Jakość w rachunkowości

(1)

Violetta Skrodzka

Jakość w rachunkowości

Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 22, 189-196

(2)

NR 694 PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW I MARKETINGU NR 22 2011

d r V IO L E T T A S K R O D Z K A A k a d e m ia M o rsk a w G d y n i

JAKOŚĆ W RACHUNKOWOŚCI

Streszczenie

Zagadnienie jakości jest postrzegane interdyscyplinarnie. Jednym z obszarów istnienia, gdzie znajduje ono zastosowanie, jest rachunkowość. Tutaj pojęcie jakości jest rozumiane dwojako. Odnoszone jest ono zarówno do ustanowionego systemu rachunkowości, jak i podmiotów realizu jących ten system. Rachunkowość może być realizowana własnymi siłami lub przez podmioty świadczące usługi rachunkowo-księgowe. Niezależnie od sposobu prowadzenia rachunkowości celem jej jest generowanie informacji wykorzystywanych przez szeroki krąg użytkowników przy podejmowaniu decyzji gospodarczych. Tylko te informacje, które posiadają cechy jakościowe, są użyteczne dla podejmowania decyzji gospodarczych.

Istota jako

ś

ci

Jak o ść je s t ściśle z w ią z a n a z ro z w o je m lu d zk o ści. P o jęcie ja k o ś c i n ie ś w ia d o m ie p ra k ty k o w a n e b y ło o d z a ra n ia d ziejó w . D o c e n ia ł j ą ju ż c z ło w ie k p ie r w o tn y , czeg o d o w o d e m są o d k ry c ia arc h e o lo g ic zn e p ro sty c h n a rz ę d z i do dziś b u d z ą c y c h z d u m ie n ie lo g ik ą p rz e z n a c z e n ia i p re c y z ją k o n stru k c ji. P ierw sze p ise m n e w y m a g a n ia d o ty c z ą c e c ech w y ro b ó w i to w a ró w , a w ię c ic h ja k o ś c i, m o ż n a z n a le ź ć w sły n n y ch h isto ry c z n y c h d o k u m e n ta c h , ta k ic h ja k K o d ek s H a m m u ra b ie g o c z y a k ty n o rm a ty w n e R a m z e sa III.

T e rm in „ ja k o ść ” to w a rz y sz y lu d z k o śc i o d c z a só w staro ży tn y ch . P o w sz e c h n ie u z n aje się, że p o c z ą te k je g o sto so w a n ia p rz y p a d a n a d ru g i o k res filo z o fii staro ży tn ej - ep o k ę k lasy czn ej filo z o fii g re c k ie j1. Po raz p ie rw sz y p o ję c ie to p o ja w iło się w IV w ie k u p .n .e. w filo z o fic z n y ch p ra c a c h P la to n a p o d g re c k ą

(3)

190

Violetta Skrodzka

n a z w ą

poites

2. W e d łu g p rz y w o ła n e g o m y ślic ie la , ja k o ś ć rz eczy to je j d o b ro ć,

m o ż liw a do s tw ie rd z e n ia ty lk o p rz e z d o św ia d c z e n ie 2 3. T a m y śl filo z o fic z n a z o sta ła ro z w in ię ta p rz e z u c z n ia P la to n a - A ry sto te le sa , w ro z w a ż a n iac h d o ty c z ą cy ch fo rm y i m ate rii. W je g o ro z u m ie n iu ja k o ś ć je s t ty m , co sp raw ia, że „rzecz j e s t rzeczą, k tó rą j e s t ” . P rzy to czo n e d e fin icje w sk a z u ją , że m o ż n a m ó w ić o j a

k o śc i o b iek ty w n ej i ja k o ś c i su b ie k ty w n e j4. C y c e ro n tw o rz ą c ła c iń s k ą te rm in o lo g ię filo z o fic z n ą w I w ie k u p .n .e ., d la o k re śle n ia g re c k ie g o

poites

stw o rzy ł ła c iń sk ie

qualitas5

.

