Stratygrafia osadów środkowego oksfordu w Polsce (bez Karpat)

(1)

UlKID 551. 762.3,1 :562.14 :552.54;550.822: OOUi3(.f38--191.2+43&-1l)

Lidia MAIJINOWSKA

Stratygrafia osadów środkowego oksfordu w Polsce (bez Karpat)

Osady

środ'kowego

oksfordu mane

są

na

dużym

obszarze Polski po- zakarpackiej (fig. 1). Naturalne

odsłonięcia

'Obserwuje

się

tylko w

0b-

szarze Jury

Kralrowsk~ieluńskiej,

gdzie

między

innymi

tworzą

znane ' malownicze pasmo jurajskie, oraz w

obrzeżeniu

Gór

Swiętokrzyskich.

Utwo:ry te

budziły

od dawna wielkie zainteresowanie w Polsce z uwagi na siczególnie

pięłkną faunę.

Dowodem na to

są szczegółowe

'Opracowa- nia G.

[Puscha-KoreńSkiego

(183: 6), G. BUJkowskiego

^(1887~,

J. Siemiradz- kiego. {l 8,9,1), J.

Lewińskiego

(1908), S. Z.

Różyckiego

(195, 3) i L. Mali-

nows~iej (l9I6~3,

19

¹

67b).

. '

,

, '

, N

ił pozostałym

Oibszarze [Polski pozakanpackiej ,o$dy

środkowego

oks- fordu

występują

pod

pokrywą

utworów

młodszych

i

są

stwierdzane fau- nistycznie w licznych otworach wier. h1iczych; W

<?Ibrębie

osadów oma- wianego wieku

wyrÓŻnia się

w [Polsce dwie facje:

mułowcowo-margli

stą

i

'\Vęglanową. P~erwsza

Zl1ana Jest.

w,:p,ół'rtocnej

' i

północno-zachodniej

P.olsce, druga natomiast dominuje w

pozostałejczęiŚci

(J. DeDlibowska,

l00~.

" ,

Z u,wagi na,

nięjednolite wy!kształcenieosad6'w

l

zWiązane

z tym od- mienne kryteria faunistyczne, opracowanie jednolitegopJ,"Ofi'lu straty- graficznego

stało się koniecznością.

'

Stratygrafię

osadów

środkowego

oksfordu

wY'kształconych

w facji

mułOlWcowo-marglistej opracowałam już wcześniej I~L.

Malinowska,

1966)~ Stwierdziłam

wtedy,

że

w

obrębie

tej facji

m:ożliwe

jest wydzie..,.

'

leniepoziomów

głównie

w 'Oparciu , o Cardioceratidae, tj. dolnego - Car- dioceras ten'l.tiserratum

1 i

I górnego Amoeboceras alternans.

Omówiłam

równici

przerwę kardiocerasową,

w którejdkresie

stwierdziłam

amoni- ty z rodzajów Perisphinctes

i

Ochetoceras, liczne

ułamki

Skorup

małżów, dość

liczne Serpula

~.

i

dość częste zwęglone szczątki roślin. Równocześ

nie

zaznaczyłam, że

istnieje

możliwość

,przeprowadzenia korelacji fau- nistycznej

między

osadami facji

mulowcowo-marglisŁej

i

węglanowej.

W niniejszym arty'kule

bliżej zajmę się stratygrafią

osadów

^środko

wego oksfordu facji

węglanowej, przyjmując

za

podstawę faunę głowo- 1 Słuszność ,wydzielenia tęg'o p'ozlomu w Obrębie Jśrod'k,awego oksfordu została potwier- dzona w pracach

:m.

Call'iou '(1966a, l_b) i IR, Enaya, H. Tintana 1 & Cariou (:1ilI6'1), doty,czącyc{l

jury francuskiej. . . , .

IKwartaln'ik Geologicllny, 11:. 12, nr l, 'l968 r.

(2)

118

Lidi'a Malinowska

'lo WARSZAWA

•

l

Piekary ','

~a

Fig. l. Zasięg facji śrOdkowego oksfordu w Polsce Poza'ktiipa<:k1eJWe-

długJ. ,Dembowskiej '(19'6'4>

Extent'of the'MiddleOxfordian faciesin:the,area. 'of'Poland (exąept fO,r,ijl~, ;<;ai",pathi~ns); a,cc~)r(iing'to. J;~bowska (1004) l - osady facji mulowcowo-marglistej: ł - wapien'ie płytowe, 9kallate i detrylty~zpe; :3 ~:os~y wapiennę. ,podirzędJnie,ma~,ę; ,'))l~hęm;1y &lłb,

!kowe, 1, ,QS8dy pr.ż)rib1oherma!lne, n'l.eldedY dOlOiirt'tyczne; ł- -coltM pa-

'leozoic~, Gór Sw1ętokr:zyskl~; 1-, Qbszary~ lPąlJbaw10ne ObecnJe oaa'd6w:

"~ ,nasunięcie kal'JPflcll:ie;''I' - ' otwory W'ierm~'ze, W kt6rychst'lrierdzoń.

faunIstycznie osady irodik'owego ~,ordu pod UtwoMm1 młodsZ1'liJ.l:'il",+-',

!Piekary,,~ "7' Sr,~a, 3 ::-:-,~za,dka ,'Wola, " __ Kąkowa,Wola, S - Allglllilti:\-

