Polsko-niemiecka Konwencya Górnośląska zawarta w Genewie dnia 15. maja 1922 r.

POLSKO-NIEMIECKA

f

KONWENCYA GÓRNOŚLĄSKA

ZAWARTA W GENEWIE

DNIA 15. MAJA 1922 r.

BYTOM G. Ś.

NAKŁADEM I CZCIONKAMI „KATOLIKA"

SPÓŁKI WYDAWNICZEJ Z OOR. ODPOW.

POLSKO-NIEMIECKA

KONWENCYA GÓRNOŚLĄSKA

ZAWARTA W GENEWIE

DNIA 15. MAJA 1922 r.

BYTOM G S.

NAKŁADEM 1 CZCIONKAMI „KATOLIKA“

SPÓŁKI WYDAWNICZE! Z OGR. ODPOW.

'

A 6*4 KATOWKEC!

•>?

NIEMCY

z jednej strony, POLSKA

z drugiej strony,

W celu ustalenia na Górnym Śląsku ustroju, zgodnego z postanowieniami, zawartemi w arty­

kule II decyzyi Konferencyi Ambasadorów z dnia 20. października 1921 roku, a zmierzającemu do za- warowania, dla wspólnego dobra, ciągłości życia gospodarczego na Górnym Śląsku, oraz ochrony mniejszości,

mianowały swymi pełnomocnikami:

Niemcy: pana Eugeniusza Schiffer a, 3 Jego Ministra Rzeszy Niemieckiej,

Polska: pana Kazimierza Olszowskiego, Ministra Pełnomocnego,

którzy, po wymianie pełnomocnictw, uznanych za sporządzone w dobrej i należytej formie, zgodzili się, pod przewodnictwem pana Feliksa Calondera, byłego Prezydenta Konfederacyi Szwajcarskiej, wyznaczonego przez Radę Związku Narodów na Przewodniczącego Rokowań polsko-niemieckich, na postanowienia następujące:

CZĘŚĆ I.

Postanowienia ogólne.

TYTUŁ I.

USTAWODAWSTWO.

Artykuł 1.

§ 1.

1. O ile zmiana suwerenności nie pociąga za so­

bą innych następstw, przepisy prawa materyalnego, obowiązujące w dniu zmiany suwerenności na pol­

skiej części obszaru plebiscytowego, pozostają tam

— ze zmianami, które mogłyby wyniknąć z przej­

ścia suwerenności — w mocy na okres lat 15-u.

2. Postanowienia ust. 1-go odnoszą się w szcze­

gólności do przepisów z dziedziny górniczej, prze­

mysłowej lub handlowej, lub z dziedziny ustawo­

dawstwa w przedmiocie pracy, włączając w to sy­

stem inspekcyi.

3. Do ustawodawstwa w przedmiocie pracy, w rozumieniu poprzedniego ustępu, zalicza się posta­

nowienia, regulujące sprawę pośrednictwa pracy, sprawę warunków pracy, z uwzględnieniem słusz­

nego rozdziału zaofiarowanej pracy w celu uprze­

dzenia bezrobocia oraz przepisy, dotyczące mocy o- bowiązującej uchwał sądów rozjemczych, jak rów­

nież i postanowienia z dziedziny organizacyi pra­

cy. Do prawodawstwa pracy należą dalej przepisy, w myśl których pewne kwestye, dotyczące prawa o pracy, winny być regulowane przez komisye pary- tetyczne pracodawców i pracobiorców, przepisy o udziale inwalidów oraz kalek przy regulowaniu spraw, ich dotyczących, wreszcie postanowienia o

6

pomocy dla warstwy robotniczej oraz dla bezrobot­

nych.

§ 2.

1. Jednakowoż Polska będzie mogła w ciągu wymienionych 15-u lat zastąpić obowiązujące po­

stanowienia prawa materyalnego innemi postano­

wieniami, mogącemi być zastosowanemi na całym jej obszarze. Nowe postanowienia w przedmiocie ustawodawstwa, dotyczącego rozdziału ziemi oraz ustawodawstwa pracy winny, z uwagi na swoją treść, móc zastąpić postanowienia obowiązujące.

2. Ponadto Polska będzie miała prawo:

1° nie uwłaczając przepisom zdania 2-go, ust.

1-go paragrafu niniejszego, dostosować istniejące postanowienia do położenia ekonomicznego oraz do przyszłego rozwoju Górnego Śląska polskiego, szanując przytem podstawowe zasady, na których postanowienia te są oparte;

20 nie uwłaczając przepisom zdania drugiego ust. 1-go paragrafu niniejszego, zastąpić nowemi przepisami postanowienia, dotyczące organiza- cyi, kompetencyi oraz procedury administracyj­

nej i sądowej, jak również postanowień obecnego śląskiego prawodawstwa prowincyonalnego;

3° wprowadzić na Górnym Śląsku pok':im zmiany, które Niemcy uznają za właściwe zasto­

sować na niemieckiej części obszaru plebiscy­

towego.

§3.

Ustawy, ogłoszone po dniu 10. lutego 1920 r., ja^

koteż odnoszące się do nich przepisy dodatkowe i wykonawcze, będą uważane, w myśl § 1-go niniejsze­

go artykułu, za obowiązujące tylko wówczas, ?dy stosownie do ust, 3-go § 3-go Aneksu do art. 88-go Traktatu Wersalskiego, ustawy te zyskały aproba­

tę Komisyi Międzysojuszniczej. Jest bez znacze­

nia, czy aprobata była wyraźną, to jest wynikaiacą z postanowienia Komisyi Międzysojuszniczej, ogło­

7

szonego w „Journal Officiel de la Haute Silesie”, czy też aprobata była milczącą, to jest wynikającą z pozytywnych niedwuznacznych czynów tejże Ko- misyi.

Przepisy ustaw polskich, stanowiące, że ustawy § 4.

te zyskują moc na Górnym Śląsku polskim od chwili zmiany suwerenności, pozostaną bez skutku o tyle i tak długo, o ile i jak długo przepisy te odno­

szą się lub odnosić się będą do postanowień, któ­

rych wejście w życie byłoby przeciwne postano­

wieniom niniejszej Konwencyi.

Artykuł 2.

§ 1.

1. W razie sporu co do tego, czy postanowie­

nia, wymienione w zdaniu 2-em, ust. 1-go § 2-go, art. 1-go, mogą lub nie mogą zastąpić postanowień obowiązujących, przedstawiciel Państwa niemiec­

kiego może w ciągu dwóch miesięcy od dnia ich ogłoszenia zażądać, aby Komisya Mieszana zdecy­

dowała, czy spór nadaje się do przedłożenia go Sta­

łemu Trybunałowi Sprawiedliwości Międzynarodo­

wej. Rząd niemiecki będzie mógł przedłożyć sprawę Stałemu Trybunałowi w terminie dwóch miesięcy, li­

cząc od dnia decyzyi Komisyi Mieszanej, jeżeli ta uzna spór za nadający się do przedłożenia go te­

muż Trybunałowi.

2. Jeżeli Stały Trybunał Sprawiedliwości Mię­

dzynarodowej zadecyduje, że zakwestyonowane po­

stanowienia nie mogą zastąpić postanowień obowią­

zujących, Rząd polski obowiązany będzie zarządzić środki w celu zniesienia lub zmiany zakwestyono- wanych postanowień.

3. Dopóki postanowienia, o których mowa. nie zostaną zniesione lub zmienione, nawet Trybunał Rozjemczy nie będzie władnym badać, czy posta­

nowienia te są sprzeczne z stypulacyami art. 1-go

8 , §2-

Poza przepisami § 1-go żadna instancya m ę- dzynarodowa, nawet w drodze ewokacyi, nie bę­

dzie władną badać kwestyi, czy postanowienia, w y- dane przez Polskę, zgodne są z stypulacyami art. 1.

Artykuł 3.

Wszelki spór, który powstałby w okresie 15 u lat pomiędzy układającemi się Stronami w przed­

miocie zarządzeń ustawodawczych jednej z nich, które odnosiłyby się do towarzystw lub przedsię­

biorstw przemysłowych lub handlowych i które w sposób, sprzeciwiający się słuszności, ograniczały­

by swobodę tychże towarzystw lub przedsiębiorstw w dziedzinie obywatelstwa ich personału, ich ad­

ministratorów oraz kapitałów, będzie mógł być przedłóżmy przez zainteresowany Rząd Radzie Li­

gi Narodów — której ewentualną decyzyę układają­

ce się Strony uszanować z góry się zobowiązują.

TYTUŁ II.

OCHRONA PRAW NABYTYCH.

Artykuł 4.

1. Nie uwłaczając przepisom art. 256-go Trak­§ 1.

tatu Wersalskiego, Niemcy i Polska uznają i usza­

nują na częściach obszaru plebiscytowego, im przy­

znanych, prawa wszelkiego rodzaju, a mianowicie koncesye i przywileje, nabyte przed zmianą suwe­

renności przez osoby prywatne, towarzystwa lub osoby prawne, a to w granicach ustaw, odnoszących się do wyżej wymienionych praw, oraz zgodnie z następującemu postanowieniami.

2. W ciągu sześciu miesięcy, licząc od dnia zmiany suwerenności, Polska władną będzie uchylić koncesye i przywileje, nadane po 20-ym październi­

ka 1921 r„ gdy posiadacz ich nie będzie w stanie,

o

na żądanie właściwych władz polskich, wykazać, że rzeczone koncesye i przywileje zostały imi na­

dane w warunkach praworządnej administracyi.

§2.

