Profesor Doktor Marian Górski

PR O FESO R DOKTOR M ARIAN G Ó RSK I

D nia 25 sie rp n ia 1961 r. zm arł d r M arian G órski, p ro fe so r zw yczajny

chem ii rolniczej Szkoły G łów nej G o sp o darstw a W iejskiego w W arszaw ie,

członek rze c z y w isty P olskiej A kadem ii N auk, p rezes Polskiego T o w arzy­

stw a G leboznaw czego.

P ro fe so r d r M arian G órski urod ził się w 1886 r. w W arszaw ie i tu

uczęszczał d o szkoły śred n iej. M atu rę uzyskał w P e te rs b u rg u w 1904 r.,

po czym .studiował m a te m a ty k ę n a U n iw ersy tecie W arszaw skim . Po

zam knięciu U n iw e rsy te tu w 1906 r. przeniósł się do L ipska, gdzie s tu ­

diow ał chem ię n a W ydziale Filozoficznym I n s ty tu tu Chem ii F izy k aln ej

prof. O stw alda. S tu d ia t e zakończył d o k to ry z u jąc się w 1911 r. u prof.

B öttgera. Po pow rocie do k r a ju został a sy ste n te m S tacji C hem iczno-R ol­

niczej w Duiblanach, stu d iu ją c rów nocześnie ro lnictw o w ta m te jsze j A k a­

dem ii, k tó rą ukończył w 1917 r. W ty m sam y m roku, będąc asy ste n te m

p rzy K a te d rz e C hem ii O gólnej w D ublanach, k iero w an ej przez prof.

J . Zaw idzkiego, zaczął w y k ład ać chem ię rolniczą n a W ydziale Chem icz­

ny m P o litech n ik i L w ow skiej. Ju ż w ty m czasie zetk n ął się z p ra k ty c z ­

nym i p rob lem am i ro ln ic tw a a d m in istru ją c jak iś czas m a ją tk ie m Siedliska

pod Lw ow em . W 1919 r. d r M arian G órski został m ian o w an y p ro feso rem

n ad zw y czajn y m Chem ii Rolniczej i G leboznaw stw a n a W ydziale R olni-

czo-Lasow ym Politedhriiki Lw ow skiej i k iero w n ik iem S tacji C hem iczno-

Rolniczej i Torfow ej w D ublanach.

W 1923 r. został p ro feso rem zw y czajn y m U p ra w y i N aw ożenia Roli

na W ydziale O grodniczym Szkoły G łów nej G ospodarstw a W iejskiego

w W arszaw ie. Od tegO' czasu zw iązał się n a sta łe z tą uczelnią.

T a len t o rg an izacyjny, zm ysł p ra k ty c z n y i głęboka w iedza pozw oliły

M u na te re n ie Szkoły G łów nej G ospodarstw a W iejskiego odegrać n ieje d ­

no k ro tn ie d u żą rolę. P ie rw sz y m etap em jego działalności było u p o rząd ko ­

w anie, a raczej w łaściw e u sta w ie n ie gospodarcze p rzek azan y ch SGGW

przez państw o d ó b r skierniew ickich. P ro fe so r M. G órski zorganizow ał tu

całą a d m in istra c ję m a ją tk u i zagospodarow ał 40 -hektarow e pole dośw iad­

czalne. Dzięki jego staran io m i w y je d n a n y m fu nduszom pole dośw iadczal­

ne w S kiern iew icach zostało całkow icie zd renow ane i w yposażone we

w szystkie po trzeb n e b u d y n k i gospodarcze i in w en tarze. P ostaw ion a zo­

sta ła h a la w eg etacy jn a do dośw iadczeń w azonow ych, dom m ieszkaln y

z podręczną praco w n ią i w p ełni w yposażona stacja m eteorologiczna. N a

polu dośw iadczalnym P ro fe so r G órski założył stałe dośw iadczenia nad

w pływ em naw ozów m in e raln y c h i o rg an iczn ych na żyzność gleby i p lon y

roślin. D ośw iadczenia te, prow adzone przez blisko 40 la t w ed łu g u sta lo ­

nego przez Niego planu, stanow ią je d y n y w sw oim ro d za ju i b ard zo

cenny w a rs z ta t badawczy- P od obnych dośw iadczeń je s t zaledw ie k ilk a

na całym świecie. Rów nocześnie zorganizow ał w p ałacu skiern iew ickim

labo ratoriu m , um ożliw iające rozw iązyw anie zagadnień analitycznych,

zw iązanych z p row adzonym i badaniam i. R ozm iary pracow ni pozw alały

także n a p row adzenie zajęć d y d a k ty c z n y c h d la k ilk u n a stu osób.

Będąc d w u k ro tn ie d ziekan em W ydziału O grodniczego, P ro fe so r G órski

przyczynił się ogrom nie do jego rozw oju. W czaisie pierw szej k ad en cji

P rofesora (1927— 1929) została w p ro w ad zo na zasada, że w szyscy studenci

W ydziału O grodniczego m a ją obow iązek odbycia p ra k ty k i w ogrodach

i szklarn iach S kierniew ic w edług ściśle określonego p ro g ram u . Będąc

d łu g o letn im opiek unem ty ch p r a k ty k z ram ien ia S en atu A kadem ickiego

P ro feso r G órski w ym agał, aby stu d en ci w S kierniew icach zapoznali się

p rak ty czn ie nie tylko z głów nym i działam i ogrodnictw a, ale aby byli ró w ­

nież zorientow ani w opłacalności każdego działu, p o tra fili zrobić k a lk u ­

lację produkow anego płodu, w reszcie b y um ieli w łaściw ie obsłużyć od­

biorców . Toteż sprzedaż owoców i w arzy w z ogrodów skierniew ickich

b yła prow adzona przez stu d en tó w pod o pieką in stru k to ra . K o n sek w en t­

nie sady i ogrod y Skierniew ic b y ły n astaw io ne cna rentow ność, co obok

znaczenia d y d ak tyczneg o daw ało i b ezpośrednie korzyści w postaci po­

w ażnych dochodów, o b racan y ch głów nie n a in w esty cje gospodarcze.

Z tych to źródeł b y ły finansow ane: budow a now oczesnych szk larn i,

a d a p ta c ja bu dy nk ów na b u rsy studenckie, rem o n ty b u d y n k ó w itp. Z ty ch

sam ych funduszów rozbudow ał się Z akład Sadow nictw a, a założony

w ty m czasie sad dośw iadczalny stanow i do dziś. jed n ą z najcen n iejszy ch

kolekcji gatu n k ó w i odm ian d rzew ow ocow ych n a świecie. R ów nocześnie

rozszerzone zostały znacznie pola dośw iadczalne Z akładu W arzyw nictw a.

W późniejszym ok resie dzięki p o parciu P ro feso ra G órskiego w ram a ch

W ydziału Ogrodniczego pow stała K a te d ra A rc h ite k tu ry K rajo b razu , Z a­

k ład Roślin Ozdobnych, a także u tw o rzo n y został Z akład P szczelarstw a.

P ro fesor d r M arian G órski był d w u k ro tn ie rek to rem SGGW. W o k re ­

sie Jego pierw szej k ad en cji w latach 1933— 1935 w łonie rząd u pow stała

sk ry sta liz o w a n a koncepcja zlikw idow ania SGGW ze w zględu n a to, że

b y ły w ow ym czasie trudno ści z z a tru d n ie n iem rolników z w yższym w y ­

kształceniem . a u sy tuow anie ro ln iczej szkoły akadem ickiej w w ielkim

m ieście budziło duże zastrzeżenia. N ow oobrany re k to r z ogrom ną en erg ią

p rzeciw staw ił się tej decyzji, p o ru szył w szystkie w ładze a d m in istra c y jn e

Profesor Doktor Marian Górski 5

i społeczne, w y je d n a ł in te rw e n c ję posłów sejm ow ych i ostatecznie sp ra ­

wę w y g rał. W krótce dzięki u siln y m staran io m uzyskał pow ażne k re d y ty

n a rozbudow ę i w yposażenie Szkoły.

P ro feso r G órski by ł członkiem zw y czajn ym A kadem ii N auk Technicz­

ny ch i T o w arzy stw a N aukow ego W arszaw skiego, gdzie stale przew o d ­

n iczył Sekcji Rolniczej. P rzew od n iczy ł także K om itetow i R olniczem u

N auk S tosow anych p rzy M in isterstw ie W yznań R eligijnych i O św iecenia

Publicznego. B ył w iceprzew odniczącym K om isji W spółpracy w D ośw iad­

czalnictw ie p rz y M in iste rstw ie R olnictw a, a przew odniczył Sekcji N a­

w ozow ej i*redakcji ,,P rz eg lą d u D ośw iadczalnictw a R olniczego’\ W 1933 r.

ziostał prezesem W arszawskiego' Tow 'arzystw a Ogrodniczego. Był in ic ja ­

to re m i pierw szym red a k to re m Roczników N auk O grodniczych.

