UK[) 001.762.3,1 :55<1..14:564.53 (4318.2131 Jura CzęstochowSIka + ~ + 44 + 430)
Lidia MALINOWSKA
Poziomy amonitowe oksfordu górnego w Jurze Częsłochowskiei
W obrębie Jury Częstochowskiej (między Częstochową, Rębielicami
ltrólewskimi i Zawadami), w kierunku północno-wschodnim od linii wy-
znaczającej zasięg osadów oksfordu środkowego, rozprzestrzeniają się
utwory, które zaliczam do oksfordu górnego 1. Osady te zostały przeze mnie stwierdzone dotychczas w 16 odsłonięciach, z których odsłonięcie
w Zawadach należy do najbardziej wysuniętych na północ.
Ogólnie można powiedzieć, że mamy tu do czynienia z dwoma typami
skał. Pierwszy to wapień biały, marglisty;' mażący i nieco jamisty. Drugi to wapień płytowy. Badania petrograficzne tego ostatniego wykonane- przez K. Radlicza wykazały, że jest to skała o strukturze pseudo-oolito- wej i teksturze porowatej, złożona głównie z pseudo-oolitów o średnicy
0,04+0,3 mm, kulistych, rzadziej spłaszczonych. Ponadto obserwuje się
glony, mszywioły, gąbki oraz szczątki skorup małżów.
W wymienionych osadach występuje dość liczna fauna, wśród której
określiłam szereg przewodnich gatunków amonitów, pozwalających na
ścisłe ustalenie wieku omawianych osadów. Są to: PeTisphinctes (PeTis- phinctes) cautisnigrae A T k., P. (P.) panthieTi polonius M a l i n., P. (Mi- cTobiplices) microbiplex (Q u e n st.), P. (Divisosphinctes bifuTcatuS' (Q u e n s t.), P. (Discosphinctes) sp., Orthosphinctes (Orthosphinctes) po- lygyratus ,~R e i n.), O. (Orthosphinctes) colubrinus (R e in.), PlatysphincteS' ovalis Ma l i n., O. (Pseudorthosphincetes) zawadensis M a l i n., Litha- coceTas (Larcheria) sp., L. (Discosphinctes) sp., Decipia lintonensis A r k .•
D. cf. gra'ndiplex (Q u e n s' t.), Decipia d. helvetica G e y er, Rasenia stephanoides (O p p.),TaramelliceTas externnodosum (iD o r n), T. wenzeli (O p p.), Amoeboceras ovale (Q u e n!s t.), Lacunosella trilobataefoTmiS' W i ś n., L. cracoviensis
«Q
u e ms t.), Septaliphoria mOTavica (U h l i g).Wyżej wymienione gatunki pozwoliły mi na wyróżnienie w obrębie
osadów górnego 'oksf.ordu poziomów amonitowych, umlOżUwiających na-
wiązanie do obowiązujących podziałów stratygraficznych, przede wszyst- kim angielskich i francuskich. Porównując dane faunistyczne uzyskane z osadów oksfordu górnego Jury Częstochowskiej z zasięgami gatunków typowych dla poszczególnych poziomów amonitowych mogłam stwier-
dzić dużą zbieżność. Fauna amonitowa Jury Częstochowskiej reprezen-
1 ISzc:zeg6lio1w1e qprac.OWIIInWe stre:tygmJflcm,~IIeO!lltoLOg!J,c;me w p;rz~otowaniu.
Kwartalnik Geologiczny, t. 12, nr 3, 19.88 r.
Poziomyamonitoiwe oksfordu gO!1'nego ,w Jrurze Cz.::at<lchoW'Slkiej 621
tuje poziom Perisphinctes cau.tisnigrae sensu lato i oz~c poziomu Ring-·
steadia pseudocordata.
Z analizy fauny zawartej w osadach oksfordu gornego Jury Cz~sto
chowskiej wynika, ze osady te mozna korelowac z utworiuni tego same- go wieku w jurze angielskiej (H. J. 'Callomon, 1964). Zwrocil na to.
uwag~ juz W. J. Arkell (1935-1948) przy omawianiu gatunku Peris- phinctes (Perisphinctes) cautisnigrae n. sp. Korelacja tych poziomow z poziomami wyroznionymi w jurze francuskiej jest ulatwiona takze dziE}ki szczeg610wym pracom R. Enaya (1966, 1967), a w jurze niemiec- kiej A. Zeissa (1966).