Qualitas

z a p o ż y c zy ły n ie m a l w d o sło w n ej fo rm ie n ie k tó re ję z y k i g erm a ń sk ie i ro m a ń sk ie , np.

qualita

- ję z y k w ło sk i,

qualité

- ję z y k fra n

cu sk i,

quality

- ję z y k a n g ie lsk i,

qualität

- ję z y k n ie m ie c k i. W ję z y k a c h sło w ia ń sk ic h u ż y w a się p rz y k ła d o w o n a stę p u ją c y c h p o jęć: w ję z y k u p o lsk im - ja k o ś ć , w ję z y k u ro sy jsk im -

kaczestwo

, c z esk im -

jakost

; zatem z w iązek z p ie rw o tn y m te rm in e m ła c iń sk im m o ż n a z a o b se rw o w a ć nie ty le w lek sy ce, co w ety m o lo g ii.

O b ecn ie za g a d n ie n ie ja k o ś c i b y w a p o strz e g a n e in te rd y sc y p lin a rn ie ; je s t p o ję c ie m z ło ż o n y m i w ie lo z n a c zn y m . W z b u d z a o n o za in te re so w an ie ró żn y ch

za w o d ó w i d y sc y p lin n a u k o w y c h , k o n su m e n tó w i p ro d u c e n tó w , k upuj ący ch i sp rz e d ający ch . W p ra k ty c e je s t isto tn e d la k aż d e g o c z ło w ie k a - k o n su m e n ta zasp o k ajaj ącego sw oje p o trz e b y , a p ro fe sjo n a ln ie - d la te o re ty k ó w i p ra k ty k ó w

2 K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki, Ochrona środowiska. Problemy ekonomiczne, społecz

ne i prawne, PWE, Warszawa 1995, s. 14. Jest to termin wprowadzenia pojęcia jakości przyjęty

w Europie. L. Wasilewski uważa, że pojęcie to po raz pierwszy zostało zdefiniowane na Dalekim Wschodzie, mniej więcej 2500 lat temu. Przed Platonem i Arystotelesem określeniem tym posłu giwał się Lao Tsy. Według filozofa chińskiego jakość to doskonałość, której nie da się osiągnąć, lecz do której trzeba uporczywie dążyć. Por. L. Wasilewski, W pułapkach definicji, „Problemy Jakości” 1998, nr 1, s. 4-5, Encyklopedia biznesu, Fundacja Innowacja, Warszawa 1995, s. 1156. W kulturze europejskiej i amerykańskiej widoczny jest uniwersalizm. Potrzeba ustalania i stoso wania pewnych ogólnych zasad, reguł postępowania, wytycznych przejawia się w definicyjnym ujmowaniu rozwiązywanych problemów szczegółowych. Uniwersalizm kulturowy jest znacznie słabszy w krajach Dalekiego Wschodu. Tutaj charakterystyczne jest traktowanie każdego proble mu jako całość, a jego rozwiązanie wymaga zindywidualizowanego podejścia. Być może dlatego w Japonii nie ma jednej ogólnej definicji jakości, a w języku potocznym kojarzy się ją „ze wszystkim, co można poprawić”.

3 Encyklopedia biznesu..., s. 1156.

4 Szerzej: W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, PWN, Warszawa 1988, t. 1, s. 111-112. Zespół cech, właściwości i charakterystyk danej rzeczy, które dają się zmierzyć lub udowodnić to atrybu ty jakości obiektywnej. Subiektywne podejście do jakości można natomiast przedstawić przyta czając słowa L. Wasilewskiego, W pułapkach definicji..., s. 3. „Porównywanie lub różnicowanie cech technicznych wyrobów nie ma sensu, jeśli wcześniej nie porówna się lub nie zróżnicuje klientów, dla których są przeznaczone. (...) Jakość jak piękno jest sądem wartościującym, wyra żonym przez użytkownika. Jeśli nie ma użytkownika, to nie ma takiego sądu”.

5 J. Łańcucki, A. Hamrol, D. Kowalska, J. Łuczak, Zarządzanie jakością w przedsiębiorstwie, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz 1997, s. 11.

(4)

z a jm u ją c y ch się ty m p ro b le m e m . K a ż d y z w y m ie n io n y c h p o d m io tó w , re p re z e n tu ją c p o sz c z e g ó ln e d z ie d z in y n a u k i c z y p ra k ty k i, p o słu g u ją c się ró żn y m i p o ję ciam i fa ch o w y m i i re a liz u ją c o k re ślo n y cel, p o strz e g a ja k o ś ć w o d m ie n n y c h asp e k ta c h , p rz y c zy m w y k o rz y stu je ró żn e p o d w z g lę d e m zło ż o n o śc i i z n a c z en ia d e fin icje. P o jęcie ja k o ś c i, p o c z ą tk o w o ro z u m ia n e w ą sk o , ty lk o ja k o k a te g o ria filo z o fic z n a, o d n o si się o b ecn ie do w sz y stk ic h o b sz a ró w istn ien ia.

