J.M. Dołęga
"Anthropological Congress dedicated
to Aleš Hrdlička - Procedings of the
Authroological Congress Prague and
Humpolec 1969", ed. by V.V.Novotný,
Prague 1971 : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 9/1, 318-320
genetycznych, geo- i astrofizycznych, paleontologicznych itp., a naw et filozoficznych i je d y n ie b ad a n ia in te rd y scy p lin arn e m ogą zapew nić w szechstronność i obiektyw izm jego ujęć.
A nthropological Congress dedicated to A le s H rd licka — Proceedings of th e A n thropological Congress P ra g u e an d H um polec 1969, ed, by
V. V. N ovotny, P ra g u e 1971, 584.
Pozycja ta z a w iera w ypow iedzi stu au to ró w biorących udział w 10 K ongresie A ntropologicznym , k tó ry odbył się w P ra d ze i H um polec. K ongres był pośw ięcony pam ięci A leś H rd lićk i i zgrom adził 109 czyn nych uczestników z 12 krajów .
W in fo rm ac ji te j, po k ró tk ic h danych biograficznych dotyczących A. H rdlićki, podam głów ne zagadnienia i p roblem y poruszone n a K on gresie, a u ję te tem atycznie w siedm iu częściach.
A. H rd lićk a (ur. 29.03.1869, zm. 5.09.1943) w yem igrow ał z Czecho słow acji do S tanów Zjednoczonych, gdzie ukończył stu d ia ze stopniem d o k to ra m edycyny. O d ro k u 1903 był k iero w n ik iem działu antropologii fizycznej w N atio n al M useum w W ashingtonie, oraz w ykładow cą a n tro pologii fizycznej n a uniw ersytecie w W aszyngtonie, pierw szym preze sem A m erykańskiego T ow arzystw a A ntropologii Fizycznej i założycie lem czasopism a „A m erican J o u rn a l of P h y sica l A nthro p o lo g y ”. P o d e j m ow ał liczne ekspedycje badaw cze n a te re n ie A m eryki, Azji, A fryki, Europy Z achodniej. O publikow ał ponad 300 ro zp raw z zakresu a n tro pologii, k tó re zaw ierały m iędzy innym i w y niki b a d a ń licznych szczepów In d ia n dziś ju ż n ieistniejących, a ta k że te o rie dotyczące praczłow ieka n a te re n ie A m eryki oraz h isto rię za lu d n ien ia tego k ontynentu.
P ierw sza g ru p a tem ató w (17—61) o b ejm u je odczyty dotyczące ży cia, działalności, p rac y n aukow o-badaw czej A. H rdlićki i ch a ra k te ry z u jące go ja k o człow ieka i naukow ca. P o d k reśla się także znaczenie jego działalności dla czechosłow ackiej antropologii k u ltu ro w ej. O m ów iono tu ta j rów nież te o rię pochodzenia In d ia n am ery k ań sk ich z C en traln ej i w schodniej Azji. P o d staw ą tej teorii są liczne podobieństw a fizyczne i psychiczne pom iędzy populacjam i zam ieszkującym i W schodnią Sy berię, Tybet, M ongolię, M andżurię a północn o -am ery k ań sk im i In d ia nam i czerw onym i.
D ruga g ru p a te m ató w (65—114), w k tó rej zam ieszczono siedem od czytów, o b ejm u je zagad n ien ia z zakresu ogólnej antropologii. Są to: p o trzeb a kom pleksow ych studiów n ad g atu n k iem lu d z k im ; w pływ śro dow iska n a procesy w człow ieku i u w yższych ssaków ; znaczenie b a d ań z dziedziny antropologii fizycznej dla życia i zdrow ia człow ieka oraz p roblem u p ra w ia n ia antropologii in te g raln e j. N a szczególną uw agę
zasługuje odczyt A. K. G hosha z C alcuty, „ In d ia an d th e E volution of M an”. A rty k u ł o p arty n a obszernej lite ra tu rz e p rze d m io tu p rez en tu je ew olucję człow ieka w jego w czesnej fazie. C zynniki ja k ie w pływ ały n a zm ianę w łaściw ości organizm ów a u to r te n dzieli n a biologiczne (organiczne) i b eh a w io raln e lub k u ltu ro w e albo superorganiczne. A utor za jm u je się zagadnieniem narzędzi, ich używ alnością i p ro d u k cją oraz znaczeniem ja k ie spełniły w procesie hom inizacji. P o d aję c h a ra k te ry stykę i system atyzację D ryopithecinae. P o d k re śla znaczenie b ad a ń w y kopaliskow ych n a te re n ie A zji dla w y ja śn ia n ia pro b lem u hom inizacji. Z agadnienie ontogenezy stanow i ogólny te m a t 12 odczytów zam iesz czonych w trzeciej części sp raw o zd an ia (114—195). A utorzy zajm u ją się głów nie zagadnieniem dojrzałości dzieci, zw łaszcza w iekiem , w k tó ry m tę dojrzałość osiągają i czynnikam i, k tó re w p ły w ają n a przyspiesze n ie lub opóźnienie w ieku dojrzałości. Do takich czynników zaliczają, obok dziedzicznych, czynniki środow iskow e, a w nich : w a ru n k i klim atyczne, ku ltu ro w e, socjalno-ekonom iczne, dom ow o-rodzinne, psychologiczne, so cjalne. Rozwój fizyczny dzieci opracow ano n a obszernym m a teria le staty sty czn y m ; zostały zbadane dzieci w w iek u od 6 do 18 la t w Cze chosłow acji i w w iek u 11—12 la t w Tunisie.
