjm u jąc na hektar: dla N — 40 kg, dla P — 40 kg
P
2O
5, a dla K i — 40, K
2— 60, K
3— 80, K
4—
100, K
5—
120i K
6—
140 kg K
2O. D rugie d ośw iadczen ie założone było ze zróżnicow anym na
w ożen iem fosforow ym w ed łu g schem atu O, NK , N K P i, N K P
2, N K P
3i N K P
4. W ty m d ośw iadczeniu daw ki azotu b y ły tak ie sam e jak w do
1 Nad zastosowaniem analizy roślin do oznaczania potrzeb nawozow ych gleb uprawnych odnośnie K20 pracuje również prof. J. Köhnlein i dr N. Knauer na U niwersytecie Kilońskim [35], z którymi autor współpracuje.
54 R. M oraczewski
św iad czeniu z potasem . Dla К — 80 kg K
2O na ha, a dla P i — 30, P
2—
40, P
3— 50 i P
4— 60 kg P
2O
5na ha.
W N iew iad ow ie założono rów nież dwa dośw iadczenia w ed łu g id en tycz
nego sch em atu co w Jaktorow ie. Jed y n ie w ielk o ść p oletek była m niejsza
i w yn osiła 32 m 2, a ilość pow tórzeń w k om b in acji z fosforem w yn osiła
5, a w naw ożeniu p otasow ym
8. Poza ty m w pierw szym roku prow adzenia
dośw iadczenia w N iew iad ow ie nie w ysiew an o n aw ozów azotow ych.
W Jaktorow ie dośw iadczenia zakładano m etodą losow ych bloków ,
w N iew iad ow ie zaś w u k ła d zie system a ty czn y m .
W M inikow ie założono jedno d ośw iadczen ie w sześciu pow tórzeniach
w edłu g n astęp u jącego schem atu: O,
NK, N K Pi, NKP2, NKP3, NKP4, KP,
PK Ni, PKN2, PKN4, PKN5, NP, NPK i, NPK 3
i
NPK4.
N a hektar N w y
nosiło 40 kg, P — 40 kg
P2O5,
К — 80 k g
K2O,
a dla P i — 30,
P2
— 40,
P
3— 50 i P
4— 60
P2O5, N1
—
2 0, N
2— 30,
N4
— 50 i
N5
— 60 N; dla
K i — 60, K
3—
100i K
4—
120k g K
20.
P ow ierzchnia każdego poletka w M inikow ie w yn osiła 35 m 2, a do zbio
ru 25 m 2. D ośw iad czenie zostało założone m etodą losow o-system atyczn ą
w trzech pasach i sześciu blokach, przy cz y m p ierw szy pas (I i II blok)
był od dalon y od pozostałych dw óch pasów rów n o leg le b iegn ących do n ie
go o około 30 m. N atom iast pas drugi i trzeci (III— VI blok) b ieg ły rów
n olegle obok sieb ie w o d le g ło ści 5 m.
W e w szystk ich dośw iadczeniach jako naw óz fosforow y stosow ano su -
perfosfat, jako naw óz p otasow y — 40% sól potasową i jako n aw óz azo
tow y — saletrzak w zg lęd n ie saletrę am onową w rów now ażnych ilościach.
N aw ozy w ysiew an o w ok resie
8— 12.IV, p ierw szy pokos koszono m ięd zy
8
— 12.VI, d ru gi pokos w zależności od pogody m ięd zy 28.VII a 5.IX.
W Jaktorow ie i N iew iad ow ie w ażono św ieżą zielon ą masę, a w M ini
k ow ie ważono zielon ą m asę i siano.
A n alizę botaniczno-w agow ą w ykonano w próbkach z każdego poletka
osobno, a w tab elach podano średn ie dla k ażdego w ariantu naw ozow ego.
G lebę do an alizy chem icznej w 1955 r. pobrano laską Egnèra z 40
pun k tów z każdego dośw iadczenia osobno przed w y siew em nawozów.
W N iew iad ow ie w 1955 r. gleb ę pobrano cylin d rem o pojem ności 250 cm
z 4 p un k tów dla całego dośw iadczenia. W 1958 r. zarów no w Jaktorow ie,
jak i w M inikow ie próbki pobrano laską Egnèra z 15 punktów z każdego
poletka. Po w ysu szen iu i przesianiu przez sito o 0 1 m m każdą próbkę
analizow ano osobno podając w tabelach w y n ik i średnie. Jed n ocześnie
pobierano z każdego poletka próbki gleb cy lin d ram i o p ojem n ości
100
ccm dla oznaczania n iek tórych w łasn ości fizy czn y ch i ciężaru o b ję
tościow ego.
P róbki roślin do an alizy ch em iczn ej pobierano m ałym i garściam i z po
kosu w czasie koszenia p oletek . Po w ysu szen iu i zrobieniu an alizy
bota-Potrzeby nawozow e gleb łąkowych 55
n iczn o-w agow ej odrzucono tu rzyce i m otylk ow e i inne roślin y d w u liścien
ne, a na m łyn k u m ielon o tylk o sam e traw y.
F osfor oznaczano k olorym etryczn ie (vizom at KWT) przy filtrze czer
w onym . P otas oznaczano m etodą płom ieniow ą na foto m etrze Zeissa.
W szystk ie an alizy ch em iczn e gleb y i roślin obliczano w stosunku do
ab solu tn ie suchej m asy. B łąd różnicy średn ich a ry tm etyczn ych ob
liczo-/ 2 s
no w ed łu g wzoru \ix — ~\ / __ , gdzie S = iloraz ze
zm ienności n
ie-f
n
ścisłości (błąd nieścisłości), a n = ilość stopni sw ob ody dla zm ienności
obiektow ej. P rzedział u fn ości obliczono ze w zoru t • j.i Y, gdzie t p rzy 5%.
DO ŚW IAD CZEN IA W JAKTOROW IE
Łąki jaktorow skie położone są na szarej gleb ie m in eraln ej, w y k szta łco
nej z g lin y lek kiej pod w p ły w em procesu darniow ego. S zczegółow szą ch a
rak terystyk ę ty ch łąk m ożna znaleźć w poprzedniej m ojej pracy [43].
Są to łą k i w iech lin ow o-w yczyń cow e. W skutek zm ien ion ych w arunków
w od n ych (m elioracje, obniżenie k oryta rzek i P isi T ucznej) przechodzą
one w ty p k ostrzew y łąkow ej i rajgrasu w y n iosłeg o (tabl.
1) oraz o w sicy
om szonej i śm iałka d arn iow ego (ta'bl. 1 i
2). Z m iany te są dość o cz y w i
ste. D ośw iadczenia nasze trw ały jednak jeszcze dość krótko, by m ożna
było ze zm ian w szacie roślinnej łąk w yciągn ąć w n iosk i co do potrzeb
n aw ozow ych gleb pod w zględ em fosforu i potasu. O su k cesji roślin ności
tych łąk na korzyść k ostrzew y łąkow ej i rajgrasu w y n iosłego tu d zież
o w sicy om szonej, zadecydow ała bardziej woda niż sam o naw ożenie.
P oziom wód gru n tow ych m ierzon y w stu d zien kach k on troln ych w ok re
sie czteroletn ieg o trw ania d ośw iadczeń w ahał się od 40 do 150 cm p oni
żej p ow ierzchni gruntu, co oczyw iście od biło się na jakości i ilości p lo
nów.
Na początku okresu w egeta cy jn eg o roślinność k orzystała z w od y na
grom adzonej w gleb ie w czasie zim y, a później niem al w y łą czn ie z w od y
opadow ej. Opady w latach 1955— 1958 w ciągu p oszczególnych okresów
w e g eta cy jn y ch nie b y ły jednakow e (rys. 1). W iększe opady przyp ad ały
zaw sze w lipcu, z w yją tk iem roku 1958, w k tórym rozkład opadów w cią
gu całego okresu w egetacyjn ego b ył dość rów nom ierny. N ajbardziej n ie
k orzystn y rozkład opadów ob serw u jem y w 1957 r. Na k w iecień i m aj,
a w ięc na m iesiące n a jin ten syw n iejszego rozw oju traw p ierw szego pokosu
przypadało w 1957 r. ty lk o około 45 m m , podczas gd y w 1958 r. w ty m
sam ym czasie aż 109 m m . W p ływ opadów i tem peratury k w ietn ia i m aja
w yraźn ie zaznaczył się na w ysok ości p lon ów w poszczególnych latach
(tabl. 3 i 4).