!pol TIK a, 'II - Wierlbkli i!ladiP!Wcą ,

1 - ,deposlits ,ot, 1li1ts'tone-marly 'f8cles' 2 - pIaty, lI'ocky a.nddetrLtal li"

me5ton.: 3 - catlca,reous, s~bordinateiy ~arly -deposits:spenge 'biohenns and 1llEia.r""ibi,ohermal ~ositls, łocaUy dolomłtic: 4 - IPalaeOlZoLc s~le ot the ,Swięto1!:l'zyslk:ie Mts.;, 5 -, a!l"eaJS de,prived ot dEipOS'its:a,t PT'esen,t: 6 - Carpatlhfun, OVIel'tlhrU8t: '1 - bo.re holes that ~'ierCed fauniSitic .deposits ol .' !MIJdd[e OliIfdrdian. ligii under the you!llger ones: J. - iP'ielmTY, ,2' -'- Sroda, 3 ~ IRzadka. :Wola, 4 -'-!Kąkowa Wola,. 5 - Augustopol TK, 6 - Wier,b'ka

on roica '

nogów oraz

(jInÓ'Wi'ę

ogólny

podział środkowego

oksfordu w Polsce po- zakarpackiej.

Jak

widać

z fig." 1, osady

węglanowe zajmują wschodnią

i

centralną Polskę.

W

dbrębi'E!

tej facji

wyróżnić można

dwa typy

skał:

wapienie

płytowe

z krzemieniami i waphmie skaliste z

gąbkami,

wapienie detry-

tyczne,

biohermygą'lJ:kowe,

lub osady przybioherma1ne, niekiedy dolomi-

tyczne {J. Dembowska ...:... fide

R.

Dadlez,

K.

Calikowska, J. Dembowska

(3)

strat ygrafi,a, osad 6w " 'Środk~wego oksfordu

---~~--~--~~--~--

1964).

Za'zębianie się

tych dwóch typów

skał

obserwuje

się

w

obrębie Wału

Kujaws'kcHPomors!kiego .(J. Dembówska,

1'9612).'

Szczegółowa

stratygrafia

środkowego

'Oksfordu facji

węglanowej

mo-

że :być

ustalona

głównie

na podstawie fauny uzyskanej z

odsłonięć

w

obrębie

Jury

Krakowsko-'Wieluńsk:iej

i

obrzeżenia

Gór

Świętokrzys

kich. Na

pozostałym

obszarze osady tego wiekuetwierdza

się

w 'Otworach wiertniczych

2:

Rzadka

'Wola, !Kąkowa

Wola, AugustQPol TK 5, Wierbka nad

lPi1icą,

Piekary,

Środa.

Tylko w dwóch profilach wiertniczych: Pie-

"

kary i

Środa określono głowonogi pozwalające

na:'

korelację

poziomów

środkowego

oksfordu

między

osadami facji

węglanowej

i

mułowcowej (L.

Malinowska, 1900, 1966). Natomiast faU!Ila z

pozostałych

otworów

dawała

podstawy do

określenia

wieku, bez

możliwOśCi '

jednak

ściślej-

szego rOZJ)oziomowania.

'

W obszarze Jury

KrakowSlko-Wieluńskiej

i

obrzeżenia

Gór

Święto.

krzyskich oiksford

środkowy wykształCony

jest jako Wapienie

płytp,*e

z coraz liczniejszymi ku górze biohermami

g~bkowymi,

niekiedy dolomi- tyczne. W Jurze

Kraikowsk.o--Wieluńskiej

oSady te

, zostały

lIlazwane przez S. Z.

R6życkie-go

(1, 90418, 19153, 1960) warstwami

zawodziańskimi

L

czę- .ściowo przędzichowS'kimi.

Stratygraficzne dane o osadach

środkowego

oksfordu w .obszarze

odsłonięć

znajdujeroyw pracach J. Premika

(1933),

J.

Lewińskiego ~191.2), H. ŚwidzińSkiego

(iI93'1'};

"J.Samsonowicza (193~),

J. Znoski (19; 52, 1900, 1959), S. Bukowego i A. SieWniak,(l96S').

", , "

WŚr6d

osadów

węglanowych środkowego

dksfordu w IPolScepo.zairar:-:

paC'kiejwydzielano dotychczas

dwa

poziomy, dobrze scharakteryzowane . przez liczne gatun'ki rodzaju Perisphinctes

1~.

,Z.

Różycki,

19

¹

53). ?:e

względu

jednak na nowsze dane fauni!tyczne, poziomy te

'zostały

uzu-

pełnione \'17

niniejszej pracy w oparciu o przewodnie gatunki z rodziny Cardiocen.ltidGe. co

dało mOŻ1l()ść ścisłe.gonawiązania

do IPoziomów

wy- . r6żnianych

w

środkowym

oksfordzie facji

mułowcowo-marglistej. ,

VI poziomie dolnym dbserwuje

się głównie

wapienie cienko

płytoWe

z lic'znymi perisfinktami ,('talb.

1):

PeTisph'inctes (Pensphinctes) chloTo- olithicu,! (G

li

m ib.), P. (KTanaosphincte3}pTomiscuus Bu k., P. (Dichp··

tomosphinctes) antecedens L o r., P.

cf~

marcOUi L o r., P. (Liosphinctes)

d.

berZieri

L

o r. 'Ponadto spotyka

,się często

Ochetacera3 canaliculatujn (B u

'c

h)

i

O. hip3iduffl i(O P p.). Rzadzilej

występuje

'PTo3caphites anaT

~O iP p.). Barozo ważnym

ga·tunkiem dla ,dolnego' poziomu

środk{)I\Vego

oksfordu jest CaTdioceras tenuiserratuffl

1(0

p p.), znany tak ,

z facji węgla

nowej, jak i

mułowoowo-marglistej.