Po śm ierci prof. M iku łow sk i ego-P om orsk i e go P ro fe so r G órski p rze ­

niósł się n a W ydział Rolniczy, a w 1937 r. został m ian o w an y p ro feso rem

zw yczajn ym Chem ii Rolnej i R olnictw a n a W ydziale R olniczym SGGW .

W czasie o k u p acji o ficjaln ie pracow ał w D ziale Ż yw ienia In s ty tu tu

W iejskiego w P uław ach . W p orozum ieniu z ta jn y m i w ładzam i akadem ic­

kim i stw o rzy ł w W arszaw ie Z ak ład Chem ii Rolniczej. Z organizow ano

w n im ta jn e nauczanie, a prow adzone tam b a d a n ia pozw oliły stu d en to m

w ykonać p race dyplom ow e. K ilka p rac naukow ych, dokonanych w ty m

czasie, opublikow ano po w ojnie.

W 1945 r. jako k u ra to r z ram ien ia w ładz b ra ł udział w o rg an izacji

SGGW. Dzięki Jego en erg ii SGGW zostało bardzo szybko uruchom ione

i jako je d n a z pierw szych Szkoła rozpoczęła s ta ra n ia o re w in d y k a c ję

w yw iezionego do N iem iec m ienia. W ty m też ok resie będąc dziek anem

W ydziału Rolniczego opraco w ał d la niego p ro g ram studiów i p rzew o d­

niczył Sekcji R olniczej R ady S zkolnictw a W yższego.

W 1946 r. o b ra n y został ponow nie re k to re m SGGW. U rząd ten p ia ­

stow ał do 1949 r.

W ty m czasie b ra ł żyw y udział w o rg an izo w an iu I n s ty tu tu N auki

i O św iaty Rolniczej Z w iązku Sam opom ocy C hłopskiej i był p ierw szy m

p rezesem tego in sty tu tu . Pod Jego red a k c ją w ychodziło pierw sze powo­

jen n e czasopismo p op u larn o nau k ow e „C hłopska Gosipodarka” , a także

uk azała się seria p o p u larn y c h b ro szu r i podręczników z różnych działów

ro ln ictw a. B yła to pierw sza po w ojnie pow ażniejsza lite ra tu ra rolnicza.

Po likw idacji in sty tu tu Z w iązku Sam opom ocy C hłopskiej P ro feso r G ór­

ski o b jął fu n k cję przew odniczącego R ad y N aukow ej p rz y M in isterstw ie

R olnictw a. Pod Jeg o k ieru n k iem R ada ta op racow ała ogólnokrajow y p lan

b ad ań rolniczych. Rów nocześnie rozpoczęła subsydiow anie szczególnie

w ażny ch badań.

m iędzynarodow ych p rzed i po w ojnie. B ył też członkiem M iędzynarodo­

wego T o w arzy stw a Gleboznaw czego.

W 1949 r. P ro feso r G órski został w y b ra n y prezesem Polskiego T ow a­

rzy stw a G leboznaw czego i u rząd ten spraw ow ał do końca życia. D orobek

T o w arzy stw a w czasie k ad en cji Pro f. G órskiego om aw ia szerzej jego re fe ­

rat, przy g o to w an y na XXV-4ecie PTG , o p u blikow any w R ocznikach G le­

boznaw czych w X tom ie. Z r e f e ra tu tego w ynika, że P ro feso r G órski

odegrał d u żą rolę przede w szy stk im jako in ic ja to r i o rg an iz ato r zjazdów

n aukow ych, k tó re um ożliw iły w ym ianę poglądów i k o n feren cje terenow e.

Dzięki Jego sta ra n io m P olskie T ow arzystw o G leboznaw cze zaczęło w y ­

daw ać „Roczniki G leboznaw cze” i ,,N aukow y P rzeg ląd L ite r a tu r y Rol­

n iczej” . P ro feso r G órski b y ł ich pierw szy m red ak to rem .

W 1950 r. P ro feso r G órski został p o w ołany na kiero w n ik a D ziału Ż y ­

w ienia i N aw ożenia R oślin In s ty tu tu U praw y, N aw ożenia i G leboznaw ­

stw a. P ełniąc tę fu n k cję dom agał się utw o rzen ia w całym k r a ju sieci

stacji chem iczno-rolniczych, k tó re b y o k reśla ły stan żyzności gleby, a po­

nadto n ad zoro w ały gospodarkę naw ozow ą w Polsce. Dzięki jego usilny m

staran io m od 1955 r. zaczęły pow staw ać tak ie stacje i jeszcze za jego

życia każde w ojew ództw o posiadało stację chem iczno-rolniczą. P ro feso r

G órski opiekow ał się n im i do końca życia.

W o sta tn ic h latach o b jął stanow isko d o rad cy naukow ego IUNG.

P ro feso r G órski zajm ow ał się k ażd y m zagadnieniem , w chodzącym

w zakres Jego specjalności- M imo ogrom nego zain tereso w an ia spraw am i

ogólnorolniczym i, m im o p rac y o rg an izacy jn ej i społecznej, k tó re j o dda­

w ał się z zapałem , b y ł zaw sze doskonale zo rien to w an y w najśw ieższej

lite ra tu rz e naukow ej. K ażda in fo rm acja o now ej m etodzie badań, now y

sposób gospodarow ania, p ro d u k cji czy stosow ania nawozów, n iezn ana

m etoda w y k o rz y sta n ia odpadów przem y sło w y ch itp., w szystko to było

przez Niego n a ty c h m ia st podchw ycone i n ie je d n o k ro tn ie staw ało się za­

czątkiem pow ażniejszych studiów . A m bicją P ro feso ra było bowiem , aby

każda rzecz znam io nująca p o stęp w ro ln ictw ie b y ła jak najszybciej w P o l­

sce spraw dzona i sp opularyzow ana. D rug ą c h a ra k te ry sty c z n ą cechą Jego

tw órczości naukow ej był ogrom n y nacisk, jak i k ład ł n a w łaściw e udo­

k u m en to w an ie w y su w an y ch tez. D latego to n iem al w szystkie Jego b a ­

d an ia o p iera ły się n a dużej ilości pow tórzeń, a w y ciąg n ięte w nioski b y ły

zawsze o p atrzo n e w skaźnik iem w iarygodności. Ten sposób ujm o w ania

w y nik ów w iązał się z du żą wagą, jak ą p rzy w iązy w ał do o pracow ań s ta ­

ty sty czn y ch . Jeszcze w D ub lan ach u k azała się Jego pierw sza w ty m za­

k resie p u b lik acja pt. ,,Błąd praw d o p od o bn y dośw iadczenia polow ego”.

B yła to jed n a z pierw szych prac tego ty p u w rolnictw ie. Rów nież i w d a l­

szych b ad an iach prob lem w iarygodności w y ników dośw iadczeń b y ł zaw ­

sze uw zględniony, a jego k o n ta k t z K a te d rą S ta ty sty k i M atem aty cznej

Profesor Doktor Marian Górski 7

■konsekwentnie p o d trzy m y w an y . N aw iasem m ówiąc, P ro feso r G órski b y ł

głów nym in icjato rem utw orzenia w SGGW K a te d ry S ta ty sty k i M atem a­

tycznej.

G łęboka w iedza i um iejętno ść p e rsp ek ty w iczn ej oceny zam ierzeń po­

zw oliły P ro fesoro w i G órskiem u odegrać k ilk a k ro tn ie dużą rolę w s p ra ­

w ach w ażnych d la gospodarki państw o w ej.