Z a o g ó ln ą d e fin icję ja k o ś c i n a le ż a ło b y u z n a ć k o n c e p c ję a u to rs k ą W . M an - tu ry , k tó ry o k re ś la j ą ja k o „ z b ió r c e c h ”6. Ja k o ść j e s t u to ż sa m ia n a „z n ie o g ra n i c z o n ą p rz e s trz e n ią n -w y m ia ro w ą c ech i z o sta ła o p a rta n a n ie d e fin io w a n y c h te rm in a c h : zb io ru i c e c h y ” . C y to w an e sfo rm u ło w a n ie p o z w a la w sp o só b lo g ic z n y w y p ro w a d z ić szereg d e fin ic ji sz c z e g ó ło w y c h sto so w a n y c h w te o rii i p ra k ty ce. G ru p u ją c c e c h y w e d łu g o k re ślo n y c h k ry te rió w , a u to r w sk a z u je m ię d z y in n y m i n a ja k o ś ć h ip o te ty c z n ą , rz e c z y w is tą i p o stu lo w a n ą , ja k o ś ć k w a n ty ta ty w n ą i lin g w isty c z n ą , ja k o ś ć n ie w a rto ś c io w a n ą i w a rto śc io w a n ą , ja k o ś ć w z o rc o w ą i o sią g n ię tą , ja k o ś ć sta łą i z m ie n n ą , ja k o ś ć te c h n ic z n ą, ek o n o m ic z n ą , e rg o n o m ic z n ą i u ż y tk o w ą . S z czeg ó ło w e d e fin icje ja k o ś c i, ró w n ie ż te k o n c e n tru ją c e się n a a d e k w a tn o śc i p ro d u k tó w do p o trz e b ic h u ż y tk o w n ik ó w , s ą o d m ian am i k a te g o rii o g ó ln e j7. O b ecn ie w ię k sz o ść d e fin ic ji ja k o ś c i n a w ią z u je do m ię d z y n a ro dow ej n o rm y term in o lo g ic z n e j IS O serii 90 0 0 o p raco w an ej p rz e z M ię d z y n a ro d o w ą O rg an izację N o rm a liz a c y jn ą. N o rm a P N E N IS O 9 0 0 0 :2 0 0 0 p o d aje, że ja k o ś ć to „sto p ień , w ja k im z b ió r in h e re n tn y c h w ła śc iw o śc i sp e łn ia w y m a g a

n ia ” .

W ra m a c h p o ję c ia ja k o ś c i m o ż n a m ó w ić o ja k o ś c i n ie w a rto śc io w a n ej i j a k o śc i w a rto śc io w a n e j. Ja k o ść n ie w a rto śc io w a n a w y stę p u je w ted y , g d y c e c h a opisuj ą c a ja k o ś ć je s t w y ra ż o n a z a p o m o c ą słó w , z d a ń o ra z in n y c h zn a k ó w o k re ślo n eg o j ęzy k a, a ta k ż e liczb tw o rz ą c y c h skalę n o m in a ln ą . P rz y k ła d e m ja k o ś c i n ie w a rto śc io w a n ej je s t z n a k p ro d u c e n ta n a w y tw a rz a n y c h w y ro b a c h . P ró b a o p isu lic z b o w e g o lo g o firm : S ony, V o lk sw a g e n , P W N n ie m ia ła b y w ię k sz e g o sen su . O ja k o ś c i w a rto ścio w an ej m ó w i się w te d y , g d y c e c h a o p isu ją c a ja k o ś ć j e s t w y ra ż o n a z a p o m o c ą lic z b tw o rz ą c y c h skalę u p o rz ą d k o w a n ą (ra n g o w ą ), ró w n o m ie rn ą (in te rw a ło w ą ) lu b ilo ra z o w ą z w yj ą tk iem liczb p o rz ą d k o w a n y c h n a skali n o m in a ln e j. P rz y k ła d e m ta k ic h ce c h są: w y m ia ry g e o m e try c z n e, c iężar,

6 A. Hamrol, W. Mantura, Zarządzanie jakością. Teoria i praktyka, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 1998, s. 24.