Obserwacje poczyruooe na materiale z

wierceń potwierdzają, że

gatunel.k CaTdioceTas tenuiserratuffl

'(O 'PP.) jest

typowy dla dolnego poziomu

środkowego

oksf, ordu il

łącznie z gatun-

kiem PeTisphinctes (P.) chloroolithicus

I~G li

m

!b.I) może ibyć

uznany

.

za

przewodni dla tego poziomu.

"

Powyżej

omówionego poziomu, w

obrębie gruboławicowych

wapieni, wydziela

się

poziom, w :którym

dominują

amonity

dużych ro~miarów,

przede wszystkim z rod' zaju Perisphinctes. Z pozi'OIllu tego

można wy-

mienić:

PeTisphinctes (Perisphinctes) martelli (O p

p~),

P. (P.) paTandieri L o r., P. (P.) uptcmensis Ar

'k ell, P.

(ATisphinctes) maximus Y. et B., P. (Discosphinctes) lucingensis F a v re, P. (Dichotomosphinctes) dybow-

z W niniejszym opracowaniu ~ędniono tylko te otworywlertnlcze, w kt6rych stra-

tygrafię ustalono na po&ttawie typowych gatunk6w.

(4)

~

.... s..

^~

^....

~

'"

^rn",~ ~

:ln6"'~ ~ 1:1 :1 g.~~'"d

~. ~ ~ ~. ~ ~. ~ ~

~~·l ~

'"

e..~ ::r- ~ ~

i ^go

;:

~. ~

s·

_~

_jf.

_~

a " s.

.... t:>"

e

~ i ~. ~ ^a

^~

g ;;.

^f:'l

~

'" ^e.,<

I

I ___ [ I

I i::

n

Pl ~ ^I Amoeboceras alternans

I '" ~ '" p.. ~ I

Amoeboceras lorioli 1CJl! S: ~

o·

~

:

,1'0 ~ Pl 8 ^Pl ^I

I

Amoeboceras ovale

1'-' (\ I _ _ I

I __ ~--- Cardioceras tenuiserratum

Epipeltoceras ef. uhligi Euaspidoceras baheaui Euaspidoceras ef. nikitini Euaspidoceras oegir Glochiceras cornutum Glochiceras distortum Glochiceras subclausum

: Lissoceratoides sp. sp.

Ochetoceras canaliculatum Ochetoceras hispidum . Perisphinctes antecedens

Perisphinctes berlieri Perisphinctes chloroolithicus Perisphinctes dybowskii

I

Perisphinctes elisabethae Perisphinctes luctńgensis

Perisphinctes martelli Perisphinctes maximus Perisphinctes :ef. marcoui Per~phi~ctes 1flicrobiplex Perisphinctes ef. obliqueradiatus Perisphinctes parandieri Perisphinctes er. paturattensis Perisphinctes rotoides Perisphin~tes trifidus Perisphinctes promiscuus Perisphinctes uptonensis Perisphinctes wartae Perisphinctes cf. virgulatus Perisphinctes ef. richei Proscaphites anar

Sowerbyceras tortisulcatum Taramelliceras callicerum Taramelliceras externnodosum Taramelliceras lori01i Taramelliceras nimbatum Taramelliceras sarasini Taramelliceras szajnochai Taramelliceras różyckii -

lI!l{SA\.OU

n

^e

w

^e,wVI

.

tIl

!.

J i

[-~ ~~

~e =

^~

CoM

8

fi

2.1

>!§

~

:.

~ El o;i=

(Ij

la:

s-t i

^N

=

;-

'. ^=-

~'

t 8'J Ił

.g«

=-~

!.

^Bo

St-

....

;~

~ ~

a::

ⁱ¹⁸

li ₌

&'i

S'

ł

OgI

~ Pl a' ~

j;;'

....

(5)

Oksford (Oxfordian) ^CI> ^Ul ^~^o-g

f ^go

I ^~ ^S'

^~'

I l

^~

^5· ^8: i.~. ~ ~ ~

! ^.[ ~ ^~8,. ^~ ⁼ ^<:

^'i

^g.

^~^Pl^I ^'<^{~ ~}^Pl^I ^•

Aucella' bronni

- - -

Aucella bronni var. lata

- - -

Ctenostreon proboscideum

-.> Entolium demissum

Goniomya ef. matheyi Goniomya ef. literata Gervillia sp.

.~ Gryphaea dilatata

-.> ModJola cancellata

Nanogyra nana

Ostrea (Liostrea) qUtidrangularis Opis sp.

! ^.~ Pholadomya protel

-.> PholadDmya canaliculat~

.~ Pholadomya /aeviscula

PholadDmya cf. paucicosta Pleuromya tellina

- . > - - - _.. Pinna cf. lanceolata

• !"

Trigonia perlata

."

.~ .~ TrigoTlia si gnata

Lacu1wsella . arolica Lacunosellaarolica var;

.. Lacunosella blanovicensis Lacunosella kozlow~kii Lacuiroseila _: _.. \ ';'~~alve~is Lacunosella selliformis

; LacWwsella siemiradzkii

..