Po pierw szej w ojnie ro ln ictw o polskie posługiw ało .się niem al w y ­

łącznie im po rtow an ym i naw ozam i sztucznym i m im o rozw oju krajow ego

przem ysłu. T ra d y cy jn e p rzy w iązan ie do im p orto w anych naw ozów pod­

trz y m y w a ła doskonale zorganizow ana p ro p ag anda subsydiow ana przez

w ielki k ap itał, w szczególności p rzez p ro d u cen tó w s a le try chilijskiej

i w szechpotężny K alisy n d y k a t. P rz e d n a u k ą polską sta n ą ł pow ażny p ro ­

blem u to ro w an ia drogi polskim now ozom sztucznym . W alka z obcym k a ­

p ita łe m zaznaczyła się szczególnie silnie w zw iązku z naciskiem gospo­

d a rc z y m K a lisy n d y k atu , k tó ry zu pełnie u niem ożliw iał rozw ój T ow arzy ­

stw a E k sp loatacji Soli P otaso w y ch w K ału szu i S tebniku. Tej su p rem acji

K a lisy n d y k a tu w lata ch trzy d ziesty ch w ypow iedziała w alkę g ru p a uczo­

n y ch polskich, k tó ry m przew odził P ro fe so r G órski. P rzep ro w ad zo n e

przez tę g ru p ę sy stem aty czn e b ad an ia w y k a z a ły niezbicie, że nie ty lk o

jakość polskich nawo'zôw nie je st gorsza, ale przeciw nie, że n iek tó re

z nich są n a w e t lepsze od zagranicznych. W re z u lta c ie w yszło przew ażnie

spod Jego pióra lub pod Jego re d a k c ją szereg p u b lik acji o c h a ra k te rz e

n a u k o w y m i p o p u larn y m : „M onografia polskiego przem y słu potasow e­

go^, „Znaczeruie p o tasu d la ro ln ic tw a ze szczególnym uw zględnien iem pol­

skich naw ozów p o taso w y ch ” (w spólnie z prof- T erlikow skim ) i w iele in ­

nych, k tó re złam ały moinopol K a lisy n d y k a tu i przek o n ały rolnictw o

o w arto ści rodzim ych naw ozów potasow ych. P olskie n aw o zy potasow e

zdoby ły całkow icie ry n e k k rajo w y , a T.E.S.P. rozpoczął ek sp o rt naw ozów

n a ry n k i zagraniczne.

P ro fe so r G órski o d eg rał dużą rolę w rozw oju u p ra w y ty to n iu w P o l­

sce. B ył on jej p a tro n e m już w ty m okresie, k ied y n ik t n ie b ra ł pow ażnie

pod uw agę m ożliw ości p ro d u k cji ty to n i szlach etnych w naszej szerokości

geograficznej. W n ielicznym gronie p ro p ag ato ró w polskiego ty to n iu , obok

prof. K aznow skiego, był P ro fe so r G órski. Pod Jego k ieru n k iem zakładano

pierw sze dośw iadczenia z n aw ożeniem ty to n iu , a pierw szy zakład d o ­

św iadczalny ty to n io w y w P iad y k ach pow stał z Jego in icjatyw y. W ielu

Jego uczniów sp ecjalizu jąc się w zakresie ty to n iu w Z akładzie Chem ii

w eszło do podstaw ow ej k a d ry p rzem y słu tytoniow ego. W rez u lta c ie po­

w sta ła no w a gałąź p ro d u k cji rolniczej, dzięki czem u m ilio n y złotych,

do tego czasu w yw ożone, pozostają w k ra ju , podnosząc dochody dro b n y ch

rolników . Rów nocześnie z Z ak ład u P ro fe so ra G órskiego w yszło k ilk a ­

naście p rac i podręczników o ty to n iu , przew ażnie przez Niego n apisan ych.

K ie ru ją c p racam i prow adzo n ym i n a polu dośw iadczalnym w S k ie r­

niew icach, P ro feso r G órski zbadał p o trz e b y naw ozow e w ielu roślin ogrod­

niczych. P rzez w iele la t prow adził sy stem aty czn e dośw iadczenia n a d sto­

sow aniem i przech ow yw aniem o b o rn ik a i in n y ch naw ozów organicznych.

Ju ż w lata ch d w u d ziesty ch in te reso w ał się P ro fe so r G órski ogrom nie

k u k u ry d zą , k tó re j w różył w Polsce dużą przyszłość. Z Jego in ic ja ty w y

w ysyłan o do szkół rolniczych nasiona k u k u ry d z y „Ż ółtej z A u x o n n e ”,

up raw ia n e j n a polu dośw iadczalnym w Skierniew icadh.

Z p rac gleboznaw czych w lata ch trzy d ziesty ch na p o d kreślenie zasłu­

g u ją bad an ia rolniczo-gleboznaw cze p o w iatu skierniew ickiego, zakończo­

ne p u b lik a c ją zao patrzoną w m ap ą żyzności gleb. W ty m sam ym m niej

w ięcej czasie została w zakładzie P ro fe so ra G órskiego p rzep raco w an a

m etoda m echan iczn ej an alizy gleb y Bouyoucosa za pom ocą a re o m etru ,

dziś pow szechnie stosow ana z n iew ielk im i m odyfikacjam i. P odobnie pod

Jego k ieru n k iem prow adzono p ierw sze prace nad zastosow aniem e le k tro -

dializy w b ad an y ch glebach.

Dużo czasu pośw ięcał P ro feso r G órski badaniom nad fizjologiczną

rea k c ją naw ozów i czystych soli, w y ciągając w iele w ażnych w niosków

dotyczących m eto d naw ożenia. Z ajm o w ał się rów nież w apn ow an iem .

Z Jego zak ład u w yszło w iele cennych p rac z zak resu żyw ienia roślin

fosforem . Z o kazji b ad a ń n ad suro w y m i solam i potasow ym i p racow ał

nad zagadnieniem m ikroelem entó w . Rów nolegle do p rac n a d naw ozam i

m in eraln y m i, prow adzo n e b y ły rów nież b ad an ia n ad naw ozam i o rg a ­

nicznym i. Z okazji bad ań nad p rzech o w y w an iem obornika została w y ­

jaśnio na w arto ść m eto d y K ra n tz a , a także naw ozow a w artość o b o rn ik a

otrzym anego na tej drodze. P ro w adząc in te n sy w n e b ad ania w sw oim za­

kładzie nie pom inął P ro fe so r G órski żadnej sposobności, aby ko o rd y n o ­

w ać działalność i korygow ać m etod y kę teren o w y ch placów ek d ośw iad­

czalnych. Był też głów nym in ic ja to re m ogólnopolskich sy n te ty c zn y c h

opracow ań naw ozow ych podbudow anych rac h u n k iem staty sty czn y m .

W swoich b adan iach po w ojnie d uży n acisk położył na zagadnienie

technik i i te rm in u naw ożenia, w k tó ry c h u p a try w a ł źródła zw iększenia

w ydajności naw ozów . Do te j k ateg o rii dośw iadczeń n ależą b ad an ia nad

m etodam i użycia obornika, rzędow ym stosow aniem naw ozów fosforow ych

i potasow ych, b ad an ia n a d d o listn y m naw ożeniem o raz nad w łaściw ym

term in e m naw ożenia azotem ozimin- P ro fe so r G órski p o d jął rów nież

pierw sze w Polsce p ró b y o trz y m y w a n ia gazu opałow ego przez fe rm e n ta ­

cję obornika. W ty m celu w Skiern iew icach zainstalow ał potrzeb n e u rz ą ­

dzenia, a po o trz y m an iu „b io gazu ” u sta lił jego k alkulację, a także doko­

n ał oceny w arto ści naw ozow ej p rzeferm en to w an eg o tą m etodą ob orn ika

w dośw iadczeniach polow ych. P rzed m io tem Jeg o studiów było rów nież

stosow anie naw ozów g ran u lo w an y ch. B adania te w dużym stopniu p rz y ­

Profesor Doktor M arian Górski 9

czyniły się do rozw inięcia p ro d u k cji su p e rfo sfa tu granulow anego w P o l­

sce. Z ajm ow ał się także żużlem w ielkopiecow ym . D użą w agę m iały Jego

b ad an ia nad w odą am oniakalną, k tó ra okazała się n a jta ń s z ą fo rm ą n a ­

w ozu azotow ego. Na podstaw ie tych p ra c w oda am o niak alna je s t w p ro ­

w adzona do p ra k ty k i rolniczej w Polsce. Z d o k u m en tacji tego zagadnienia

sk o rzy stał Zw iązek R adziecki i inne k ra je dem o k racji ludow ych. Obok

prac n ad p ły n n y m i naw ozam i azotow ym i na uw agę zasług ują b ad an ia

n ad m ocznikiem i jego pochodnym i.

Z b ad ań m etodycznych w iększe znaczenie m ają po d jęte pod Jego k ie ­

ru n k ie m p ró b y zastosow ania d ro b n o u stro jó w do o k reślan ia zaw artości

n iek tó ry ch pierw iastków zarów no w glebach, jak i w m ate ria le roślinn ym ,

m etoda o k reślan ia m an g an u i m agnezu.

Od 1952 r. P ro feso r G órski in te reso w ał się izotopam i, a uzyskaw szy

z P olskiej A kadem ii N auk subw encje, zorganizow ał w 1955 r. p ierw szą

w Polsce rolniczą p raco w n ię izotopową. Po raz pierw szy w Polsce b ad ania

n ad w p ływ em prom ieniow an ia n a w zro st roślin, nad n a tu ra ln ą rad io ­

aktyw nością gleby, b ad an ia nad żyw ieniem roślin za pom ocą znaczonych

pierw iastkó w , b y ły doko n ane w tej pracow ni. P ro fe so r G órski był in i­

c ja to re m w prow adzen ia do b adań rolniczych sitabilnego izotopu

N.