J a k to ró w
S k ła a b o t a n i c z n y a i a n a p ie r w s z e g o p o k o s u w p r o c e n c i e c i ę ż a r u p r ó b k i . D aw kow anie p o t a e u b o t a n i c a l c o m p o s i tio n o f f l r e t - c u t h a y i n p e r c e n t o f s a m p le w e i g h t . A p p l i c a t i o n o f p o ta s s iu m T a b l i o a 1 Cn
05
Lp. R o ś l i n y 0 NP NPK1 n p k2 WPK3 n p k4 n p k5 NPK6 P l a n t 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 195 8 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1 A l o p e c u r u s p r a t e n s i s 2 5 , 7 1 3 , 8 2 1 , 5 1 6 , 6 2 6 , 0 2 2 , 4 3 6 , 1 2 2 . 7 3 0 , 8 1 9 . 6 4 0 , 6 2 0 , 0 3 7 . 2 2 5 , 6 3 5 . 0 2 6 . 9 2 D a c t y l l s g l o m e r a t e - 4 , 9 0 , 0 0 , 0 1 , 2 3 ,1 - 9 , 8 0 , 6 4 , 7 - - 3 . 7 8 , 5 0 , 9 4. 1 3 A r r h e n a t h e r u m e l a t i u a - 4, 1 5 , 5 4 , 1 6 , 1 4 , 8 - 6 , 7 1 . 8 1 4 , 8 - 11,1 - 2 , 5 5 , 0 6 , 0 4 Phleum p r a t e n s e 0 , 2 5 , 9 2 , 2 5 , 0 1 . 5 8 , 1 3 ,1 6 , 6 2 ,1 6 , 9 2 , 3 1 1 , 0 4 , 4 12,1 4 , 4 11,1 5 P e s t u c a p r a t e n s i s 8 , 7 1 2 , 9 5 , 0 1 5 , 4 9 , 8 1 7 , 5 4 , 0 1 3, 8 9 , 4 1 1 , 7 7 , 2 1 5 . 4 5,1 1 4 , 5 7 , 9 2 0 , 6 6 Poe p r a . t e n s i 9 11,1 7 , 2 1 1 , 0 5 , 8 1 0 , 0 5 , 7 9 , 3 5 , 4 1 2 , 8 5 , 7 8 , 7 6 , 8 8 , 0 5 , 6 9 , 0 6 , 6 7 Poa t r i v i a l i e 0 , 2 0 , 5 2 , 6 1 , 3 0 , 1 1 , 4 0 , 2 0 , 5 0 , 2 0 , 2 0 , 2 0 , 5 0 , 3 0 , 5 0 , 2 1 , 9 8 Poa p a l u s t r i s - 0 , 1 - 0 , 4 - 0 , 2 - 0 , 1 - 0 , 0 - 0 , 0 - 0 , 1 - 0 , 3 9 L ol iur a p e r e r m e 0 , 9 2,1 0 , 4 4 , 4 0 , 9 3, 1 1 . 8 4 , 5 1 , 9 3 , 9 1 . 2 6 ,1 3.1 4 , 4 2 , 9 2 , 6 10 F e s t u c a r u b r a 2 , 6 5 , 6 4,1 4 , 5 8 , 8 5 , 0 3 , 9 2 , 9 3 , 4 3 , 0 5 . 1 3 , 4 5 . 6 3 , 2 5 , 4 2 . 3 11 A g r o s t i s a l b a 0 , 2 0 , 5 0 , 0 0 , 2 0 , 0 0 , 7 - 0 , 4 - 0 , 7 0 , 0 0 , 3 0 , 2 ' 0 , 1 0 , 1 0 , 1 12 E r i z a m e d ia 0 , 7 0 , 3 0 , 5 0 , 0 0 , 2 0 , 0 0 , 4 2 , 6 0 , 2 0 , 5 0 . 2 0 , 2 - 0 , 2 _ 0 . 3 13 A n th o x a n t h u n o d o r s t u m 3 , 4 7 , 6 2 , 6 9 , 2 1 , 4 5 , 0 1 , 8 5 ,1 2 , 9 6 , 4 2 , 9 8 , 4 1 , 2 6 , 2 1 , 7 2 , 7 14 A v e n a 9 t ru m p u b e s c e n s 0 , 1 7 , 6 5 . 0 14,1 0 , 3 5, 1 2 . 0 3 , 0 5 , 5 5 , 6 2 , 1 2 , 7 0 . 3 4,1 1,1 2 . 9 15 D e s c h a r a p s i a c a e s p i t o s a 0 , 4 1 , 4 0 , 5 2 , 5 0 , 5 0 , 8 0 , 8 2 , 6 0 , 5 2 , 7 0 , 7 2 , 3 1 , ? 2 , 6 0 , 5 1 , 7 Razeci t r a w y - G r a s s e s , t o t a l 5 4 , 2 7 4 , 5 6 0 , 9 0 3 , 5 6 6 , 8 8 2 , 9 6 3 , 4 8 6 , 5 7 2 ,1 8 6 , 4 7 1 , 2 8 8 , 2 7 0 , 3 9 0 , 6 7 4 ,1 9 0 , 9 16 C a r e x эр . 4 , 0 0 , 4 6 , 6 0 , 7 3 , 3 1 , 0 1 , 0 0 , 5 1 , 4 0 , 4 1 , 5 0 , 5 0 , 6 0 , 2 0 , 7 0 , 4 17 L u z u l a p i l c s a 0 , 1 0 , 6 0 , 0 0 , 4 0 , 0 0 , 3 0 , 2 0 , 3 0 , 0 0 , 2 - 0 , 2 0 . 0 0 , 3 0 , 0 0 . 1 Raze: С a r i ( - t u r z y c o w a t e 1 s i t o v / a t e : e s and r u s h e s , t o t a l 4, 1 1 , 0 6 , 6 1,1 3 , 3 1 , 3 1 , 2 0 , 8 1 , 4 0 , 6 1 , 5 0 , 7 0 . 6 0 , 5 0 , 7 0 . 5 18 T r i f o l i u n p r a t e n s e 0 , 4 1 , 0 0 , 2 0 , 8 0 , 4 0 , 3 0 , 1 0 , 0 0 , 1 0 , 4 0 , 3 0 , 3 0 . 3 0 , 8 0 , 3 1 , 0 19 T r i f o l i u m hybridutfr - 0 , 0 - 0 , 0 - 0 , 0 - 0 , 0 0 , 0 0 , 0 0 . 0 0 , 1 . 0 , 0 0 , 0 o , 1 2 0 T r i f o l i u m du b iu m 0 , 2 0 , 0 0 , 1 0 , 0 0 , 0 - - - - - 0 . 1 - 0 , 3 - 0 . 1 -21 L ot u p c c r n i c u l a t u s - 0 , 2 ' 0 , 2 - 0 ,1 0 , 0 0 , 1 0 , 0 - 0 , 0 - 0 , 1 0 , 1 . 0 , 0 _ 2 2 f.leüicagc l u p u l i n a 0 , 1 - - - 0 ,1 - - - - - - - _ _ . _ 23 L a t l i y r u s p r a t e r . s i s 6 , 0 2 , 7 1 , 5 0 , 5 2 , 7 0 , 8 9 , 5 1 , 3 2 , 5 1,1 2 . 3 1 , 2 4 , 2 1 , 3 4 , 0 0 , 6 2 t V i c i a c r a c c a 1 , 2 0 , 9 2 , 3 0 , 1 1 , 4 0 , 4 - 0 , 3 0 , 2 0 , 8 0 . 7 1 , 2 0 , 0 1 , 2 0 , 8 0 . 6 Razen: n o t y l k c w a t e Papi?i io n c o e a c , i ot r:l 7 , 9 4 , 8 4 , 3 1 , 4 4 , 7 1 . 5 9 , 7 1 , 6 2 , 8 2 , 3 3 , 4 2 , 9 4 , 9 3 , 3 5 . 2 2 . 3 25 Z i c - i n / c h' - ‘- \ r ' t y / - .Veeds 3 3 . G 1 9 , 7 2 6 , 2 1 4 , 0 2 5 , 2 1 4 , 3 2 5 , 7 11, 1 2 3 , 7 1 0 , 7 2 3 , 9 8 , 2 2 4 , 2 t>.b 2 0 , 0 6 . 3 M o r a c z e w sk iJ a k t o r ó w T a b l i c a 2 S k ł a d b o t a n i c z n y s i a n a p ie r w s z e g o p o k o s u w p r o c e n c i e c i ę ż a r u p r ó b k i . D aw kow anie f o s f o r u
B o t a n i c a l c o m p o s i tio n o f f i r s t - c u t h ay i i T ^ e r c e n t o f s a m p le w e i g h t . A p p l i c a t i o n o f p h o s p h o r u s
R o ś l i n y 0 IÏK riKP1 NKP2 ITKP3 ИКР.
