Przegląd Elektrotechniczny, R. 21, Z. 6

R o k X X I Przegląd

Elektrotechniczni

Organ Stowarzyszenia Elektryków Polskich

i Milkłem Przeglądu Radiotechnicznego, agtaszanBOD naranlem SehE]i RadiDlEChnlnnel S.Ł P-

Z e s z y ł

In ż. S. Plewako. G ospodarcze podstaw y e le k try fik a c ji kolei. — Inż. S tanisław D zierzbicki. B ezpieczniki n a w ysokie-' ria - pięcie i w ielkie moce w yłączalne oraz ich zastosow anie. — Inż. W iesław S zw ander. P rz y k ła d y rozw iązań b u d o w y w iel­

k ic h now oczesnych elek tro w n i parowych. — M iędzynarodow a K om isja E lek tro tech n iczn a (CEI). K o m ite t 24, W ielkości i Je d n o stk i E lektryczne i M agnetyczne. K om itet 20, K abli elektrycznych. — S. E. P . — P N E . P ro je k t 1-szy Przepisów n a w skazów ki budow y i obsługi ak u m u la to rn i kw asow ych. — R óżne. — S praw ozdania i P ra ce Polskiego K o m ite tii E n e r­

getycznego. N r. 2 m arzec 1939 r.

Warszawa,

31 M a rc a 1939 r.

P rąd S¿.— J u k A

42 .rn.sekJ *

N apięcie

w m Ę

<3jt, ' -

Bezpieczniki wielkiej mocy odlączalnej skutecznie chrpnią zabezpie- • czone nimi obw ody tak przed dynamicznymi jak i termicznymi skutkami prądów zwarć, co umożliwia instalowanie aparatów o budowie normalnei. a nie iak dotychczas aoaralów o budowie wzmocnione!

normalnej, a nie jak dotychczas aparatów o budowie wzmocnionej

— odpornej na prądy zwarcia.

K. Szpotański i Ska S. A. wyrabia dwa typy powyższych bezpieczników:

DL-1014 do zabezpieczenia transformatorów miern. i DL-1015 d o

zabezpieczenia transformatorów mocy.

Í P

FABRYKA APAR. ELEKTRYCZNYCH

• • .'ji . - - yj. ct

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

SCHWABE B I E L S K O Ś L Ą S K

NAJSTARSZA W KRAJU FABRYKA SILNIKÓW

87 KM — 1480 obrotów

W A R S Z A W S K I E Z A K Ł A D Y E L E K T R O T E C H N I C Z N E

» E L Z A W « s p . z o . o .

W a r s z a w a , ul. N a r b u l i a 16

T e le fo n y : 4 -2 8 -3 5 , 4 -1 8 -8 3 i 4 -4 9 -2 4

P o l e c a w ł a s n e w y r o b y :

DZIAŁ RUR:

Rurki s y s ie m u „B ergm ana"

9 m m — 48 m m

P u szk i o b o ło w io n e d o rur

„B ergm ana"

R u rk i s t a l o w e p a n c e r n e 11 m m — 42 m m

Puszki i d o d a tk i d o rur sta - lo w o p a n c e r n y c h

DZIAŁ KABLOWY:

P rzew o d n ik i i sznury iz o lo ­ w a n e

K a b elk i s a m o c h o d o w e l a ­ k ier o w a n e

P r zew o d y o p o n o w e OM, O W i OP

CENNIKI W Y S Y Ł A M Y N A Ż A D A N I E

Z J E D N O C Z O N E T O W A R Z Y S T W O E L E K T R Y C Z N E

S P . Z OGR. O D P.

W arszawa, u l. Karolkowa 48, te l. 693-51 i 608-61

W Y K O N Y W A :

skrzynie kablow e w ielow ylotow e niskiego napięcia.

R ozd zieln ie okapturzone i tablicow e. Skrzynki przy­

łączeniow e d om ow e. W yłączniki i przełączniki pa­

kietow e. N agrzew acze rurow e do w entylatorów i zbiorników . G niazda wtykowe blokow e. A rm atury

lam pow e szczeln e.

C Z A S

A M Ó W I Ć

C H R O N N I K I A T O D O W E !

KRAJO W Y PRZEMYSŁ ELEKTRYCZNY »S. K. W .«

S p ó łk a A k cy jn a

W A R S Z A W A , O K O P O W A 19 b a d a n e o sc y lo g ra fe m k a to d o w y m n a

P o lite c h n ic e W a rsz a w sk ie j

N A J L E P S Z E Z E Z N A N Y C H Z A B E Z PIE C Z E Ń DLA WSZELKICH N A P I Ę Ć

O C H R O N N I K I K A T O D O W E

»K A T O D E X« Z Z A W O R E M

B E Z P I E C Z E Ń S T W A

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

l e p i l i : .

g m m

M m m m

t m m

^ M 0

'f l p a f l a t ą < i a

c o j d u m k u ^ f i u ^

U h m U w l ą c iiiM M j j t Ą

W A R S Z A W A

O Z I E L IV A 7 2

T E L C E N . 1 1 . 9 4 .7 7 i ii.p 4 .8 8

P O L E C A M Y NAJWYŻSZEJ J A K O Ś C I

O L E J E

L N I K O W E P O L M I N T A K T O L T U R B I N O W E P O L M I N T A K T O L T, i T, T R A N S F O R M . P O L M I N I Z O L

Z A I N T E R E S O W A N Y M W Y S Y Ł A M Y B E Z P Ł A T N I E B R O S Z U R Y P. I. :

S M A R O W A N IE T U R B I N

P A R O W Y C H

S M A R O W A N IE T U R B I N W O D N Y C H OLEJE I Z O L A C Y J N E

P O L M I N

P A Ń S T W O W A F A B R Y K A O L E J Ó W M IN E R A L N Y C H C E N T R A L A W E L W O W I E , A K A D E M I C K A 7

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

P R Z Y R Z Ą D Y

P O M I A R O W E

Cenniki na zcfo/anie

I N Z . E D M ; R O M E R

i 14 c/. O h r » ń J ,,ty o 16 fsi. 2 7 8 ‘ 3 7 ]&ŻUSOeZ- Ao\ryJ*> /oł 6 4 / c i 2 3 7 ~ 7 7

W Y S T A W A

E L E K T R O M E C H A N I C Z N A

K A T O W I C E 15 — 25.VI. 39 R.

W ZBU D ZIŁA WIELKIE ZAINTERESOW ANIE

R O Z S Z E R Z A M Y P O M I E S Z C Z E N I A W Y S T A W O W E - P R Z Y J M U J E M Y DALSZE Z G Ł O S Z E N I A !

S T O W A R Z Y S Z E N I E E L E K T R Y K Ó W P O L S K I C H

W A R S Z A W A , U L . M O N I U S Z K I 7 m . 5. T E L . 5 5 3 -6 1

K O N D E N S A T O R Y D O P O P R A W Y C O S ? A M O R T Y Z U J Ą S I Ę J U Ż W C I Ą G U 1 R O K U

2 5 A 5 0 0 V

E L V IS

D o b r e k o n d e n s a to ry m oże w y p r o d u k o w a ć j e d y n i e d o b r y s p e c j a l i s t o

p o s i a d a ju ż 1 3 - le tn ie d o ś w i a d c z e n i e . Jej k o n d e n sa to ry od lat cie sz ą się d o b r ą opinią.

Jej p o w ie rza ją sw e z a m ó ­ w ien ia n a j p o w a ż n i e j s i w P o l s c e o d b i o r c y .

^

W Y Ł Ą C Z N I K I I P R Z E Ł Ą C Z N I K I M n o ż o w e i w a lc o w e .

PRZEŁĄCZNIKI z g w ia z d y w lrójkqł.

A U T O M A T Y S C H O D O W E .

T A B L I C E L I C Z N I K O W E . B E Z P I E C Z N I K I . LAMPY RĘCZNE.

K O N T A K T Y I W T Y C Z K I .