- - -

Lacunosella trilobataeformis .. Lacuno~~lla ~~lka

Montic1arella roIlieri

--_.~--- Moniic1arella strioplicaia

- - - - . > - - - Mon/lelarella tri/oboides

.~ Nucieata nucieata

- . > - - - - Sep/aliphoria astferiana

"'"

Terebratula cf. bisuffarcinata

.~---- Terebratula ef. insignis

"'" Terebratella lorleata

"'"

Zeil/eria bucculenta

.~ Zeilleria ef. delmontana

-

Pleurotomaria marginacensis

Pseudomelania sp.

Dorsoserpula crispocristata Cyc10serpula ef. gordialis Tetraserpula tricarinata Plegiocidaris ornata Holectypus sp.

Prosopon sp.

Pentacrinus subteres

19·1 nipJXlg:b'llJjO o8a~lllPO~ .M.9pIBSQ: BI!iJ'Ił;.I2:Al'll.IllS

,

Er

Ul

ii :. ^~.

~ł ł

^!.

1:1 ~.

o ~

... S'

§ !

ł ł ' i _;Os

i;' Iii

!ł ł~

li

_o

III'

"'i

~f i~

~ o

i~ ił

~

'"

.g' p;

t,)

(6)

122

^.^Lidi:~,Ma1inowsk;ą

Tabela 3 Po dział środkowego oksfordu w piiJSCe pozakarpacldej

Subdivision of the Middle Oxfontian bi PolancJ (eicept for the CarpatbiaDs)

Podział Facja węglanowa

I

^Facjamułowcowo-marglista

Sub.division Carbonate facies Marly .~ siltstone facies

(S. Z. Różycki, fauna charakte-

I

fauna charakte-

1948, 1953; .rystyczna Perisphinctidae rystyczna

L. Malinowska characteristic i inne . CiJtdioceratidae

characteristic

1963, 1966) fauna fauna

P. martelli, A·;· altemans, P. wartae, A.ovale, P. uptonensis, A •. subcordatum, P. maximus, A. reichenba-

A. altemans, che~e

poziom (zone) A.ovale, P. parandieri, Amoeboceras P. wartae, sp.

A.

P. cf. microbi-

A.lorioli P. dybowskii, Amoeboceras plex,

Amoeboceras sp. B Perisphinctes

alternttns P. elisabetlrae, Amoeboceras sp. sp.

i T. extemnodoslim, sp. sp.

Perisphinctes

---

T. callicerum.

wartae _przerwa T. różyckii. przerwa

kardiocerasowa T. sEajnochaJ. kardiocerasowa

( Cardioceras _~.chloroolithicus, ( Cardioclras O. CQ1IQ/icu/lt-

gap) P. promiscllU3, ^pp) tum,

---

P. antecedens, C .. tenuiserratum O. hisp/dum, poziom (zone) P. cf. marcoui, C.tenuiserraJ1UTI P. (Perisphlnc-

Perisphinctes P. cf. berlier/. var.,trinoill?sa tes) sp.

chloroolithicus O. canaliculatum, C. 8ChellwJen/ Perisphinctes

i C. tenui8erra- O. hispidum. C.kokeni ^{sp. sp.}

Cardiocerll8 11UTI P.t:IIIlV C. ;;~teid

lenuiserratum Cardioceras .

sp. A i ~

skii S ie m., P. (D.) wartae B u k., i P. (D.) elisabethae R

i li z.Występują takż·e:

Taramelliceras

r6życkii

IM a l i n., T. externnodosum

(D

o r n), T. callicerum

.(0 p p.) i

T. szajnochai

L

e w.

Mniej liczne, ale bardzo

ważne

dla korelacji stratygraficznej

są

ga- tunki rodzaju Amoeboc. eras

(A.

ovale,

A.

alternans, A. lorioli)

występują

ce w górnej

części

tego poziomu. Szczególnie Amoeboceras alternans (B u c h) jest tutaj licmie reprezentowany. O

występowaniu

gatunku Amoeboceras ovale (Q u., raczej w górnej

^części

poziomu PeltOceras trans- versarium wspomina J.

Zno~o

(1900) [przy omawianiu fauny borea·1nej w Jurze

Krakowsko--Częstochowskiej.

IPO

przeanalizowaniu

całej

fauny amonitowej

można przyjąć, że

górny poziom

środkowego

oksfordu

Określić należy

jako poziom Amoeboceras

!

(7)

Stratygr,adiia;!osad6:w ,.Śroqk,owego oksfordu

123

--~---~---

alternans

i

Perisphinctes wartae. W

tym miejscu trzeba z całymnacis

kiem

podkreślić, że

gatunek Perisphinctes (D.) warta e

B

u k. jest prze- wodni dla: 'górnega

poziomuśrodkowegooksiordu,

a nie dla gótnego oksfordu, jak to

przyjmował H.

Salfeld

(1'914),

a

^następnie

inni badacze

.jury ..

Charakterystykę ,środkowego

Oiksfordu: facji

. węglanowej u:zupełnia

fa- una

towal1zysząca

{tatb.

2), wśród

iktórej ciekawe

są

ibrachiopody(Lacuno-' . sella; Septaliphoria, Nucleata, Terebratula,Zeilleria) oraz

małże

(Aucel-

la, Goniomya, Gryphaea, Modiola, Nanogyra, Ostrea, Pholadomya, Pinna).