4 P l a n t 1955 1958 1955. 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1 A lo p e c u r u s p r a t e n s i s 1 8 ,9 1 8 ,2 4 6 ,6 2 5 , 8 4 7 ,8 2 9 ,4 4 2 ,3 2 8 ,5 4 9 ,6 3 7 ,4 4 9 ,1 3 3 ,2 2 D a c t y l i s g l o m e r a t a - 0 , 0 о.з 0 , 4 - 6 ,4 - 3 ,7 - 1 ,8 0 ,1 5 ,2 3 A r r h e n a th e r u r a e l a t i u s 4 ,1 • - 6 , 0 - 4 ,9 1 .1 4 , 8 0 , 5 3 ,1 2 , 7 2 ,1 0 , 4 4 P h leu m p r a t e n s e 0 , 4 6 ,4 - 1 3 ,4 - 1 0 ,6 2 .1 9 , 6 - 1 0 ,7 3 ,2 1 4 ,4 5 P e s t u c a p r a t e n s i s 4 ,9 5 , 4 0 , 3 9 , 7 3 ,7 1 0 ,1 2 , 7 7 , 8 1 ,6 9 ,3 2 , 0 1 1 ,8 6 P oa p r a t e n s i s 2 1 ,6 6 , 5 1 3 ,4 5 ,2 5 ,9 3 ,9 1 1 ,8 5 ,1 8 ,1 5 ,5 9 , 4 5 ,9 7 Poa t r i v i a l i s 0 , 2 0 , 3 1 ,4 1 ,3 1 .4 - 1 ,3 0 ,1 0 ,1 0 , 0 0 , 6 8 Poa p a l u s t r i s - 0 , 0 - 0 , 3 - 0 . 2 - 0 ,1 - 0 , 2 - 0 , 2 • 9 L o liu m p e r e n n e 0 ,4 4 ,3 0 , 6 2 , 8 0 , 4 5 , 0 2 , 3 % 6 2 ,1 3 ,7 c*,6 4 ,7 10 F e s t u c a r u b r a 3 ,3 1 0 ,3 4 .1 4 ,7 4»'1 5 , 8 6 , 9 6 , 0 4 ,4 6 , 8 6 , 0 5 ,1 11 C y n o s u ru s c r i s t a t u s - 0 ,1 - - - . - - . _ 12 A g r o s t i e a l b a 0 , 0 0 , 8 - 1 .1 - 0 , 3 0 , 0 0 , 4 0 , 0 0 , 6 . 0 , 6 13 E r i z a m e d ia 0 , 3 0 , 2 0 , 2 - - 0 ,4 0 , 2 0 , 8 - 0 , 0 _ _ 14 A n th o x a n th u m o d o r a t ir a 4 ,7 7 , 4 2 , 4 6 . 7 2 ,3 4 ,2 2 , 0 6 ,1 0 , 7 2 , 8 0 , 3 1 ,9 15 A v e n a s tru m p u b e s c e n s 2 ,4 5 ,7 0 , 0 8 , 8 - 4 ,3 5 , 3 5 ,4 1 ,6 3 , 8 3 . 0 16 B rom us m o l l i s - 0 ,1 - - - 0 , 0 - 0 , 0 - 0 ,1 _ 0 , 0 17 S i e g l i n g i a d ec u m b e n s - - - 0 ,1 - - - 0 , 0 - 0 , 0 _ _ 18 D e 8 c h a m p sia c a e s p i t o s a 0 , 9 2 ,7 0 , 3 2 , 7 - 2 , 7 0 , 2 1, 2 0 , 0 0 , 9 0,1 0 , 4 Razem tr a w y - G r a s s e s , t o t a l 62, 1 6 3 , 4 7 5 , 6 8 3 , 0 7 0 ,5 84,1 8 1 ,9 8 0 ,9 7 1 , 3 8 4 ,3 7 8 , 3 8 6 , 8 19 C a re x s p . 7 , 9 2 ,9 12, 0 0 V6 18,2 0 , 8 1,4 1.7 7 , 6 0 , 8 6 , 8 0 , 4 20 L u z u la p i l o s a 1,2 1, 0 0 , 7 0 , 2 0 ,1 0 , 6 0 , 3 0 , 4 0 ,1 0 , 2 0 ,1 0 , 4 Razem tu r z y c o w a t e i s i t o w a t e C a r i c e s an d r u s h e s , t o t e l 9 ,1 3 ,9 1 2 ,7 0 , 8 1 8 ,3 1 .4 1 ,7 2 .1 7 , 7 1 ,0 6 , 9 0 , 8 21 T r i f o l i u m p r a t e n s e 0 ,1 1 ,2 - 0 . 4 0 ,1 1 .2 0 , 2 0 ,1 _ 0 , 2 0 , 0 0 , 4 22 T r i f o l i u m h y b rid u m - 1 .1 - 0 ,1 - 0 , 2 - 0 , 7 - 0 , 4 - 0 , 0 23 L o tu s c o r n i c u l a t u s - 1 .3 - 0 ,1 - - - 0 ,1 - 0 ,1 . 0 ,1 24 M e d ic ago l u p u l i n a 0 , 4 - - - 0 , 0 - - - - -25 M e d ic ago f a l c a t a - 0 , 7 - - - 0 , 0 - 0 , 3 - 0 , 0 26 L a th y r u s p r a t e n s i s 1 ,6 1 .2 0 , 2 0 , 4 0 , 6 0 . 5 3 ,1 1 ,1 3 ,0 0 , 7 3 .0 0 , 0 27* V i c i a c r a c c a 1 ,1 0 , 4 - 0 , 0 - - - 0 , 2 - 0 , 3 - -Razem m o ty lk o w a te P a p i l i o n a c e a e , t o t a l 3 ,2 5 ,9 0 , 2 1 .0 0 , 7 1 .9 3 ,3 2 ,2 3 ,0 2 , 0 3 ,o 0,-3 28 Z io ł a /c h w a s t y / - We e ds 2 5 ,6 2 1 , 8 11., 5 1 5 ,2 1 0 ,5 1 2 ,6 1 3 .1 1 4 ,8 1 8 ,0 1 2 ,7 1 1 ,8 1 1 ,9 P ot rz eb y na wo zo w e gle b łą k o w y c h
58 R. Moraczewski T a b l i c a 3 J a k to r ó w ś r e d n i p lo n z i e l o n e j masy z ł ą k i n a w o ż o n e j p o ta s e m w l a t a c h 1 9 5 5 -1 9 5 8 Mean g r e e n g r a s s y i e l d o f a meadow f e r t i l i z e d w i t h p o t a s s i u m 1 9 5 5 -1 9 5 8 W a r ia n t V a r i a n t Ś r e d n i p l o n z p o k o s u Mean y i e l d o f c u t q / h a R ó ż n ic a D i f f e r e n t E f e k t d z i a ł a n i a к 2о E f f e c t i v i t y к 2о 1 kg K20 w y p ro d u k o w a ł z i e l o n e j masy P ro d u c e d g r e e n ^ g r a s s I I I r a z e m t o t a l 0 9 7 , 3 5 0 ,4 14 7, 7 - - -NP 126 ,0 4 7, 2 173,2 25 , 5 - -NPK1 144,1 51, 4 19 5,5 4 7 , 8 22 , 3 56 n p k2 145 ,7 4 8 , 8 19 4,5 4 6 , 8 21 , 3 35 NPK3 14 7 ,8 49,1 1 9 6 , 9 49 ,2 23 , 7 30 n p k4 155,2 55 ,4 21 0, 6 62 , 9 37 ,4 37 n p k5 159 ,0 55 ,3 2 14 ,3 66 , 6 41,1 34 NPK6 163,4 59, 3 22 2, 7 7 5 , 0 49 , 5 35 B łą d r ó ż n i o y 1 0 ,8 q / h a - E r r o r o f d i f f e r e n c e 1 0 , 8 q / h a P r z e d z i a ł u f n o ś c i 3 4 ,4 c ./h a - C o n f id e n c e i n t e r v a l 3 4 ,4 q / h a T a b l i c a 4 J a k to r ó w P lo n z i e l o n e j m asy z ł ą k i n a w o ż o n e j p o ta s e m w 1 958 r . G re e n g r a s s y i e l d o f a meadow f e r t i l i z e d w i t h p o t a s s i u m 1958 W a ria n t V a r i a n t P lo n z i e l o n e j m asy Y i e l d o f g r e e n g r a s s q / h a p o k o s u - c u t R ó ż n ic a D i f f e r e n t E f e k t d z i a ł a n i a K~0 E f f e c t i v i t y к2о 1 kg K2 0 w y p ro d u k o w a ł z i e l o n e j m asy P ro d u c e d g r e e n g r a s s Kg I I I ra z e m t o t a l 0 1 2 1 ,2 4 1 ,0 1 6 2 ,2 - - -NP 1 3 8 ,2 3 6 ,4 1 7 4 ,6 1 2 ,4 - -NPK, 1 7 9 ,0 3 7 , 8 2 1 6 ,8 5 4 ,6 4 2 ,2 105 n p k2 1 9 7 ,0 4 2 ,0 2 3 9 ,0 7 6 , 8 6 4 ,4 107 NPK3 1 9 2 ,8 4 1 ,0 2 3 3 ,8 7 1 , 6 5 9 ,2 74 NPK. 4 1 9 3 ,6 4 3 ,6 2 3 7 ,2 7 5 , 0 6 2 ,6 63 n p k5 2 0 0 ,8 4 2 ,8 2 4 3 ,6 8 1 ,4 6 9 , 0 57 NPK6 2 2 5 ,2 5 3 ,8 2 7 9 ,0 1 1 6 ,8 1 0 4 ,4 75 B łą d r ó ż n i c y 1 5 » 4 q / h a - E r r o r o f d i f f e r e n c e 1 5 ,4 q / h a P r z e d z i a ł u f n o ś c i 49*0 q / h a - C o n f id e n c e i n t e r v a l 4 9 ,0 q / h a
S tosunek zielon ej m asy pierw szego pokosu do drugiego na poletkach
k ontrolnych w y n o sił 2 : 1 , a w roku 1958 praw ie 4 : 1 . Te tak duże
różnice m ięd zy pierw szym i drugim pokosem oraz m ięd zy p o szczegó ln y
m i latam i n ależy sobie tłu m aczyć jed y n ie niejednakow ą ilością w ody,
jaką roślinność tych łąk m iała do d ysp ozycji w p oszczególnych okresach
Potrzeby nawozow e gleb łąkowych 59
w eg eta cy jn y ch . Ś w iadczy o ty m n ajlep iej plon zielonej m asy w 1957 г.,
w k tórym zarówno pierw szy, jak i d ru gi pokos gw ałtow n ie spadły w sto
su nku do lat 1956 i 1958.