P r a s o w a n e c z ę ś c i z e s z t u c z n e j ż y w ic y in d l a c e ló w e le k tro - i r a d io te c h n ic z n y c h F A B R Y K A E L E K T R O T E C H N I C Z N A

Dobrze jest wiadome, że papugi żyją bardzo dłu­

go, niekiedy nawet ponad sto lat. Niewątpliwie, nie zdają one sobie sprawy z korzyści, jakie daje długowieczność; inżynier-elektryk natomiast oce­

nia należycie korzyści, wynikające z długotrwa­

łości, o ile wchodzą w grę elektryczne elementy grzejne. Z tego to właśnie powodu ulepszony stop 80/20 procentowy niklu z chrom em do oporników elektrycznych, a znany pod nazwą

BRIGHTRAY SUPER

je st coraz bardziej stosowany. Nadaje się on do urządzeń, gdzie trzeba wytrzymywać sta le tem peraturę aż do 1150°C przez dłuższe okresy czasu. Szczegółowe informacje zaw arte w bro­

szurach z danym! technicznymi przesyła się bezpłatnie na każde żądanie.

W y ł ą c z n a s p r z e d a ż

n a P o ls k ę ij K o n s y g n a c y j n y S k ła d F a b r y c z n y

W arszaw ska Spółka Elektryczna

W a r s z a w a , A l. J e r o z o lim s k ie 117. T e le f o n 65 7 -1 5 G e n e r a ln y p r z e d s t a w i c i e l n a P o ls k ę

Firmy HENRY WIGGIN & CO Ltd. Londyn

I nż. W a l e r i a n W i ś n i e w s k i

W a r s z a w a , ul* M a r s z a łk o w s k a 110* T e l. 5 0 2 -3 0

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

Technik - elektryk

la t 26, m atura, lę z y k n ie ­ m ie c k i o r a z u k o ń c z o n e 3-let- n ie lic e u m e le k t r y c z n e w Ł o - dzi. P ó ł ro k u p r a c y w p r z e ­ m y śle e le k t r o t e c h n ic z n y m i 2 la ta w p r z e m y ś le m e ta ­ low ym . S p e c j a liz a c j a w p r o ­ d u k c ji se ry jn e j i m asow e|:

n o rm a l izacje, to le ra n c je , w y- m ie n n o ść , n u m e ra c ja , p r o ­ je k to w a n ie o b r ó b k i i m o n ta ­ żu o ra z k o n s t r u k c je f a b r y ­ k a t ó w m a s o w y c h

zmieni posadę.

O fe rt y n a d s y ła ć d o A d m in i­

s t r a c j i „ P rz e g lą d u E le k t r o ­ t e c h n ic z n e g o “ W a r s z a w a 1, K r ó le w s k a 16 p o d „ P ro d u k ­ cja m a s o w a ".

C U K R O W N I A Ś R O D A

p o sia d a

do s p r z e d a n i a 1 ge n e rator

z w zbudnicą n a p rąd zm ienny 230 V, 150 A.

750 obr/m in., m ało używ any, fab ry k a tu B rovn-B overi.

P O W A Ż N E P R Z E D S I Ę B I O R S T W O

P O S Z U K U J E inżyniera-elektryka

do projektowania urządzeń elek­

trycznych. Pożądana znajom ość języka niemieckiego.

Oferty z życiorysem kierow ać do Adm inistracji

„Przeglądu Elektrotechnicznego“, W a rsza w a 1, K ró le w sk a 15 pod „Projekty“.

Inżynier-elektryk, la t 36', polak, dypl. Pol.

W arsz. 1937 (p rą d y silne), 6 la t p ra k ­ ty k i zawodowej w czołowych in sty ­ tu c jac h elektrycznych

z m i e n i p o s a d ę .

Zgłoszenia k ie ro w a ć do A d m in istra cji „P rzeglądu E lek- trotechn.“ , W arszaw a 1, K rólew ska 15 p o d „8520“ .

E L E K T R O W N I A N A Ś L Ą S K U

P O S Z U K U J E :

1 In ży n ie ra — e le k try k a n o k ie ro w n ik a s ie c i, 1 te c h n ik a o b e z n a n e g o z in s ta la c ja m i e le k try c z n y m i

i z u r z ą d z e n ia m i lic z n ik o w y m i, 1 t e c h n ik o n a st o n o w ls k o k re śla rz a .

W o fe rta c h u p r a s z a się o p o d a n ie w a ru n k ó w w y n a g r o d z e n ia , wieki#, ilo ś c i lat p ra k ty k i o r a z le rm in u e w e n t u a ln e g o o b j ę c ia p o s a d y .

O fe rty n a le ż y k ie ro w a ć d o A d m in is t ra c ji „ P r z e g l ą d u E l e k t r o t e c h n i c z ­ n e g o “ W a r s z a w a 1/ K r ó l e w s k a 1 5 p o d „ E l e k t r o w n i a Ś l ą s k a “ .

Z A R Z Ą D M I E J S K I W R Ó W N E M ogłasza n in iejszy m NIEO GRANICZON Y P R Z E T A R G O FER T O W Y na dostawę 230 m. kabla ziemnego.

O ferty należy składać do sp e cja ln ej skrzynki, zn a jd u ­ jącej się w W ydziale P rezy d ialn y m Z arządu M iejskie­

go, lu b n ad sy łać pocztą do d n ia 11 k w ie tn ia 1939 r.

do godz. 12-ej, w k tó ry m to czasie n astą p i otw arcie ofert.

W aru n k i p rzetargow e m ożna otrzym ać w B iu rze Prze­

targów Z arząd u M iejskiego p rzy ul. 3 M a ja 46 (pokój 9) O ferty nieo d p o w iad ające przepisom ro zporządzenia R ady m in istró w z d n ia 29 stycznia 1937 r. o dosta­

w ach i robotach n a rzecz S k arb u P ań stw a, S am o rzą­

du i instytucyj p ra w a publicznego Dz. U. R .P . N r. 13 poz. 92) b ę d ą u zn an e za niew ażne.

P re z y d e n t m. R ów nego w /z L u d w ik R ze szo w s k i (W iceprezydent)

DOBRY M A T E R IA Ł -W Y D A J N A PRACA!

Z A K Ł A D Y K A U C Z U K O W E

• P I A S T Ó W - i

CENTRALA: W AR SZA W A Z ŁO TA 35, TEŁ. 5 6 2 -6 0

O D D Z I A Ł Y :

B Y D G O S Z C Z , K ATO W ICE, LW ÓW , P O Z N A Ń

Z A R Z Ą D M I E J S K I M I A S T A K O W L A P O S Z U K U J E

i n ż y n i e r a - e l e k t r y k a o d d n i a 1 m a j a 1 9 3 9 r. n a stanow isko in żyniera sieciowego E lek tro w n i M iejskiej.

Od k an d y d ató w w y m ag an e są n a stę p u ją c e k w alifikacje:

1. D yplom inżyn iera-elek try k a.

2. P rzy n ajm n iej 3 la ta p ra k ty k i instalacyjnej i sieciowej w p ro jek to w a n iu , budow ie i eksplo­

a ta c ji (pożądane w in sty tu cjach sam orządow ych).

3. O byw atelstw o polskie.

P o d an ia w ra z z życiorysem , nielegalizow anym i o d ­ pisam i św iadectw , re fe re n c ja m i oraz podaniem w a ­ ru n k ó w nadsyłać należy do Z arządu Miejskiego do d n ia 20 k w ietn ia 1939 r.

P od an ia nieuw zględnione pozostaną bez odpowiedzi.

P re z y d e n t m . K ow la (—) A . B ed n a rsk i

Z A R Z Ą D M I E J S K I w R Ó W N E M ogłasza niniejszym NIEOGRANICZONY PISEMNY PRZETARG OFERTOWY n a d o s t a w ę p r z e w o d ó w m i e d z i a n y c h dla

po trze b E lekrow ni M iejskiej w R ów nem O ferty n a leży sk ład ać do sp ecjaln ej sk rz y n k i, z n ajd u jąc ej się w W ydziale P re z y d ia ln y m Z arząd u M iejskiego, lub n adsyłać pocztą do d n ia 19 k w ie tn ia 1939 r. do godz. 12, w k tó ry m to czasie n a stąp i o tw arcie o fert.