W o sta tn ic h lata ch zajął się p o w tó rn ie ko ncepcją sta ty sty c z n y ch d o ­

św iadczeń naw ozow ych i zaplanow ał w m a ją tk a c h SGGW w K robow ie

i Ł yczynie trw a łe dośw iadczenia polowe, podobne do tych, k tó re niegdyś

założył w Skierniew icach, jed n a k w ed łu g now oczesnych w ym ag ań nauki.

Nie sposób tu w ym ienić w szy stk ich zagadnień, k tó ry m i zajm ow ał się

Profeisor G órski. N ależy jed n a k zaznaczyć, że m iał On w każdej spraw ie

w łasn y trzeźw y sąd. T ak np. sprzeciw iał się zdecydow anie w pro w adzeniu

n a .szeroką skalę system u W iliam sa w b re w forso w any m pow szechnie

w ty m czasie poglądom .

O grom ny w ach larz zain tereso w ań i duże dośw iadczenie spraw iły, że

głos P ro feso ra G órskiego b ył bardzo ceniony, a Jego udział w kom isjach

i rad a c h fachow ych bardzo pożądany. Był więc członkiem R ady N au ko­

w o-T echnicznej M in isterstw a R olnictw a i R ady M in isterstw a P rz em y słu

Chem icznego; był członkiem P ań stw o w ej R ady do S p raw Pokojow ego

W yk orzy stan ia E nergii Ją d ro w ej i p rzew odniczył K om isji Rolniczych

B adań Izotopow ych V W ydziału PAN.

J e d n ą z p asji zm arłego P ro feso ra była działalność p u blicy sty czna

i ośw iatow a. Zaczęła się ona już w S k ierniew icach przez naw iązan ie k o n ­

tak tó w m iędzy placów kam i SGGW a o rg an izacjam i społecznym i, stow a­

rzyszeniam i i to w arzy stw am i naukow ym i.

Z in ic ja ty w y P ro fe so ra G órskiego organizow ane b y ły odczy ty i po­

gadanki, k tó ry ch p rele g en ta m i byli praco w n icy Szkoły, a głów nie Jeg o

Z akładu. Poile doświadczialine w S kierniew icach było w sezonie niem al

oo-dziennie odw iedzane przez w ycieczki szkół rolniczych i o rg an izacji chłop­

skich. K ażda w ycieczka była obsłużona przez personel fachow y Z akładu.

Rów nocześnie rozsyłano do szkół rolniczych pomoce naukow e, np. gabloty

z naw ozam i, zde-lniki, eksponaty, próbki nasion selek cyjn ych itp. P ro ­

w adzona b y ła także akcja p o p u lary z ac y jn a w prasie rolniczej, do k tó rej

n a k ła n ia n y b y ł cały personel Z akładu. Sam P ro feso r G órski b ra ł zawsze

bardzo czynny udział w p u blicystyce rolniczej. W idać to choćby z liczby

czasopism, k tó re z Jego in ic ja ty w y pow stały. P rzepro w adzo ne w jego

pracow ni bad an ia b y ły niem al zawsze p ublikow ane. Ma też P ro feso r

G órski na swoim koncie ponad 100 p rac ogłoszonych d ru k iem . Prócz tego

w yd ał szereg cennych podręczników nauk o w ych, a w iele z op racow ań

zbiorow ych wyszło z Jego in ic ja ty w y i pod Jego- red ak cją. Dzięki liczinym

a rty k u ło m p o p u laryzow ał swój doonobek n au k o w y w p rasie rolniczej,

w iążąc zawsze w yniki b a d ań n au k o w y ch z p ra k ty k ą . Poniew aż posiadał

d uży ta le n t p op u lary zato rsk i, Jego p u b lik acje cieszyły się w ięc zaw sze

dużą poczytnością- T ak np. b ro sz u ra pt.: ,,N aw ozy i n aw ożen ie” doczekała

się 7 w y d an ia w n akładzie 70 000 egzem plarzy.

M iał też P ro fe so r G órski duże osiągnięcia na polu pedagogicznym .

Był to bow iem zn ak o m ity w ykładow ca i d oskonały w ychow aw ca m ło­

dzieży. Jego ta le n t o ra to rsk i i u m iejętn o ść p rze d staw ie n ia każdego za­

gadnienia w sposób p rz y stę p n y i zro zum iały zy sk iw ały m u słuchaczy.

W ykładam i sw oim i p o tra fił zaw sze zain teresow ać studentów , toteż a u d y ­

to riu m m iał zaw sze pełne. K an d y d ató w n a specjalizację w Jego k a te d rze

było co ro k u w ięcej niż m iejsc. A le n ie było w y pad ku , ab y dla tych,

k tó ry m Jego przedm iot p rzy p a d ł do serca m iejsce się nie znalazło. Z k aż­

d ym m a g istra n te m m iał czas naw iązać bliższy ko n tak t, a jeżeli k tó ry ś

zdradzał zain tereso w an ia naukow e, opiekow ał się nim szczególnie tro s k li­

wie, zachęcając do p rac y badaw czej i k reśląc drogę przyszłej k a rie ry

nauko w ej. A dbał n ie tylko o w y kształcenie swoich uczniów , ale in te re ­

sow ał się także ich w a ru n k a m i m ate ria ln y m i. W o kresie gdy o pracę

dla rolników było tru d n o , P ro fe so r G órski w y ra b ia ł d la sw ych uczniów

posady. Całe pokolenie rolnik ó w i ogrodników p rzesunęło się przez Jego

kated rę. W śród w ychow anków P ro feso ra Górsikiego jest kiliku profesorów

i docentów w yższych uczelni. W iele o dpow iedzialnych stanow isk w nauce

rolniczej i ad m in istra c ji gospodarczej z a jm u ją Jego uczniow ie.

W ypada rów nież dodać, że był to człow iek bardzo uczynny i bezpo­

średni. C hętnie pom agał każdem u, kto się do niego zw rócił o pomoc.

Za sw oją działalność n au k o w ą z m arły P ro feso r b y ł n ie je d n o k ro tn ie

w y ró ż n ia n y odznaczeniam i państw ow y m i. O trzy m ał m. in. w 1936 r.

K rzyż K om andorski O rd e ru P olonia R estitu ta, a po w yzw oleniu nag rod ę

p ań stw ow ą II stopnia i K rzyż K o m and o rsk i O drodzenia

Profesor Doktor Marian Górski 11

sora G órskiego n ad a ją c d ru g ie j auli Jego imię. Tak więc, obok auli za­

łożyciela SGGW prof. M ikułow skiego-Pom orskiego, jest aula im ienia

prof. Górskiego, jako jednego z n a jb a rd zie j zasłużonych p rofesorów tej

uczelni.

W ydaje się rów nież, że rola P ro fe so ra G órskiego w S kierniew icach

p ow inna być szczególnie podkreślona. W m ieście istn ieje w śród starszego

pokolenia pam ięć o ty m p rzed staw icielu SGGW, k tó ry d w u k ro tn ie oddał

część zagospodarow anej ziem ię pod budow ę i rozbudow ę szp itala pow ia­

towego. Są jeszcze ludzie, k tó rz y p a m ię ta ją n aw iązan ie bliższych k o n ­

tak tó w z T o w arzystw em R olniczym i kółkam i rolniczym i na te re n ie

pow iatu, a także z o rg anizacjam i społecznym i m iasta. T rw a ły m pom ni­

k iem Jego działalności je s t jed n a k pole dośw iadczalne. W ielu Jego ucz­

niów pracow ało n a nim i tam pod Jego k ieru n k iem kształciło się. Sąd'zę,

że będę w y razicielem opinii Jego w ychow anków , do k tó ry c h sam się za­

liczam , jeżeli sk ie ru ję prośbę do S e n a tu Szkoły, a b y zechciał nazw ać pole

d ośw iadczalne w S kiern iew icach Z akład em D ośw iadczalnym im ienia

prof, d r M arian a G órskiego.

W ła d y sła w Trzciński

PUBLIKACJE NAUKOWE

1. Ein Beitrag zur Bestim m ung der Kolloide im Ackerboden. Zeitschrift für das L andw irtschaftliche V ersuchsw esen in Österreich, 1912, s. 1201— 1216.

2. Studien über die Em pfindlichkeit einiger chem ischen Reaktionen. Zeitschrift fü anorganische Chemie, 81, Lipsk 1913, s. 315—346.

3. Prawo m inim um w św ietle doświadczeń w azonow ych. Kosmos, 39, 1913, s. 1040—1060.

4. O paszach treściw ych. Rolnik, 1912, 707—710 i 723—725.

5. Stw ierdzenie plonów w doświadczeniach polowych. Roczn. Nauk Roln., 6,

1912—1919, s. 334—344.

6. W ytłoki (makuchy) słonecznikow e na rynku galicyjskim . K rajowa Stacja Che­

m iczno-rolnicza w Dublanach, odbitka Rolnik, 1913, s. 10.