Przy uznaniu i uszanowaniu praw nabytych przestrzegane będą w szczególności zasady nastę­

pujące :

1° Zarządzenia, wydane poza ogólnem ustawo­

dawstwem, są niedopuszczalne, jeżeli nie stosują się również do obywateli państwa, które je wydało;

2° Prawo dochodzenia swych praw, to jest pra­

wo udawania się pod opiekę sądów zwyczajnych, sądów administracyjnych oraz pod opiekę właści­

wych władz orzekających, nie będzie mogło być znoszone przez zmiany ustawodawcze;

3° Jeżeli koncesye lub przywileje, zezwalające na założenie lub dotyczące urządzeń, warsztatów pracy, zakładów lub przedsiębiorstw, położonych na obszarze plebiscytowym, lub też mających być tam, że założonymi, jakoteż koncesye i przywileje, odno­

szące się do innych przedmiotów, położonych na tymże obszarze (koncesye lub przywileje lokalne), lub też jeżeli prawa podmiotowe, które nie wynika ją z koncesyi, jako to wierzytelności, dla których choćby jedno z wymienionych w § 269 Niemieckiego Kodeksu Cywilnego miejsc świadczenia znajduje się na obszarze plebiscytowym — zostaną zniesione lub uszczuplone przez zastosowanie ustaw ogólnych lub też innych postanowień — wówczas Państwo, które ustawy te zastosuje lub postanowienia te wyda, o- bowiązane będzie do wypłaty pełnego odszkodowa­

nia. Przepis ten nie stosuje się do chwilowych ogra­

niczeń, którym, według obowiązujących ustaw, obo­

wiązanym jest poddać się każdy posiadacz prawa.

Do „koncesyi i przywilejów lokalnych” zalicza się w szczególności: koncesye na założenie lub do­

tyczące urządzeń, warsztatów pracy, zakładów i przedsiębiorstw, przywileje na wyłączne wykony­

wanie pewnego zawodu, lub też przywileje prze-

10

myślowe, przywiązane do danego gruntu, koncesyc na koleje o tor,ze normalnym i wąskotorowe, kon- cesye, dotyczące korzystania z biegu wody, konce- sye i przywileje, dotyczące prowadzenia aptek, pra­

wa, wynikające z koncesyi na dokonanie wywłasz­

czenia lub też z koncesyi na własność górniczą, a to łącznie z koncesyami okręgowemi, wreszcie pra­

wa, wynikające z wniosku o nadania górnicze, jak również przywileje na eksploatacyę pokładów.

4° Aprobaty, wydane lekarzom, dentystom i we­

terynarzom, licencye na wykonywanie zawodu po­

bożnej, geometry i miernika górniczego oraz zawo­

du kowala, uprawnionego do kucia koni, traktowa­

ne będą w ten sam sposób, co koncesye i przywi­

leje lokalne, jednakże tylko wówczas, gdy zawody te wykonywano na obszarze plebiscytowym przy­

najmniej od 1-go stycznia 1922 r. aż do chwili zmia­

ny suwerenności.

§3/

1. O ile w chwili zmiany suwerenności prawa podmiotowe lub wierzytelności, dla których chociaż­

by jedno z miejsc świadczenia, wymienionych w § 269 Niemieckiego Kodeksu Cywilnego, znajduje się na obszarze plebiscytowym, będą stwierdzone lub uznane na mocy ostatecznych i ulegających wyko­

naniu wyroków lub decyzyi niemieckich sądów zwyczajnych, sądów handlowych, sądów przemy­

słowych, cechowych sądów polubownych lub roz­

jemczych sądów w materyi dzierżaw — wyroki i decyzye te ulegać będą wykonaniu zarówno na Górnym Śląsku polskim jak i w Rzeszy niemieckiej.

Przepis ten obowiązuje również odnośn-e do Innych tytułów wykonawczych, dotyczących praw i wie­

rzytelności wyżej wymienionej natury, jednakowoż tylko o tyle, o ile, w myśl ustaw proceduralnych, ty­

tuły te pod względem przymusowego wykonania posiadają tę samą wagę, co wyroki. Wyjątek sta­

nowią: wyroki i decyzye, stwierdzające prawa lub

- I]

wierzytelności wyżej wymienionej natury, o ile stały się one prawomocne i ulegające wykonaniu dopiero po 31-ym grudnia 1921 r. W wypadkach tych sto­

sowane będą przepisy prawne, dotyczące wykony­

wania wyroków sądów zagranicznych.

2. Klauzule egzekucyjne wydaje sekretarz są­

du, w którym przechowany będzie tytuł oryginalny lub też wydaje je notaryusz, który sporządził akt.

Klauzula egzekucyjna lub też wzmianka dodatkowa winna stwierdzać, że tytuł ulega wykonaniu zarów­

no na Górnym Śląsku polskim jak w Rzeszy nie­

mieckiej. Dłużnik, który twierdzi, że klauzula egze­

kucyjna lub wzmianka dodatkowa, w myśl przepi­

sów niniejszej Konwencyi, nie powinna była być wydaną, będzie mógł zwrócić się stosownie do § 766 Niemieckiej Procedury Cywilnej do sądu, w któ­

rego obwodzie żądane jest wykonanie wyroku.

Specyalny układ w materyi bieżących spraw sądo­

wych określi, jaki sąd będzie właściwy w innych sporach, wynikających z postępowania egzekucyj­

nego w razie, gdyby trybunał, który poprzednio był właściwy, przestał istnieć.

§ 4.

Osoby prawne, których siedziba, wskutek zmia­

ny suwerenności, znajduje się na obszarze nie nie­

mieckim, zachowają niemniej swą osobowość prawną.

§ 5.

1. W ciągu sześciu miesięcy od zmiany suwe­

renności nawiązane zostaną rokowania w kwestyi dalszej działalności niemieckich towarzystw ubez­

pieczeń na Górnym Śląsku polskim, oraz polskich towarzystw ubezpieczeń na Górnym Śląsku nie­

mieckim.

2. Gdyby rokowania nie dały wyniku, oba Rzą­

dy będą mogły uciec się do decyzyi arbitra w spra­

wie, czy towarzystwa ubezpieczeń czynne na te- rytoryum plebiscytowem w dniu zmiany suweren-

12

ności, posiadają w myśl §§ l-go i 2-go niniejszego artykułu, prawo nabyte na kontynuowanie swej działalności na obszarze plebiscytowym bez ogra­

niczeń. Pan Feliks Calonder, były Prezydent Kon- federacyi Szwajcarskiej, Prezydent rokowań polsko- niemieckich, proszony będzie o wydanie wyroku w charakterze arbitra.

3. Strony układające się zezwolą na to, aby to­

warzystwa ubezpieczeń kontynuowały swą działal­

ność bez ograniczeń aż do zakończenia rokowań, a gdyby te ostatnie nie dały wyniku, aż do wyroku arbitra. Towarzystwa te będą mogły, między in- nemi, prolongować polisy asekuracyjne i zawierać nowe umowy. Osoby powołane do kontroli, lub też do ustalania wysokości strat, otrzymywać bę­

dą bez zwłoki paszporty oraz niezbędne wizy, chyba, że poważne względy osobiste stanęłyby na prze­

szkodzie udzieleniu zezwolenia na ich przyjazd.

1. Hypoteczne banki niemieckie będą miały pra­i 6.

wo nabywać nieruchomości na Górnym Śląsku pol­

skim, bez obowiązku składania w tej mierze spe- cyalnych podań, we wszystkich tych wypadkach, gdy nabycie nieruchomości będzie niezbędne w ce­

lu uniknięcia strat z tytułu hypotek, należących do tychże banków w dniu zmiany suwerenności.

2. Banki hypoteczne obowiązane będą zawiada­

miać urzędownie Województwo Śląskie o swoim za­

miarze nabycia nieruchomości, komunikując wyso­

kość wierzytelności, procentów i kosztów. Jeżeli nieruchomość wystawiona jest na licytacyę, notyfi- kacya ta uczyniona być winna przynajmniej na mie­

siąc przed dniem iicytacyi.

3. W celu niedopuszczenia do nabycia danej nieruchomości przez bank hypoteczny, Rząd polski władnym będzie w terminie miesięcznym, licząc od wymienionej wyżej notyfikacyi urzędowej, wypłacić bankowi jego wierzytelność wraz z procentami i

kosztami i w takim razie wierzytelność wraz z hy- poteką przejdzie na rzecz Państwa Polskiego.

Artykuł 5,

Trybunał Rozjemczy rozstrzygnie wprost na żą­

danie posiadacza prawa pytanie, czy i w jakiej roz­

ciągłości odszkodowanie za zniesienie lub uszczu­

plenie praw nabytych winno być przez Państwo wypłacone.

TYTUŁ III.

WYWŁASZCZENIE.

Artykuł 6.

Polska może wywłaszczyć na Górnym Śląsku polskim, stosownie do przepisów zawartych w ar­

tykułach od 7 do 24-go, przedsiębiorstwa należące do wielkiego przemysłu, włączając w to i pokłady, oraz wielką własność rolną. Pozatem, majątki, pra­

wa i interesy obywateli niemieckich lub towa­

rzystw, kontrolowanych przez obywateli niemiec­

kich, nie mogą być likwidowane na Górnym Śląsku polskim.

DZIAŁ 1.

Wielki przemysł.

Artykuł 7.

W ciągu lat 15-u od chwili zmiany suwerenno­

ści, Polska będzie mogła, stosując się do przepisów art. 92 i 297-go Traktatu Wersalskiego, wywłasz­

czyć przedsiębiorstwa, należące do wielkiego prze­

mysłu, które w dniu 15-go kwietnia 1922 r. stanowi­

ły własność obywateli niemieckich lub też towa­

rzystw, kontrolowanych przez obywateli niemiec­

kich, jeżeli, na żądanie Rządu polskiego, zarządze­

nie takie uznane zostało przez Komisyę Mieszaną za niezbędne do zapewnienia utrzymania eksploa- tacyi.