Dla caloSci obrazu stratygraficznego osadow oksfordu gornego Jury
Cz~stochowsko-Wiehmskiej nalezy wspomniec 0 wydzieleniu przez A.
Wierzbowskiego (1965) na obszaTze Paj~znQ - Wolka Prusicka najwyz- szego poziomu oksfordu gomego - Idoceras planula. .
Analiza fauny oksfordu gornego w Jurze Cz~stochowskiej i wynika- jllce stlld wnioski stratygraficzne pozwalajll na ustosunkowanie si~ do.
wniosku 7 Uchwaly Jurajskiego Kolokwium w Polsce. Uchwala ta glosi,.
by" ... w przyszloSci gorny oksford wyodr~bnie w osobne pi~tro, scharak- teryzowane biostra tygraficznie przez amebocerasy i ringstedie, po wy-
odr~bnieniu odpowiedniego stratotypu, ktory bye moze znajdzie si~'
w Polsce" (I Jurajskie Kolokwium w Polsce, Warszawa, 1967).
W obecnej sytuacji, 'kiedy dysponujemy juz udowodnionymi pozio- mami amo.nito.wymi, Po.rownywalnymi z Po.ziomami przyj~tymi w za- chodniej Europie, wydzielanie "nowego pi~tra" nie wydaje si~ sluszne.
Podtrzymuj~ tym samym swoje iStano.wisko zaj~te !lla KiOlo.kwium. Za
po.dstaw~ mego. twierdzenia Po.dalam wtedy cillglose wyst~o.wania ame-·
bocerasow z gr. alternans odgornego Po.ziomu srodko.wego. o.ksfordu do.
o.ksfo.rdu gornego wlllcznie. Wydaje si~, ze nalezy tylko. podjllc prace·
badawcze, by w Po.zostalych o.bszarach wyst~powania osadow gornego>
oksfordu stwierdzic odpowiedniki tych samych Po.ziomow amo.nito.wych.
Fauna, ktorll posiadamy z rdzeni wiertniczych obszaru Nizu Polskiego, (L. Malinowska, 1960; R. Dadlez, J. Dembowska, 1005), potwierdZajll istrlienie tych poziomow.
W o.br~bie o.sadow gornego. o.ksfo.rdu obrzezenia Gor Swi~tokrzyskich
takze wyst~pujll gatunki, jakkolwiek nieliczne, ktore charakteryzujll Po.- szczegolne Po.zio.my amonitowe. 0 wyst~powaniu przewo.dniej fauny ro.dzaju Ringsteadia W o.sadach gor.nego. o.ksfordu Pomorza Zacho.dniego pisze A. Wilczynski -(1962). Nalezy wi~c przypuszczac, ze w najblizszym czasie szczegolo.wa biostratygrafia gornego. o.ksfo.rdu w Po.Isce zostanie o.statecznie opraco.wana, a poszczegolne poziomy amo.nitowe stanll si~:
po.dstawll do. szerszych niz do.tlld ko.relacji.
ZakJad stratygrafU Instytutu Gealcglcznego Wa:rszawa" ul. iRa<k:OIWiecka 4 Nadesfiu[lo dnJi;a rL3 luteg·o l.968 r.
PISMl'ENNICJ.1WO
ARKELL W. J. (1935-1948) - The Ammonites of the English Corallian Beds~
Paleont. Soc., p. 88-89. London.
622 Lidia Malinows~a
CALLOMON H. J. (1964) Notes on the CaUovian and OxfordLan St,ages. ColI.
du Jurassique (1962). IJuxemburg.
DADLEZ R., DEMBOW~A J. (1965) - Budowa geologiczna parantyklinorium pomorskiego. Pr. Inst. Geol., 40, p. 1-263. Warszawa.
ENA Y R. {1006) - L'OXlfordien dans la moite sud du JUl'a Fr.an!;ais. Nouv. Mchiv.
Mus. d'Hist. Nat. de Lyon, 1, 2, nr 8, p. 1-623. Lyon.