W aru n k i p rz e ta rg u m ożna otrzym ać w B iu rze P rz e ta rg ó w Z arząd u M iejskiego p rzy ul. 3 M aja 46 (pokój N r 9) w go­

dzin ach u rzędow ych za o p łatą 1 zł. ty tu łe m zw ro tu k o ­ sztów dru k ó w .

O ferty n ieo d p o w ia d ają ce przepisom ro zporządzenia R ady M inistrów z d n ia 29 stycznia 1937 r. o dostaw ach i ro b o ­ ta c h ■ n a rzecz S k a rb u P a ń stw a , S am o rząd u i in sty tu c y j praw a publicznego (Dz. U. R. P . N r 13 poz. 92) b ęd ą u zn an e za niew ażne.

(—) S tanisław Wołk P re z y d e n t m . Równego

DO WSZELKICH APARATÓW

Biuro elektrotechniczne

> \ \ \ / \ \ / A \/\ V \

KOLA ZĘ B A T E

riołowr i zębami Irrzowanfinl protljml, ikoioyml I duizkuwjml.orai kola lębalf itotkowr r zębami

heblowanymi

P R Z E K Ł A D N IE ZĘBATE

I motoreduktory, przrkłudnle ślimakowe, w skrzy«

nlarh oliwnych, motoreduktory «lupowe do napędu Indywidualnego obrabiarek I przekładnie o bez«

stopniowej zmianie obrotów

T O K A R K I

do metali najnowsze! konstrukcji 9-clu typów

W IE R T A R K I

do metali słupowe I kadłubowe

P Ę D N IE ( t r a n s m i s j e )

sp rz ę g ła c ie rn e , n a p rę ia e z e pasów , K o ln z a m a ­ chow e

NAPĘD Y PASKAM I K LIN OW YM I ( T o i r o p ; ) KOTŁY ŻELIW N E

o ryg. Slrebrla oraz radiatory (grzejniki) do Ogrze­

wań eenfrulnyrb

ODLEWY

zwykle maszynowe i z żeliwa wysoknwartośelowego

E ^{t c} 1 7 t D V *7 TVT U T ) T U P U p r z e m y s ł ó w L J l i i A l I l l U Z i i N L F I L V / L i l a b o r a t o r y j n e

P ie ce k o m o ro w e i s z y b o w e ... . d o 1350° C P ie ce z p rzy m u so w y m k rą ż e n ie m p o w ie trz a . . . d o 650° C E l e k t r y c z n e

PTPT T so ln y c h . . . d o 950°C w a n n y i ty g le IYYĄ

IL

L

I o le jo w y c h . d o 320° C P ie ce s o ln e e l e k t r o d o w e ...d o 1350° C E l e k t r y c z n e p i e c e t y g l o w e d o t o p i e n i a m e t a l i S u s z a r n i e d o d r z e w a , c z ęśc i la k ie r o w a n y c h i i. p.

INZ. ADAM SIERZPUT O W SKI i S-ka, S-ka z

»TECHNIKA HARTOW NICZA«

W A R S Z A W A , UL. RAKOWIECKA 9, TELEFON 4-43-71

O. o.

R o k z a ło ż e n ia 1920

F A B R Y K A M O T O R Ó W E L E K T R Y C Z N Y C H

L. K O R E W A

W a r s z a w a - W o l a , u l . S y r e n y 7 , t e l e f o n 5 . 0 0 . 9 5

Z A K R E S P R O D U K C J I : S i l n i k i a s y n c h r o n ic z n e :

z w a rte i p ie r ś c ie n io w e d o 15 K M

S i l n i k i i p r ą d n i c e p rą d u s t a łe g o

S i l n i k i k o m u t a t o r o w e p r ą ­ d u z m ie n n e g o

S i l n i k i r e p u ls y ln e s p e c j a l­

ne d o p r ó b p r ą d n ic i „ m a g ­ n e t o ” s a m o c h o d o w y c h i lot­

n ic z y c h

S i l n i k i s p e c j a ln e d o w b u ­ d o w a n ia

S i l n i k i s p e c j a ln e d o m a ­ s z y n d r u k a r s k ic h , lin o ty p ó w o r a z in te rty p ó w

P r ą d n i c e n is k o w o lt o w e d o g a lw a n lz a c ji

D m u c h a w y e le k tr y c z n e N a p r a w a i p r z e w i j a n i e w s z e lk ic h m a s z y n e le k t r y c z ­ nych.

« f c c p i e r y L ü t j ß r e s o i ü e

J.J0HN

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

N a c z e ln a O r g a n iz a c ja In ż y n ie­

rów R. P. w im ie n iu S to w a r z y sz e n ia E lek tryk ów P o lsk ich , S to w a r z y sz e n ia T e le ie c h n ik ó w P olsk ich i Z w iązk u P o lsk ic h In ży n ieró w E lek tryk ów oraz k ilk u n a stu in n y ch o r g a n iz a c ji ś w ia ta in ż y n ie r sk ie g o w y s ła ła w d n iu 29 m a r c a d ó N a ­

c z e ln e g o W o d z a n a stę p u ją c y te le g r a m :

G E N E R A L N Y I N S P E K T O R S I Ł Z B R O J N Y C H M A R S Z A Ł E K E D W A R D Ś M I G Ł Y R Y D Z

W A R S Z A W A

W uńelkiej chw ili dziejow ej, N aczelna O rganizacja In żyn ieró w R. P. oddaje n in ie js z y m do T w ej, Panie M arszalku, d ysp o zycji zw a rte szeregi in ży n ie ró w -p o la kó w , zb ro jn ych w w iedzę fachow ą, pom nażającą siłę ram ienia żołnierza. D ziś nie m a w śród n as różnic poglądów społecznych ani a m bicji osobistych. W im ię H onoru N ajjaśniejszej R zec zy­

pospolitej sk ła d a m y Ci, P anie M arszałku, uroczyste p rzyrzeczen ie w y trw a n ia w ch w i­

lach prób dziejo w ych i n ajcięższych zm agań n a każdej placówce i w ka żd ej sytuacji, którą T w a wola w y zn a czy. W p e łn y m spokoju o c ze k u je m y na rozkazy, gotow i do o fiar k r w i i m ienia

*

T reść z ło ż o n e g o o ś w ia d c z e n ia m u sim y p o tw ierd zić — i to n a ty ch m ia st, n ie z w le k a ją c a n i ch w ili. Do czy n u te g o w z y w a m y W a s , K oled zy, a c z y n e m tym b y ć m u si n a ty c h m ia s to w e z a d e k la r o w a n ie m a k sy m a l­

n y c h su m n a

POŻYCZKĘ OBRONY PRZECI WLOTNI CZEJ

N ie m o że z a b r a k n ą ć a n i je d n e g o e le k tr y k a n a lista c h su b sk ry b en tó w P ożyczk i, która za d o k u m e n tu je w o b e c c a ­ łe g o ś w ia ta , a p rzed e w szy stk im w o b e c n a s s a m y c h , n a s z ą je d n o ść i n a s z ą siłę .

W sz y stk im z a k u so m w r o g ó w zew n ętrzn y ch p r z e c iw sta w im y zb rojne ra m ię R ze c z y p o sp o lite j, s iln e i p o tę ż n e z m o c y d u c h a N arodu, o ż y w io n e g o m iło ś c ią O jczyzny i n ie z ło m n ą w o lą z w y c ię s tw a .

W sz e lk ie j akcji d yw ersyjn ej, u siłu ją cej s ia ć z a m ę t i .n ie p o ­ kój w kraju, sp r z e c iw im y s ię sta n o w c z o , p iętn u ją c ta k ą a k cję, jako ś w ia d o m e o s ła b ia n ie tęży zn y i o d p o r n o śc i N arodu.

E lektrycy p o ls c y c z y n n ie za d o k u m en tu ją s w ą s p r a w n o ść i o r g a n iz a c ję oraz g o to w o ś ć o d d a n ia w sz y stk ic h s w o ic h sił d la d obra i p o tę g i R zeczy p o sp o litej.