14 Artykuł 8.

1. Po upływie 15-u lat, licząc od chwili zmiany suwerenności, Polska będzie mogła, stosując się do przepisów art. 92 i 297-go Traktatu Wersalskiego, wywłaszczyć przedsiębiorstwa należące do wiel­

kiego przemysłu, które w dniu 15-go kwietnia 1922 r. oraz w chwili notyfikacyi (art. 10) stanowią własność obywateli niemieckich lub też towarzystw kontrolowanych przez obywateli niemieckich.

2. Nie ulegają, jako takie, wywłaszczeniu: ak- cye i udziały spółkowe, udziały w kopalniach oraz analogiczne tytuły udziałowe w przedsiębiorstwach lub pokładach.

Artykuł 9.

§ 1.

Pod wielkim przemysłem rozumieją się w poję­

ciu art. 6 do 23-go:

1° kopalnie, pokłady, wysokie piece, zakłady metalurgiczne (Hüttenwerke), fabryki materyałów wybuchowych i prochu;

2° inne przedsiębiorstwa przemysłowe, które zatrudniają przeciętnie przynajmniej 600 robotni­

ków. Za podstawę obliczenia służyć będzie liczba robotników, zatrudnionych przeciętnie w ciągu roku;

3° następujące przedsiębiorstwa przemysłowe, nawet jeżeli zatrudniają przeciętnie mniej niżeli 600 robotników, byleby w każdym poszczególnym wy­

padku uważane być mogły, według pojęć i zwycza­

jów handlowych, za należące do wielkiego przemy­

słu: fabryki przerabiające derywaty węgla, fabryki, których głównym celem jest wyrób koksu, fabryki brykietów, fabryki nawozów sztucznych, fabryki i rafinerye olejów i smarów, fabryki obrabiające i wykończające metale, centrale elektryczne, dostar­

czające prądu innym osobom lub przedsiębiorstwom w celach zarobkowych.

15

§2.

1. Dla ustalenia, które przedsiębiorstwa prze­

mysłowe należą w rozumieniu 1. 2 i 3-ej § I niniej­

szego artykułu do zakresu wielkiego przemysłu, miarodajnym jest stan danego przedsiębiorstwa w

1921 r.

2. Przedsiębiorstwa, należące do tego samego właściciela, uważane będą jako stanowiące jedno przedsiębiorstwo wówczas, gdy są one nietylko nawzajem z sobą związane finansowo, lecz również połączone więzami wewnętrznej zależności gospo­

darczej.

Tego rodzaju łączne przedsiębiorstwa należą do kategoryi wielkiego przemysłu:

1° jeżeli jedno z przedsiębiorstw, które je sta­

nowią, należy do kategoryi pierwszej, wymienio­

nej w § 1-ym;

2° bądź, jeżeli ogólna ilość robotników zatru­

dnionych w łącznem przedsiębiorstwie przekra­

cza przeciętnie 600;

3° bądź, jeżeli dane przedsiębiorstwo z uwa­

gi na jego łączność z innemi winno być uważane za należące do kategoryi trzeciej, wymienionej w

§ 1-ym.

3. Wywłaszczenie obejmuje przedsiębiorstwo łączne w całości, jeżeli decyzya nakazująca wy­

właszczenie, inaczej nie stanowi.

1. Wywłaszczenie obejmuje przynależności w pojęciu §§ 97 i 98-go Kodeksu Cywilnego Niemiec­

kiego. '

2. Własność rolna przeznaczona głównie dla za­

spakajania potrzeb przedsiębiorstw, należących do wielkiego przemysłu (gospodarstwa mleczne, eks- ploatacya lasów, itp.), uważane są w pojęciu arty­

kułu niniejszego, jako stanowiące część przedsię­

biorstw, których potrzeby zaspakajają.

16 Artykuł 10.

1. Jeżeli Rząd polski pragnie wywłaszczyć przedsiębiorstwo należące do wielkiego przemysłu, obowiązany jest zanotyfikować to właścicielowi przedsiębiorstwa pomiędzy 1-ym lipca 1937 r., a

1-ym lipca 1939 r.

2. Wywłaszczenie winno być wykonane w czte­

ry lata, licząc od dnia notyfikacyi.

3. Jeżeli notyfikacya nie została uczyniona w terminie, przewidzianym w ustępie 1-ym, lub jeżeli wywłaszczenie nie jest przeprowadzone w terminie, przewidzianym w ust. 2-im, wywłaszczenie stoso­

wane być nie może.

Artykuł 11.

Właściciele przedsiębiorstw, należących do wielkiego przemysłu, mogą do dnia notyfikacyi roz­

porządzać swobodnie swoją własnością oraz ob­

ciążać ją na podstawie ustaw ogólnych.

DZIAŁ 11.

Wielka własność ziemska.

Artykuł 12.

1. Polska może wywłaszczyć własności rolne, obejmujące przynajmniej 100 hektarów przestrzeni użytkowej (nazwanej wyżej wielką własnością rol­

ną), które należały w dniu 15-ym kwietnia 1922 r.

oraz w dniu notyfikacyi (art. 15-y) do obywateli niemieckich, nieposiadających prawa zachowania zamieszkania na Górnym Śląsku polskim (artykuły 40 do 42-go), lub też do towarzystw, kontrolowa­

nych przez takich obywateli niemieckich. Przy u- staleniu własności rolnych, o których mowa, wzię­

ty będzie za podstawę obszar ich w dniu 15-go

kwietnia 1922 r. c

2. Gdy las stanowi część wielkiej własności rol­

nej, będzie mógł być wywłaszczony łącznie z tą własnością, jeżeli, zdaniem Komisyi Mieszanej, wy-

17

wlaszczenie to jest niezbędne dla eksploatacyi rol­

nej majątku, lub też, jeżeli las, po oddzieleniu go od wywłaszczonych gruntów, nie mógłby być racyonal- nie eksploatowanym według swego poprzedniego przeznaczenia.

Artykuł 13.

1. Polska będzie mogła wywłaszczyć trzecią część ogółu gruntów na Górnym Śląsku polskim, ulegających wywłaszczeniu w myśl przepisów ni­

niejszego Tytułu.

2. O ile grunta w myśl ust. 2-go, § 3, art. 9-go, uważane być mają jako część przedsiębiorstwa na­

leżącego do wielkiego przemysłu, nie wejdą one w rachubę przy obliczeniu ogólnej powierzchni grun­

tów, ulegających wywłaszczeniu, i przepisy doty­

czące wywłaszczenia własności rolnej nie będą do mch stosowane.

3. Z wyłączeniem wypadków, w których stoso­

wane będą przepisy ust. 2-go, art. 12-go, lasy nie oedą wliczone do ogółu obszarów rolnych.

. 4. Przy obliczaniu ogólnej powierzchni grun- fow ulegających wywłaszczeniu, odliczona bedzie powierzchnia gruntów, które już zostały wywłasz-

’P J>0 zmianie suwerenności, na mocy Ustawy J+-KiU?zei z d- U-go sierpnia 1919 r. (Reichsge-

\ ,£|fstr. 1429). Przy obliczaniu powierzchni f t?Y ulegających wywłaszczeniu na mocy tej- vier7n^Vy Osadniczej, odliczona zostanie po- niejszego’T gtru}ntdw wywłaszczonych na mocy ni-

1 W , Artykuł 14.

Doieciu

arT

lezności, które nie są bezwzględnie stadlarJd^ych.^^^^'" ^ "dwnież

i olsko-niem. konwencya 2

IS Artykuł 15.

§ 1.

1. Jeżeli Rząd polski pragnie wywłaszczyć wielką własność, obowiązany jest z notyfikować to jej właścicielowi przed 1-ym stycznia 1925 r.

2. Wywłaszczenie winno być przeprowadzone w dwa lata, licząc od dnia notyfikacyi.

3. Jeżeli notyfikacya nie będzie uczyniona w terminie przewidzianym w ust. 1-ym lub jeżeli wy­

właszczenie nie jest przeprowadzone w terminie przewidzianym w ust. 2-im, wywłaszczenie stoso­

wane być nie może.

§2.

Jeżeli wielka własność ulegająca wywłaszcze­

niu zostanie zbytą w okresie czasu pomiędzy 15-ym kwietnia 1922 r. aż do upływu miesiąca po dn zmiany suwerenności, Rząd polski władnym jest świadczyć, że nie uznaje zmiany własności. Pr zmianą suwerenności oświadczenie to winno b i zakomunikowane Rządowi niemieckiemu, zaś pc zmianie — osobie, która dokonała zbycia. Ośwu ' czenie to zakomunikowane być winno w termin miesięcznym, licząc od dnia zawiadomienia o dok nanem zbyciu. Aż do dnia zmiany suwerennoś zawiadomienie o dokonanem zbyciu uczynione b’

winno przez Rząd niemiecki, zaś po zmianie suw renności — przez osobę, która dokonała zbycia. J żeli zawiadomienie nie uczynione zostało w prze sanym terminie, odnośny majątek nie może wywłaszczony.

Artykuł 16.

1. Jeżeli majątek ulega wywłaszczeniu, przy­

należności jego nie mogą być sprzedawane, o ile sprzedaż taka sprzeciwiałaby się zasadom racyonal- nej eksploatacyi.

2. Właściciele mogą obciążać swoje majątki.

19 DZIAŁ III.

Postanowienia dotyczące wielkiego przemysłu i wielkiej własności rolnej.

Artykuł 17.