7. Błąd prawdopodobny dośw iadczenia polowego. Roczn. Nauk Roln., 6, 1912—1919,

s. 252—257.

8. D ie chem ische Zusam m ensetzung russischer Sonnenblum enkuchen. Zeitsch. f.

d. Landw. V ersuchsw esen in Österreich, 1913.

9. Der Vergleich zw eier D üngem ittel nach dem M itscherlichschen G esetz des M inimums. D ie Landwirt. Versuche Stationen, 93, 1917, s. 117/120.

10. (z M. Stefaniow em ) Die A nw endbarkeit der W ahrscheinlichkeitsrechnung bei Feldversuchen. Die Landwirt. V ersuchs Stationen, 93, 1917, s. 225—240. 11. Badania nad azotem i kwasem fosforow ym w ziarnie owsa. Rolnik, 1920. 12. (z Z. Protową) W pływ olejow ania na w artość nawozow ą azotniaku. Roczn.

13. (z W. Jankowską) Skład chem iczny i m echaniczny dwóch profilów gleb lesso­ w ych z niżu nadbużańskiego. Roczn. Nauk Roln., 9, 1923, s. 60—65.

14. (z Z. Golonką i F. Terlikowskim ) W arunki siedliskow e na granicy niżu sar­ m ackiego i płaskowyżu podolsko-w ołyńskiego. Roczn. Nauk Roln., 11, 1924, 425—467.

15. (z O. Dąbrowską) W pływ reakcji gleb na koncentrację jonów w odorow ych w sokach roślin m otylkow ych. Roczn. Nauk Roln., 14, 1925, s. 445—462. 16. (z O. Dąbrowską) W pływ rośliny na koncentrację jonów wodorow ych w g le­

bie. Roczn. Nauk Roln., 14, 1925, s. 463—470.

17. (z O. Dąbrowską) Reakcja gleby a wzrost roślin m otylkow ych. Roczn. Nauk Roln., 15, 1926, s. 502—527.

18. Zarys historii gleboznaw stw a w Polsce. Roczn. Nauk Roln., 17, 1927, s. 335—348. 19. (z W. Dom inikiem) N ow e fabryki nawozów azotowych a potrzeby rolnictwa.

Gazeta Rolnicza, 2, 1927, s. 1297.

20. (z J. Krotowiczówną) D ośw iadczenia nawozow e z tytoniem czerwono k w itn ą­ cym i machorką. Roczn. Nauk Roln., 19, 1928, s. 249—264.

21. (z M. Kozłowską) O potrzebach naw ozow ych cebuli. Roczn. Nauk Roln., 20. 1928, s. 1—14.

22. Gleba pola doświadczalnego w Piadykach koło Kołom yi. Roczn. .Nauk Roln., 20, 1928, s. 406.

23. Gleby polskie i ich potrzeby nawozowe. L’A griculture Polonaise, W arszawa 1929, s. 132— 138.

24. O fizjologicznej reakcji soli. Roczn. Nauk Roln., 22, 1929, s. 27—32.

25. (z J. K rotowiczówną) Wartość nawozow a surofosfatu, nitrofasfatu i fosforytu lubelskiego w porównaniu do superfosfatu i tom asyny. Roczn. Nauk Roln., 22,

1929, s. 139— 152.

26. D ośw iadczenie ze szczawianem amonu jako nawozem azotowym. N aw ozy Sztu­ czne, 2, 1930, s. 181— 187.

27. (z St. Klarnerem) Potrzeby nawozowe machorki. Roczn. Nauk Roln., 24, 1930, s. 17—28.

28. (z J. Krotowiczówną) D ziałanie obornika i nawozów m ineralnych na plon m a­ chorki i zawartość nikotyny. Roczn. Nauk Roln., 24, 1930, s. 1— 16.

29. (z O. Dąbrowską) Fizjologiczna reakcja soli potasowych i jej zależność od re­ akcji środowiska. Roczn. Nauk Roln., 24, 1930, s. 29—46.

30.. N aw ożenie m achorki w św ietle doświadczeń polowych. Naw ozy Sztuczne, 2, 1930, s. 111— 116.

31. (z J. Grzymałą i A. M aksim owem) Badania rolniczo-gleboznaw cze powiatu skierniew ickiego. Roczn. Nauk Roln., 25, 1931, s. 333—388.

32. (z J. Szlązkiewiczówną) D ośw iadczenia nawozowe z truskawkami. Roczn. Nauk Roln., 28, 1931, s. 335—356.

33. Studia nad w artością nawozow ą kainitów polskich. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 26. 1931, s. 255—296.

34. W pływ związków boru na w zrost roślin (w związku z zawartością boru w na­ wozach potasowych). Roczn. Nauk Roln.. 28, 1932, s. 27—44.

35. (z K. Iw aszkiew iczów ną) Porównanie działania nawozów potasowych na naj­ w ażniejszych roślinach uprawnych. Roczn. Nauk Roln., 28, 1932, s. 211—235. 36. (z J. K rotowiczówną) D ziałanie różnych nawozów potasow ych w dośw iadcze­

niach w azonowych. Roczn. Nauk Roln., 28, 1932, s. 121— 134.

37. (z M. K orczewskim i F. Terlikow skim ) Streszczenie w yn ik ów badań nad w ar­ tością nawozów potasowych. Roczn. Nauk Roln., 28, 1932, s. 263—275.

Profesor Doktor Marian Górski 13

38. Wartość nawozowa polskich nawozów potasowych. Gazeta Rolnicza, 1932, s. 175—179, 1276— 1277 i 1305— 1309.

39. (z A. M usierowiczem ) N aw ożenie jęczm ienia ze szczególnym uw zględnieniem w pływ u nawozów azotowych na zawartość białka. Nawozy Sztuczne, 4, 1932, s. 57—68.

40. D ziałanie azotniaku przy różnych dawkach w ęglanu wapnia. Nawozy Sztucz­ ne, 4, 1932, s. 93—99.

41. Fosforan amonu jako nawóz azotow y i fosforow y. N awozy Sztuczne, 4, 1932, s. 123— 128.

42. (z P. Strebeyką) D ośw iadczenia nawozow e z supertom asyną. N aw ozy Sztuczne, 5, 1933, s. 259—266.

43. (z F. Terlikowskim ) Znaczenie potasu dla rolnictwa ze szczególnym uw zględ­ nieniem polskich nawozów potasowych. Rolnictw o, 2, 1933, s. 122— 163. 44. N aw ożenie tytoniu K entucky. N aw ozy Sztuczne, 4, 1933, s. 67—74.

45. (z F. Terlikowskim ) W yniki doświadczeń polowych z supertomasyną. Uprawa Roślin i N aw ożenie, 6, 1934, s. 111—139.

46. (z. J. Jeziorowską) D ośw iadczenia nawozow e z malinami. Uprawa Roślin i N a­ w ożenie, 6, 1934, s. 70—80.

47. (z F. Terlikowskim ) W yniki doświadczeń polowych z supertomasyną. Gazeta Rolnicza, 1934, s. 181—188.

48. (z K. Iw aszkiew iezówną) D w uletnie doświadczenia polowe nad działalnością różnych nawozów potasowych. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 33, 1934, s. 277—234. 49. (z J. K rotowiczówną) Porównanie nawozów potasow ych w doświadczeniach

wazonowych. Roczn. Nauk Roln., 31, 1933, s. 1—21.

50. (z J. Grzymałą) Zakładanie inspektów na słomie. Roczn. Nauk Ogrodn., 1, 1934, s. 195—209.

51. (z J. Grzymałą) Die Ausnutzung der Gärungswärm e von Stroh zur Heizung von Treibäkasten. D ie G artenbauw issenschaft, 7, 1934, s. 619—626.

52. (z F. Terlikowskim ) Superfosfat, tom asyna i supertom asyna w doświadczeniach polowych. Gazeta Rolnicza, 1935, s. 172— 182.

53. (z J. Krotowiczówną) Pobieranie pokarmów przez cebulę. Uprawa Roślin i N a­ w ożenie, 7, 1935, s. 445—462.

54. (z F. Terlikow skim ) W yniki doświadczeń nad w artością porównawczą super- fosfatu, tom asyny i supertom asyny pod pszenicę i żyto ozime. Gazeta Rolnicza,

1935, s. 800—805.

55. Porów nanie nawozów potasowych pod niektóre w arzyw a. Roczn. Nauk Ogrodn.., 2, 1935, s. 193—206.

56. (z H. C hm ielew skim i Z. Drążkiewicz) D ośw iadczenia polowe nad potrzebam i naw ozow ym i roślin w arzywnych. Roczn. Nauk Ogrodn., 3, 1936, s. 219—261. 57. (z H. C hm ielewskim i K. Salonim) Porów nanie pogłów nego i przedsiew nego

stosow ania azotniaku. Prace N aukow e Rolnicze, 1937, Puław y, 126.