7 Autor podaje bardzo ogólną definicję jakości wskazując, że na jej podstawie można utworzyć każdą definicję szczegółową. Metodologiczna zasada tworzenia odmian jakości polega na grupo waniu cech w podzbiory według stanów poszczególnych kryteriów. Szerzej: A. Hamrol, W. Mantura, Zarządzanie jakością..., s. 24-31, 114-115.

(5)

192

Violetta Skrodzka

p rę d k o ść 8. W ra m a c h ra c h u n k o w o śc i m o ż n a m ó w ić o ja k o ś c i n ie w a rto śc io w a - n ej. C ech y o p isu ją c e ja k o ś ć w ra c h u n k o w o śc i to cech y d ec y d u ją c e o u ż y te c z n o ści in fo rm a c ji k re o w a n y c h p rz e z ra c h u n k o w o ść.

Rola jako

ś

ci w rachunkowo

ś

ci

P o d e jm o w a n e d e c y zje u z a le ż n io n e s ą o d p o sia d a n y c h in fo rm acji. Ja k o ść in fo rm a c ji ek o n o m iczn ej j e s t p o d s ta w ą racjo n aln ej d ecyzji. In fo rm a c je e k o n o m ic z n e w y k o rz y sty w a n e w p ro c e sie p o d e jm o w a n ia d e c y z ji m o g ą p o c h o d z ić z ró ż n y c h źró d eł. P o d sta w o w y m ź ró d łe m in fo rm a c ji o d z ia ła ln o śc i je d n o s tk i g o sp o d arczej je s t in fo rm a c ja g e n e ro w a n a p rz e z rac h u n k o w o ść . R a c h u n k o w o ść je s t sy ste m e m e w id e n c y jn o -sp ra w o z d a w c z y m , k tó ry d o sta rc z a in fo rm a c je e k o

n o m ic z n e w y k o rz y sty w a n e w o ce n ie d zia ła ln o śc i p o d m io tu i p o d e jm o w a n ia d ecy zji. Z g o d n ie z o k re śle n ie m u sta w o w y m ra c h u n k o w o ść je d n o s tk i o b e jm u je 9:

- p rz y ję te z a sa d y (p o lity k ę) rac h u n k o w o śc i;

- p ro w a d z e n ie n a p o d sta w ie d o w o d ó w k się g o w y c h , k sią g rac h u n k o w y c h , u jm u ją c y c h za p isy zd a rz e ń w p o rz ą d k u c h ro n o lo g ic z n y m i sy ste m a ty czn y m ;

- o k reso w e u sta la n ie lu b sp raw d zan ie d ro g ą in w e n ta ry z a cji rz e c z y w iste go stan u ak ty w ó w i p a sy w ó w ;

- w y cen ę a k ty w ó w i p a sy w ó w o ra z u sta la n ie w y n ik u fin an so w eg o ; - sp o rz ąd zan ie sp ra w o z d a ń fin an so w y ch ;

- g ro m ad zen ie i p rz e c h o w y w an ie d o w o d ó w k się g o w y c h o ra z pozo stałej d o k u m e n ta c ji p rz ew id zian ej u staw ą;

- p o d d a n ie b a d a n iu i o g ło sz e n ie sp ra w o z d a ń fin a n so w y c h w p rz y p a d k a c h p rz e w id z ia n y c h u staw ą.

N a jw a ż n ie js z ą c z ę ś c ią (e lem en tem ) sy stem u ra c h u n k o w o śc i j e s t k s ię g o w o ść, k tó ra z a jm u je się re je s tra c ją w o d p o w ie d n ic h p rz e k ro ja c h d a n y c h w a rto ścio w y c h d o ty c z ą c y ch z ja w isk i p ro c e só w w y stę p u ją c y c h w p rz e d s ię b io rs tw ie

.