W pojęciu art. 6 do 23-go nie będą uważani za obywateli niemieckich tacy obywatele niemieccy, którzy na mocy Traktatu Wersalskiego nabywają t mocy samego prawa obywatelstwo Państwa sprzy­

mierzonego lub stowarzyszonego, jak również i ta­

cy, którzy nabywają obywatelstwo polskie z mo­

cy samego prawa na zasadzie Konwencyi niniejszej.

Artykuł 18.

Wywłaszczenie przewidziane w ust. 1-ym art.

8-go oraz w art. 13-ym będzie mogło być przepro­

wadzone nawet i w tych wypadkach, gdy majątki ulegające wywłaszczeniu należały w dniu 15-go kwietnia 1922 r. do innych obywateli niemieckich niż w dniu notyfikacyi, lub 'gdyby majątki te kon­

trolowane były w pierwszej z tych dat przez in­

nych obywateli niemieckich niż w drugiej.

Artykuł 19.

1. Od chwili zmiany suwerenności Rząd polski będzie miał prawo badania od czasu do czasu, kto jest istotnym właścicielem przedsiębiorstwa, nale­

żącego do przemysłu lub też wielkiego majątku ziemskiego, jak również i sprawdzanie przez kogo istotnie kontrolowane jest dane towarzystwo, do którego należy przedsiębiorstwo lub też majątek ziemski.

2. Jeżeli Rząd polski przyjdzie do przekonania, że dane przedsiębiorstwo lub majątek ziemski nale­

ży istotnie do obywatela niemieckiego lub że dane towarzystwo kontrolowane jest istotnie przez oby­

wateli niemieckich i jeżeli powiadomiona o tern stro­

na interesowana utrzymuje, że w istocie tak nie jest, strona ta będzie mogła w ciągu miesiąca od

20

otrzymania zawiadomienia, przedłożyć sprawę pol­

sko-niemieckiemu Mieszanemu Trybunałowi Roz­

jemczemu. Trybunał ten będzie mógł ewentualnie zawiesić czasowo postępowanie wywłaszczenia.

Artykuł 20.

1. Poczynając od dnia notyfikacyi, właściciel przedsiębiorstwa lub majątku ziemskiego, przezna­

czonego do wywłaszczenia, będzie mógł zbyć go, z wyłączeniem rozporządzenia na wypadek śmierci, nie inaczej jak tylko za zezwoleniem Rządu polskie­

go. Skoro zezwolenie takie raz udzielone zostanie, przedsiębiorstwo nie może być wywłaszczone.

2. Zezwolenie Rządu polskiego nie jest niezbę­

dne w razie sprzedaży majątku przez licytacyę; w wypadku takim Rząd polski będzie mógł, w termi­

nach przewidzianych dla notyfikacyi, lecz nie póź­

niej jak na miesiąc przed licytacyą, zaspokoić wie­

rzycieli i wejść w ich prawa, co nie uwłacza pra­

wu jego wykonania wywłaszczenia, które pozosta­

je w mocy stosownie do postanowień powyższych aż do chwili dokonania sprzedaży przymusowej.

Artykuł 21.

1. Jeżeli, w myśl przepisów powyższych, za­

rządzone zostało wywłaszczenie części przedsię­

biorstwa należącego do wielkiego przemysłu lub części wielkiego majątku ziemskiego, właściciel może zażądać w ciągu miesiąca, licząc od urzędo­

wego zawiadomienia o nakazie wywłaszczenia, aby całe przedsiębiorstwo, lub też cały majątek nabyty został przez Rząd polski.

2. Przepis ten stosuje się również do wywłasz­

czenia części łącznego przedsiębiorstwa w rozu­

mieniu ust. 2-go § 2-go artykułu 9-go, jeżeli część niepoddana wywłaszczeniu nie może być z pożyt­

kiem eksploatowana stosownie do poprzedniego swego przeznaczenia. W razie sporu, czy tak jest istotnie, Rząd polski i właściciel przedsiębiorstwa

21

zamianuje każdy po jednym ekspercie, w celu wy­

świetlenia sporu. O ile eksperci nie dojdą do poro­

zumienia, wybiorą łącznie arbitra.

Artykuł 22.

Przeprowadzenie wywłaszczenia w pojęciu ust.

2-go art. 10-go oraz ust. 2-go § 1-go art. 15-go obej­

muje między innemi wypłatę ustalonego odszkodo­

wania; natomiast nie zalicza się do przeprowadze­

nia wywłaszczenia — procesu wytoczonego przed polsko-niemieckim Mieszanym Trybunałem Rozjem­

czym w przedmiocie powiększenia odszkodowania, jak również sporów w kwestyi dopuszczalności wy­

właszczenia.

Artykuł 23.

1. Jeżeliby pomiędzy Rządem polskim a Rzą­

dem niemieckim powstał spór co do interpretacyi i co do stosowania artykułów 6 do 22-go, spór taki przedłożony zostanie Stałemu Trybunałowi Spra­

wiedliwości Międzynarodowej.

2. Kompetencye polsko-niemieckiego Mieszane­

go Trybunału Rozjemczego, ustalóne przez posta­

nowienia Traktatu Wersalskiego, nie zostają niniej- szem uszczuplone.

Artykuł 24.

Przepisy artykułów powyższych dotyczące wywłaszczenia nie uwłaczają w niczem prawom Polski uznanym przez art. 3-i.

CZĘŚĆ II.

Obywatelstwo i zamieszkanie

TYTUŁ I

ZMIANA OBYWATELSTWA.

Artykuł 25.

1. Obywatele niemieccy, którzy w chwili zrma- § 1.

ny suwerenności mają zamieszkanie w polskiej czę­

ści obszaru plebiscytowego, nabywają z samego prawa obywatelstwo polskie, a tracą obywatelstwo niemieckie.

2. Jednakowoż obywatele niemieccy, którzy za­

mieszkali na obszarach ostatecznie za część składo­

wą Polski uznanych, lub na obszarze plebiscyto­

wym dopiero po 1-ym stycznia 1908 r., nabędą, z zastrzeżeniem postanowień § 1-go art. 26-go, oby­

watelstwo polskie tylko za osobnem upoważnieniem Rządu Polskiego.

§2.

O ile obywatele niemieccy zamieszkali orzed 2-im stycznia 1908 r. na obszarach ostatecznie u- znanych za część składową Polski, lub na obszarze plebiscytowym, a posiadali w chwili zmiany suwe­

renności zamieszkanie w polskiej części obszaru ole- biscytowego, to chwilowe opuszczenie przez nich zamieszkania przed zmianą suwerenności nie pocią­

gnie za sobą skutków prawnych, jeżeli:

a) w czasie ich nieobecności ich wstępni lub zstępni i to najbliżsi, lub o ile tacy nie żyją, kre­

23

wni boczni, i to najbliżsi, aż do trzeciego stopnia, zachowali swe zamieszkanie na tychże obszarach,

lub gdy

b) obywatele ci, przed chwilowem opuszcze­

niem zamieszkania, mieszkali na wyżej wymienio­

nych obszarach conajmniej przez rok, a wogóle przynajmniej przez 12 lat, licząc od pierwszego Ustanowienia zamieszkania aż do zmiany mwe renności, lub gdy

c) obywatele ci opuścili swe zamieszkanie na tych obszarach, z powodu obowiązkowej Już- by wojskowej, lub z powodu udziału w wojnie, i powodu kształcenia się do zawodu lub z powo­

du ciężkiej choroby.

§3.

1. Rząd polski będzie traktował z szczególną życzliwością prośby o udzielenie upoważnienia, wymienione w ust. 2-im § 1-go, pochodzące od osób związanych z rzeczonymi obszarami więzami ro- dzinnemi, sięgającemu okresu z przed 2-go stycznia

1908 r.

2. Za więzy rodzinne uważać należy następu­

jące okoliczności: nabycie majątku rodzinnego nie­

ruchomego przed 2-im stycznia 1908 r., nabycie przed tym terminem takiego majątku przez rodzinę żony, lub też fakt, że wstępni ustanowili swe za­

mieszkanie jeszcze przed tym terminem.

§4.

Obywatele niemieccy mający ukończonych lat 18. którzy na mocy postanowień niniejszego arty­

kułu nabyli obywatelstwo polskie, będą mogli op­

tować na rzecz obywatelstwa niemieckiego w pize- ciągu dwóch lat od chwili zmiany suwerenności.

Artykuł 26.

§ 1.

1. Obywatele niemieccy, urodzeni w części polskiej obszaru plebiscytowego z rodziców w

24

chwili urodzenia tam zamieszkałych, nabywają z samego prawa obywatelstwo polskie, a tracą oby­

watelstwo niemieckie, jeżeli w chwili zmiany su­

werenności mają swe zamieszkanie w części pol­

skiej obszaru plebiscytowego.

2. W przeciągu dwóch lat od chwili zmiany su­

werenności mogą oni optować na rzecz obywatel­

stwa niemieckiego, o ile mają ukończonych lat 18.

§ 2.

Obywatele niemieccy, którzy w chwili zmiany suwerenności nie mają swego zamieszkania w czę­

ści polskiej obszaru plebiscytowego, nabywają z samego prawa obywatelstwo polskie, o ile są uro­

dzeni w części polskiej obszaru plebiscytowego z rodziców w chwili urodzenia tam zamieszkałych, o ile sami oni, lub ich żony:

a) mają krewnych wstępnych, lub zstępnych, którzy w chwili zmiany suwerenności mają za­

mieszkanie na obszarze plebiscytowym, ustano­

wione jeszcze przed 15-ym kwietnia 1921 r., lub b) zamieszkują w chwili zmiany suwerenno­

ści przynajmniej od 15-go kwietnia 1921 r. w nie­

mieckiej części obszaru plebiscytowego, lub c) mieszkali przynajmniej przez 15 lat na ob­

szarze plebiscytowym, lub

d) nabyli w polskiej części obszaru plebiscy­

towego najmniej na dwa lata przed zmianą suwe­

renności własność ziemską lub przedsiębiorstwo przemysłowe, i o ile prowadzą gospodarstwo rolne lub przedsiębiorstwo osobiście.