58. N awozy potasow e w doświadczeniach w azonow ych i polowych. Przegląd Dośw. R olniczego, 1, 1938, s. 145—151.

59. Objawy głodu potasowego na różnych roślinach uprawnych. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 44, 1938, s. 186— 196.

60. (z H. C hm ielewskim ) Porów nania różnych nawozów potasowych. Prace Nauko­ w e Rolnicze, 3, P uław y 1938, s. 74.

61. (z H. C hm ielewskim ) D ziałanie obornika w św ietle doświadczeń polowych. Prace Nauk. Roln., 2, Puław y, 1938, s. 62.

62. (z J. Krotowiczówną) Pogłów ne zastosow anie nawozów potasowych w doświad­ czeniach w azonowych. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 44, 1938, s. 21—54.

63. (z F. Terlikowskim ) Ekstrafos w porównaniu z superfosfatem , supertom asyną i tomasyną. Prace N aukow e Rolnicze, 9, 1939, s. 410.

64. (z M. Koterem) Żużel w ielkop iecow y jako nawóz. Przegląd Dośw. Roln., 1, 1938, s. 21—26.

65. (z W. Trzcińskim) D ośw iadczenia nawozow e z tytoniam i popierosow ym i. Roczn. Nauk Roln., 53, 1950, s. 21—48.

6 6. (z W. Trzcińskim) Ocena chemiczna surowca tytoniow ego ze zbioru 1947 r.

Roczn. Nauk Roln., 53, 1950, s. 182— 186.

67. Próbka gleby indyw idualna czy m ieszana. Roczn. Glebozn., 1, 1950, s. 41—47.

6 8. Wstęp do pracy zbiorowej. Am oniak jako nawóz azotowy. Roczn. Nauk Roln.,

56, 1951, s. 93—99.

69. (z K. Starzyńskim ) D ośw iadczenie nad w artością nawozow ą w ody am oniakalnej w porównaniu z siarczanem amonu i saletrą sodową. Roczn. Nauk Roln., 56, 1951, s. 167— 172.

70. (z K. Starzyńskim i J. Duchem) Porów nanie amoniaku z saletrą sodową i azo­ tanem amonu. Roczn. Nauk Roln., 56, 1951, s. 175— 195.

71. (z J. Krzysztofowicz) D ziałanie am oniaku pod gorczycą. Roczn. Nauk Roln., 56, 1951, s. 197—208.

72. W nioski końcow e pracy zbiorowej: Amoniak jako nawóz azotowy. Roczn. Nauk Roln., 56, 1951, s. 269—279.

73. (z S. Moskalem) Przedsiew ne a pogłów ne stosow anie nawozów azotowych i fo s­ forowych. Roczn. Nauk Roln., 59, 1951, s. 181—204.

74. (z M. Koterem) D otychczasow e polskie badania nad zastosow aniem żużla w ie l­ kopiecow ego w rolnictwie. Prace Inst. Tech. Budowl., 91, W arszawa 1951. 75. (z J. Góralskim) Wartość nawozowa galalitu i rogolitu. Roczn. Nauk Roln.

i Leśn., 62, 1952, s. 19—26.

76. (z M. Koterem) Korzyści siew ów m ieszanych roślin zbożowych z roślinami m otylkow ym i. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 6 6, 1952, s. 29—50.

77. (z J. W enerowicz) D ziałanie nawozow e moczu. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 65, 1952, s. 115— 141.

78. (z L. Królikowskim ) Zawartość zw iązków próchnicznych w glebie w zależno­ ści od nawożenia. Roczn. Glebozn., 2, 1952, s. 20—27.

79. (z W. Kłosowskim ) Wapno posodow e jako nawóz w apniow y. Kom. Nauk. CIR, 1(3), W arszawa 1952, s. 145— 148.

80. (z H. Birecką i H. Stupnicką) W pływ granulacji i lokalizacji superfosfatu w glebie na plon pszenicy i lnu oleistego. Kom. Nauk. CIR, B iuletyn 4 (6),

W arszawa 1952, s. 69—70.

81. (z S. Żebrowskim) Wartość nawozow a odpadków pierza. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 6 8, 1953, s. 558—564.

82. (z W. K łosow skim i J. Descour) D ziałanie żużla w ielkop iecow ego i w apniaka w zależności od stopnia zm ielenia. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 156, 1953, s. 21—27. 83. N itrofosfat jako nawóz azotowy. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 6 8, 1954, s. 669—670.

84. (z J. Włodkiem) Potrzeby nawozow e pszenicy ozimej w św ietle doświadczeń polowych. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 6 8, 1954, s. 672—679.

85. (z H. Birecką i H. Stupnicką) Badania nad w pływ em nawożenia fosforow ego na pszenicę jarą. Roczn. Nauk Roln., 1954, 69 A-2, 138— 149.

Profesor Doktor Marian Górski 15

8 6.' (z O. N ow osielskim ) Przydatność grzyba Cunnighamella elegans do badania po­

trzeb naw ozow ych gleb w zględem fosforu. Roczn. Glebozn., 4, 1955, s. 117— 148. 87. (z T. Barszczakiem) T erm ofosfaty m agnezow e w porównaniu z innym i naw o­

zami fosforow ym i. Roczn. Nauk Roln., 72-A-2, 1955, s. 227—254.

8 8. (z H. Stupnicką) Stopień zm ielenia supertom asyny a jej działanie nawozow e.

Roczn. Nauk Roln., 71-A-3, 1955, s. 457—467.

89. (z K. W yszyńską) Superfosfat granulow any z św ietle doświadczeń polowych. Cz. I. Zboża jare. Roczn. Nauk Roln., 72-A-2, 1955, s. 179—226.

90. (z L. K uszelew skim ) Korzyści rzędowego stosow ania obornika pod ziem niaki. Roczn. Nauk Roln., 72-A-2, 1955, s. 43—54.

91. (z S. Moskalem) Stosow anie izotopów w badaniach chem iczno-rolniczych. P o­ stępy Nauk Roln., 2, 1955, s. 1—9.

92. (z K. W yszyńską) Superfosfat granulow any w św ietle doświadczeń polow ych. Cz. II. Zboża ozime. Roczn. Nauk Roln., 73-A-4, 1956, s. 435—472.

93. (z S. Zm ysłowską) Prom ieniotwórczość naturalna niektórych gleb Polski. P o­ stępy Nauk Roln., 6, 1956, s. 11—20.

94. b e prélèvem ent d'échantillons pour des recherches pédologiques. V ie Congrès International de la Science du Sol. Paris 1956.

95. (z K. W yszyńską) Wartość nawozow a term ofosfatów m agnezow ych. Prace Działu Żyw ienia Roślin i N awożenia, 1, W arszawa 1955, IUNG.

96. (z S. Moskalem) W prowadzenie w ody am oniakalnej do praktyki rolniczej. Prace Działu Ż yw ienia Roślin i N awożenia, 2, IUNG, W arszawa 1956.

97. (z L. K uszelewskim ) Studia nad stosow aniem obornika. Cz. I. W pływ sposobu um ieszczania obornika w glebie na plony ziem niaków . Roczn. Nauk Roln., 76-A-3. 1957, s. 481—527.

98. (z S. Moskalem) Próba radiom etrycznego oznaczania potasu w glebie. Roczn. Nauk Roln., 76-A-2, 1957, s. 405-412.

99. (z A. Ostrowską) W pływ m oczenia nasion w solach radioaktyw nych izoto­ pów w apnia-45 i strontu-90 na plon roślin. Roczn. Glebozn., 7, 1958, s. 3—25. 100. (z H. Goźlińskim) W pływ uranu i rudy uranowej na plon peluszki i jęczm ienia.

Roczn. Glebozn., 7, 1959, s. 3— 15.

101. (z K. W yszyńską) Porów nanie działanie term ofosfatu m agnezow ego z innym i nawozam i fosforow ym i w doświadczeniach polowych IUNG (1954— 1955). Roczn. Nauk Roln., 80-A-2, 1960, s. 193—224.

102. N ierozpuszczalne w w odzie nawozy azotowe. Roczn. Glebozn., 70, 1961, s. 335— 339.

103. Wartość nawozow a saletro-m ocznika. Roczn. Glebozn., 10, 1961, s. 335—339. 104. (z I. Dąbrowską) Porównanie m etody Egnera z m etodą Neubauera przeprow a­

dzone w oparciu o trw ałe nawozow e doświadczenia polowe. Roczn. Glebozn., 10, 1961, s. 397—421.

105. (z H. Stupnicką) W pływ nawożenia superfosfatem na zawartość fluoru w g le­ bie. Roczn. Glebozn., 10, 1961, s. 45—468.