Ze

ślimaków

repr, ezen'towany jest rod'zaj Pleurotomaria i Pseudomelania, a ponadto

występują.serpule, jeżowce i

prosopony.

Amonitowa fauna zawarta

ząf6WiIlO.

w osadach

mułowcowcHrnarglis

tych, jak

i węglaiIlowychpozwala

w konsekwencji na ustalenie .jednolite- go profilu faunistycznego dla

środkowego

oksf· orduPolski pozakarpac- kiej.

Duże

znaczenie ma tutaj wspólne

występowanie ,w

osadach obu facji przedstawicieli rod'zin Cardioceratidae i Perisphinctidae l(Itab.

3),

jak- kolwiek w odmiennycih, prQPorcjach.

.

O ile w osadach mułowcowo~marglistych przewagę stanowią

Cardioce- ratidae przy macznie mniejszym udziale Perisphinctida: e, to w osadach

węglanowych

sytuacja

pl'zedstawiasię

odwrotnie. Niemniej w obu typach osadów

występują

gatunki wspólne jak: Perisphinctes (Dichotomosphin- ,

ctes)' wartae Bu· k.,

Oc~etoc~ras

canalicula, tum

(lB u

c h)" Ochetocera$

bi(:-

pidum (O p p.), Amoeq,ocera$' alternans

.{Q

'\J,.·),Cardioceras tenuisefTatum

(10

pp.I). ' które

dają

podstawy dla

·

ustalenia jednolitego

,podziału środkoo.

wego oksfo-rdu.

AmoeboCf!ra3 alternam i

Perisohincte3 wa~tae

Per,i3phincte3 chloroOlithtcu3 i

CardWceras. tenuiserratum

lPrzed~tawiony ~~. ~alb~ 3p?"ział. środk~eg?

aks/0)"du

VI

Polsce poza-

ka:r.pacltlęj cpozvralą

na

pr~eśled~e~pe.

tyCh,

zależn.aśCl.

Osdbne oinówienie

należy się tżw.

przerwie !kardiocerasowej stwier- dzonE!jw

osadachfuułł>\vcowo-margIfstych \Środkowego

okSfordu (L. Ma- linowska, 196'6) i

możliwoścfjeflstńienia

w {)sadachtego , wieku w facji

-W'ęglanowej.Dotychczasprzerwa

ta

.została .. ' '

zaOlbserwowana tylko w dwóch profilach'--

Środa

i"Piekary (L. Malinowska;

1900).

W

.

naturalnych

.od$łonięciach ·trudno jest prześledzić tę przerwę .ze wzoględu

na

fragmentaryczność odsłonięć

z

jednęj.

str:ony,

jak~

i

trudności

przy profill()waiIliu

wy8oki~hlŚcian kamieniołomów. -Stwierdżenie jednaIJże

przerwy kairliócerasowej

choc'iażby

w jednym profilu

dajejuź'

pOdsta-

wy do twierdzenia,

że

je, st ona

' możliwa'

w

obrębie

osadów·

węglanowych.

a dalsze wiercenia

pozwolą

tylko na jej

dokładniejsze

om,6wienie.

.

Zakład S tra tygrafld Instytutu Geologieznego 'WarSzawa, ul. Rakowiecka 4

Nade,łano dnia 4 kwie'bnia 1II6'l' r.

(8)

124

. Lidia Malinai.vsIm

PISMIENNICl'WO

BUKOWSKI G. 0(1887) - "Ober die Jurabildungen von Czenstochau in Polen. Beitr.

Pałeont. Oster.-Ungar., 5, p. 75-t1'i11. Wien.

BUKOWY S., SIEWNI AK. A. (~ - Profil jury i kredy w Wierlbce koło Pilicy.

KWart. Igeol., 7, p. ~19, nr 4. Warszawa;

CAlRI!OU

:m.

(191lIlia) - L'Oxf,ordien superreur du synclinal de (Ler,ay - Avon. Extr.

Comp. rendus des 'seances de l'Academi,e d€s Sciences. Ser. II, 262, p. 45-47. iParis.

OARrOU

:m.

~1006b) - Les faunes d'Ammoniłes et lia sedimentation rythmique dans l'Oxfordien superieur du sE!Ull du P.oitou. Trav. Inst. Geol., Faculte des Sciences de 'Poitiers, 7, p. 4flL--łj7.

DADLEZ R., CALliKOWSKA K., DEMBOiWSKA J. 1(11964) - Atlas geologiczny Pol- ski. Zagadnienia stratygrafi<!zno-facjalne. Z. 9 ~ Jura. Inst. Geol.

Warszawa.

DEMBOWSKA J. (19612} - Terrygeniczna facja argowu i rauraku

vi

niektórych obszarach Polski północnej i ;zaćhodniej. Acta geol. pol., Księga Pam.

Iru cżci Prof. J. Samsonowic71a, p. 31~0. Warszawa.

ENAY R., TI'N"TANT H.,' CARIOU

:m.

(1967) - Les faunes oxfordiennes. d'Europe meridionale essai de 2lonation. Colloqu€ 1nrernatiorial du Jurasśique.

(Luxemburg. . . ,. .

LEWIŃSKI J. (1008') - Les depots 'jurassiques pre; la stationChęciny et lenr fawe.