§ 3.

1. Osoby, oznaczone w § 2-irn mniejszego arty­

kułu a mające ukończonych lat 18, będą mogły w przeciągu dwóch lat od chwili zmiany suwerenności zrzec się obywatelstwa polskiego. Przez zrzecze­

nie to tracą obywatelstwo polskie, zachowują zaś obywatelstwo niemieckie.

25

2. Jeżeli osoby powyższe nie skorzystają z pra­

wa zrzeczenia się obywatelstwa w przeciągu dwóch lat, zachowają obywatelstwo niemieckie i utracą obywatelstwo polskie, o ile z upływem owych dwóch lat zamieszkują w Niemczech i nie zażądają wpisania siebie do rejestru konsulatu polskiego, wła­

ściwego z uwagi na miejsce. Jeżeli osoby te zażą­

dają wpisania siebie do rejestru polskiego konsula­

tu, właściwego z uwagi na miejsce, zachowają oby­

watelstwo polskie i utracą obywatelstwo niemieckie.

3. Jeżeli osoby powyższe nie skorzystały z pra­

wa zrzeczenia się obywatelstwa w przeciągu dwóch lat, zachowają obywatelstwo polskie i utracą oby­

watelstwo niemieckie, jeżeli z upływem owyzh dwóch lat zamieszkują w Polsce. Jeżeli osoby te zażądają wpisania siebie do rejestru konsulatu nie­

mieckiego, właściwego z uwągi na miejsce, zacho­

wają obywatelstwo niemieckie i utracą obywatel­

stwo polskie.

4. Postanowienia niniejszej Części, odnoszące się do opcyi, mają odpowiednie zastosowanie do zrzeczenia się praw obywatelstwa polskiego.

Artykuł 27.

§ 1.

Polacy, obywatele niemieccy, którzy w chwili zmiany suwerenności zamieszkują w części nie­

mieckiej obszaru plebiscytowego, mogą, o ile mają ukończonych lat 18. optować na rzecz obywatel­

stwa polskiego w przeciągu dwóch lat od chwili zmiany suwerenności.

§ 2.

Postanowienie to odnosi się również do Pola­

ków, obywateli niemieckich, zamieszkałych w chwili zmiany suwerenności w Niemczech, poza częścią niemiecką obszaru plebiscytowego, ‘jeżeli urodzili się na obszarze plebiscytowym lub pocho­

dzą od rodziców tamże urodzonych.

26

§ 3.

1. Za Polaków, w myśl niniejszego artykułu, uważa się obywateli niemieckich, którzy do 1-go sierpnia 1921 r. okazali swern zachowaniem, że po­

czuwają się do polskości.

2. Dla sierot niemających ukończonych lat 18-u jest miarodajnem zachowanie się ojca, a o ile matka go przeżyła, — matki.

Artykuł 28.

Wszystkie osoby urodzone przed zmianą su­

werenności na obszarze plebiscytowym, których obywatelstwa nie można stwierdzić, uważa się za obywateli tego państwa, któremu na mocy podziału Górnego Śląska została przydzielona miejscowość, w której się urodzili.

Artykuł 29.

1. W myśl postanowień niniejszej Części uważa się za zamieszkanie danej osoby tę miejscowość, która jest ośrodkiem jej działalności i stosunków osobistych i gospodarczych.

2. Jeżeli pod to pojęcie podpada kilka miejsco­

wości, oświadczenie osoby zainteresowanej będzie miało moc rozstrzygającą. Oświadczenie to złożyć należy w przeciągu 6-ciu miesięcy od chwili zmiany suwerenności, bądź przed właściwą władzą polską, bądź przed właściwą władzą niemiecką. Oświad­

czenie składa się ustnie do protokołu, lub w posta­

ci deklaracyi z uwierzytelnionym podpisem. O- świadczenie to podaje się niezwłocznie do wiado­

mości drugiego Rządu.

3. Jeżeli w przeciągu sześciu miesięcy oświad­

czenia nie złożono, fakt posiadania zamieszkania, uprawniający, w myśl postanowień Części niniej­

szej, do obywatelstwa polskiego, nie odniesie żad­

nych skutków.

Artykuł 30.

1. Jeżeli dana osoba wykaże w sposób wzbu­

dzający zaufanie, iż opuściła zamieszkanie swe na

27

polskiej lub niemieckiej części obszaru plebiscytowe­

go po 9-ym listopada 1918 r., na skutek roznazu o- puszczenia danej miejscowości lub kraju, bądź na skutek przymusu fizycznego, bądź na skutek bezpo­

średniej groźby skierowanej przeciwko niej, iub przeciwko jej majątkowi, i jeżeli osoba ta wykaże, że powróciła do swego dawnego zamieszkania w terminie 18-u miesięcy, licząc od zmiany suweren­

ności, uważane będzie, że osoba ta nigdy nie opu­

ściła swego zamieszkania.

2. Gdyby powstała wątpliwość, czy dana oso ba przeniosła swe zamieszkanie po 9-ym listopada

1918 r. z jednej części obszaru plebiscytowego do drugiej, uważać należy, że osoba, o którą chodzi, nie zmieniła swego zamieszkania.

TYTUŁ II.

SKUTKI ZMIANY OBYWATELSTWA W STO- SUNKU DO ŻONY, DZIECI I DO OSÓB, ZNAJ-

DUJĄCYCH SIĘ POD OPIEKA LUB KURATELA.

Artykuł 31.

1. W wypadkach, gdy zmiana obywatelstwa następuje z samego prawa, dzieci ślubne, niemające ukończonych lat 18-u, których obydwoje rodzice są przy życiu, nabywają obywatelstwo tego z rodzi­

ców, któremu na mocy ustawy przysługuje zastęp­

stwo dziecka. Jeżeli jedno z rodziców jest przy życiu, dziecko nabywa jego obywatelstwo. Jeżeli oboje rodzice żyją, lecz nie są ustawowymi zastęp­

cami dziecka, dziecko nabywa obywatelstwo ojca.

2. Dzieci nieślubne, niemające lat 18-u, naby­

wają obywatelstwo matki.

3. Małoletniego, ponad lat 18, mieszkającego u ojca lub matki, uważa się jako małoletniego, niema- jącego ukończonych lat 18-u.

4. Żona nabywa obywatelstwo męża.

28 Artykuł 32.

1. Skutki prawne opcyi męża odnoszą się do § 1.

żony; zaś skutki opcyi rodziców odnoszą się do ich dzieci niemających ukończonych lat 18-u.

2. Opcyę wykonuje ustawowy zastępca w wy­

padkach, gdy chodzi o sieroty, niemające ukończo­

nych lat 18-u, lub o osoby ostatecznie lub tymcza­

sowo ubezwłasnowolnione.

§ 2.

1. Dzieciom, niemającym ukończonych lat 18-u, za które rodzice wykonali opcyę, przysługuje w czasokresie wyznaczonym do wykonania opcyi, prawo cofnięcia opcyi, jeżeli przed upływem tego czasokresu, ukończą lat 18.

2. Przepis ten odnosi się również do osób, za które zastępca ustawowy wykonał opcyę, o ile u- stawowe zastępstwo ukończyło się przed upływem czasokresu, wyznaczonego do wykonania opcyi, jak również odnosi się do niewiast, których małżeństwo zostało rozwiązane przed upływem tego czaso­

kresu.

3. Przepisy niniejszej Części, odnoszące się do deklaracyi opcyjnych stosują się odpowiednio do cofnięcia opcyi.

TYTUŁ III.

PRAWA OSÓB. KTÓRE OPTOWAŁY.

Artykuł 33.

1. Osoby, które, stosownie do postanowień ni­

niejszej Konwencyi, optowały na rzecz innego oby­

watelstwa, mogą w przeciągu 12-u miesięcy, licząc od chwili wydania im aktu opcyi, przenieść swe zamieszkanie na terytoryum państwa, na rzecz któ­

rego optowały.

2. Osoby te mogą zachować swe nieruchomo­

ści. które posiadają na terytoryum państwa, w kla­

rem zamieszkiwały przed wykonaniem opcyi.

29

3. Mogą one wywieźć z sobą do kraju, na rzecz którego optowały, w okresie przewidzianym w ust.

1-ym, bez cła, majątek ruchomy wszelkiego rodzaju i nie podlegają z tego powodu żadnym poborom ani opłatom wyjazdowym.

Artykuł 34.

Prawo osób, które optowały, do zachowania majątku nieruchomego w państwie, którego obywa­

telami przestały być na skutek dokonanej opcyi, nie może być w żaden sposób uszczuplone w drodze u- staw, rozporządzeń, lub innych przepisów, któreby nie były stosowane również do obywateli państwa, które je wydało. Fakt, że osoba, która optowała, przenosi swe zamieszkanie lub swój pobyt na tery- toryum państwa, na rzecz którego optowała, nie może dla żadnej z układających się Stron posłużyć za podstawę do uszczuplenia jej praw własności w drodze ustaw, rozporządzeń, lub innych przepisów.

Artykuł 35.

1. Żaden zakaz wywozu, ani żadne zarządzenie prawodawcze lub administracyjne nie może w ni- czem ograniczyć prawa osób, które w myśl art.