P R A C E N A U K O W E W Y K O N A N E P O D K IE R U N K IE M P R O F . D R M . G Ó R S K IE G O

1. B. Chrostowski: W pływ odczynu gleby na działanie azotniaku. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 15, 1926, s. 481—493.

2. J. Hausbrandt: Kilka spostrzeżeń nad zm ianami kw asow ości gleb leśnych w gospodarstw ie zrębowym. Las Polski, 1926, s. 412—421 i 462—476.

3. M. Kozłowska: O potrzebach nawozow ych cebuli. Ogrodnictwo, 98, 1926, s. 130— 184.

4. Z. Golonka: Odczyn gleby a w spółzaw odnictw o roślin (w św ietle doświadczeń wazonowych). Roczn. Nauk Roln., 16, 1937, s. 27—41.

5. F. M ajewski: Studia nad m etodą Neubauera. Roczn. Nauk Roln., 17, 1927, s. 35—55.

6. M. Kozłowska: Przyczynek do pobierania pokarmów przez cebulę. Roczn. Nauk

Roln., 20, 1928, s. 15—24.

7. O. Dąbrowska: W pływ reakcji gleby przy różnej w ilgotności na w zrost roślin m otylkowych. Roczn. Nauk Roln., 20, 1928 (praca doktorska), s. 189—228.

8. A. Maksimów: Studia nad fizjologiczną reakcją soli am onowych i azotanów

(praca doktorska). Roczn. Nauk Roln., 22, 1929, s. 33—8 8.

9. B. Vowk: D ziałanie fosforytu w zależności od w ysokości dawki i naw ożenia azotowego (praca doktorska). Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 22, 1929, s. 89— 135. 10. A. M aksim ów i W. Trzciński: M echaniczna analiza gleby metodą Buoyoucosa.

Inżynieria Rolna, 1930, s. 445—464.

11. J. Krotow iczów ną: W pływ reakcji gleby na działanie nawozowe azotniaku (praca doktorska). Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 25, 1931, s. 235—272.

12. P. Strebeyko: W pływ tem peratury na fizjologiczną reakcję azotanu amono­ wego. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 28, 1932, s. 357—370.

13. P. Strebeyko: O rientacyjne doświadczenia nad w artością supertomasyny. N a­ w ozy Sztuczne, 1933, s. 140— 142.

14. P. Strebeyko: Dalsze badania nad w artością supertom asyny. Nawozy Sztuczne; 1933, s. 164— 168.

15. H. Woyno: Krótki zarys m orfologii zewnętrznej i anatomii tytoniu Kentucky. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 29, 1933, s. 427—462.

16. W. Trzciński: K iełkow anie chw astów w zależności od ich przechow ywania w oborniku zw ykłym i gorącym. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 30, 1933, s. 213—232. 17. J. Szlązkiew iczów na: D ośw iadczenia z nawożeniem pierwiosnka. Ogrodnictwo,

1933.

18. W. Trzciński: Die Keim ung der Unkrautsamen nach deren A ufenthalt in ge­ w öhnlichen Mist und in H eissm ist. Comptes rendus a L ’A ssociation Inter­ nationale d’Essais de Sem ences. 1934.

19. J. Szlązkiew iczów na, Z. Moraczewska: Potrzeby nawozow e szkółek jabłoni. Roczn. Nauk Roln., 31, 1934, s. 203—222.

20. W. Trzciński: Badania nad przechow ywaniem obornika. Roczn. Nauk Roln., 33, 1934, s. 383—405.

21. A. Maksimów: N owa metoda badań glebow ych dla celów m elioracyjnych. In­ żynieria Rolna, 1934, s. 130— 143.

22. J. W ierszyłłow ski: M ożliwość strat azotu z nawozów amonowych. Prace dy­ plom owe SGGW w W arszawie, 1, 1934, s. 1—15.

23. P. Strebeyko: W pływ fosforu na rozwój owsa i na pobieranie składników po­ karm owych (P, N, S) w różnych okresach w egetacji. Acta Societ. Eotan, Pol., 1934.

24. J. Grzymała: Próby z elektrycznym ogrzew aniem inspektów. Roczn. Nauk Ogrodn., 1, 1934, s. 211—229.

25. P. Strebeyko: W pływ reakcji gleby na przysw ajalność różnych form kwasu fosforow ego (praca doktorska). Roczn. Nauk Roln. i Leśn., 34, 1935, s. 153—202. 26. A. M aksimów: Elektrofiltracja gleb. Roczn. Nauk Roln., 34, 1935, s. 27—94.

Profesor Doktor Marian Górski 17

27. R. Patorski: Obserwacje nad odmianam i truskaw ek uprawianych w Polsce. Roczn. Nauk Ogrodn., 1, 1934, s. 231—259.

28. J. Grzymała: D ziałanie różnych nawozów azotow ych w zależności od odczynu gleby w edług doświadczeń polow ych prowadzonych w Skierniew icach. Uprawa Roślin i Naw ożenie, 1934, s. 175— 195.

29. W. Trzciński: Badania nad przechow ywaniem obornika (praca doktorska). Roczn. Nauk Ogrodn., 2, 1935, s. 207—250.

30. A. Maksimów: Uber die Elektrodialyse von Pflanzen. Act. S ocietatis Botani- corum Poloniae, 13, 1936, s. 231—250.

31. H. Woyno: M orfologia zewnętrzna różnych odmian Nicotiana Rustica z uw zglę­ dnieniem anatom ii m achorki pomorskiej. PMT, Prace N aukowe (seria A), W arszawa 1937.

32. K. Starzyński: Sorpcja w ym ienna kationów. Roczn. Glebozn., 2, 1951.

33. K. Starzyński: N aw ożenie buraka cukrowego w św ietle doświadczeń polowych. Roczn. Nauk Roln., 67, 1953, s. 3—95.

34. J. Góralski: Wartość nawozow a moczu bydlęcego. Roczn. Nauk Roln., 64, 1953, s. 29—84.

35. H. Ozimowska, I. Dąbrowska: D ziałanie szczepienia azotobakterem na plony niektórych roślin uprawnych. Roczn. Nauk Roln., 6 8, 1954, s. 565—611.

36. S. Moskal: Glin ruchomy w kw aśnych glebach i m etody jego oznaczania. Roczn. Glebozn., 3, 1954, s. 154— 174.

37. H. Birecką, T. Lassota, H. Stupnicką: W pływ niedoboru fosforu w pierw szym okresie w egetacji na plon i w zrost zbóż jarych. Roczn. Nauk Roln., 7 0 -A -l, 1954, s. 33—49.

38. J. Łebkowski: Badania nad zastosow aniem nawozów pom ocniczych i w p ły ­ w em pH gleby przy uprawie gduł. Roczn. Nauk Roln., 70-A-2, 1954, s. 327—342. 39. S. Moskal: Glin ruchomy w glebach polskich. Roczn. Glebozn., 4, 1955, s. 149— 179. 40. K. Starzyński: W pływ w apnow ania i w łaściw ości gleb na działanie nawozow e

w ody am oniakalnej. Roczn. Glebozn., 4, 1955, s. 227—250.

41. A. Ostrowska: Pobieranie składników pokarm owych przez w ik lin ę w zależ­ ności od nawożenia. Roczn. Nauk Roln., 74-A-3, 1957, s. 615—628.

42. J. K rzysztofow icz, I. Dąbrowska, J. Duch: Termin przedsiew nego stosow ania w ody am oniakalnej. Roczn. Nauk Roln., 74-A-4, 1957, s. 907—922.

43. J. K rzysztof owicz, I. Dąbrowska: Wartość nawozow a w ody am oniakalnej po­ chodzenia gazow niczego i koksow niczego. Roczn. Nauk Roln., 74-A-4, 1957, s. 885—906.

44. O. N ow osielski: Zagadnienie badania potrzeb naw ozow ych gleb w stosunku do azotu. Roczn. Glebozn., 4, 1955, s. 51—78.

45. S. Moskal, T. Barszczak: Sorpcja fosforanów w czasie otrzym ywania w yciągów glebow ych oznaczona przy pomocy P-32. Roczn. Glebozn., 7, 1958, s. 56—63. 46. S. Moskal, T. Barszczak: Sorpcja dodanych do gleby fosforanów oznaczona

przy pomocy P-32. Roczn. Glebozn., 7, 1958, s. 45—53.

47. O. N ow osielski: Dostępne form y m anganu a potrzeby nawozowe gleb. Roczn. .Glebozn., 7, 1958, s. 139—170.

48. O. N ow osielski, T. Seweryn: Mangan dostępny dla Aspergillus niger a mangan w ym ienny i rozpuszczalny w wodzie. Roczn. Glebozn., 1, 1950, s. 97— 108. 49. K. Starzyński, B. Olszańska: Porów nanie trzech metod oznaczania aktyw ności

substancji roślinnej znakowanej C-14. Roczn. Glebozn., 7, 1958, s. 195— 199. 50. G. Poulaert, S. Zm ysłowska: M ożliwość zastosow ania spektrometru

cyjnego gamma w pomiarach prom ieniotwórczości naturalnej gleb. Roczn. Nauk Roln., A-78-3, 1958, s. 539—557.