Blill. intern. Acad. Pol., p. 408J---4i46. Cracovie. . '. . . . LEWIŃSKIJ. (100.12) - utwory jurajskie na żachodnim zboczu Gór Świętakrżys

!kich. Spraw. Tow. Nauk. Warsz., 5, p. 501---'566. Warszawa.

MAIJINOWSKA L. (1900) - Fauna malmu w otworze wiertniczym Piekary koło

·Poznania. Kwa.r.t.geol., ł, p. 4~h'j, nr 2. Warszawa.

MALINOWSKA L. (119613) - StratygraIfia oksfordu Jury Częstochowskiej na podstawie amonitów. Pr. Inst. Geol., 36. Warszawa.

MALINOWSIKiA L. (19166) -:- Podsta.wy straty,grąfid 'dOlnego i środkowego ok.sfordu

północnej i p6łnocno-zacho.dniej Polski. Kwart. .geol., 10, p. 786--600, nr 3. Warszawa.

MALINOWSKA L. {1967a) - Uwagi do stratygrafii górnej jw-y pozakarpackiej . w Polsce. Siul. 'l·n~t. Geol., 203, p. 1I15o--11W. Wa1"S7Jawa ..

MALINOWSKA L . (1967b) -Biostratygrąrfia osad6w dolnego i środkowego ,ołtsfor~

du Gór Świętokrzyskich. Biul. Inst. Geol., 209, p. 15s--.1,1~. Warszawa.

PREMI!K J. 1(1933) - Budowa i dzieje geologLczne o!roM,c Częstochowy. W: Zi'emta

c7lęstochowska, 1, p. 177-486. Warszawa.

RÓŻYCKI S. Z. '(1948) - Uwagi o Rhynchonellidach jury górnej Pasma Krakowsko-

-CzęstochoWskiego. lBiul. Państw. Inst. Geol., 42, !p. ~'7. Warszawa.

RÓŻYOKI S. Z. ^{(HI6Ci) -} Górny dogger i doiny malm Jury Kra!kowsko-Częstochow

Sikiej. Pr. Inst. Geol., 17. Warszawa.

RÓŻYCKI S. Z. (1900) - Stratygrafia i zmiany. facjalne najwY'Ższego doggeru i malmu Jury Częstochowskiej. Prz. geal., 8, p. 4!l5>-4!1~, nr 3. WaTszawa.

SAIJFELD H.(11914) - Die· Gliederung ·des Oberen Jura in Nardwesteuropa von Schichten mit Perisphinctes martelli O p P e l ,an aufwarls auf Grund von Ammoni-ten. N. Jb. Min.-Geol. u. Palaont., 37. stuttgart.

SAMSONOWICZ J. ,(<1004;> - Objaśnienie arkusza ogólnej mapy geoiogicznej Polski w skali 1 : 100 000. W,arszawa.

(9)

Streszczenie

125

SIEMIRADZIKI J. >(1.891) - Faunakopalna warstw dksford'Zkich i kimeryd7Jk:ich w ()Ikr~gu krakowskim i przyleg:J:ydhcz~§ciach Kr61estwa Polskiego.

Akad. Umiej., Pam. Wydz. mat.-<przyr., 18. Kralk6w.

SWID.2ll~SKJ: iH. (1001.) - U'twory jurajoskie mi~dzy MalogoszcZll a Czarn/l Nid/l.

Spraw.

panstw.

Inst. Geol., 8, nr 4, ,po 793-849. Woarszawa.

ZNOSKO J. (19512.) - Uwagi 0 oiekt6rych przedstawicielach .!auoy borealnej w ju:- rze kralkowsko-c~stochowskiej. Rocz. Pol. Tow. Geol., 21, !p. 3111--318,

or 3. Krak6w. '

~OSKO J. (19153) - Buidowa geologiczoa okolic Bl~dowa i Niegowooic kolo Olkusza.

Biul. Inst. Geol., 74. Warszawa.

~OSKO J. (11-957) - Rewizja straty,grafii cztert!ch gl~bokich wiercen oa Kujawach.

Biul. Inst. Gt!ol., 105, p. 337-004. Warszawa.

2'JNOSKO J. (Ir!lroo~ - Wst~poy zarys straty,grafii utwor6w jurajskich w pohldniowo- -zachodoiej cz~~ci NizuPolskiego. Kwa,rt. geo!., 3, ,p. 5Ql---r5125, or 3.

Warszawa .

.JlH,a;wr MAJIHHOBCKA

CTPATHrPA~HHCP~KC~P~CKHXOT~O~ no~

(ICPOME KAPIIAT)

.Pe3IOMe

Cpe,l(llooxc4><>p~cme OTJIOJIreBIIJI H3J1eCTBld Ba 6oJIhIIIoit Tepp:B.TOPBlI IIom.~ (q>OMe Kap- naT). EcTecnIe:am.re 06BaJKeBWI npoc.nelICBlI3lTCII TOm.xO Ba reppHToPBll K~OBCXo-BenroHCKOit IOPLl H o6p~BIIJI CseHTOlClIIHCKBX ^r~p.B ,lIJ)yrHX pdOllaX IIoJIbIIIH OT~OJIreBIIJI :noro B03- pacTa 3wIeraIOT no~ DOXPOBOM 60nee MOJIO,ll,LIX DOpO~ H 6LlJIH 06OCHOBaHLl (laYHH~'I"H'£ecm BO !dRom 6ypOBLIX CKBalKHHaX. B Cpe~oxc(lop,n;CKRX OTJIOlKeHWIX IIom.DIH BLl,II;emIIOTCJI ~e

~: aJIeBpOJIHTo-MepreJIRCTaJI H xap60BaTBaJl. IIpHHBMaJr BO BHBMaHHe Heo,lJJI0PO,lJJIoe pa3- BHTHe OriiolireBmt· H CBlI3a.BlILte C 3THM ,lIJ)yme(layBHCTJIIItlCII:He IqnrrePBll, Hoo6xo,lJJIML[M CTaJI

BOnpoc"~eBWI e,lJJIHoro crpa~(lH'ItlCKoro npo(IJiUIJI.