33-go przenoszą swe zamieszkanie na obszar pań­

stwa, na rzecz którego optowały, do wywiezienia, z powodu przeniesienia zamieszkania, majątku ru­

chomego, który władne są zabrać z sobą, 'ub też wysłać w sposób za najwłaściwszy uznany.

2. W drodze ustaw, rozporządzeń lub innych przepisów urzędowych nie może być zarządzane pobieranie żadnych opłat za czynności władz, zwią­

zane z przeniesieniem zamieszkania.

§ 2.

1. Upoważnienia, udzielone osobom, które op­

towały. do zabrania z sobą majątku uchomego, nie rozciągają się:

30

a) na broń palną, z wyjątkiem broni do polo­

wania lub rewolwerów, o ile ustawy zezwalają na ich posiadanie;

b) na materyaly wybuchowe;

c) na płody rolne, które w chwili zmiany su­

werenności i w chwili emigracyi podlegały prze­

pisom ograniczającym swobodę ich obrotu.

2. Prawa zabierania majątku ruchomego nie można wykonywać w sposób, który nosi cechy nadużycia. W szczególności nie może to pra­

wo prowadzić do pozbawiania przedsiębiorstw wy­

twórczych środków potrzebnych do oksnioatacyi.

Również nie wolno skupywać nadmiernych ilości towarów z okazyi przeprowadzki.

ś 3.

1. Władze mogą żądać, żeby każda osoba o- puszczająca z powodu opcyi kraj, którego przesta­

je być obywatelem, udowodniła swe prawa włas­

ności co do przedmiotów, które zamierza zabrać, przez złożenie zaręczenia zastępującego przysięgę.

Innych środków dowodowych można żądać, jeżeli natura lub ilość przedmiotów, które mają być wywie­

zione, daje dostateczny powód do podejrzenia, że nie należą do osoby, która wykonała opcyę.

2. Złożenie fałszywe przysięgi lub zaręczenia, które ją zastępuje, ulega karze w drugiem państwie zupełnie tak samo, jak gdyby zaręczenie lub przy­

sięga złożone zostały przed jego własnemi wła­

dzami.

3. Sądy i prokuratury obydwóch państw będą sobie wzajemnie udzielały bezpośredniej pomocy prawnej przy ściganiu przestępstw wymienionych w ust. 2-im. Wynik postępowania zostanie zako­

munikowany Rządowi, który je spowodował.

Artykuł 36.

1. Osoby, które na mocy opcyi nabyłv obywa­

telstwo jednej z układających się Stron i przenoszą

swe zamieszkanie do państwa, na rzecz którego optowały, zostają zwolnione od złożenia temu pań­

stwu, którego obywatelami przestają być, kaucyi na zabezpieczenie zapłaty przyszłych podatków, jak również opłat i poborów emigracyjnych.

2. Pozatem są one zwolnione od kaucyi na za­

bezpieczenie zapłaty „Reichsnotopfer” i „daniny” o ile ta ostatnia zostanie wprowadzona na Górnym Śląsku polskim.

3. Podatek uważa się za przyszły w myśl ust.

1-go, jeżeli warunki, wymagane przez ustawę, do powstania prawa państwa do podatku, ziszczają się najpóźniej z upływem miesiąca, w którym następuje emigracya.

Artykuł 37.

Osoby mające prawo opcyi, które w przeciągu czasokresu przewidzianego dla opcyi utracą swe obywatelstwo w inny sposób niż przez opcyę, na rzecz obywatelstwa, które na skutek opcyi mogły­

by nabyć, korzystają z tych samych praw, które przyznane są przez art. 33 do 36-go osobom, które optowały. Czasokres ustanowiony w ust. 1-ym art. 33-go biegnie w tym wypadku od chwili utra­

ty obywatelstwa.

Artykuł 38.

Organizacya techniczna emigracyi i imigracyi osób, które optowały, będzie w danym razie uregu­

lowana umową między obu Rządami.

Artykuł 39.

Strony układające się zobowiązują się nie czy nić żadnych przeszkód w wykonywaniu prawa op­

cyi. przewidzianego niniejszą Konwencyą, która zezwala zainteresowanym nabywać bądź to pol­

skie bądź to niemieckie obywatelstwo.

TYTUŁ IV.

PRAWO ZACHOWANIA ZAMIESZKANIA.

Artykuł 40.

1. Osoby, które w chwili zmiany suwerenności zamieszkują w polskiej części obszaru plebiscyto­

wego i optowały na rzecz obywatelstwa niemiec­

kiego, nie zmieniając zamieszkania, jak również o- bywatele niemieccy, którzy ustanowili swe zamie­

szkanie w części polskiej obszaru plebiscytowego między 2-im stycznia 1908 r. a 1-ym stycznia 1922 r., mają prawo zachowania swego zamieszkania na polskim Górnym Śląsku na przeciąg 15-u lat od chwili zmiany suwerenności.

2. To samo dotyczy osób, które nie wykonaw­

szy prawa opcyi na rzecz Niemiec nabyły w cza­

sokresie opcyjnym w inny sposób obywatelstwo niemieckie a utraciły obywatelstwo polskie, jedna­

kowoż zachowały swe zamieszkanie na polskim Górnym Śląsku.

Artykuł 41.

1. Polacy obywatele niemieccy, którzy w chwi­

li zmiany suwerenności mają swe zamieszkanie w niemieckiej części obszaru plebiscytowego i opto­

wali na rzecz obywatelstwa polskiego, nie przeno­

sząc swego zamieszkania do Polski, mają prawo zachowania swego zamieszkania w części niemiec­

kiej obszaru plebiscytowego na przeciąg lat 15-u od chwili zmiany suwerenności.

2. To samo dotyczy osób, które nie wykonaw­

szy prawa opcyi na rzecz Polski, nabyły w czaso­

kresie opcyjnym w inny sposób obywatelstwo pol­

skie i utraciły obywatelstwo niemieckie, jednako­

woż zachowały swe zamieszkanie na niemieckiej części obszaru plebiscytowego.

3. Postanowienie ust. I-go stosuje się do wszystkich innych obywateli polskich, którzy w chwili zmiany suwerenności mają swe zamieszka­

nie w niemieckiej części obszaru plebiscytowego i to przynajmniej od 1-go stycznia 1922 r.

Artykuł 42.

1. Prawo męża do zachowania zamieszkania rozciąga się na żonę; prawo rodziców — na mało­

letnie dzieci ślubne; prawo matki — na małoletnie dzieci nieślubne; prawo ustawowego zastępcy — na małoletnie sieroty.

2. W wypadkach, gdzie niemiecki kodeks cy­

wilny uznaje za możliwe ustanowienie przez mało­

letnich własnego zamieszkania, mogą oni to za­

mieszkanie zachować.

3. Prawo zachowania zamieszkania służy żo­

nie samodzielnie z chwilą rozwiązania małżeństwa, a zaś dzieciom z chwilą, gdy się stają pełno­

letniemu

Artykuł 43.

1. Nie uwłaczając specyalnym postanowieniom § 1.

niniejszej Konwencyi, osoby posiadające prawo za­

chowania swego zamieszkania podlegają w zakre­

sie uczciwego wykonywania swego zawodu lub sposobu zarobkowania, któremu się oddawały w chwili zmiany suwerenności, tylko tym ogranicze­

niom ustawowym, które miały zastosowanie wobec obcokrajowców na mocy ustawodawstwa obowią­

zującego na obszarze plebiscytowym w chwili zmia­

ny suwerenności. Pozatem osoby te podlegać bę­

dą w powyższym zakresie tylko tym przepisom u- stawowym, którym podlegają obywatele danego kraju. Jeżeli zawód lub zarobkowanie zależne jest od pewnego warsztatu pracy, powiększenie tego warsztatu pracy, o ile ma uczciwą podstawę, nie Przeszkadza zastosowaniu niniejszego postanowie­

nia.

2. To samo stosuje się w wypadku stworzenia nowego warsztatu pracy, o ile warsztat ten *.astę- Puje dawny, o ile jest tego samego rodzaju co

Polsko-niem. konwencja. ;-i

dawny i o ile w uczciwem zrozumieniu rzeczy od­

powiada dawnemu.

, § 2. , . , Postanowienia § 1-go stosują się również do osób posiadających prawo zachowania zamieszka­

nia, które po zmianie suwerenności otrzymują war­

sztat pracy od swych rodziców mających prawo zachowania swego zamieszkania, jak również do osób mających prawo zachowania zamieszkania, które w chwili zmiany suwerenności kształciły się w pewnym określonym zawodzie.

§3.

Jeżeli osoby mające prawo zachowania zamie­

szkania opuszczają swe zamieszkanie, aby się prze­

nieść do państwa, którego są obywatelami, podle­

gają one przepisom ustawowym dotyczącym emi- gracyi, stosującym się w chwili zmiany suweren­

ności na obszarze plebiscytowym do obywateli te­

goż obszaru, lub ustawom późniejszym, o ile usta­

wy te są dla nich bardziej przychylne. Jednakowoż kaucya na zabezpieczenie zapłaty przyszłych po­

datków będzie od tych osób pobierana tylko w ra­

zie. jeżeli warunki, które powstanie prawa wywo­

łają, ziszczą się w przeciągu kwartału kalendarzo­

wego, w czasie którego przeniesienie się nastąpiło.

Artykuł 44.

Prawo zachowania zamieszkania nie wyklucza prawa układających się Stron do zabraniania oso­

bom, z prawa tego korzystającym, pobytu na od­

nośnym obszarze ze względu na bezpieczeństwo wewnętrzne lub zewnętrzne państwa, lub z innych przyczyn natury policyjnej, i to w szczególności z tytułu przepisów hygjeny publicznej, policyi oby­

czajowej i publicznej opieki nad ubogimi.