W części czw artej (198—298) zebrano 11 odczytów, w których po inform ow ano o w y n ik ach b ad a ń antropologicznych n ad człow iekiem do rosłym . Treść w szystkich arty k u łó w sku p ia się w okół fizycznego rozw oju organizm u ludzkiego w zależności od d ziała n ia różnych czynników . J e d nym z ta k ich czynników sprzyjających rozw ojow i fizycznem u organizm u je st czynne u p ra w ia n ie sportu. B ad an ia w ykazały, że w zależności od rod zaju u p raw ianego sp o rtu ro zw ija ją się różne części organizm u. B a d a n ia przeprow adzone n a pracow nicach zatru d n io n y ch w przem yśle w y kazały, że ty p p rac y zaw odow ej, a zw łaszcza pozycja organizm u w czasie je j w y k onyw ania m a ogrom ny w pływ n a rozw ój danego organizm u. P odkreślono, że n a ak ty w n y udział w sporcie czy p rac y zaw odow ej m a ją w pływ nie tylko ze w nętrzne czynniki fizyczne ale i fizjologiczne, psychologiczne, socjologiczne.
N ajobszerniejsza część p ią ta (299—446) zaw iera 20 odczytów z za k resu stosow alności w yników b ad a ń antropologicznych w m edycynie. Wśród licznych problem ów poruszonych w tej części należy zasygnali zow ać zagadnienie w spółpracy m iędzy antropologam i a le karzam i-spec- ja listam i. W spółpraca ta w idoczna je st w leczeniu chorób dziecięcych, dzieci opóźnionych w rozw oju um ysłow ym , w zakresie rozw oju fizycz nego i seksuologii.
Z zak resu antropologii etnicznej zaprezentow ano pięć odczytów za m ieszczonych w części szóstej om aw ianego sp raw o zd an ia (447—477). O m ów ione są: zag ad n ien ie podstaw y k lasy fik acji ra s w g atu n k u ludz- v im , k tóre są u ję te w w ielkie g ru p y : au stralo id aln ą, negróidalną, m
ongo-loidalną, eu ro p o id aln ą ; zagadnienie funk cjo n aln o ści płuc w re la cji do m orfologii ciała u m łodych i dorosłych eg ip cjan ; ukazan e je st zróżni cow anie m orfologiczne nubijeżyków ; zasygnalizow ano problem endoga- m icznych m ałżeń stw w N ubii i ich znaczenie dla p o pulacji oraz sp ra w ozdanie z b ad a ń serologicznych i n ad kolorem skóry prow adzonych
w ce n traln e j T anzanii.
O sta tn ia część (479—i566) ob ejm u je 12 odczytów z zakresu b ad a ń antropologicznych prow adzonych w okresie historycznym i p rze d h isto rycznym . N a szczególną uw agę zasługuje a rty k u ł I. S chw idetzky’ego om aw iający m etody statystyczne stosow ane w b ad a n ia ch antropologicz nych w okresie przedhistorycznym . Do p rek u rso ró w , którzy stosow ali m etody staty sty czn e w antropologii zaliczono: J. Czekanow skiego, i A. W anke.
Z polskich antropologów w K ongresie udział w zięli: T. M ichalski, A. W iercińska, A. W ierciński, F. W okroj.
O m aw ian a p u b lik a cja je st bogatym źródłem in form acyjnym nie tylko dla antropologów ale rów nież dla lekarzy, psychologów, teoretyków sp o rtu i tych, k tórzy in te re su ją się ontogenezą i filogenezą człow ieka w płaszczyźnie n a u k przyrodniczych. P onadto czytelnik znajdzie n a j now szy w ykaz lite ra tu ry dotyczący w ym ienionych zagadnień, chociaż nie w szystkie zam ieszczone w sp raw o zd an iu p race m iały dołączoną bibliografię.
J. M. Dołęga
A na lecta Cracoviensia, K raków , tom I, 1969, s. 461 (skrót: AC I); tom
II, 1970, s. 457 (skrót: AC II); Logos i Ethos, K rak ó w 1971, s. 410 (skrót: LE)
1. W trzech pokaźnych tom ach K rakow ski O ddział Polskiego T ow a rzy stw a Teologicznego zaprezentow ał in te resu ją cy dorobek naukow y k il ku o statn ich lat, św iadczący o n iesłabnącej żyw otnośoi najstarszego pol skiego ośrodka teologiczno-filozoficznego.
D w a tom y A na lecta C racoviensia z a w ierają a rty k u ły z zakresu filo zofii, teologii, p ra w a kanonicznego i h isto rii Kościoła. A utoram i są w w iększości p rzedstaw iciele środow iska krakow skiego, choć nie b ra k i p rzedstaw icieli środow iska lubelskiego i w arszaw skiego. In teresu jąco p rze d sta w ia się dział spraw ozdań, in fo rm u jąc y o naukow ych sym po zjach odbytych w o statnich la tac h w K rakow ie. Tom II pośw ięcony je st pam ięci ks. prof, d ra W ładysław a W ichra zm arłego 15 listo p ad a 1969 r. Ju b ileu sz 50-lecia pracy n aukow o-dydaktycznej prof. W ichra obchodzo