ZARZĄD GŁÓWNY STOWARZYSZENI A ELEKTRYKÓW PO LSK ICH

Z A R Z Ą D S T O W A R Z Y S Z E N I A T E L E T E C H N I K Ó W P O L S K I C H

ZARZĄD GŁÓWNY ZWIĄZKU POLSKICH INŻYNIERÓW ELEKTRYKÓW

śiWł ;® 8 S S § S S I ^

■. •'- i

f ś M m m

i;:-.-'-- -;' . •

m

m m r n

n i i

' ‘ > ■*• - v'1i

____ m sm m .

-i

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

ORGAN STOWARZYSZENIA ELEKTRYKÓW POLSKICH

R o k X X I. 31 M a r c a 1 9 3 9 r. Z e s z y ł 6.

R e d a k to r inż. W ŁODZIM IERZ K O TELEW SK I W arszaw a, K ró lew sk a 15, tel. 690-23.

G o s p o d a rc z e p o d staw y e le k try fik a c ji kolei

U w a g i w s t ę p n e

N a je sie n i r. 1937 w y b itn y sp e cja lista w dziedzinie tr a k c ji elek try cz n ej i sta ły d o rad ca kolei fra n cu sk ich P a ris — O rléans, prof. P a r o d i, w ygłosił cykl odczytów o tr a k c ji w P o lite ch n ic e W arszaw skiej.

N ajciek aw szy z nich był, n iew ątp liw ie, odczyt p o ­ św ięcony om ów ieniu założeń gospodarczych e le k try fik a ­ cji kolei w ogóle, ze szczególnym u w zględnieniem i c h a­

ra k te ry s ty k ą e le k try fik a c ji kolei fran cu sk ich .

K o rz y sta ją c z uprzejm ości p. prof. P a r o d i ‘ e g ą k tó ry użyczył sw ych m a te ria łó w i w y ra z ił zgodę n a ich o publikow anie, p o d a ję poniżej streszczenie rozw ażań A u to ra w ra k z w łasn y m i uw ag am i i u zupełnieniam i.

P o r ó w n a n i e w y d a t k ó w e k s p l o a t a c y j n y c h d l a t r a k c j i p a r o w e j i e l e k t r y c z n e j

T ra n s p o rt ludzi i to w aró w odbyw a się z a pom ocą szereg u śro d k ó w przew ozow ych zw iązanych lub też nie zw ią za n y ch ze stały m i i określonym i drogam i. N ajp o ­ w ażniejszą, oczywiście, rolę o d g ry w a ją śro d k i tr a n s p o r­

to w e o nap ęd zie m echanicznym , przy czym p rz y ich po ­ ró w n a n iu d a je się stw ierd zić -bardzo ciekaw a zależność m ocy z a in stalo w an e j w m aszynie n ap ęd o w ej od ro d za ju drogi. O k a z u je ’ się, że im koszto w n iejsza je s t b u d o w a j a ­ k ie jk o lw ie k drogi, ty m m n iejsza je s t z a in sta lo w a n a m oc je d n o stk o w a n a to n n ę śro d k a przew ozow ego. I ta k n a k a n a ła c h w o d n y ch m oc je d n o stk o w a w ynosi od 0,1 do 0,3 KM/t,. n a k o le jac h — od 2 do 20 K M /t, n a drogach b ity c h — od 10 do 100 K M /t, wi-eszcie w p o w ietrz u — od 100 do 300 K M /t. Z tego w yn ik a, że w zależności od c h a ra k te ru środka' przew ozow ego i postaw ionego jem u za d a n ia w iększość w y d a tk ó w in w esty cy jn y ch p o ch ła n ia ­ ją albo drogi, a lb o też m aszyny pociągow e. D ecydującą rolę w k o sztach in w esty cy jn y ch o d g ry w a czas p rze jaz d u , tj, śre d n ia szybkość han d lo w a. P o n ad to im w iększe są k a p ita ły zain w esto w an e, ty m w ięk szą ro lę o d g ry w a gę­

stość ru c h u . Z tego w y n ik a, że w ielk ie i kosztow ne in ­ w esty cje są ty m b a rd z ie j uzasadnione, im w iększe jest- n atęż en ie ru ch u .

A rty k u ł n in ie jsz y m a za z a d a n ie za n alizo w an ie r u - . chu m asow ego n a k o le jac h żelaznych oraz sk u tk ó w z a ­

sto so w an ia n a n ic h tr a k c ji elek try czn ej.

W ro zw aż an ia ch dotyczących p o ró w n y w a n ia tra k c ji elek try cz n ej z innym i ro d za jam i ru c h u kolejow ego nie b ierze się zazw yczaj p o d u w ag ę w szy stk ich korzyści p o ­ średnich, ja k ie d a je e le k try fik a c ja , — ja k zw iększenie przelo tn o ści linii, ogólna e le k try fik a c ja k r a ju , rozw ój prze m y słu elektrotechnicznego itp. Je d n a k ż e o w szystkich ty c h korzyściach, ja k k o lw ie k n ie d a ją się one w p ro st u ją ć pieniężnie, należy zaw sze p am ię ta ć p rz y p rz e p ro w ad z a­

n ych poró w n an iach .

Ja k o p rzy k ład , m ożna przytoczyć fak t, że e le k try fi­

k a c ji sieci P a ris — O rlé a n s pozw oliła n a u n ik n ię cie: roz­

bud o w y stacy j n a Q uai d 'O rsa y i A u ste rlitz i pow iększe­

n ia ilości to ró w do sześciu pom iędzy s ta c ja m i A u ste rlitz i Ju v isy oraz n a odłożenie n a czas późniejszy po w ięk sze­

n ia liczby to ró w do czterech pom iędzy sta c ja m i E ta m p es i O rléans. A m ery k a ń sk ie T -w a kolejo-we „N ew Y ork C en­

tr a l R d.“ oraz „ P en sy lv an ia R d.“ uznały, że oszczędności u zy sk an e na sk u te k u p o rz ą d k o w a n ia r u c h u n a dw orcach w N ow ym Jo rk u , n a dw o rcach podziem nych obu to w a ­ rz y stw o raz n a d w u p iętro w y c h dw o rcach „N ew Y o rk C en­

t r a l “ pozw oliły n a sp łacen ie k ap ita łó w w y d atk o w a n y ch na e lek try cz n e w yposażenie se te k k ilo m etró w torów .

M im o to je d n a k w dalszym ciągu w k alk u la c ja c h fin an so w y ch uw zględnione są ty lk o te korzyści bezpo­

średnie, k tó re d a je stę liczbow o ująć, n a p o d sta w ie w y ­ sta rc za ją co do k ład n y ch d an y c h sta ty sty c z n y c h z e le k try ­ fik o w an y ch kolei o w y sta rc za jąc o dużym dośw iadczeniu w e k sp lo atacji tr a k c ji elek try czn ej.

P rz e p ro w a d z a ją c fin a n so w ą an a liz ę p orów naw czą pom iędzy tra k c ją p aro w ą a elek try cz n ą, prof. P a r o d i b ie rz e pod u w a g ę n a s tę p u ją c e obciążenia finansow e:

D la tr a k c ji parow ej:

a) k o sz t z a k u p u paliw a,

b) śre d n ie oszczędności roczne w elek trow ozow niach i w a rsz ta ta c h n a u trz y m a n iu i n a p ra w ie m aszyn elek ­ try czn y ch , lokom otyw i w agonów m otorow ych, w p o ró w ­ n a n iu z analogicznym i kosztam i d la ta b o ru tra k c ji p a ­ row ej.

Dla tra k c ji ele k try c zn e j:

c) roczne obciążenie k a p ita łu oraz odsetki n a a m o r­

tyzację, od p o w iad ające w y d atk o m in w esty cy jn y m n a w y ­ posażenie sta le (rozdzielnie, po d stacje, sieć tra k c y jn a itd.);

d) w y d a tk i n a en erg ię elek try cz n ą, od p o w iad ającą n atęż en iu ru c h u tra k c ji p aro w ej p rzed e le k try fik a c ją ;

e) w y d a tk i ek sp lo a ta c y jn e n a u trz y m a n ie i n a p ra w ę b u d e k sekcyjnych, p o dstacyj oraz sieci tra k c y jn e j.