B ezpośrednia p rzyczyn a leżała w stosunkow o m ałych zapasach w od y
z okresu zim ow ego i nadm iernego jej w yparow ania z gruntu, zanim ro
ślin n ość łąkow a pierw szego pokosu m ogła z niej skorzystać.
W ok resie w zrostu d ru giego pokosu ilość opadów była znacznie w ięk
sza. N ie m iało to jednak w ięk szego znaczenia w obec gw ałtow n ego w zrostu
tem p eratu ry dnia w tym ok resie (rys. 1). Rozkład tem p eratu r n ie b ył
rów nież jednakow y. Sum a d zien n ych średnich tem peratur dla k w ietn ia
i m aja 1957 r. znalazła się w odw rotnym stosunku do ilości opadów, jeżeli
za porów n yw aln y rok p rzyjm iem y rok 1958 (rys. 1). Tak w ięc woda
Rys. 1. Jaktorów. Suma opadów m iesięcznych i średnie tem peratury m iesięczne w g PIHM w W arszawie
1 — III dekada m iesią ca ; 2 — II d ek ad a m iesią ca ; 3 — 1 d ek ad a m iesią ca
Total m onthly precipitation and mean m onthly temperatures (data of State Institute of Meteorology and Hydrology, Warsaw)
1 — III d ecad e o f th e m onth; 2 — II d ecad e o f th e m onth; 3 — 1 d eca d e of th e m o n th
ograniczała znacznie na łąkach w Jaktorow ie w yk o rzystan ie zastosow a
n ych n aw ozów fosforow o-p otasow ych. C zynnik te n nie w p ływ ał jednak
w sposób zasadniczy na p rocentow e pobranie przez traw y fosforu i po
tasu. N ie w idać rów n ież h am ującego w p ływ u tem p eratu ry na procentow ą
zaw artość skład n ików w trawach.
GO R. M oraczewski
D ane zaw arte w tabl. 3 i 4 oraz na rys. 1 dow odzą ponadto, że d ośw iad
czenia łąkow e, ch oćb y najsk ru pu latn iej przeprow adzone, m uszą trw ać co
najm niej kilka lat, aby m óc na ich podstaw ie ok reślić od pow iedn ie d aw
k i naw ozow e d la łąk.
T a b l i c a 5 J a k to r ó w ś r e d n i p lo n z i e l o n e j m asy z ł ą k i n a w o ż o n e j f o s f o r e m w l a t a c h 1 9 5 5 -1 9 5 8 Mean g r e e n g r a s s y i e l d o f a meadow f e r t i l i z e d w i t h p h o s p h o r u s 1 9 5 5 -1 9 5 8 W a r ia n t V a r i a n t ś r e d n i p l o n z i Mean y i e l d o f q / h a p o k o su c u t R ó ż n ic a D i f f e r e n t E f e k t d z i a ł a n i a P2 o 5 E f f e c t i v l t y P2 °5 I I I ra z e m t o t a l 0 73» 2 4 3 ,2 1 1 6 ,4 - -NK 1 5 6 ,4 5 3 ,3 2 0 9 ,7 9 3 ,3 -•NKP1 1 5 1 ,9 4 8 , 8 2 0 0 ,7 8 4 ,3 • 9 , 0 n k p2 1 4 5 ,8 5 0 ,2 1 9 6 ,0 7 9 , 6 -1З .7 NKF3 1 5 0 ,9 4 5 ,9 1 9 6 ,8 8 0 ,4 - 1 2 , 9 n k p4 1 4 5 ,1 4 5 ,6 1 9 0 ,7 7 4 ,3 - 1 9 , 0 B łą d r ó ż n i c y 1 2 ,8 q / h a - E r r o r o f d i f f e r e n c e 1 2 ,8 q / h a P r z e d z i a ł u f n o é c i 4 0 , 8 q / h a - C o n f id e n c e i n t e r v a l 4 0 ,8 q / h a T a b l i c a 6 J a k to r ó w P lo n z i e l o n e j m asy z ł ą k i n a w o ż o n e j f o s f o r e m w r . 1958 (G reen g r a s s y i e l d o f a meadow f e r t i l i z e d w ith p h o s p h o r u s 1958W a ria n t V a r i a n t P lo n z i e l o n e j masy Y ie l d o f g r e e n g r a s s q / h a p o k o s u - c u t R ó ż n ic a D i f f e r e n t E f e k t d z i a ł a n i a P2 °5 I I I I ra z e mt o t a l E f f e c t i v i t y p 2 °5 0 9 8 ,4 4 2 ,6 1 4 1 ,0 - -NK 1 9 7 ,2 5 8 ,6 2 5 5 ,8 11 4, 8 -NKF1 1 8 3 ,8 4 3 ,6 2 3 2 ,4 9 1 ,4 - 23 ,4 n k p2 1 8 5 ,4 5 1 ,8 2 3 7 ,2 9 6 ,2 - 18,-6 NKI'2 2 0 0 ,0 5 0 , 8 2 5 0 ,8 1 0 9 ,8 - 5 ,0 r ç p 4 1 9 3 ,8 4 5 ,0 2 3 8 ,8 9 7 , 8 - 1 7 ,0 B łą d r ó ż n i c y 1 3 » 4 q / h a - E r r o r o f d i f f e r e n c e 1 3 ,4 q / h a P r z e d z i a ł u f n o ś c i 4 2 ,6 q / h a - C o n f id e n c e i n t e r v a l 4 2 ,6 q / h a
Jak w idać z tabl. 3 i 4, gleba łąk w Jak torow ie dość siln ie reagow ała
na naw ożenie p otasow e, przy czy m najbardziej ekonom icznie uzasadnio
ną dla czteroletn iego okresu okazała się dawka 40 kg КгО/ha (Kj) przy
jedn oczesn ym n aw ożeniu azotow ym w ilości 40 kg N /ha. W 1958 r. na
tom iast najbardziej ekonom iczną dawką okazało się 60 kg К гО /ha (K
2)
tak że przy 40 k g N /ha. M iał tu zapew ne w p ły w k orzy stn y rozkład opa
d ów i tem peratur w ty m okresie.
Potrzeby nawozowe gleb łąkowych 6 1
D ane pow yższe są jeszcze jed n ym dow odem , że na w y k orzy sta n ie po
tasu z g leb y przez roślin y łąkow e ma w p ły w n ie ty lk o ob ecn ość azotu
i fosforu, ale także w ie lk i w p ły w w yw iera zaopatrzenie w w od ę w ciągu
całego ok resu w egetacyjn ego. F ak t te n przem aw ia na n iek orzyść krótko
trw ałych dośw iadczeń w e g eta cy jn y ch (
66) w zględ n ie jedn oroczn ych d o
św iad czeń łąk ow ych w rodzaju „k rzyżyk ów naw ozow ych ”.
Inaczej nieco w ygląd ało na łąkach w Jak torow ie działanie fosforu.
Z tabl.
5i
6w yn ika, że n aw ożenie w ilości 30 k g РгОб/Ъа w postaci s u -
p erfosfatu działało obniżająco na p lon zielon ej m asy, ty m sa m ym zm n iej
szało w yk orzystan ie inn ych sk ład n ik ów tow arzyszących (N i K
2O).
W praw dzie obniżka ta n ie je st udow odniona sta ty sty czn ie, trzeba jednak
w ziąć pod u w agę to, ż e p lo n y b y ły m n iejsze n a w szy stk ich dawkach
n aw ozów fosforow ych i to zarów no dla średn iej z czterech lat, jak i dla
roku 1958, w k tórym w yjątk o w o rozkład opadów b ył k o rzystn y zarów no
dla pierw szego, jak i drugiego pokosu.