Crpamrpa(lWI cpe,lJJIooxc(lopp;ClI:1lX OTJIo:m:eHHil:, pa3BHTLIX B aJIeBpHTo-MepreJIRCTo:lt (I~

6~ aBTOPOM H3yo1eBa pam.me (JI. MaJIHHOBCKa, 1966). B BaCTOJllI(eit CTan.e aBTOPOM 06CYlK-

~eTC.!l cTpamrpa(lWI H 06lI{ee DO):q)a3~eJIeBlle OTJIO:m:e~ ~,lJJIero oxc(lopp;a IIom:nm (xpoMe KapnaT), Pa3mrn.xx B xap6oBaTHoli 1)la.uuH. Kap60BaTHLIe DOPO~ pacnpOCTpaHeBH B BOCTO'lllOit H nellTpa:ni.Hoit

-.:m.Curx

IIoJII.DIH. B Iq>e~enax ^:noil:~ MOryr 6In"b BLI,l(eJIem.J: ~

rima

nopo~:

nJIRT'IIln.te B3BeCTHSIKH C lI:peMlDlMH' MaCCDBHLIe B3~ C ry6l1:aMH H p;erpH,TOlILIe 113BeCTHJIICH, ry6xOBLIe 6HOrepMl>l HJIlIDPI,IQ,IIorepMam.BJ.Ie, BlIor~'1. ~OJIQMHTB31ilpo~ DOpo~. ^AeTam.-

BaJI ~TPamrpa(lIDl cpe~oxc4Jop~CJmX OTJlOlKelmii:, pa3BIqLlX B xap60BaTHoil: (laI(HH, MOlKeT 6r.m. H3yo1eBa rJIaBBi.xM· 06pa3oM Ba OCHOBalmB: (layBJ.r, OT06paHHo:lt H3 06HalICeHH:it Ba TeppH- TOpIiH KpaxOBCKo-BenroHCKoit IOpliI H 06paMJleHWI CseRTOlClIIHCKRX rop. B, ~YIJfX pajtOHaX lloJII.DIH OTJlOlKeBH!I-:noro B03pacra 6wm BCKpLlTLl 6ypoBi.tM:H ~XHlJl!MH )I(aroca BoM, KOHKOBa BOM, AyryCTonom. TK-S, Bep6xa-Ba-~, llexapLl, Cbpop;a. Ho TOm.KO B ,!(BYX Pa3Pe3lQt OYPO,BLIX CJtBalKHlI CbpOp;a H llexapLl 6LlJ1H BLllIBJIeHLl rOJIOBOHOme, D03BOJI~e xoPPemtP~Ban. cpe,lJJIOOxc(lQPp;cme 30HLl OTJIOJIreHHil: xap60Hilnro:lt H aJIeBpOmO-MepreJIIICToit

ctwnDt

(JI. }4aJIHHO~. 1~6(), 1966).

(10)

126

Lidia Malino'Wska

, " 'B' pe3yJl1;TaTe 3t01'O aMMOIDlTO'BaB' 4Jayua, CO,n;epDInaxCH xaK Jill1lellpeJJHT~Meprelm~

Tax H upoona'l1ri.rx xropiJ,n;ax,:-rio3BOlUIe-r: cOcraBirI'b e,r(Hm.ra:cI>a~ecKHit Dpoq,mn. ,l(J1sI cpeA- HeoxccI>oPAClIlIX OTJIO)Kemdt:.nom.inir": (xpoMe' KaplIat)..' BOJIbm~ 3lIa>reHae, ~ COBMecTHoe paClIpOCTPaHeimeB nopOAax..,::n1rit ~, XOTH B pa3m.xx ccicirilOmemmx,: njii,n;CTaBHri:itettce..

MeitCTB CQI'diocefdfidileH ,"Pe'r'iiphilidiidtie (cI>BI'; 1).EcJIHl D ,~JiHTo.MCPre.nHOn.rx 1I0pOp;ax npe06JIa,t1;aroT Cardioceratidae. ,<npH : 3Harnrrem.Ho' Mem.nieM' ylIaCnmi'erisphinctUJae; to B':xap-

60lIaTI!l.Ix n6pop;ax :Ha6mo,n;ae-tciH oopamoe iBn:eHHe. TeM lie MeHee D (;60m:rimax 1I0p0,n; BCTpe-

'IalOTC1I TaKHe 06D{He BH,IU.I xaK Perisphinctes (DichotomosphineteiJ) -wartae ,Buk., Ochetoceras canaliculatum^c(Bllch), O. hiSpidum (Opp:); Amoeboceras -alterntilts (Qu;),' Cardioceras tellllise-",a·

tum (Opp.), XOTOPLIe MOryr lIoeJIymITb p;mr e,!J,BllOroIio~a3:a:eJIe:aIDI cpe,l(HeoxcpoPAcmx OTJIO- B HTore aBTOPOM npep;naraioiCst' CJIe~e - 30ilLt·