T en sposób p o ró w n a n ia o p arty je s t n a założeniu, że w p rzy p a d k u , gdyby e le k try fik a c ja n ie zo stała zre aliz o ­ w ana, żad en w y d a te k dla u sp ra w n ie n ia ru c h u nie m iałb y m iejsca. P rzypuszczenie ta k ie je st, oczywiście, n ie do p rzy jęcia, w szczególności zaś dla ty c h kolei fra n cu sk ich , k tó re , n ie p rze p ro w ad z ają c e le k try fik a c ji, w y d a ły n a u sp ra w n ie n ie r u c h u ty le pien ięd zy (o ile nie w ięcej), co k oleje, k tó re p rzep ro w ad z ały sy stem a ty cz n ą e le k try fik a ­ cję sw oich linij.

Z ro zw ażań w stę p n y ch z d a je się w y n ik ać, że elek ­ try fik a c ja je s t w sk az an a ty lk o w ów czas, gdy natężen ie ru c h u — o k reślo n e np. przez roczne zużycie p aliw a — p rze k ra c z a p ew n ą w artość.

146 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY Nr 6

M ożnaby sobie zadać p y ta n ie, czy w w ielu p rz y p a d ­ k a c h e le k try fik a c ja kolei je s t uzasadniona. A by w y jaśn ić te k w e stię prof. P a r o d i p rze p ro w ad z ił sy stem aty czn e b a d a n ia p rze d w o jen n y ch sta ty sty k kolei fra n cu sk ich , w k tó ry c h w y d a tk i ek sp lo a ta c y jn e są u ję te osobno d la k aż­

dej lin ii. B a d an ia te, oczywiście, w y k azały , że opłacalność in w esty cy j w y m ag a ją cy c h ta k pow ażnego k a p ita łu , ja k to m a m iejsce n a k olejach, je s t ty m w iększa, im w iększe je s t n atęż en ie ru ch u . W p raw d zie w y d a tk i n a u rzą d zen ia e le k try fik a c y jn e i p ra c e dod atk o w e są w iększe n a lin iac h 0 d u ży m ru c h u , je d n a k ż e n a lin iac h o dużym ru c h u w y ­ d a tk i e le k try fik a c y jn e rzę d u 200 000 fra n k ó w w złocie, n a 1 k m linii p rz e d sta w ia ją ty lk o w zro st k a p ita łu za in w e sto ­ w anego od 20 d o 25"/o.

P o d z i a ł li n i j k o l e j o w y c h n a k a t e g o r i e .

C e l o w o ś ć e l e k t r y ł i k a c j i ' p o s z c z e g ó l n y c h k a t e g o r i i N a p o d staw ie p rze p ro w ad z o n y ch stu d ió w prof. P a- r o d i dokonał podziału lin ii k o lejow ych n a t r z y k a te ­ gorie, b io rąc pod u w a g ę zależność, ja k a zachodzi p om ię­

dzy dochodem R, w y d a tk a m i e k sp lo atacy jn y m i E oraz obciążeniam i fin an so w y m i F.

1) L in ie p ie rw sz e j ka teg o rii (o k reśla się je w zorem : R > E + F).

D la ty c h lin ij przy dochodzie w iększym od w y d a t­

k ó w ek sp lo atacy jn y ch , obciążonych dodatk o w o w iększym i k osztam i finansow ym i, istn ie je p ra w d z iw y użyteczny z y s k , o b rac an y bąd ź n a po k ry cie d eficytu, w ytw orzonego przez e k sp lo atację linij in n y c h k ateg o rii, b ąd ź też n a u d o ­ sk o n a len ie pow yższych lin ij i zw iększenie przez to ich dochodow ości.

N a istn ie ją c y c h w e F ra n c ji lin iac h p ie rw sz e j k a te ­ gorii ru c h rzeczy w isty je s t w iększy od tak ieg o r u c h u g r a ­ nicznego, począw szy od k tó reg o e le k try fik a c ja s ta je się o płacalną. G dyby lin ie te ze le k try fik o w a n o , n ie zm ien iło ­ by to ich kateg o rii, gdyż w ów czas w y d a tk i e k s p lo a ta c y j­

n e E zm n iejszy ły b y się w zn aczn ie w ięk szy m sto p n iu od w z ro stu obciążeń finansow ych.

2) L in ie d ru g ie j ka teg o rii (określa się je w zorem : R < E + ' F p rzy R > E).

P rz y e k s p lo a ta c ji ty c h lin ij p o w sta je d e f i c y t , p o ­ n iew aż dochód je s t n ie w y sta rc z a ją c y d la p o k ry cia całości w y d atk ó w , N ie n a le ż y je d n a k dążyć do z a trz y m a n ia e k s­

p lo a ta c ji ty c h lin ij, gdyż je śli n a w e t obciążenia fin a n so ­ w e p o zostaną n iezm ien io n e — ogólny d efic y t w zrośnie.

E le k try fik a c ja m oże w pew m ych p rz y p a d k a c h po­

lepszyć t u sy tu a cję, je śli n atęż en ie ru c h u n a ty c h liniach je s t w y sta rc za jąc e. N ie należy je d n a k m yśleć o e le k try ­ fik ac ji lin ij d ru g iej k ateg o rii dopóki n ie będzie z a k o ń ­ czona e le k try fik a c ja linij p ierw szej k ateg o rii, o znacznie w ięk szy m n a tę ż e n iu ru ch u .

W łaśnie n a lin iac h d ru g ie j k ate g o rii należy dążyć do zm n iejsze n ia w y d atk ó w ek sp lo atacy jn y ch E, n ie p o w ię k ­ sz ają c p rzy ty m znacznie kosztów F, a to przez u s p ra w ­ n ie n ie tra k c ji p aro w ej, za sto so w a n ie w ag o n ó w m o to ro ­ w y ch z siln ik a m i sp alin o w y m i z p rz e k ła d n ią e lek try cz n ą lub m ech an iczn ą itd.

3) L in ie trzeciej kategorii (o k reśla się je w zorem : R < E + F p rzy R < E).

D la ty c h lin ij — p o n iew aż dochód je s t t u m niejszy od obciążeń fin an so w y c h :— z a trz y m a n ie e k sp lo a ta c ji p o ­ ciąg n ie z a sobą zm n iejszen ie ogólnego deficytu.

D eficyt te n m ógłby być zam ien io n y n a zy sk przez zorg an izo w an ie przew ozów m ieszan y ch kolej ow o-drogo- w y ch i d o sta rc za n ie to w a ró w za pom ocą sam ochodów ciężarow ych od p ew n y c h stacy j rozdzielczych wrp ro st do

odbiorcy, co pozw oliłoby n a zastosow anie ta k ic h ta ry f, k tó re b y ły b y z u p e łn ie n iem ożliw e do p rz y ję c ia p rz y m a­

sow ych przew ozach kolejow ych od sta c ji do stacji.

A n a l i z a m a t e m a t y c z n a o p ł a c a l n o ś c i e l e k t r y f i k a c j i k o l e i

K oszt e k sp lo atacji kolei żelaznych sk ła d a się z d w ó c h składników . P ierw szy — to koszt obsługi k a p ita ­ łu; m ożna w pierw szy m p rzy b liżen iu przy jąć, że je s t on p ro p o rc jo n aln y do długości rozw ażan ej linii. D ru g i — to w y d a tk i ek sp lo atacy jn e, k tó re w pierw szy m p rzy b liżen iu m ożna uw ażać za p ro p o rc jo n a ln e do n atęż en ia ru ch u . W obec tego śre d n i w y d a te k n a k ilo m e tr linii k olejow ej d aje się ok reślić w zorem :

d '= a + bT,

gdzie przez T oznaczono śre d n ie n atęż en ie ru c h u w y ra ­ żone np.: w to n o k ilo m etra ch n a k ilo m e tr linii. T en sam koszt może być rów n ież p rze d staw io n y w zorem :

d = a ' + b' R,

w k tó ry m dochód n a k ilo m e tr lin ii R może być uw ażan y za ściśle p ro p o rc jo n a ln y do n a tę ż e n ia ru c h u T. Szczegó­

łow e s tu d ia w ykazały, że w spółczynniki a i b o raz a' i b' zależą od w zn ie sie ń i sp a d k ó w linii. Z ałączona k rzy w a (rys. 1) w sk a z u je zm ian ę w y d atk ó w ze z m ian ą w zniesie­

nia, biorąc, ja k o jed n o stk ę, w y d a tk i dla linii p rak ty c zn ie zu p e łn ie p łask iej. P rz y dalszych ro zw aż an ia ch w zięto pod u w ag ę w y n ik i obliczeń staty sty czn y ch , o trzy m an y ch przez F e d e ra ln e K o leje S zw ajcarsk ie, ja k ró w n ież w y n ik i s tu ­ diów m a tem aty c zn y c h p ro w a d zo n y c h p rze z prof. P a r o - d i ‘ego, k tó ry b a d a ł obciążenia, ja k ie m ogą być p o k o n an e przez lokom otyw ę p a ro w ą n a ró żn y c h w zn ie sie n iac h p rzy z góry założonym ciężarze pociągu.