51. S. Moskal: W pływ naw ożenia na obecność glinu ruchom ego w glebie. Roczn. Glebozn., 8, 1959, s. 65—80.

52. S. Moskal: W pływ glinu ruchom ego na pobieranie fosforu przez owies. Roczn. Glebozn., 8, 1959, s. 59—93.

53. O. N ow osielski: W pływ nawożenia na zawartość magnezu dostępnego w glebie. Roczn. Glebozn., 8, 1959, s. 95— 152.

54. H. Stupnicka: D em ineralizacja wody. Roczn. Glebozn., 8, 1959, s. 109— 117.

55. J. Hryniuk: W pływ w ieloletn iego naw ożenia na drobną faunę glebową. Roczn. Glebozn., XI, 1962, s. 175— 194.

56. S. Zm ysłowska: Spektrom etr scyntylacyjny gamma w zastosowaniu do rów no­ czesnego oznaczania ilościow ego zawartości uranu, toru i potasu w próbkach skał i gleb. N ukleonika, 6, 1959, s. 625—638.

57. L. K uszelewski: Studia nad stosow aniem obornika. Cz. II. W pływ sposobu um ieszczania obornika w glebie na plonow anie przy różnej agrotechnice ziem ­ niaków. Roczn. Nauk Roln., 81-A-3, 1960, s. 577—619.

58. L. K uszelew ski, S. Kobus: Zmiany fizyczne obornika w czasie ferm entacji na gnojowni. Zeszyty N aukow e SGGW, s. R olnictwo, 3, 1959, s. 59—79.

59. K. Starzyński, J. Kaźmierczak: W pływ syntetycznych substancji strukturo- tw órczych na w łaściw ości fizyczne gleb i plon roślin. Zeszyty N aukow e SGGW, s. R olnictw o, 3, 1959, s. 81— 111.

60. K. Starzyński, Z. Szczubiałka: Porów nanie oznaczenia potasu, sodu i wapnia metodą fotom etrii płom ieniow ej i spektrograficznej. Zeszyty N aukow e SGGW, s. R olnictw o, 1959, s. 113—134.

61. K. Starzyński, Z. Chyliński, Z. Szczubiałka: Spektrograficzna metoda oznacza­ nia stabilnego izotopu N-15, stosow anego jako w skaźnik izotopowy. Roczn. Glebozn., 9, 1960, s. 3—27.

62. K. Starzyński, B. Olszańska: Udział CO2 pobranego korzeniam i w ogólnej asy­

m ilacji w ęgla przez rośliny. Roczn. Glebozn., 9, 1960, s. 121— 133.

63. S. Moskal, S. Głębowski: Pobieranie fosforu przez ow ies z różnych głębokości. Roczn. Nauk Roln., 8 3 -A -l, 1960, s. 163—171.

64. J. Góralski, S. Moskal: Badania nad w pływ em w apnow ania na pobieranie fosforu i w apnia przez koniczynę czerwoną przy pomocy P-32 i CO-45, Roczn. Glebozn., 9, 1960, s. 15—42.

65. S. Zm ysłowska: Rozkład aktyw ności alfa w profilu glebowym . Roczn. Glebozn., 9, 1960, s. 149.

6 6. S. Zm ysłowska: Oznaczanie potasu w glebie metodą spektrometru scyntyla­

cyjnego gamma. Roczn. Glebozn., 9, 1960, s. 147.

67. O. N ow osielski: Zasobność gleb polskich w dostępne m ikroskładniki w edług w yceny metodą Aspergillus niger. Cynk. Roczn. Glebozn., 10, 1961, s. 345—365.

6 8. O. N ow osielski: Ocena zapasów azotu dostępnego w różnych glebach za po­

mocą Aspergillus niger. Roczn. Glebozn., 10, 1961, s. 423—433.

69. Z. W yszyńska, S. Śm ierzchalski: Znaczenie m etody radiom etrycznej w in ter­ pretacji w yników doświadczeń z nawożeniem fosforow ym . Roczn. Nauk Roln., 82-A-3, 1961, s. 689—714.

70. H. Ostromęcka: Pobieranie azotu z mocznika i azotanu amonu przez ow ies w kulturach wodnych. Roczn. Nauk Roln., 82-A-2, 1961, 473—488.

Profesor Doktor Marian Górski 19

71. O. N ow osielski: Zagadnienie siarki dostępnej w glebach polskich. Zawartość siarki dostępnej w zależności od rodzaje gleb i nawożenia. Roczn. Nauk Roln., 8 4 -A -l, 1961, s. 35—62.

72. L. K uszelew ski, A. Poniatow ski: D ziałanie obornika po ferm entacji m etano­ w ej w św ietle doświadczeń wazonow ych. Roczn. Nauk Roln., 82-A-3, 1961, s. 715—737.

P O D R Ę C Z N I K I I B R O S Z U R Y

1. Naw ozy i nawożenie (podręcznik popularny). Wyd.: I — K sięgarnia Rolnicza, Warszawa, 1928, 75 s,, II — K sięgarnia Rolnicza, Warszawa, 1939, 75 s., III — Inst. N auki i Ośw. Roln. Z.S.Ch. 1947, 98 s., IV — PIWRiL, 1949, 112 s., V — PIWRiL, 1950, 112 s., VI — PIWRiL, 1956, 120 s. VII — PIWRiL, 1960, 120 s. 2. Metody poznawania potrzeb naw ozow ych gleb. Cz. I. Roślinność jako w skaźnik potrzeb naw ozow ych gleb. W arszawa 1929, 20 s. (odbitka „Nawozy Sztuczne” 1, 1929, s. 71—77). Cz. II. W ygląd roślin uprawnych a potrzeby nawozow e gleby. W arszawa 1929, 12 s. (odbitka „Nawozy Sztuczne” 1, 1929, s. 111— 117). Cz. III. M etoda Neubauera. W arszawa 1930, 16 s. (odbitka „Nawozy Sztuczne” 2, 1930, s. 1—6.

3. Uprawa m achorki. PMT, W arszawa 1931, 8 6 s.

4. N aw ożenie w szkolnym gospodarstw ie ogrodowym. Tow. Popierania Ogrodów Szkolnych. W arszawa 1931, 34 s.

5. (z S. C hm ielewskim ) U praw a tytoniu K entucky. Praca z dziedziny uprawy i ferm entacji tytoniu. Seria — Podręczniki. P uław y 1928, 5, 100 st.

6. O nawożeniu obornikiem , kom postem i nawozami zielonym i. Tow. Ośw. Roln.,

W arszawa 1938, 62 s.

7. N aw ozy organiczne. Inst. Nauki i Ośw. Roln., W arszawa 1947, 190 s. Wyd. II, Państw . Inst. Wydawn. Roln. 1949, 190 s.

8. N aw ozy i nawożenie (praca zbiorowa pod redakcją M. Górskiego) t. 1. Tech­

nologia nawozów m ineralnych 218 s. PWRiL, W arszawa 1951, s. 5—6.

9. Zw iększam y działanie nawozów. PWRiL, W arszawa 1952, 46 s.

10. Przew odnik do ćwiczeń z chem ii rolniczej (pod red. M. Górskiego), opracowali K. Starzyński, I. Dąbrowska, S. Moskal. SGGW W arszawa, wyd. I 1953, wyd. II 1954, w yd. III 1955, w yd. IV 1957, w yd. V 1960.

1 1. N aw ozy m ineralne. SGGW W arszawa, 1958, 193 s. (skrypt).

12. N aw ozy i nawożenie (praca zbiorowa pod red. M. Górskiego), t. 3. N awozy organiczne, PWRiL, W arszawa 1956, 5—125.

13. (z J. Skiendzielew skim ) Uprawa machorki. PWRiL, W arszawa 1958, 166 s. 14. Chemia rolnicza (podręcznik dla studentów i praktyków). PWRiL, Warszawa

1960, 368 s.

15. Naw ozy i naw ożenie (praca zbiorowa pod red. M. Górskiego), t. 2. Nawozy m ineralne. PWRiL, W arszawa 1960, 624 s.

16. M etody chem iczno-rolnicze stosow ane w Zakładzie Chemii Rolniczej SGGW (pod red. M. Górskiego) opracowali I. Dąbrowska, J. K rzysztofowicz, L. K u­ szelew ski. Cz. II. A naliza nawozów. SGGW, W arszawa 1961, 135 s. (skrypt). Prócz tego prof. M. Górski publikow ał artykuły popularne w czasopism ach rolniczych.

«