ENAY R., TINTAlNT H., CARIOU E. '(1967) - Le.s ~aunes oxforoiennes d'Europe meridionale essai de zonation. ColI. Intern. du Jurassic, p. 1-38.
Luxemburg.
MALINOWSKA L. (1960) - Fauna malmu w otworze wiertniczym Piekary kolo Poznania. Kwart.geol., 4, p. 403-414, nr 2. Warszawa.
WIERZBOWSKI A. U965} - Prolblem granicy oksrord-k'J.meryd w p61nocnej
'cz~sci Jury Krako>Wlsko-Cz~stochowskiej: ROocz. Pol. Tow. Geol., 35, p. 292-300, z. 2. Krak6w.
WILCZYNSKI A. (1962) - Stratygrafia g6rnej jury w Czarnogrowach i Swi~to
szewie. Acta Geol. pol. 12, p. 1-110, nr 1. Warszawa.
ZEISS A. (1966) - Biostratigraphische Auswertung von Ammonitenaufsammlun- gen im Profil des Malms « und ~ am Feuerstein bei Ebermannstadt Ofr.!Erlanger geol. Abh., nr 62, !p. 104-111. Erlangen.
JI~lI MAJIl:IHOBCKA
AMomrrOBLm rOPIDOHTLI BEP~rO OKC4»OPM B lOPE 'lEHCTOXOBCKOR
B CTaThC npe~CTaBJIeHll CTpaTHrPal}lIDI OTnoxcemdi: BCpmero oxc41op.u;a, 3aJIenuo~ MelK,llY qeHCToxoBOJt, PeM6emm;aMH KpyneBCmMII H 3a.Ba.D;aMH. AMMoHHTOB8JI 1}IaYHll, CO~ep~ClI 11 3THX OTnOlKeHIDlX, npe~CTaBnlIeT ropH30HT Perisphinctes cautisnigrae, sensu lato
.:Q: 'lllCTb ropH30HTa Ringsteatlia pseudocordata. H3 aHllnH3a. l}Iaym.r, co.u;eplKam;eJtCJI B OTno- :m:eHIDIX Bepmero oxc41op.u;a IOPLI qeHcToxoBCKOJt, cne~eT, 'ITO MOlKHO HX KopemmpOBaTb
<: OTno:m:eHIDIMH Toro xce B03pacTa B IOpCKHX 06Pa30BaHIDIX ABmH (X. J. Kan.iIJ,OMOH (1964),
<l>pa.BIJ;lm (p. En:a:ii: 1966, 1967) H repMaHHH (A. D;e:lil:c, 1966). CaMLI:IiI: BLICOKHlt roPH30HT Bepx- Hero OKcl}lop~a - Idoceras planula 6LIn BLIp;eneir A. Be:m:6oBCKHM (1965).
B03MOlKHocn. BLIp;eneHIDI aMMOHHTOBbIX rOpH30HTOB B IIPe~enax oTtto:m:eHH:lil: Bepmero cxc41op.u;a oTP~aeT Heo6xo)I;HMocn. BLIp;eneHIDI "HOBoro 3Toa".
Lidia MALJlNOWSKA
AMMONITE ZONES OF THE UPPER OXFORDIAN IN THE CZF,;STOCHOWA JURASSICBELT
Summary
This ra.port presents the stratigraphy of the' Upper Oxfordian deposits that
«)ccuTbetween Cz~stochowa, R~bielice KT61ewS'ki~ and Za,wady. The ammonite f,auna :found in these deposits represents the zone Perisphincte.s .cautiB'nigrae sensu lcito and
str'eBzozenie 623
part of the 'zone Ringstaedia pseudocordata. An ,an8ll.y!si:s lof the Uppeit" JU'l"alSlSic fa.una m,und in 'the CZElstochowa Jurassic BeU sihows tha't the depos,us may be cO<rrela'ted with those of the same age !in England
"H.
J. Callornon, 1964), France (R. Enay, 1,966, W67) ,and Germany (A. ZeiS's, 1'966). The uppermolst IZIOne of the Upper Oxfordian, i.e. the zone Idoceras pklnula has been disltingu~shed by A. Wierz- bowski (19,65).The existing pos,siibility of distinguishing ammonite zones in the Upper Oxfordian deposits denies any conclusion as to a necessity of distinguishing
"a new stage".