/oo7 Rys. 1.

K rz y w a w z ro stu w y d a tk ó w e k s p lo atacy jn y ch w zależności od w zniesienia.

P ro f. P a r o d i doszedł do w niosku, że s tu d ia te o re ­ tyczne d o p ro w a d za ją do re z u lta tó w z u p e łn ie zbliżonych do w ynik ó w stw ie rd z o n y ch przez sta ty sty k ę , w obec cze­

go p rz y ją ł, że koszt ek sp lo a ta c ji linii m oże być w y rażo n y w zorem :

(a + bT)

' i0 — i ! gdzie:

i — oznacza n ajw ięk sz e w zn iesien ie linii, i0 — w zniesienie gran iczn e,

T — śre d n ie n atęż en ie ru c h u n a d a n e j linii.

W artości w sp ó łczy n n ik ó w X, ot, i0 zależą od ro d za ju ru c h u . W p rz y p a d k u tra k c ji p aro w ej m ożna p rz y ją ć n a ­ stę p u ją c e w a rto śc i:

X: . l # i = 5 2 , 5 a # ^ |

D la tr a k c ji e l e k t r y c z n e j n ie posiad am y jeszcze w y sta rc za jąc o 'obszernych i d o stateczn ie różno ro d n y ch d an y c h staty sty czn y ch , a b y w y d ed u k o w ać w zó r e m p iry ­ czny n a p o d staw ie w y n ik ó w ek sp lo atacy jn y ch . M ożna je d n ak ż e, sto su jąc t e sa m e m eto d y obliczania, znaleźć z a ­ leżność w y d atk ó w e k s p lo atacy jn y ch p rz y tr a k c ji e le k ­ try cz n ej od w zniesień, zd a ją c sobie sp ra w ą z tego, że tr a k c ja elek try c z n a pozw ala n a reg u lo w a n ie ciężaru przyczepności jednego pociągu, za cz y n ając od w arto śc i o dpow iad ającej tr a k c ji z lokom otyw ą elek try czn ą, aż do w a rto śc i o dpow iadającej tra k c ji za pom ocą w agonów , m o­

torow ych, gdzie k ażdy w agon m otorow y m a całkow icie w yzy sk an ą przyczepność. G raniczną w a rto ść dopuszczal­

n ej przyczepności o k reśla n ajw ięk sze w zniesienie, k tó re w ynosi 60 m m /m — d la pociągów z parow ozam i, zaś 140 m m /m — d la pociągów złożonych z w agonów m o to ro ­ w ych z całkow icie w y zy sk an ą przyczepnością.

R o z p a tru ją c zm ian ę w y d a tk ó w w zależności od gę­

stości ru ch u , m ożna w ykazać, że istn ie je ta k a gęstość r u c h u T 0 o d p o w iad a ją ca zużyciu p aliw a Q0 to n n a k ilo ­ m e tr rocznie, począw szy od k tó re j tra k c ja e le k try c zn a jest- b ezw zg lę d n ie tańsza od tra k c ji p arow ej.-

Zależności te m o żn a p rze d sta w ić z a pom ocą u k ła d u p rzestrzen n eg o , b io rąc ja k o osie u k ła d u : w y d a tk i eksplo­

a ta c y jn e n a je d n o stk ę ru ch u , gęstość ru c h u oraz w zn ie­

sien ie (rys. 2). Z m iany kosztów w łasn y ch d la tr a k c ji elek ­ try cz n ej i tra k c ji p a ro w e j w fu n k c ji zasadniczego sp a d ­ k u i n a tę ż e n ia r u c h u o k reślone są przez k rzy w e n a p ła sz­

czyznach w sp ó łrzęd n y ch : T = 0 o raz i = 0.

R ys. 2.

U k ład p rz e strz e n n y zależności w y d atk ó w e k s p lo a ta c y j­

n y ch od w zn iesien ia i gęstości ru c h u .

D la słabego ru c h u i lin ij n a poziom ie w y d a tk i na k ilo m e tr b ęd ą z konieczności w iększe dla tra k c ji e le k ­ try cz n ej, n iż d la p aro w ej, poniew aż w k ła d y k a p ita łu p rzy tra k c ji e lek try cz n ej są w ięk sze od w k ład ó w p rzy tra k c ji p aro w ej, p rz y czym ró żn ic a m iędzy n im i w du ży m sto p ­ n iu zależy od w y d a tk ó w n a d o d atk o w e w yposażenie e lek ­ try c z n e n a to ra c h (sieć i podstacje). P u n k t E um ieszczo­

n y n a osi OP będzie się za te m zn a jd o w a ł n a d p u n k te m V.

P o n iew aż je d n a k w zn iesien ie g ran ic zn e je s t w yższe dla tr a k c ji elek try cz n ej n iż dla p aro w ej, p rze to k rzy w e w y ­ d atk ó w dla obu rod zajó w tr a k c ji m uszą się p rzeciąć p rzy w arto śc i sp a d k u znacznie niższej od 60°/oo w p u n k cie X .

Do dalszych ro zw ażań p rz y ję te są n a s tę p u ją c e o zn a­

czenia:

Q — śre d n ie roczne zużycie p aliw a n a je d e n k m li­

n ii k o le jo w ej d w u to ro w e j (w tonach);

Qn — g ran ic zn e zużycie p aliw a, o d p o w iad a ją ce g ra ­ nicznej gęstości ru ch u , przy k tó ry m n a s tę p u je zró w n an ie oszczędności, uzysk an y ch dzięki z a n ie ch a n iu tra k c ji pa-:

rów ej, z kosztam i d o d atk o w y m i p o w sta ły m i na sk u te k e le k try fik a c ji;

C — cena 1 to n y w ęg la dostarczonego n a te n d e r w parow ozow niach;

p —- cena kilow atogodziny en erg ii elek try cz n ej na zaciskach w ejściow ych p o d sta cy j tra k c y jn y c h ;

P — śre d n i k a p ita ł, ja k i kolej m u si w y d ać n a je d e n k ilo m e tr linii do b u d o w y now ych, sta ły c h u rzą d zeń ; 1

r — obciążenie k a p ita łu (oprocentow anie i a m ro ty - zacja);

e — śre d n ia oszczędność n a je d e n p o ciąg o -k ilo m etr u zy sk an a w rem izac h i w a rsz ta ta c h dzięki zastosow aniu tr a k c ji elek try cz n ej (dla w a ru n k ó w fra n cu sk ich oszczęd­

ność t a w yn o si od 2 do 3 fr/p o c ią g o -k ilo m e tr);

r ' — śre d n i odsetek, o k tó ry należy podw yższyć ob­

ciążenie k a p ita łu r, a b y uw zględnić w y d a tk i nadzoru, u trz y m a n ia i n a p ra w sta ły c h u rzą d zeń elek try czn y ch (tj.

sieci elek try cz n y ch i p odstacyj);

a — śred n ie zużycie w ęg la w k ilo g ra m ac h n a pocią- g o -k ilo m e tr n a rozw ażanej linii; Q p rz e d sta w ia śre d n ią ilość pociągów w ciągu roku;

X — śre d n i spółczynnik . rów n o w ażący zużycie e n e r­

gii elek try cz n ej i zużycie w ęgla, o d p o w iad a ją ce te j sam ej . . 1000. Q , , . s '

p ra c y pociągow . W y r a ż e n ie - —.IŁ będzie z a te m w y ra ­ żać zużycie energii elek try cz n ej w k W h o ile Z p rz e d s ta ­ w ia ilość k ilo g ra m ó w w ęg la za stąp io n y ch przez je d n ą kilow atogodzinę (dla kolei fra n cu sk ich spółczynnik ten w ynosi śred n io 2,2 kg/kW h).