Z a w a r to ś ć P20^ i K,,0 w g l e b i e w mg S o i l c o n t e n t o f P20 ^ 811(1 ^ 2 ° ^ W a r ia n t V a r i a n t P2 °5 w - i n K2 0 w - i n S u b s t a n . o r g a n . PH h2° 1001 8 1 l i t r Z G l i t e r 100 g 1 l i t r z e l i t e r w % e .rn . O rg a n . E g n e r --R ie h m o g ó ln y t o t a l E g n e r --R ie h m o g ó ln y t o t a l E g n e r --R ie h ra o g ó ln y t o t a l E g n e r --R ie h m o g ó ln y t o t a l s u b s t . i n % d .m , 0 3 , 8 166 3 0 ,4 1515 3 ,0 163 2 7 ,4 1480 1 1 ,0 6 , 2 NP 4 ,2 160 3 7 ,3 1432 1 ,7 150 1 5 ,2 1334 10 ,3 6 , 2 NPK, i:p k9 3 , 0 169 3 6 ,3 1377 2 , 9 160 2 1 ,6 1272 1 1 ,4 6 , 3 4 ,4 160 4 0 ,9 1495 3 , 9 161 3 4 ,6 1492 1 0 ,1 6 , 3 п и , 4 ,7 154 4 5 ,7 1502 4 ,5 152 40,6 1463 9 , 9 6 , 3 n f x4 4 ,6 165 4 2 ,1 1462 4 , 8 154 4 4 ,4 1213 1 0 ,1 6 ,3 KPK5 4 , 6 164 4 5 ,5 1616 5 , 0 152 4 7 ,8 1501 1 0 ,5 6 ,3 KPK6 4 , 8 177 4 2 ,5 1672 6 , 9 166 6 5 ,9 1566 1 0 ,5 6 , 3 1955 9 ,1 19 1 ' - - 1 1 ,8 174 - - - 6 , 3 0 3 , 6 163 3 2 ,7 1462 2 , 2 156 1 5 ,9 1317 1 1 ,0 6 , 4 HK 2 , 8 142 2 7 ,3 1536 5 ,1 161 4 8 ,8 1363 1 1 ,4 6 , 2 ИКР, 3 ,9 179 3 4 ,3 1319 4 ,3 152 3 7 ,4 1573 1 2 ,1 6 , 3 NKP2 5 , 6 158 5 2 ,3 1443 4 ,4 154 4 0 ,8 1475 1 1 .4 6 , 3 i;k p3 7 ,4 189 6 7 , 8 1707 4 ,7 152 4 9 ,3 1711 1 2 .4 6 , 3 ÏÏKP . 4 8 , 0 207 7 6 , 5 1551 6 , 2 165 5 9 ,6 1931 1 2 ,6 6 , 4 1955 0 ,3 210 - - 9 , 5 181 - - - 6 ,1
Poza stw ierd zen iem w p ływ u w od y na w ięk szy stop ień w yk orzystania
także i fosforu w 1958 r., nic innego na te n tem at n ie m ożna pow iedzieć.
W przypadku gleb jaktorow skich stw ierd za się jed y n ie ich dużą zasob
ność w P
2O
5ogóln y i p rzysw ajaln y (tabl. 7, rys. 3). W edług dośw iadczeń
łąk ow ych , a te m uszą być ostateczn ym k ryteriu m , g leb y łąk jaktorow
-H 2 R. Moraczewski
skich n ie p otrzeb ow ały w ogóle naw ożenia fosforow ego w latach 1955—
1958. D o w yk orzystan ia przez roślin y łąkow e zapasów P
2O
5, zn ajd u ją
cy ch się w g leb ie tych łąk, potrzebne b y ły ty lk o zw iększone daw ki naw o
żenia azotow ego i p otasow ego oraz dostateczna ilość u żyteczn ej w ody.
N ie tłu m aczy to jednak zm niejszen ia się p lon ó w na łące w Jak torow ie
pod w p ływ em naw ożenia fosforow ego. M ogły tu taj działać ham ująco za
rów no uboczne sk ład n iki superfosfatu, np. obecność fluoru, jak i in n e
Ry§. 2. W pływ nawożenia na zawartość Rys. 3. W pływ nawożenia na zawartość
K2O w sianie z traw pierwszego poko- P2O5 w sianie z traw pierwszego pokosu
su (Jaktorów) (Jaktorów)
1 — śred n ie z 4 lat; 2 — śred n ie dla 1958 r.
Influence of fertilizing on K2O content Influence of fertilizing on P2O5 content
in hay of first-cu t grasses (Jaktorów) in hay of first-cu t grasses (Jaktorów)
1 — m ean of 4 y ea rs; 2 — m ean fo r 1958
czyn n ik i. B yć m oże, że w ty m przypadku u jem ną rolę odegrał n iek o rzy
stn y stosu n ek m ięd zy fosforem , potasem i azotem . W szystk o są to jednak
ty lk o przypuszczenia.
Jeśli chodzi o potas, to gleba łąk jaktorow skich żadnych niespodzianek
n ie spraw iła. Zarówno zw yżk i p lon ów zielon ej m asy na naw ożeniu p ota
sow ym (tabl. 3 i 4), jak i analiza chem iczna siana z traw p ierw szego po
kosu (rys.
2) w skazują na m ałą zasobność w te n sk ład n ik gleb łąk jak to
row skich. W edług w y n ik ó w an alizy w yk on anej m etodą E gnèra-R iehm a
w 1955 r. (tabl. 7) i liczb gran iczn ych p rzyjętych dla K
2O przy tej m e
todzie gleb y te n ależy uw ażać za średnio zasobne w tzw. p rzysw ajaln y
potas. To ostatn ie o k reślen ie w św ietle w y n ik ó w dośw iadczeń łąk ow ych
przeprow adzonych w latach n astęp n ych oraz an alizy ch em iczn ej gleb y
i roślin okazało się n ieścisłe. G leb y łąk jaktorow skich pod w zg lęd em za
w artości p rzysw ajalnego K
2O n ależy określić jako m ało zasobne.
Potrzeby nawozowe gleb łąkow ych 63
DO ŚW IA D C ZEN IA W NIEW IADOW IE
Łąki PG R N iew iad ów położone są na torfach d olin ow ych o u regu low a
n ych stosu nk ach w odnych. B liższa ch arak terystyk a ty ch łąk jest zawarta
w pracy [43]. Badania na ty m teren ie prowadzono ty lk o w 1955 r. A n a
liza próbek gleb ow ych pobranych w czterech punktach dow olnie w yzn a
czonych na p ow ierzchni całego dośw iadczenia, w yk on ana m etodą E gnèra-
Riehm a (tabl.
8) w ykazała stosu nk ow o znaczne zaw artości P
2O
5i K
2O.
N ie są to jednak ilości duże w stosu nk u do ciężaru objętościow ego sam ej
gleb y, a znacznie m n iejsze niż w gleb ie łąk Jaktorowa.
T e b l l o a
a
N iew iad ó w Z a w a r to ś ć P2° 5 1 K2 ° w S l e b l e w “ S / 1955 г / S o i l c o n t e n t od PgOę an d KgO i n mg / 1 9 5 5 / Nr p2°5 w- i n K20 w' - i n S u b e ta n . o r g a n , w % e .m . O r g a n , e u b e t , I n % d .m . рНн2о 100 g 1 l i t r z e l i t e r 100 g 1 l i t r z e l i t e r E g n e r --R ie h ro o g ó ln y t o t a l E g n e r --R ie h m o g ó ln y t o t a l E g n e r --R ie h m o g ó ln y t o t a l E g n e r --R ie h m o g ó ln y t o t a l 1 7 , 0 208 2 0 , 7 557 1 2, 0 5 6 , 0 3 0, 5 141 6 8 ,6 5 , 8 2 9 , 0 242 2 3 , 0 583 12, 0 5 0 , 0 3 1 ,2 123 8 6 ,4 5 , 9 3 1 7 ,0 294 41 ,0 695 18, 0 34 , 0 4 4, 5 87 8 3 , 4 5 ,9 4 9 , 0 191 35 , 0 741 15,0 2 8 , 0 6 3 , 3 117 44,1 6 , 0 Ś r e d n io A v e ra g e 1 0 ,0 236 2 9 , 9 644 14,2 4 2 ,0 44, 9 117 7 0, 6 5 , 9Znacznie bardziej in teresu jącym zjaw isk iem na ty ch glebach b ył fak t
zachow ania się sam ej roślin ności w obec naw ożenia fosforow o-p otasow ego
(tabl. 9 i 10). M imo znacznej zasobności gleb w przysw ajalny P
2O
5rośli
ny dość gw ałtow n ie zareagow ały na n aw ożenie fosforow e zw yżką plonów
zielonej m asy (tabl. 11). P rzy naw ożeniu 40 kg P
2O
5na hektar efek t
działania 1 kg P
2O
5odpow iadał 209 kg zielon ej m asy, co sto i w sprzecz
ności z liczbam i granicznym i Egnèra dla tego typ u gleb y [56].
W ydaje się, że inne liczb y graniczne [26, 27, 28] n ie dadzą lep szego po
glądu na potrzeby naw ozow e tej g leb y w zg lęd em fosforu jak skład c h e
m iczny siana z traw p ierw szego pokosu podany na rys. 4. W ynika z nich,
że gleba łąk w N iew iad ow ie jest uboga w przysw ajalny fosfor i m ało za
sobna w potas. O cenę tę potw ierdza całk ow icie reakcja roślin na n aw oże
nie fosforow e (tabl.
11) i naw ożenie potasow e (tabl. 12). A n a lizy bota-
n iczn o-w agow e siana, robione na m ateriale pochodzącym z jednego roku,
mogą m ieć tylk o znaczenie orientacyjne. R oślinność łąkow a nie u stęp u je
tak szybko pod w p ły w em naw ożenia, jakby się m ogło na pozór w ydaw ać.