Artykuł 45.

Prawo zachowania zamieszkania na jednym z obszarów wygasa z chwilą opuszczenia zamieszka­

nia na tym obszarze.

TYTUŁ V.

POSTĘPOWANIE OPCYJNE.

Artykuł 46.

1. Władze właściwe do przyjmowania dekla- racyi opcyjnych noszą w Konwencyi niniejszej na­

zwę „Biura Opcyjne”. Władze te ustanawiają wła­

dze centralne każdej z układających się Stron, o czem jedna Strona podaje do wiadomości drugiej.

2. Deklaracyę opcyjną należy podać do Biura Opcyjnego tego państwa, na rzecz którego się op- cyę wykonuje.

3. O miejscowej właściwości Biura rozstrzyga zamieszkanie optanta, a w braku zamieszkania, miejsce jego pobytu.

4. Jeżeli deklaracyę opcyjną otrzyma niewłaści­

we Biuro Opcyjne, skieruje ją bezzwłocznie do wła­

ściwego Biura. W tym wypadku uważa się, że de- klaracya złożona została w dniu, w którym wpły­

nęła do pierwszego Biura.

Artykuł 47.

1. Deklaracyę opcyjną należy złożyć albo pi­

semnie albo ustnie do protokółu. Poleca się do te­

go wzory podane w załączniku A. i B. Podpis na deklaracyi opcyjne; winien być uwierzytelniony.

2. Otrzymanie deklaracyi opcyjnej należy bez - zwłocznie potwierdzić na piśmie, nawet wówczas gdyby Biuro Opcyjne, które je otrzymało, było niewłaściwe.

Artykuł 48,

1. Osoba, która złożyła deklaracyę opcyjną, może w przeciągu dwóch miesięcy zażądać ’"ej u- nieważnienia, jeżeli w chwili złożenia deklaracyi nie rozporządzała należycie swą wolą, bądź z po­

wodu rozstroju umysłowego, bądź z powodu nie­

trzeźwego stanu, bądź z powodu gróźb, bądź wre­

szcie z powodu bezprawnej presyi ze strony władz.

2. Wniosek o unieważnienie składa się w Biu­

rze, które przyjęło deklaracyę opcyjną.

Artykuł 49.

1. Obydwa Rządy będą sobie komunikować o § 1.

deklaracyach opcyjnych, otrzymanych przez Biura Opcyjne, a to najpóźniej w dwa tygodnie po ich o- trzymaniu. Szczegóły zostaną w danym razie usta­

lone umową między obydwoma Rządami.

2. Aż do tego czasu deklara-cye opcyjne złożo­

ne w biurach niemieckich będą podawane do wia­

domości Wojewodzie śląskiemu, zaś oświadczenia złożone w biurach polskich, do wiadomości Prezesa Regency! w Opolu.

3. Każdy Rząd może w przeciągu miesiąca od otrzymania zawiadomienia wnieść sprzeciw prze­

ciw uznaniu Opcyi do Biura drugiego Państwa, w którem deklaracya opcyjna złożoną została.

§ 2.

1. Jeżeli warunkom wymaganym do ważności opcyi stało się zadość. Biuro Opcyjne wręczy op­

tantowi Akt Opcyi. Poleca się w tym celu wzór podany w załączniku C. Akt Opcyi winien zawie­

rać wykaz członków rodziny, na których opeya się rozciąga. Urzędnik, wręczający zainteresowanemu Akt Opcyi, winien wpisać na nim datę wręczenia.

2. Skutki prawne opcyi powstają z chwilą wrę­

czenia Aktu Opcyi.

Artykuł 50.

W okresie czasu między złożeniem deklaracyi opcyjnej a wręczeniem Aktu Opcyi zawieszone zo­

stają: obowiązki, wynikające z służby wojskowej, prawa polityczne, jak również zdolność do piasto­

wania honorowych urzędów publicznych. Zawie­

szenie praw politycznych i niezdolność do piasto­

wania honorowych urzędów publicznych rozpoczy­

nają się dopiero z chwilą, gdy właściwa władza państwa, którego obywatelstwo optant ma utracić, zawiadomiła go o tern

Artykuł 51.

Wszelka czynność władz i biur w sprawach dotyczących opcyi. jak również poświadczeń prze­

znaczonych do udowodnienia prawa opcyi, jest bez­

płatną. co jednak nie uchyla prawa notaryuszy do pobierania opłat.

Artykuł 52.

Strony układające się wydadzą dla swych urzę­

dników instrukcye, niezbędne w celu przyspiesze­

nia postępowania opcyjnego. a w szczególności w sprawie wystawienia dokumentów poświadczają­

cych obywatelstwo przed zmianą i po zmianie su­

werenności.

Artykuł 53.

O ile Akt Opcyi wydany został na podstawie sfałszowanych dokumentów, przekupstwa, fałszy­

wej przysięgi, lub fałszywego zaręczenia zastępu­

jącego przysięgę, lub przez użycie jakiegokolwiek mnego podstępnego sposobu, państwo, którego oby­

watelstwo nabyte zostało na mocy Aktu Opcyi, bę­

dzie mogło unieważnić ten Akt. Unieważnienie działać będzie wstecz i będzie doręczone zaintere­

sowanym ; o unieważnieniu drugi Rząd powiadomio­

nym zostanie.

Artykuł 54.

Postanowienia niniejszego Tytułu stosowane będą odpowiednio do zrzeczenia się obywatelstwa polskiego.

TYTUŁ VI.

OCHRONA PRAWNA.

Artykuł 55.

1. W celu załatwienia sporów mogących wy­

niknąć przy interpretacyi lub wykonaniu postano­

wień niniejszej Części, stworzona zostanie Drży

Trybunale Rozjemczym „Komisya Polubowna dla Spraw Obywatelstwa”.

2. Komisya ta składa się z jednego delegata polskiego i jednego delegata niemieckiego.

Artykuł 56.

Do Komisyi Polubownej dla Spraw Obywatel­§ I- stwa może się odwołać każdy, kto na mocy posta­

nowień Części niniejszej:

1° rości sobie pretensye do obywatelstwa pol­

skiego lub niemieckiego, lub też jemu zaprzecza, jeżeli jakakolwiek władza administracyjna lub wojskowa nie uznaje jego zapatrywań w sprawie jego obywatelstwa;

2° rości sobie pretensye do prawa opcyi, lub do prawa zachowania zamieszkania, jeżeli jedno z tych praw nie zostało uznane przez właściwą władzę;

3° twierdzi, że został pokrzywdzony przez za­

rządzenie władz w prawach, wypływających z jego opcyi lub z prawa zachowania zamieszkania.

Postanowienie to odnosi się także do osób. które w czasokresie dla opcyi przewidzianym, utraciły swe obywatelstwo na rzecz obywatelstwa, które mogły nabyć przez opcyę;

4° prosił o unieważnienie jego deklaracyi op- cyjnej, a Biuro Opcyjne prośbę tę odrzuciło;

5° powołuje się na to, że obywatelstwo jego nie zostało określone przez właściwą władzę w przeciągu trzech miesięcy od przedłożenia jej sprawy obywatelstwa, lub też powołuje się na to, że nie otrzymał Aktu, Opcyi w przeciągu trzech miesięcy od chwili złożenia deklaracyi opcyjnej.

§2.

Osoby, które stosownie do postanowień mniej­

szej Części mają prawo składać oświadczenia za

inne osoby, mają prawo odwoływać się w imieniu tychże osób do Komisyi Polubownej.

Artykuł 57.

1. Skoro tylko sprawa wpłynie do Komisyi Po­

lubownej, doniesie ona o tern przedstawicielom Pań­

stwa. Zadaniem Komisyi winno być załagodzenie trudności i wyjaśnienie okoliczności sprawy we­

dług możności.

2. Jeżeli właściwa władza administracyjna me wypowiedziała się jeszcze w danej sprawie o oby­

watelstwo, natenczas Komisya Polubowna prześle jej, na wniosek jednego z członków, sprawę z proś­

ba o wypowiedzenie zdania.

3. Odwołanie się do Komisyi Polubownej nie tamuje rozstrzygnięcia samej sprawy przez właści­

wą władzę krajową.

4. Władze sądowe i administracyjne winny są udzielać Komisyi Polubownej pomocy prawnej.

Artykuł 58.

1. Jeżeli Komisya Polubowna oświadczy zainte­

resowanym, że nie jest wstanie usunąć trudności, przedłoży sprawę, na wniosek jednego z zaintere­

sowanych. Trybunałowi Rozjemczemu.

2. Skoro tylko jeden z przedstawicieli Pań­

stwa tego zażąda, Komisya winna sprawę przedło­

żyć Trybunałowi Rozjemczemu.

3. Gdy sprawa zostanie przedłożona Trybuna­

łowi Rozjemczemu, przedstawiciel Państwa winien o tern donieść władzy, która sprawą tą się zajmuje.

Od tej chwili władza ta winna wstrzymać się od wszelkiej decyzyi w sprawie, którą ma rozstrzygać Trybunał Rozjemczy.

Artykuł 59.

W artykułach 55 do 58-go niniejszego Tytułu przez słowo „władze” nie rozumie się ani sądów, ani sądów administracyjnych, ani władz orzekają­

cych.

Artykuł 60.

Gdy w wypadku, przewidzianym w ust. 3-iin,

§ 1, art. 49, gdy oba Rządy nie mogą się zgodzić co do tego, czy danej osobie przysługuje prawo opcyi, sprawę rozstrzygnie Trybunał Rozjemczy na wniosek jednego z Rządów.

Artykuł 61.