Oszczędności u zy sk an e p rz y e le k try fik a c ji dzięki od­

p a d n ięc iu w y d atk ó w n a w ęgiel i ta ń sz y m x-ewizjom i n a ­ p raw o m ta b o ru elek try czn eg o w elektrow ożow niach i w a rsz ta ta c h b ęd ą:

QC + m * . e .

D odatkow e w y d atk i tr a k c ji elek try cz n ej, o dpow ia­

d ając e obciążeniu k a p ita łu , zaku p o w i en erg ii e lek try cz­

nej, w y d atk o m n a nadzór, u trz y m a n ie oraz n a n a p ra w ę stałego w yposażenia elektrycznego będą:

P . r 1000. Q P . r '

“100 X P + 100

D la ilości Q„ to n w ęg la n a k ilo m e tr rocznie, odpo­

w iad a ją ce j gran iczn ej gęstości n atęż en ia ru ch u , d la k tó r rego zachodzi ró w n o w a g a pom iędzy u zy sk an y m i oszczęd­

nościam i ek sp lo atacy jn y m i i w y d a tk a m i dodatkow ym i, otrzy m am y ró w n a n ie :

sk ąd

0 r 1000 Q„ „ r + r ' , 1000 Q0

— S— ' e - p ■” 100 “ + — x---p -

p .

Q

■

r -j- r '

” 100^“

C + i ^ . e 1000

a l. ■p

C zysty zysk B (lub inaczej n ad w y ż k a e k s p lo a ta c y j­

n a o trz y m a n a dzięki elek try fik ac ji) będzie ró w n y ró ż ­ nicy:

r - j - r ' albo:

y . | . yf . i Q \

B == P ’ ~jq q — • ( q — l j n a kilom etr rocznie.

W idzim y stą d , że n ad w y ż k a . zw iększa się bardzo szybko w ra z ze w zro ste m n atęż en ia r u c h u (określonego

148 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

je d n o stk o w y m zużyciem p aliw a Q), pow yżej ru c h u g ra ­ nicznego, T a k np. d la każdego 10% w zro stu ru c h u (Q),

P . r + r' u zy sk u je się zy sk

1000 -, p rzy czym, b io rąc d la p rz y ­ k ła d u sto su n k i fra n c u sk ie , jeżeli P = 200 000 fra n k ó w w zlocie, zaś r + r ' ■= 8°/o, to zy sk w y n iesie 1 600 fra n k ó w w zlocie n a k ilo m e tr rocznie.

To w y ja śn ia , dlaczego n a liniach, gdzie e le k try fik a ­ cja u m ożliw iła zre aliz o w an ie m asow ego w zro stu ru ch u , m ożna było pow iedzieć, że e le k try fik a c ja zo stała „z ap ła­

c o n a “ przez zw iększenie dochodów .

To sam o ośw iadczał w ielo k ro tn ie p. W a 1 c k e r, d y re k to r K olei S o u th e rn R a ilw a y w A nglii, p o w o łu ją c się n a rozw ój ru c h u stw ierd zo n y nie ty lk o n a lin iac h p o d ­ m iejsk ich L ondynu, lecz ta k ż e n a w szy stk ich lin iac h k o ­ lejo w y ch połączonych z głów ną a rte rią L o n d y n — B righton.

I

S p r a w n o ś ć t r a k c j i e l e k t r y c z n e j i k r y t e r i a jej o p ł a c a l n o ś c i

B a d a n ie d an y c h sta ty sty c zn y c h różn y ch kolei do p ro ­ w adziły prof. P a r o d i‘ego do w niosku, że śre d n ia sp ra w ­ ność tr a k c ji p aro w ej je st b ardzo m a ła i w a h a się w g ra ­ nicach od 2,5 do 3%.

P o ró w n a n ie u żytecznej p rac y p aro w o zu m ierzonej n a h ak u z rzeczy w isty m zużyciem p aliw a, w y k o n an e przez prof. P a r o d i‘ego n a odcinku P a ris — O rléa n s — V ier- zon, w ykazało, że w ty m p rz y p a d k u śre d n ia sp raw n o ść tra k c ji p aro w ej b y ła m n ie jsz a od 2,5%.

Z p u n k tu w id z e n ia sam ego z u ż y tk o w an ia p aliw a e le k try fik a c ja p ozw ala n a uzy sk an ie śred n ie j spraw ności znacznie w yższej od sp raw n o ści o trz y m a n e j przez b ez­

p o śred n ie zużycie p a liw a w lokom otyw ach p aro w y ch . D ane sta ty sty c zn e ogłaszane corocznie p rze z C entral E le ctricity B oard w y k az u ją, że w w ielkich now oczesnych e le k tro w n ia c h osiąga się śre d n ią sp raw n o ść w ynoszącą 20%.

P rz y jm u ją c d odatkow o d la tra n s fo rm a c ji i tr a n s p o r ­ t u energii e lek try cz n ej śre d n ie sp raw n o ści:

sieć p rzesy ło w a — 90%;

p o d sta c ja — 90% (z p ro sto w n ik am i rtęciow ym i), sieć je z d n a — 95% oraz

lokom otyw a i w ag o n m o torow y — 80%,

o trzy m u jem y n a h a k u lokom otyw y elek try cz n ej s p ra w ­ ność ró w n ą :

0,90 X 0,90 X 0,95 X 0,80 = 0,62.

Je że li n a w e t założym y śre d n ią sp raw n o ść n a h a k u ró w n ą 50%, to sp raw n o ść całk o w ita, obliczona począw szy od spalonego w ęg la w ce n trali, aż do siln ik a tra k c y jn e g o , będzie ró w n a 10%, tj, w ięcej niż trz y ra z y w ięk sza od sp raw n o ści p rz y b ez p o śred n im sp a la n iu p a liw a w lo k o ­ m o ty w ach p a ro w y c h ze sw obodnym w ydm uchem .

J e s t rzeczą ja sn ą , że żadne u d o sk o n a len ia d o tą d je sz­

cze niezrealizo w an e, lecz m ożliw e do pom yślenia, w m a ­ szynie p aro w ej ze sw obodnym w y d m u ch e m n ie pozw olą nigdy n a osiągnięcie ta k w y sokiej śre d n ie j spraw ności.

Z użycie w ęgla do ro z p a le n ia kotłów , u trz y m a n ia p a ro ­ w ozów w rez erw ie lu b też n a p ostojach, p o w ięk sza b a r ­ dzo znacznie zużycie w ęg la spalonego w czasie ru c h u u ży ­ tecznego pociągów . T oteż w rzeczyw istości zużycie w ę ­ g la je s t znacznie w yższe od zużycia określonego w czasie jazd p ró b n y ch p rzy śre d n im obciążeniu parow ozów .

D la p rz y k ła d u n a załączonym w y k re sie (rys. 3) p rze d staw io n o w iąz k ę k rzy w y ch sp raw n o ści d la lokom o­

ty w y ty p u „M ikado“, z b u d o w a n ej d la kolei M a ro k a ń sk ic h p rzez pie rw sz ą fa b ry k ę lokom otyw w C hrzanow ie. K rz y ­

w e te zo stały w y p ro w ad zo n e p rzez prof. P a r o d i‘ego z w iązki k rzy w y ch p rz e d sta w ia ją c y c h w y n ik i p ró b w y k o ­ n a n y c h z o m a w ian y m i m aszy n am i p rz e z p ro f. C z e c z o t - t a w Polsce. W y k res te n p rz e d s ta w ia zależności szybkości oraz in d y k o w an e j siły pociągow ej p rzy sta ły c h sp ra w n o ­ ściach: 4%, 5%, 6% itd.

Rys. 3.

Zależność siły pociągow ej p aro w o zu od szybkości, przy sta łe j spraw ności.