и
R. M oraczewskiT a b l i c e 9
N iew iad ó w
S k ła d b o t a n i c z n y s i a n a p ie r w s z e g o p o k o s u w p r o c e n c i e c i ę ż a r u p r ó b k i . D aw kow anie p o t a s u B o t a n i c a l c o m p o s i t i o n o f h a y f ro m f i r s t c u t i n % o f s a m p le w e ig h t * P o ta s s iu m d r e s s i n g L p . G a tu n e k l u b g r u p a r o ś l i n P l a n t 0 Р PKi • РК2 р к 3 РК4 РК5 РК6 i A l o p e c u r u s o r a t e n s i s 0 . 7 3 .2 2 , 4 1 ,1 0 , 6 0 , 8 1 ,6 2 , 0 2 D a c t y l i e g l o m e r a t e 0 , 0 0 ,1 0 .1 2 . 5 1 .2 0 , 4 4 ,1 1 ,6 31 A r r h e n a th e r u m e l a t i u e ? . 5 0 .1 0 .1 - 0 . 7 0 , 2 0 , 3 0 ,1 4 P h leu m p r a t e n s e 0 , 0 1 .3 0 . 2 1 ,4 1 .2 1 .0 0 , 2 5 Poa p r a t e n s i s 2 , 9 1 .6 2 . 0 2 . 6 2 . 7 2 . 0 2 , 5 1 .3 , 6 Poa t r i v i a l i e - - - 0 , 8 0 , 2 7 P oa p a l u s t r i s - 0 . 7 0 , 4 - 0 ,1 0 , 0 0 , 0 0 .1 8 F e s t u c a p r a t e n s i s 3 , 0 1 .2 1 .7 4 , 0 2 ,1 2 , 4 3 ,2 8 , 2 9 P e s t u c a r u b r a 1 9 ,1 2 7 , 8 2 2 ,2 1 6 ,5 2 1 ,5 1 9 ,1 2 4 , 7 1 9 ,3
10 A n t h o x a n t hum o clo ratu m 2 1 , 4 1 4 ,4 1 0 ,4 1 0 .9 5 , 8 8 , 7 1 0 ,0 7 , 7
11 H o lc u s l a n a t u s 2 , 5 1 .3 1 , 0 0 , 7 2 ,1 0 , 4 0 , 6 0 , 5 12 A v e n a s tr u m p u b « s c e n e - - 0 ,1 0 , 2 - - - 0 ,1 13 A g r e s t i s a l b a - - 0 , 0 0 , 0 0 , 0 0 , 0 0 , 0 -Razem t r a w y - G r a s s e s , t o t a l 5 2 ,1 5 1 .7 4 0 , 4 3 8 , 7 3 8 ,2 3 5 ,2 4 8 , 8 4 1 ,3 14 C a r e z s p . 8 ,1 5 , 8 7 , 7 7 , 7 1 3 ,4 1 5 ,6 6 , 5 1 0 ,0 15 Ł u s u la p i l o s a 0 , 6 0 , 6 0 , 5 0 , 3 0 , 2 0 , 0 1 ,1 0 , 3 16 J u n c u s s p . - 0 , 7 0 , 3 0 ,2 i 0 ,1 0 , 0 - -Razem t u r z y o o w a t e 1 e i t o w a t e C a r i c e s a n d r u s h e s , t o t a l 8 , 7 7 ,1 8 , 5 8 , 2 1 3 ,7 1 5 ,6 7 , 6 ю , з 17 T r i f o l i u m r e p e n a - 0 , 9 - - - 3 , 6 1 ,7 -18 T r i f o l i u m p r a t e n s i s 6 , 0 8 , 3 1 0 ,9 1 3 ,9 1 5 ,4 1 4 ,7 15 ,0 1 6 ,3 19 T r i f o l i u m h y b rid u iD - - - 0 , 9 - - - -2 0 T r i f o l i u m d u b iu m - - - 0 , 3 -21 L o tu s u l i g i n o s u s 0 , 0 - 0 , 4 0 , 4 - - 1 ,3 -22 M e d ic a g o l u p u l i n a 0 ,1 - 0 , 2 - - 0 , 3 - -Razem m o ty lk o w a te P a p i l i o n a c e a e , t o t a l 6 ,1 9 , 2 1 1 ,5 1 5 ,2 1 5 ,4 1 8 ,6 1 8 ,3 1 6 ,3 R asem z i o ł a / c h w a s t y / W eed s, t o t a l 3 5 ,1 3 1 , 9 3 9 ,6 3 7 , 8 3 2 ,5 3 0 ,5 2 5 , 3 32,1 23 E q u i s e tu m s p . - 0, 1 0 , 0 0 , 1 0 , 2 0, 1 - -Razem - T o t a l 1 0 0 , 0 1 0 0 , 0 10 0 , 0 10 0 , 0 1 0 0, 0 1 00 ,0 1 0 0 , 0 10 0, 0
Potrzeby nawozowe gleb łąkowych 65
T a b l i c a 10
N iew iad ó w
S k ła d b o ta n ic z n y e l a n a p ie r w s z e g o p o k o s u w p r o c e n c i e c i ę ż a r u p jr ó b k i. D aw kow anie f o s f o r u B o t a n i c a l c o m p o s i tio n o f h ay fro m f i r s t c u t i n % o f s a m p le w e i g h t . P h o s p h o r u s d r e s s i n g Lp G a tu n e k lu b g r u p a r o ś l i n P l a n t 0 к KP1 KP2 KP3 KP4 1 A l-o p e cu ru s ‘p r a t e n s i s 1 .5 3 .5 3 .4 1 ,4 1 ,6 2 , 3 - D a c t y l l e g l o m e r a t e 2 ,1 7 , 0 2 .7 2 ,3 0 , 9 1 ,0 A r r h ^ n a th o r u m e l e t i u s - - - 0 , 2 < P h a l a r i s a r t m d in a c e a - - - 0 , 7 - -5 Phlevm p r e t e n s e 0 , 2 - 0 ,1 0 , 3 0 , 0 0 , 3 £ Poa p r a t e n s i s 1 ,8 6 . 5 2 ,1 1 ,6 1 , 8 4 ,2 7 Poa p a l u s t r l e 0 , 4 0 , 6 0 ,1 - - -8 L o liu m p e r e n n e - 1 .5 0 .1 - - -Q P e e t u c a p r a t e n s i s 6 , 3 1 1 ,4 6 , 9 5 , 0 3 , 2 3 , 2 10 F e s t u c a r u b r a 2 6, 6 2 3 ,5 2 6 ,5 3 6 ,4 2 9 , 0 2 9 , 2 11 A g r o s t l s a l b a 0 , 0 - 0 , 2 - o , 0 ,1 1? A v e n a s tru m p u b e e c e n s 0 , 2 0 , 0 0 ,1 - - -13 A n th o x a n th u m o d o ra tu rn 1 1 ,2 1 1 ,0 1 1 .1 9 , 8 9 , 6 1 4 ,8 14 H o lc u s m o l l i e 1 .4 1 .1 1 .3 1 ,1 0 , 2 0 , 7 15 D e s c h a m p s la c a e s p l t o s a - - 0 , 0 - - 0 ,4 Raze ri tra w y - G r a s s e s , t o t a l 5 1 ,7 6 6 ,1 5 4 ,6 5 8 ,6 4 6 ,4 5 6 ,4 16 C a re x s p . 2 0 ,5 8 , 9 1 2 ,1 8 , 4 1 4 ,6 8 , 6 17 L u zu l a p i l o s e 0 , 0 0 .1 0 , 2 0 , 5 0 , 2 0 , 8 R az en tu r z y c o w a te i e i t o w a t e C a r i e e s and r u s h e s , t o t a l 2 0 ,5 9 . 0 1 2 ,3 8 ,9 1 4 ,8 9 , 4 1£ T r i f o l i u m r e p e n s 2 , 0 0 , 8 - 2 , 0 19 T r i f o l i u m p r a t e n s i s 5 . 9 12 .3 11,5 1 8, 8 'O.o 9 , 0 • 20 T r i f o l i u n i du b iu m - 0 , 3 -21 L î e d i c a g o l u p u l i n a 0 , 6 - 0,1 - 0 , 5 0 , 6 22 L o t u s u l i g l n o o u s 0 , 0 - 0, 1 0 , 2 0,1 -Rażeni m o t y l k o w a t e F a ^ i l i o n a c e a e , t o t a l 8 , 5 13,1 1 2 ,0 Л 19>0 2 0 ,6 1 1 ,6 Keze:2 z i o ł a / c h w a s t y / - Weeda, t o t a l 1 9 ,3 1 1 ,4 2 1 , 0 1 3 ,5 1 7 ,9 2 2 ,6 E q u ieetu m s p . - 0 , 4 0 ,1 0 , 0 0 , 3 -Razeiu - T o t a l 1 0 0 ,0 1 0 0 ,0 1 0 0 ,0 1 0 0 ,0 1 0 0 ,0 1 0 0 ,0
66 R. M oraczewski T a b l i c a 11 N iew iadów P lo n z i e l o n e j m asy t ł ą k i n a w o ż o n e j f o s f o r e m w 1955 r . G re e n g r a s s y i e l d o f a meadow f e r t i l i z e d w ith p h o s p h o r u s 1955 '.7 a r ia n t V a r i a n t P lo n z i e l o n e j m asy Y ie l d o f g r e e n g r a s s q / h a p o k o s u - c u t R ó ż n ic a D i f f e r e n t E f e k t d z i a ł a n i a P2 ° 5 B f f e c t i v i t y p 2 ° 5 1 k g P2 05 w y p ro d u k o w a ł z i e l o n e j m asy ijr o d u c e d g r e e n g r a s s k g I I I raz e m t o t a l 0 6 2 ,2 7 8 ,1 1 ^ 0 ,3 - _ -E 7 1 ,2 1 0 5 ,6 1 7 6 ,8 3 6 ,5 - -“ 1 8 7 ,2 1 2 7 ,2 2 1 4 , 4 7 4 ,1 3 7 ,6 125 e p2 9 9 , 7 1 6 0 ,9 2 6 0 ,6 1 2 0 ,3 8 3 , 8 209 K P , 8 2 ,8 1 4 9 ,7 2 3 2 ,5 9 2 , 2 5 5 , 7 111 8 8 , 8 1 5 7 ,4 2 4 6 ,2 1 0 5 ,9 6 9 . 