Jeżeli w wypadku, przewidzianym w art. 53-im, zainteresowany złoży, w przeciągu 30-u dni po do­

ręczeniu mu zawiadomienia o unieważnieniu Aktu Opcyi. sprzeciw przeciwko temuż unieważnieniu, Trybunał Rozjemczy władnym będzie rozstrzygnąć sprzeciw.

Artykuł 62.

Trybuna? Rozjemczy nie jest właściwy dla roz­

strzygania żądań o wynagrodzenie szkód i strat z powodu naruszenia praw, przyznanych i zabezpie­

czonych przez postanowienia niniejszej Części.

Artykuł 63.

Jeżeli obywatelstwo stwierdzonem zostało na mocy ostatecznej i wobec wszystkich obowiązują­

cej decyzyi sądu administracyjnego. Trybunał Roz­

jemczy nie będzie miał kompetencyi do stanowie­

nia w sprawie obywatelstwa nawet w razie ewo- kacyi.

ZAŁĄCZNIK A. (Artykuł 47).

Deklaracya opcyjna.

Zgodnie z polsko-niemiecką Konwencyą dotyczącą Górnego Śląska z dnia 15 maja 1922 ...

oświadczam, że optuję na rzecz obywatelstwa . . Imię i nazwisko...

Data urodzenia ...

Imiona i nazwisko rodziców...

Zawód ...

Miejsce zamieszkania w chwili zmiany suweren­

ności ,...

Miejsce zamieszkania w chwili składania deklara- cyi opcyjnej ...

Obywatelstwo w przededniu zmiany suwerenności Obywatelstwo w dniu składania deklaracyi opcyj­

nej ...

Deklaracya opcyjna rozciąga się na następujące osoby:

1. na żonę1 (imię i nazwisko oraz nazwisko pa­

nieńskie) ...

urodzoną dnia... w...

2. na dzieci1 2 (imiona i nazwisko, miejsce i data uro­

dzenia ...

Przedkładam dla wykazania mego prawa do opcyi następujące dokumenty3: metrykę, w danym razie akt chrztu, akt ślubu, poświadczenie obywa­

telstwa i miejsca zamieszkania.

Upraszam o wydanie mi Aktu Opcyi.

Miejsce i data:

Podpis optującego:

(Uwierzytelnienie).

1 Deklaracya opcyjna rozciąga się na żonę tylko wówczas, gdy w chwili deklaracyi opcyjnej małżeństwo nie jest rozwiązane.

2 Deklaracya opcyjna rozciąga się na małoletnie dzieci, które ukończą przed upływem czasokresu opcyjnego lat 18, tylko wówczas, gdy przed upływem czasokresu tego nie zaprotestują przeciw opcyi ich dotyczącej.

8 W braku dokumentów wolno podać nazwiska świadków łub złożyć zaręczenie zastępujące przysięgę.

ZAŁĄCZNIK B. (Artykuł 47).

Protokół.

Nazwa i siedziba władzy...

Numer dziennika podawczego...

Przed niżej podpisanym urzędnikiem stawił się:

P...(imię i nazwisko)...

Obywatelstwo w chwili deklaracyi opcyjnej . . . Obywatelstwo w przededniu zmiany suwerenności Zawód ...

Urodzon .... w ... . (powiat, państwo) Syn (Córka) . . . (imiona i nazwiska rodziców) Zamieszkał .... w ... . (powiat, państwo)

...J % Osobiście znan ...

legitymując...się...

i oświadczył:...

Zgodnie z polsko-niemiecką Konwencyą doty­

czącą Górnego Śląska z dnia 15 maja 1922 oświad­

czam, że optuję na rzecz obywatelstwa...

Niniejsza deklaracya rozciąga się na następują­

ce osoby:

1. na żonę1... (imię i nazwisko oraz na­

zwisko panieńskie)... . ,

1 Deklaracya opcyjna rozciąga się na żonę tylko wówczas, gdy w chwili oświadczenia opcyi małżeństwo nie jest rozwiązane.

2. na dzieci1 .... (imiona i nazwisko, miejsce i data urodzenia).

Przedkładam w celu wykazania mego prawa do opcyi następujące dokumenty1 2: metrykę urodzenia, w danym razie akt chrztu, akt ślubu, oraz poświad­

czenie obywatelstwa i miejsca zamieszkania.

Upraszam o wydanie mi Aktu Opcyi.

Miejsce i data:

Podpis urzędnika:

ZAŁĄCZNIK C. (A r t y k ul 49, § 2)

Nr. rejestru...

Akt opcyi.

Zgodnie z polsko-niemiecką Konwencyą doty­

czącą Górnego $ląska z dnia 15 maja 1922 . . . . P. . . I ...

Nazwisko i imię...

Data urodzenia...

Miejsce urodzenia ...

Zawód...

Miejsce zamieszkania...

przez deklaracyę pisemną złożoną dnia . . . . w (władza) ... przez deklaracyę zło­

żoną do protokołu dnia w (władza)...

optował na rzecz obywatelstwa...

i nabył na skutek tej deklaracyi z chwilą wydania mu niniejszego Aktu opcyi obywatelstwo . . . .

1 Deklaracya opcyjna rozciąga się na małoletnie dzieci, które kończą przed upływem czasokresu opcyjnego lat 18. tylko wówczas, gdy przed upływem czasokresu tego nie zaprotestują przeciwko opcyi ich dotyczącej.

2 W braku dokumentów można się powołać na świadków lub złożyć zaręczenie zastępujące przysięgę.

Wskutek tejże deklaracyi opcyjnej nabyty to samo obywatelstwo:

1. jego żona , . . urodzona dnia . . . w . . 2. jego dzieci . . . urodzone dnia . . . w . . . Stempel władzy: Podpis i stanowisko służbowe

urzędnika:

Świadectwo to zostało przezemnie wręczone:

Pan ...

Dnia... w...

Podpis i stanowisko urzędnika wręczającego Akt Opcyi.

CZĘŚĆ III.

Ochrona Mniejszości.

TYTUŁ I.

Zważywszy, że Konferencya Ambasadorów dnia 20-go października 1921 r. postanowiła:

1° iż Traktat, dotyczący ochrony mniejszości ltd., zawarty dnia 28-go czerwca 1919 r. między Sta­

nem! Zjednoczonemi Ameryki, Imperyum Brytanii, Francyą, Włochami i Japonją z jednej strony, a Pol­

ską z drugiej strony, odnosi się do części Górnego Śląska, uznanej ostatecznie za część Polski,

2° iż zarówno słuszność jak i utrzymanie życia ekonomicznego na G. Śląsku wymagają aby Rząd niemiecki zobowiązał się do przyjęcia — odnośnie do części Górnego Śląska, uznanej ostatecznie za część Niemiec, — najmniej na okres przejściowy lat 15-u, li­

cząc od daty ostatecznego przydzielenia obszaru, postanowień, odpowiadających art. 1, 2, 7, 8, 9 (ust.

I i 2-i), 10, 11 i 12-mu wspomnianego Traktatu, 3° iż postanowienia Konwencyi, która zawarta zostanie między Rządami niemieckim a polskim, w celu urzeczywistnienia zasad powyżej wyrażonych, stanowią zobowiązania o znaczeniu międzynarodo- wem dla Niemiec i dla Polski, i będą oddane pod gwarancyę Związku Narodów w ten sam sposób, jak postanowienia Traktatu z dnia 28-go czerwca

1919 r„

obie układające się Strony umówiły nastę­

pujące postanowienia:

Artykuł 64.

Rząd niemiecki przyj- Rząd polski powołuje się muje na okres przejściowy na następujące postanowienia

at 15-tu, odnośnie do części Traktatu z dnia 28-go czerwca niemieckiej obszaru plebiscy- 1919 r., odnoszące się z sa­

lowego postanowienia nastę- mego prawa do części pol- pujące: skiej obszaru plebiscytowego:

Artykuł 65.

(Artykuł 1-szy Traktatu o Mniejszościach z dnia 28-go czerwca

Niemcy zobowiązują się, że postanowienia, zawarte w art 66 do 68-go będą uznane za prawa zasadnicze (fondamentales), że żadna ustawa, żadne rozporządze­

nie, ani też żadna działal­

ność urzędowa nie stanie w sprzeczności lub w przeci­

wieństwie do tych postano­

wień, że żadna ustawa, żadne rozporządzenie, ani też żadna działalność urzędowa nie będzie miała wbrew nim mocy.

1919 r.).

Polska zobowiązuje się, że postanowienia, zawarte w art 66 do 68-go będą uznane za prawa zasadnicze (fondamentales), że żadna ustawa, żadne rozporządze­

nie, ani też żadna działal­

ność urzędowa nie stanie w sprzeczności lub w prze­

ciwieństwie do tych posta­

nowień, że żadna ustawa, żadne rozporządzenie, ani też żadna działalność urzędowa nie będzie miała wbrew nim mocy.

Artykuł 66.

(Artykuł 2-gi Traktatu o Mniejszościach z dnia 28-go czerwca 1919 r.).

1. Rząd niemiecki zo­

bowiązuje się udzielić wszyst­

kim mieszkańcom bez róż­

nicy urodzenia, narodowości, języka, rasy czy religii, zu­

pełnej i całkowitej ochrony życia i wolności.

2. Wszyscy mieszkańcy będą mieli prawo swobodne­

go wykonywania praktyk

1. JEtząd polski zobo­

wiązuje się udzielić wszyst­

kim mieszkańcom bez róż­

nicy urodzenia, narodowości, języka, rasy czyli religii, zu­

pełnej i całkowitej ochrony życia i wolności.

2. Wszyscy mieszkańcy Polski będą mieli prawo swo­

bodnego wykonywania prak-