N a p o d sta w ie p ra w id ło w o p ro w ad zo n ej e w id e n c ji sp o rząd zan e s ą sp ra w o z d a n ia fin a n so w e , k tó re s ą p rz e d m io te m z a in te re so w a n ia u ż y tk o w n ik ó w w e w n ę trz n y c h i ze w n ę trz n y ch . P o d m io t g o sp o d a rc z y za ró w n o ra c h u n k o w o ść , ja k i jej e le m e n t sk ład o w y - k się g o w o ść m o że p ro w a d z ić w e w ła sn y m za k re sie , b ąd ź te ż m o że zle c ić je j p ro w a d z e n ie n a zew n ątrz. P o d m io t, k tó ry p o sia d a w sw ojej stru k tu rze o rg an izacy jn ej w y o d rę b n io n y fo rm a ln ie lu b u m o w n ie d z ia ł realizuj

ą-8 A. Hamrol, W. Mantura, Zarządzanie jakością. ..., s. 24-31, 114-115.

9 Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r., tekst jednolity z dnia 2 września 2009 r., DzU nr 152, poz.1223.

(6)

cy o b o w ią z k i w y n ik a ją c e z z a k re su ra c h u n k o w o śc i n ie k o rz y sta z u słu g ra c h u n - k o w o -k się g o w y c h . W p rz y p a d k u p o d p is a n ia u m o w y c y w iln o -p raw n ej z p o d m io te m św ia d c z ą c y m u słu g i w y m ie n io n e p o w y żej i b ę d ą c e czy n n o śc ia m i w c h o d z ą c y m i w sk ład ra c h u n k o w o śc i m a m y do c z y n ie n ia z u słu g a m i ra c h u n - k o w o -k się g o w y m i. W P olskiej K la sy fik a c ji W y ro b ó w i U słu g u słu g i ra ch u n - k o w o -k się g o w e z o sta ły o k re ślo n e sy m b o lem 69. T utaj w y m ie n io n o p rz y k ła d o w o: sp o rz ąd zan ie sp ra w o z d a ń i b ila n só w fin a n so w y c h , ic h k o n tro lę i p o tw ie r d za n ie p o p ra w n o śc i (u słu g i b ie g ły c h k się g o w y c h ), k się g o w a n ie w sz e lk ie g o ro d z a ju tra n sa k c ji g o sp o d a rc z y c h , p o św ia d c z a n ie , w y c e n ę , sp o rząd zan ie sp ra w o z d a ń p ro fo rm a itp 10.

N ie z a le żn ie o d te g o , czy sy ste m ra c h u n k o w o śc i je s t re a liz o w a n y w e w n ę trz n ie , cz y z e w n ę trz n ie je g o m isj ą je s t d o sta rc z a n ie in fo rm a c ji d o ty c z ą c y ch w y n i k ó w d z ia ła ln o śc i o raz sy tu acji m ajątk o w ej i fin an so w ej je d n o s tk i g o sp o d arczej. R a c h u n k o w o ść z je d n e j stro n y o p isu je h isto rię i a k tu a ln y stan k aż d e g o p rz e d się b io rstw a, a z drugiej d o sta rc z a d a n y c h n ie z b ę d n y c h do p o d e jm o w a n ia d e c y zji. P ro d u k te m fin a ln y m sy ste m u ra c h u n k o w o śc i j e s t sp ra w o z d a n ie fin an so w e. O b e jm u je o n o b ila n s, ra c h u n e k z y sk ó w i strat, inform acj ę d o d a tk o w ą , z e sta w ie n ie zm ia n w k a p ita le (fu n d u szu ) w ła sn y m o ra z ra c h u n e k p rz e p ły w ó w p ie n ię ż n y ch . Z a p o m o c ą sp ra w o z d a n ia fin a n so w e g o p re z e n to w a n e s ą in fo rm acje o stan ie p o sia d a n ia je d n o s tk i i o sią g n ię ty c h re z u ltatach . S p raw o zd an ie fin a n so w e je s t w y k o rz y sty w a n e p rz e z k ie ro w n ic tw o p rz e d się b io rstw a i je g o o to czen ie sp o łe c z n o -g o sp o d a rcz e . D o ty p o w y c h z e w n ę trz n y ch o d b io rc ó w n a le ż ą in w e sto rzy, k re d y to d a w c y , d o staw cy , o d b io rc y (k lien ci), o rg a n y rząd o w e. D la p o s z c z e g ó ln y c h o d b io rc ó w sp raw o zd an ie fin a n so w e j e s t u ż y te c z n e ty lk o w ted y , g d y p o s ia d a c e c h y ja k o ś c io w e , a ta k ie w y n ik a ją z re g u lacji u sta w o w e j. P rz e p isy u sta w y o ra c h u n k o w o śc i n ak ład aj ą o k re ślo n e w y m a g a n ia , k tó re m aj ą b e z p o śred n i w p ły w n a ja k o ś ć g e n e ro w a n y c h in fo rm a c ji. W y m a g a n ia te d o ty c z ą sto so w a n ia z a sa d ra c h u n k o w o śc i, p ro w a d z e n ia k siąg ra c h u n k o w y c h o ra z sp o rzą d z a n ia sp ra w o z d a n ia fin an so w eg o . Z g o d n ie z art. 4 p k t 1 je d n o s tk i o b o w iązan e s ą sto so w a ć przyj ęte z a sad y (p o lity k ę) ra c h u n k o w o śc i, rz e te ln ie i ja s n o p rz e d staw iając sy tu ację m a ją tk o w ą i fin a n s o w ą o ra z w y n ik fin a n so w y . W y m a g a n ia d o ty c z ą c e p ro w a d z e n ia k siąg rach u n k o w y c h , n a b a z ie k tó ry c h sp o rz ą d z a się sp ra w o z d a n ie fin a n so w e , z n a jd u ją się w art. 24, w k tó ry m w y m ie n ia się:

- rz e te ln o ść , tj. z g o d n o ść d o k o n y w a n y c h za p isó w o p e ra c ji g o s p o d a r czy ch ze stan em rz e czy w isty m ,

(7)

194

Violetta Skrodzka

- b e z b łę d n o ść , w y ra ż a ją c a się w d o k o n y w a n iu za p isó w o p e ra c ji g o s p o d a rc z y c h w sp o só b k o m p le tn y , u d o k u m e n to w a n y i c ią g ły p rz y z a s to so w a n iu p ra w id ło w o działaj ący ch p ro c e d u r o b liczen io w y ch ,

- sp ra w d z a ln o ść , p o le g a ją c a n a stw o rz e n iu m o ż liw o śc i stw ie rd z e n ia p o p ra w n o śc i d o k o n a n y c h z a p isó w i stan ó w (sald) o ra z d z ia ła n ia s to so w a n y ch p ro c e d u r o b liczen io w y ch ,

- b ie ż ą c e p ro w a d z e n ie , ta k ab y in fo rm a c je zaw arte w k się g a c h ra c h u n k o w y c h u m o ż liw iły te rm in o w e sp o rz ąd zan ie sp raw o zd ań , d e k laracji p o d a tk o w y c h i ro z lic z e ń fin a n so w y c h o ra z z e sta w ie n ia o b ro tó w i sald k o n t k się g i g łó w n e j, a ta k ż e zap is o k re ślo n y c h o p eracji g o sp o d a rc z y c h w u sta lo n y m d la n ic h czasie.

C e c h y ja k o ś c io w e in fo rm a c ji tw o rzo n ej p rz e z ra c h u n k o w o ść z n a jd u ją się ró w n ie ż w re g u la c ja c h K o m ite tu M ię d z y n a ro d o w y c h S tan d ard ó w R a c h u n k o w o ści. R eg u la c je te d o ty c z ą w ła śc iw o śc i in fo rm a c ji i z a k re su p re z e n ta cji. In fo rm a c ja u ż y te c z n a to in fo rm a c ja z ro z u m ia ła , p rz y d a tn a (term in o w o ść, is to t n o ść), w ia ry g o d n a (w iern o ść p rz e d sta w ie n ia, p rz e w a g a tre ś c i n a d fo rm ą, n e u tra ln o ść , k o m p le tn o ść ) o ra z p o ró w n y w a ln a (c ią g ło ść )11.