4 116 B łą d r ó ż n i c y 13*7 - E r r o r o f d i f f e r e n c e 1 3 , 7 P r z e d z i a ł u f n o ś c i 3 0 ,1 q / h a - C o n f id e n c e i n t e r v a l 3 0 ,1 q /b a T a b l i c a 12 N iew ia d ó w P lo n z i e l o n e j m asy z ł ą k i n a w o ż o n e j p o ta s e m w 1955 r . G re e n g r a s s y i e l d o f a meadow f e r t i l i z e d w i t h p o t a s s i u m 1955 W a r ia n t V a r i a n t P lo n z i e l o n e j m asy G re e n g r a s s y i e l d q / h a p o k o s u - c u t R ó ż n ic a D i f f e r e n t E f e k t d z i a ł a n i a к 2о E f f e c t i v l t y к 2° 1 kg K2 0 w y p ro d u k o w a ł z i e l o n e j m aey P r o d u c e d g r e e n g r a s e kg I I I Ш И 0 7 4 , 4 1 1 3 ,1 1 8 7 ,5 - - -P 1 0 2 ,5 1 2 9 .1 2 3 1 ,6 4 4 ,1 - -r e i 1 0 2 ,2 1 5 2 ,2 2 5 4 .4 6 6 ,9 2 2 , 8 57 PK2 1 0 8 ,7 1 5 6 ,0 2 6 4 .7 7 7 ,2 3 3 .1 55 “ 3 1 1 9 ,0 1 7 1 ,3 2 9 0 ,3 1 0 2 ,8 5 8 ,7 73 PK4 1 2 7 ,5 1 7 0 ,0 2 9 7 ,5 1 1 0 ,0 6 5 ,9 66 PK5 1 3 0 ,0 1 8 5 ,9 З15 .9 1 2 8 ,4 8 4 , ? 70 PK6 1 3 0 ,3 1 8 3 ,8 3 1 4 ,1 1 2 6 ,6 8 2 ,5 59 B łą d r ó ż n i c y 9 » 4 q / h a - E r r o r o f d i f f e r e n c e 9 . 4 q / h a P r z e d z i a ł u f n o ś c i 2 2 ,2 q / h a - C o n f id e n c e i n t e r v a l 2 2 ,2 q / h a
O bserwacje p oczyn ione na łąkach w Jak torow ie w yk azały, że w y c z y
niec łąkow y zniknął niem al zu p ełnie w p ierw szym pokosie 1957 r. na p o
letkach n ie naw ożonych w d ośw iadczeniu z P
2O
5. N atom iast w 1958 r.
w sk u tek dużych opadów w k w ietn iu i m aju i dobrego rozkładu tem p
e-Potrzeby nawozow e gleb łąkowych 67
ratur traw a ta n atych m iast dała znać o sobie, osiągając w p ierw szym po
kosie sw ój w y jśc io w y udział, jaki m iała w sian ie 1955 r.
Z tab licy 9 i 10 w yn ik a także, że pom im o nienajgorszej gleb y, zaopa
trzenia w w odę, a tak że w fosfor i potas na łące tej przew ażały gorsze
Rys. 4. W pływ nawożenia na zawartość
K2 0 w sianie z traw pierwszego pokosu
(Niewiadów)
Influence of fertilizing on K20 content in hay of firstcut grasses (Niewiadów)
Rys. 5. W pływ nawożenia na zawartość
P2C>5 w sianie z traw pierwszego pokosu
(Niewiadów)
Influence of fertilizing on P2Os content in hay of firstcut grasses (Niewiadów)
gatu n ki traw (kostrzewa czerw ona, tom ka wonna). Z naczny udział m iały
tu rzyce n isk ie i k on iczyn y.
N iew ą tp liw ie d łu ższe obserw acje nad su kcesją roślin n ości ty c h łąk pod
w p ływ em naw ożenia przez p rzyn ajm niej cztery lata d ostarczyłyb y p eł
niejszego m ateriału d o rozw ażań nad ich regeneracją drogą naw ożenia.
D O Ś W IA D C Z E N I A W M IN IK O W IE
Ł ąki R olniczego Zakładu D ośw iad czaln ego M inikow o o pow ierzchni 80
hektarów znajdują się na glebach b agien n ych w d olin ie kanału b yd go
skiego. Są to torfy dolin ow e zam ulone w ęgla n em w apnia. M iąższość
tego torfu dochodzi do 4,5 m [58]. P oziom d arniow y siln ie rozłożony
o stru k tu rze gru zełk ow atej zaw iera od 70 do 80% su b stan cji m in eraln ej.
W głęb szych w arstw ach zalega torf tu rz y co w y słabo rozłożony o stru k
turze w łók n istej.
Ł ąki w M in ikow ie w ok resie w o jen n y m b y ły in ten sy w n ie naw ożone
naw ozam i m in eraln ym i. R ów nież w p ierw szy ch latach po w ojn ie w y s ie
wano dużo naw ozów fosforow ych i potasow ych , lecz później z roku na
rok stopniow o je zm niejszano. D opiero od 1954 r. zaczęto stosow ać w ięk
sze d aw k i n aw ozów fosforow ych , p otasow ych i azotow ych. Ł ąki te w c e
-68 R. M oraczewski
lach dośw iadczalnych zostały jeszcze w 1943 roku zdrenow ane przy roz
staw ie sączków 15 m i głębokości 0,7, 0,9 i 1,1 m.
Ł ąki znajdują się pod d ziałan iem wód h ydrostaty czn ych i z tego po
wodu p rzesuszen ie im nie zagraża. D ren y odprow adzają w odę przez cały
rok bez przerw y. S zczegółow szą ch arak terysty k ę tych łąk m ożna znaleźć
w pracy m onograficznej W. R oguskiego [58].
Łąki, na k tórych prow adzono dośw iadczenia, tw orzą zbiorow iska k u p
ków ki i k ostrzew y czerw onej z dość znaczną dom ieszką w iec h lin y łą k o
w ej.
Szczegółow a analiza b otaniczno-w agow a w ykonana w RZD M inikow o
w ykazała (tabl. 13), że sam o n aw ożenie w ok resie cztero letn im n iew iele
w p łyn ęło na zm ianę szaty roślinnej łąki. N ajp ow ażniejsze zm ian y n astą
p iły tylk o w ilościach k upków ki i k ostrzew y czerw onej. Na poletkach
,,zerow ych ” \цЪ też naw ożonych jednostronnie naw ozam i m in eraln ym i,
kupków ka zaczęła ustępow ać na rzecz k ostrzew y czerw onej. P ozostałe
gatu n ki traw zachow yw ały się raczej biernie.
J eż eli te zm iany m ożna z czasem w yraźn ie zauw ażyć (tabl. 13), to zu
p ełn ie nie stw ierdza się jak iegok olw iek zw iązku m ięd zy różną w ielk ością
daw ek naw ożenia fosforow o-azotow o-p otasow ego a sk ład em b otanicznym
siana.
Z tego nasuw ają się d w ie uwagi:
a) w nioskow anie o potrzebach n aw ozow ych gleb łąk ow ych na podsta
w ie składu botanicznego m oże m ieć tylk o ograniczone zn aczen ie przy ba
daniach łąk n aturalnych, od dłu ższego okresu czasu n ie p rzeoryw an ych
przez człow ieka oraz
b) roślinność jako w skaźnik żyzności g leb y m oże być brana pod u w a
gę ty lk o w ted y, k ied y obserw acje nad zm ianam i pod w p ływ em n aw oże
nia będą prow adzone przez dostateczn ie d łu g i okres czasu. B adanie po
trzeb naw ozow ych gleb łąk ow ych w zględ em fosforu i potasu tą m etodą
m oże m ieć tylk o zn aczen ie orien tacyjn e.
W czasie badania potrzeb naw ozow ych gleb łąk ow ych odnośnie fo sfo
ru i potasu w M inikow ie natrafiono na dodatkow e trudności n atu ry g le
bowej. A n alizy ch em iczn e w yk azały, że siano z traw p ierw szego pokosu,
pochodzące z p oletek p ierw szego pasa, zaw ierało znacznie w ięcej P
2O
5w su ch ej m asie niż siano pochodzące z p oletek pozostałych pasów
(II i III).