Aim

cpe,D;HOOKcq,opp;cmx oTJlo)KeHHit TIOJIbimi::'

(q;ol.ie

KapnaT): ~ ~ Pe~ispfunctesc:hlorooiithiciif irCardioceras te1lliJse~fatfun, BiiPxWuJ.~ Anioboceras alternans H Perisphirictes wartae. ABi"op; JfORe'fHO, '}'BlI3L01aeTCJ1 J[ 30HllM, BLT,l(eneBBldM C. 3. ~ (1953), a TaJC)Ke AOIIOJIHJIeT HX cI>aynoitCirdiocef/iiidae.

Lidia MALINOWSKA

ST&ATIGBAPBY OFTBB MIDDLE OXFORDIAN Dm'OS1'l1S IN POLAND

~T FOR'THE CARPATIiiAN' ABEA) ... '

Summary

The Middle Oxfordiari deposits are ,known to>'occur within ,a 'Va~t extra-Car- pathian area of Poland. NatUral exposures 'are found. only in ,the CracOw Wieluil Jura Belt;' and within' the mar,ginal area ,of ·the Swi~tokrzyskie'Mts. In the rernilinin-e part -of the extra'-Carpathian area -of Pollind;:depoSlts"ciftliis age occur ,under a cover of <younger formations and are freuently evidenced faunlstically in~numerous

bore holes., Two facies have been distinguished in Poland within -the Middle Ox- rordian 'deposd1As:,· smstcme~-1y andoearbonate· ;fades. On account !)f

a:

different development of the deposits and. concequently, of diMerent faunisticcritei"ia, the elaboration of . a uniformstratigraphical section, appeared to be necessary;

stratigraphy of !the !Middle Oxrfordlan d~jtg developed in a .siltstollle-marly facieswas already earlierela1)orated by the present author ((!L •. Malinowsk;a,- 1966).

This artiole 'deals, with the strlltigraphy of the'Middle OxIfordian deposits: 6f carbonate facies, and the oautbordiscussesagenerall. suibdiv'iJsicm of fue MidWe Oxfordian of the ex·tra-Car.pathian area of Poland. Carbonate deposits occupy the eastern and central areas of the country. Within. thisfacies two rock types may be distinguished:

platy limestones wi-th' :flints and rocky . limestones. with sponges,as well. as detrital limestones, sponge bioberms oOr near-bl00hermal deposits, dolomitic at places. A de- tailed stratigraphy of the Middle Oxlfordian deposits of carbonatefacies may be determined mainly on the Ibasis of the fauna gathered at the e:x.posures in "the area of tbe Cracow-Wieluil Jura Belt, and in the, marginal area ^{Jfthe Swi~tokrzy

skie Mts~ In the remaining regions, deposits:!)f this age were found

In

the followio'g bore holes: Rzadka Wola, K~kowa Wola,Augustopol

TH

5,Wierbka on Pili ca,

P~ekary and Sroda. tIowever ,only in the sections at iPiekuy and 'St-oda were

(11)

Streszczenie

127

determined ce,pbalopods !that ·allow to correlate the Middle Oxfordian horizons between the deposits of 'carbonate and siltstone-ma1"ly Facies 1([... MalinoWlSka 1960, li900).In consequence, the ammonite fauna found in both siltstooe-mal'ly and carbonate deposits ipenn.i'tls 100 estaiblish a uniform If·auni'stic sootion fm the Middle Oxfordian Qf the extra-Oa!l'pathian 8.["ea ,of Poland .. A common Qccurrence of ,the repr,esentatwes of the famdilies' Cardioceratidae arid P~risphinctidae '(';l'.ab1.j)i~ .. ; the deposits of 'both faoies is here, aJltbough in di1iferent propcmtions, of considerable importance. In the isiltstone-marJ.y dea;>osits CardiocerBtidae 'PrwaN, 'lIIIld Perdsphin- ctidaeare less .frequently found, whereas in the loarbonate deposdts flle siltuation changes diametrally. Nevertheless, in both types of deposits 'common species lQ,ccur such as Perisphinctes (Dichotomosphinctes) wartae !B u k., Ochetoceras canaZicuZa;.;.

tum I(B u ch), 0 hispidum (0 pp.), Amoeboceras aZternans (Q u.), Cardioceras tenuiserra~um(lOp

,p.)

'lfuat are':'8 basis 'f,o,l:establl,shmg the uIlliform subdi'VtSion o·f the Middle Oxford1i8n.

The following' are :horizons proposed, by, tbe present author for the Middle Oxfordian deposits of the extra~arpathian area of Poland: lower horizon - Perisphinctes chZorooZUhicusaoo Caroioceras tenuiserratum, and lllPPer hmizon - Amoeboceras aZternans and Perisphinctes wartae. It ,should be .gtr,essed here that the species P. (Dichot.) wartae B u k. is a characteristic form of the upper ho~izon of tlle Middle pxfordian,and not Qf the Upper OxfoMian as it was suggested by H. Salfeld '~191114) ,and by other resarch workers.

Evidently, the author refers to the horizons distmguished by S ..

z.

^R6zyCki

(1953) and completes them with rt'he fauna of Cardioceratidae.