S p ra w o zd an ie fin a n so w e stan o w i d la u ż y tk o w n ik ó w z e w n ę trz n y ch g łó w n e i cz a sa m i je d y n e źró d ło in fo rm a c ji o d zia ła ln o śc i g o sp o d arczej d an eg o p o d m io tu . R eg u lację u s ta w o w ą w ty m za k re sie n a w ią z u ją c ą do ja k o ś c i m o ż n a o d n a le ź ć w b a d a n iu sp ra w o z d a n ia fin an so w eg o . „ C elem b a d a n ia sp ra w o z d a n ia fin a n so w eg o je s t w y ra ż e n ie p rzez b ie g łe g o re w id e n ta p isem n ej o p in ii w raz z ra p o rtem o ty m , cz y sp ra w o z d a n ie fin a n so w e je s t p ra w id ło w e o ra z rzeteln ie i ja s n o p rz e d sta w ia sytuacj ę m aj ą tk o w ą i fin a n so w ą , ja k te ż w y n ik fin a n so w y badanej je d n o s tk i” 11 12.

Działalno

ść

na rzecz kształtowania jako

ś

ci w rachunkowo

ś

ci

P o jęcie ja k o ś c i w ra c h u n k o w o śc i m a p o d w ó jn y c h arak ter. O d n ieść m o ż n a go za ró w n o do u sta n o w io n e g o sy stem u ra c h u n k o w o śc i, ja k i p o d m io tó w re a li z u ją c y c h te n system . U sta w a o ra c h u n k o w o śc i re g u lu ją c a o b o w ią z u ją c y sy stem ra c h u n k o w o śc i d o ty c z y za ró w n o ty c h p o d m io tó w , k tó re p ro w a d z ą ra c h u n k o w o ść w e w łasn y m z ak resie, ja k i ty c h , k tó rz y św ia d c z ą u słu g i k sięg o w o -rach u n k o w e. C e c h y ja k o ś c io w e d o ty c z ą c e sy stem u ra c h u n k o w o śc i m a ją w y łą c z n ie c h a ra k te r reg u la c ji i z o sta ły o p isan e p o w y żej.

11 J. Gierusz, Koszty i przychody w świetle nadrzędnych zasad rachunkowości, ODDK, Gdańsk 2005, s. 18.

12 Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r., tekst jednolity z dnia 2 września 2009 r., DzU nr 152, poz.1223.

(8)

R o lę w k sz ta łto w a n iu ja k o ś c i p o d m io tó w re a liz u ją cy c h sy stem ra c h u n k o w o śc i m o ż n a p rz y p isa ć nie ty lk o u staw o d aw cy . N ie m niej w a ż n a j e s t tak że d z ia ła ln o ść o rg a n iz a c ji p o z a rz ą d o w y ch i w ła s n a in ic ja ty w a p o d m io tó w p ro w a d z ą c y c h ra c h u n k o w o ść.

O b e c n a re g u la c ja p ra w n a d o ty c z ą c a w y k o n y w a n ia p ra c z z a k re su ra c h u n k o w o śc i w e w n ą trz p rz e d się b io rstw a n ie sta w ia ż a d n y c h w y m a g a ń d la zaw o d u k się g o w e g o , a o p ie ra się je d y n ie n a z a u fa n iu p ra c o d a w c y do zatru d n io n eg o . Ś w iad czen ie u słu g ra c h u n k o w o -k się g o w y ch p rz e z p o d m io t g o sp o d a rc z y p o d le g a reg u la c ji p ra w n e j. D o 31 g ru d n ia 20 0 8 r. b y ło to ro z p o rz ą d ze n ie m in istra fin a n só w (D zU n r 120, p oz. 1022 z p ó źn . zm .), n a to m ia st o d 1 sty c z n ia 2 0 0 9 r. j e s t to u sta w a o ra c h u n k o w o śc i. U p ra w n ie n ia do u słu g o w e g o p ro w a d z e n ia k sią g ra c h u n k o w y c h w y d aje m in iste r fin a n só w w dro d ze certy fik atu . W p ro w a d zo n e z m ian y d o ty c z ą n ie ty lk o ran g i ak tu p raw n eg o . P o d n ie sio n o w y m o g i d o ty c z ą c e k ry te riu m w y k sz ta łc e n ia i p ra k ty k i w k sięg o w o ści.