To spostrzeżen ie zm usiło nas do traktow ania tego pasa jako ch arak te
rystyczn ego tylk o dla p ew n ego odcinka łąk. Stąd te ż w n iosk i dla tego
pasa przeprow adzono n iezależn ie od cało ści dośw iadczenia (tabl. 14 i 15).
Oprócz badań nad zachow aniem się roślin ności łąkow ej przy różnych
kom binacjach naw ozow ych prowadzono także badania składu ch em icz
nego roślin i gleb y.
T e b i l c a 13 Minikowo
S k ł a d b o t a n i c z n y s i a n a p i e r w s z e g o p o k o s u w p r o c e n c i e c i ę ż a r u p r ó b k i . D o ś w i a d c z e n i a naw ozo we . Dane ć r e d n i e B o t a n i c a l c o m p o s i t i o n o f f i r s t - o u t h a y i n p e r c e n t o f s a m p l e w e i g h t . F e r t i l i z i o g t e s t s . Mean v a l u e s Lp« H 0 ś 1 i n у 0 NK NKP.J n k p2 NKP3 n k p4 KP PKN1 p kn2 PKN.4 p ku5 NP NPK1 NrK3 NPK.4 P l a n t 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1 958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955 1958 1955' 1958 1955 1958 1 A l o p e c u r u e p r a t e n s i s _ _ _ _ _ _ 0 , 0 _ _ _ 0 , 4 _ 0, 1 _ _ _ _ _ 0 , 3 0, 1 _ _ _ « _ _ _ _ 2 D a c t y l i s g l o m e r a t e 3 0 , 2 11. З 3 5 , 4 3 3 . 9 2 2 , 3 2 8 , 1 3 4 , 6 3 7 , 9 4 1 , 5 3 6 , 9 3 2 , 7 3 3 ,1 3 1 . 3 2 7 , 8 3 2 , 8 2 1 ,1 4 6, 4 3 2 , 3 3 5 , 9 3 0 , 5 2 9 , 6 3 5 , 5 4 0 . 6 1 0 , 5 2 3 , 7 3 0 , 6 4 5 , 6 40 ,1 3 2 , 6 3 6 , 6 3 A r r h e n a t h e r u m e l a t i u s - - - 0 , 2 - - - 0 , 2 - - - 0 , 3 - - - 0 , 2 - 0 ,1 - 0 , 2 - 0, 1 4 P h leu m p r a t e n e e 4 , 4 1 , 6 4, 1 0 , 5 4 , 2 1.1 3 , 3 1. 0 0 , 4 1 , 2 1 . 5 1 . 4 6 , 4 0 , 2 4 , 5 1 , 2 1 0 , 9 0 , 7 1 , 9 1 , 8 9 , 9 1 , 2 3 , 2 0 . 8 6 , 5 0 , 7 5 , 2 2 , 0 8 , 2 2 , 0 5 Po a p r a t e n s i e 3 , 3 5 , 7 4 , 2 4 . 5 1 1 , 6 1 3 . 6 6 , 1 9 , 2 4 , 9 7 , 9 3 . 8 9 . 8 1 0 , 2 8 , 3 6 , 8 1 0 , 0 3 , 7 9 ,1 6 , 1 1 0 , 9 4 , 3 1 2 , 7 6 , 9 1 4 , 9 7 , 0 1 7, 7 5 , 6 1 1 ,7 2 , 3 9 , 9 б Poa t r i v i a l i s 0 , 7 1 , 3 0 . 4 0 . 2 2 , 9 1 . 6 0 , 3 2 , 0 0 , 7 2 , 3 7 , 6 4 , 9 0 , 3 1 , 0 0 , 4 1 , 3 0 , 0 2 . 6 0 , 6 2 ,1 2 , 9 3 , 9 0 , 7 1 , 9 0 , 4 1. 9 1.1 1 . 7 0 , 2 3 , 7 7 Poa p a l u s t r i s - - - 0 , 3 - - - -8 F e s t u c a p r a t e n s i e 0 , 7 1 . 6 1 1 . 7 1. 0 4 , 2 1 . 4 1 , 2 1 ,3 0 , 6 0 , 5 1.1 0 , 3 1.1 1 ,2 2 , 6 1 . 4 1 ,5 1 , 3 0 , 8 0 , 8 7 , 2 0 , 5 1 , 0 0 , 3 1.1 0 , 7 2 , 9 0, 1 1 . 8 0 , 9 9 F e s t u c a r u b r a 2 6 , 7 4 3 , 4 3 4 , 1 3 5 . 9 3 9 , 2 4 2 , 3 4 2 , 4 3 7 , 8 3 3 , 2 3 9 , 5 3 8,1 3 5 . 4 2 6 . 8 4 3 , 5 3 3 .4 5 0 , 6 2 4 , 6 4 1 , 8 3 5 , 7 4 1 , 0 2 7 , 8 3 9 , 6 3 3 , 3 5 6 ,1 4 5 , 6 3 9 , 5 31, 0 36,1 3 4 , 0 3 5 , 3 10 F e s t u c a a r u n d i n a c e a - - - 0 , 8 - - - -11 P h a l a r i s a r u n d i n a c e a 0 , 9 1. 0 0 , 5 - - - 0 . 0 12 L o l iu m p e r e n n e - 0 , 1 - - - 0 , 0 - - - 1.1 - - 0 , 7 - 0 , 0 - - - 0 , 0 - - - -13 A g r o s t i s a l b a 0, 1 (5,1 0 , 0 1 . 2 2 , 8 1.1 0 , 7 0 , 7 0 , 6 0 , 7 0 , 2 0 , 7 0 , 5 0 , 5 0 , 6 0 , 4 1 ,0 0 , 4 0 , 7 0 , 7 0 . 3 0 , 8 0 , 6 0 , 8 0 , 7 0 , 6 0 , 8 0 , 7 0 , 4 0 , 4 14 T r i t i c u m r e p e n s - 0 , 6 0 , 9 0 , 5 0 , 5 0, 1 0 , 0 0 , 3 0 , 1 0 , 0 0 , 1 0, 1 0 , 2 0 . 3 0 , 1 0 . 1 0 , 0 0 ,1 0 . 3 0 , 2 0 , 4 0 . 4 0 , 1 0, 1 0 . 4 0 , 0 0 , 3 0 . 2 - 0 , 1 15 A v e n a s t r u m p u b e s c e n s - - - 0 , 3 - - - -16 H o l c u s l a n a t u s - 0 , 0 - 0 , 1 - - - 0 , 1 - 0 , 0 - 0 , 1 - 0 , 0 - 0 , 2 - 0 , 0 - - - 0 , 1 - - - -17 D e 8 ch am p 8 ia c a e s p i t o s a 1 2 , 9 1 8 , 0 0 , 8 2 , 8 0 , 2 1 .2 1 , 2 2 , 4 3 . 5 3 , 2 0 , 3 1 , 1 1 , 8 2 , 3 2 , 0 3 . 5 1 .7 2 . 4 4. 1 1, 1 4 , 8 0 , 4 0 , 3 2 , 6 1 , 3 0 , 8 1 , 0 0 , 5 0 , 3 1 ,7 18 C a l a m a g r o s t i s l e n c e o l a t a - “ - - - 0 . 2 - - - 0 . 0 - - - -Razem t r a w y - G r e e s e s , t o t a l 7 9 , 9 8 4 , 7 9 2 , 1 8 0 , 6 8 7 , 9 9 0 , 5 8 9 , 8 9 2 , 0 8 5 , 5 9 2 , 2 8 5 , 7 8 8 , 4 7 8 , 6 8 5 , 4 8 3 , 9 8 9 , 9 8 9 , 8 9 0 , 7 8 6 ,1 8 9 , 6 8 7 , 5 9 5 ,1 8 6 . 7 8 9 , 0 8 6 , 7 9 3 , 0 9 3 , 5 9 3 , 3 7 9 , 8 9 0 , 7 19 C a r e x s p . 2 , 2 3 , 1 1 . 8 2 , 8 2 . 2 1 , 0 2 , 2 0 , 6 3 , 9 0 , 4 ? , 7 0 , 3 0 , 6 2 , 0 3 , 4 1 . 0 1 , 9 0 , 7 3 , 0 0 , 6 4,1 0 , 2 3, 1 2 , 3 3 , 0 1f5 1 , 5 0 , 6 1 , 3 20 T r i f o l i u m h y b r i d u m - - - ' - - - 0 , 0 - - 0 , 0 - - - 0 , 2 - - - -21 Z i o ł a / c h w a s t y / - Weeds 1 7 , 9 1 2 , 2 6 . 1 16, 6 9 . 9 8 , 5 8 , 0 6 , 6 1 0 , 6 7 , 4 1 1 , 6 1 1 .3 2 0 , 8 1 2 , 6 1 2 , 7 9,1 8 , 3 8 , 6 1 0 , 9 9 , 8 8 , 2 4 , 7 1 0 , 2 8 , 7 10, 3 5 , 5 5 , 0 6 , 1 18,1 8 . 0