W śró d o rg a n iz a c ji p o z a rz ą d o w y ch w p ły w aj ą c y c h n a ja k o ś ć p ra c y k s ię g o w eg o d o n io s łą rolę o d g ry w a S to w arzy szen ie K się g o w y c h w P o lsce. B rak u re g u lo w a ń p ra w n y c h d o ty c z ą c y ch z a w o d u k się g o w e g o i n ie sp re c y z o w an e w y m a g a n ia k w a lifik a c y jn e z je d n e j stro n y o raz ro sn ą c e o c z e k iw a n ia ry n k u w o b e c k się g o w y c h z drugiej stro n y b y ły p rz y c z y n ą w y z n a c z e n ia d ro g i do zaw o d u d y p lo m o w a n e g o k się g o w e g o . S to w arzy szen ie K się g o w y c h w P o lsc e w y stę p u je tutaj ja k o o rg a n iz a c ja sp ra w u ją c a n a d z ó r n a d ro zw o jem z a w o d o w y m o só b z a j m uj ą c y c h się rac h u n k o w o śc ią . W ied za, um iej ę tn o ści o raz p ra k ty k a z a w o d o w a d ecyduj ą o sta n o w isk u a sy ste n ta ra c h u n k o w o śc i, sa m o d z ie ln e g o k sięg o w eg o , g łó w n e g o k się g o w e g o o raz d y p lo m o w a n e g o k sięg o w eg o . O so b a legitym uj ąca się certy fik a tem d y p lo m o w a n e g o k się g o w e g o w y d a n y m p rz e z S K w P d aje g w a ran cję ja k o ś c i sw ojej p racy . P o d ję ta in ic ja ty w a o g ra n ic z y d e p re c ja cję zaw o d u k się g o w e g o , k tó ry je s t z a w o d e m z a u fa n ia p u b liczn eg o . O b ecn ie w iele o só b zajm uj ą c y c h się ra c h u n k o w o ś c ią nie p o sia d a w y m ag an ej w ied zy , um iej ętn o ści i c z ęsto p o stę p u je n ieety czn ie.

In ic ja ty w a w ła s n a w k sz ta łto w a n iu ja k o ś c i p o d m io tó w p ro w a d z ą c y c h ra ch u n k o w o ść m o że b y ć o d n ie sio n a do szero k o ro z u m ia n y c h au d y tó w . Je d n y m z n ic h je s t a u d y t ja k o ś c i. N o rm y IS O serii 90 0 0 m o ż n a sto so w a ć w k a żd y m p rz e d się b io rstw ie n iez a le żn ie o d w ie lk o śc i, ro d z a ju p ro w ad zo n ej d z iałaln o ści i fo rm y w łasn o ści. P rzed staw iaj ą one o b sz a ry d z ia ła ln o śc i p rz e d się b io rstw a , k tó re p o d leg aj ą o k re ślo n y m w y m ag an io m . O b ie k ty w n y m p o tw ie rd z e n ie m w d ro ż o n y c h n o rm serii IS O 90 0 0 je s t c e rty fik at. C e rty fik a c ja sy ste m ó w ja k o ś c i stan o w i d z iałan ie trzeciej stro n y w y k a z u ją c e, że z a g w a ra n to w an o o d p o w ie d n i

(9)

196

Violetta Skrodzka

sto p ie ń p e w n o śc i, że n a le ż y c ie zid e n ty fik o w a n y p ro c e s lu b u s łu g a s ą zgodne z n o rm a m i IS O serii 9000. Z a ró w n o w e w n ę trz n a k o m ó rk a o rg a n iz a c y jn a re a li z u ją c a c z y n n o śc i z z a k re su ra c h u n k o w o śc i, j a k i p o d m io ty g o sp o d a rc z e z a jm u ją c e się u słu g o w y m p ro w a d z e n ie m k sią g ra c h u n k o w y c h m o g ą b y ć o b jęte c e rty

fik a c ją sy ste m ó w ja k o śc i.

Jak o ść sp ra w o z d a n ia fin a n so w e g o i ja k o ś ć um iej ę tn o ści z a w o d o w y c h osób w y k o n u ją c y c h p race z z a k re su ra c h u n k o w o śc i daje b e z p ie c ze ń stw o o b ro tu fi n a n so w e g o n a rynku.

QUALITY IN ACCOUNTANCY

Summary

The problem of quality is perceived in an interdisciplinary way. One of the areas, where it occurs, is accountancy. Here, the notion of quality is understood in two ways. It refers both to the established system of accountancy and to the entities that offer accounting and bookkeeping services. Irrespectively of the method, in which accountancy is kept, its overall purpose is to generate the information, which is later on used by a wide range of users while making economic decisions. Only the information that is characterized by qualitative features is useful in making economic decisions.