Z w y k re su w idać, że sp raw n o ść in d y k o w a n ą 9%

osiąga się ty lk o w bard zo w ąsk ich g ran ic ac h szybkości oraz sił pociągow ych i że dla p rze cię tn ie spoty k an y ch w arto śc i sp raw n o ść in d y k o w an a w yn iesie n ie w ięcej, niż 6 ~ 7%. Nic też dziw nego, że w n o rm a ln y c h w a ru n k a c h p rac y sp raw n o ść p aro w o zu n a h a k u w yniesie o d . 4 do 5%, zaś u w zg lę d n ia ją c ro zruchy, rozp alan ie, re z e rw ę i p o ­ stoje, u z y sk u je się d la p ew n y c h lin ij lu b sieci ko lejo ­ w ych śre d n ią spraw ność, w ynoszącą zaledw ie od 2,5 do 3%. N ależy tu zaznaczyć, że w n o rm a ln e j e k s p lo a ta ­ cji parow ozy są d alek ie od sta n u , k tó ry pozw oliłby im osiągnąć w yniki, ok reślo n e przez k rz y w e — zw łaszcza ze w zględu n a zanieczyszczenia r u r i tw o rz e n ie się kam ien ia kotłow ego.

S ta ty s ty k i ko lejo w e d o p ro w a d za ją do w niosku, k tó ­ r y n a p ierw szy r z u t oka w y d a je się z u p e łn ie p a ra d o k s a l­

ny. O k azu je się bow iem , że śre d n ie zużycie p a liw a na to n o k ilo m e tr ciągniony b ru tto m ało się zm ieniło od la t 50-ciu, pom im o ciągłych u d o sk o n a leń k o n stru k c ji lo k o ­ m o ty w p aro w y ch i zw ię k sz an ia szybkości.

T łum aczy się to tym , że ja k k o lw ie k w ra z ze w zro ­ ste m szybkości pociągów e n e rg ia p o trz e b n a do n ap ę d u w z ra sta , je d n a k ż e zm niejszenie się oporów tr a k c ji na s k u te k lepszego sm a ro w a n ia, w zro st n ac isk u osi n a szy­

n y, zw iększenie ciężaru szyn i ogólne ulepszenie ta b o ru p ra w ie że n iw e lu ją to zw iększenie.

N a p o d sta w ie obliczeń ekonom icznych p o tw ie rd z o ­ n y ch d an y m i sta ty sty c zn y m i, prof. P a r o l i tw ierd zi, że e le k try fik a c ja w te d y je s t „ p ła tn a “, gd y gęstość lin io ­ w a zużycia p a liw a Q p rz e k ra c z a 400 do 500 to n rocznie n a 1 k m n a lin ii d w u to ro w e j i 200 dó 250 ton rocznie na je d e n k ilo m e tr lin ii jed n o to ro w ej.

T ab ele sta ty sty c z n e M iędzynarodow ego Z w iązku K olei Ż elaznych (U. I. C.) p o d a ją ro czn e zużycie energii e lek try cz n ej d la poszczególnych linii. S tą d m ożem y w y ­ pro w ad zić rac h u n k o w o zużycie w ę g la n a k ilo m e tr rocznie u w zg lę d n ia jąc p o p rze d n ie rozw ażania.

W rzeczyw istości p rzy p rze licz an iu p o p ełn iam y w te n sposób dość p ow ażny błąd. W artości zużycia w ęg la p rze d e le k try fik a c ją , obliczone w te n sposób n a p o d sta ­ w ie zużycia en erg ii elek try c z n e j po w p ro w a d ze n iu ru c h u elektrycznego, b ęd ą p rze sad n ie duże, gdyż zaw sze je d n o ­ cześnie z e le k try fik a c ją u s p ra w n ia się ogólnie ek sp lo ata cję p rzez zw iększenie ilości i szybkości pociągów .

T a b e l a I.

K r a j l u b k o l e j e

D ługość z e le k try ­

fikow a­

nej linii w km .

Zużycie całkow ite

w m ilio­

nach kilo- watogodz.

G ęstośćlinio- w a zużycia energii elek ­ trycznej w k W b /k m

rocznie

N i e m c y ... 2 202 767 350 000 B erlin p rą d stały 800 V

( S ta d tb a h n ) ... 300 300 1 000 000 lin ie głów ne (p rą d zm ien­

ny) ... 1952 467 250 000 F r a n c j a ... 2 744 441 162 000 P ary ż — O rléans . . . 644 205 316 000 M i d i ... 1863 181 97 000 P a ris— L yon — M éditer­

ra n é e ... 135 19 140 000 P a ń s t w o w e ... 102 39,3 384 000 A n g l i a ... 982 551 560 000 L ondon M idland and

Scottish R ailw ay . . 180 135,4 750 000 S o u th ern R a ilw a y . . . 723 398,7 535 000 London and N o rth —

E a s te rn R ailw ay . . 66 13,6 205 000

G re at W estern Railway 13 3,3 270000

M e t r o p o l i t a n ... 250 187,5 750000 S tany Z jednoczone A P. 4 322 1357 312 000 I t a l i a . . . . . . . . 2 253 62,8 254 000 S z w e c j a ... 2 435 267 110 000 S z w a j c a r i a . . . . 2 296 485 212 000

T a b e la I p o d aje w arto śc i zużycia en erg ii ele k try c z ­ n e j n a k ilo m e tr rocznie (r. 1935), dla poszczególnych kolei ze le k try fik o w a n y ch . W ykazuje ona, że zużycie w ęgla na 1 k m w a h a się od 200 do 250 to n d la kolei o słab y m r u ­ ch u (ja k d la Midi) i aż do 2 000 to n d la kolei p o d m ie j­

skich i podziem nych. D la głów nych lin ij ze le k try fik o ­ w an y c h zużycie to w a h a się od 200 to n (linie je d n o to ro w e szw edzkie) do 1 200 to n (linie fra n c u sk ie d w utorow e, ja k np. lin ia P a ry ż — O rleans).

W szystkie p o p rzed n ie ro zw aż an ia o p arto n a założe­

n iu, że k o le je rez y g n u jąc e z ro b ó t e le k try fik a c y jn y c h nie p rz e p ro w a d z a ją żadnych ro b ó t inw esty cy jn y ch . W rze­

czyw istości ta k nie jest, gdyż k o leje ro zw ija ją c e się w

sposób n a tu ra ln y , a n ie p rze p ro w ad z ają ce elek try fik a c ji, m a ją zaw sze duże w y d a tk i in w esty cy jn e n a zak u p n o w e ­ go ta b o ru parow ego, przeb u d o w ę to ró w stacy j itp.

W y n i k i e k s p l o a i a c y | n e z e l e k ł r y f i k o w a n y c h k o l e i f r a n c u s k i c h

S ta ty s ty k a d ostarcza dow odów , i to należy w y ra ź n ie pokreślić, że koleje, k tó re p rze p ro w ad z iły ra c jo n a ln ą e lek ­ try fik a c ję zm niejszyły sw e w y d a tk i ek sp lo atacy jn e, n a ­ to m iast ich obciążenia fin an so w e b y n a jm n ie j nie p o w ięk ­ szyły się w ięcej niż o bciążenia kolei, k tó re pozostały przy tra d y c y jn y c h m e to d ac h ek sp lo atacji. D la u za sa d n ien ia t e ­ go tw ie rd z en ia prof. P a r o d i po d aje d an e sta ty sty c zn e z ek sp lo atacji z e le k try fik o w a n y ch kolei fran cu sk ich .

C yfry w z ro stu w y d atk ó w n a 1 k m zo stały z a o k rąg ­ lone.

N ależy zaznaczyć, że d la w szystkich k o le i z w y ją t­

k iem k o lei. M idi zw iększone w y d a tk i były m n ie j w ięcej p ro p o rc jo n a ln e do n a tę ż e n ia ru ch u . N atężenie ru c h u w ty m p rz y p a d k u zostało o kreślone, ja k o sto su n ek ogólnej ilości p asaż ero k ilo m e tró w lu b to n o k ilo m etró w do d ługo­

ści linii w kilo m etrach .

W iem y, że spółczynnik ek sp lo atacji kolei zazw yczaj p rz e d sta w ia się, ja k o iloraz w y d atk ó w ek sp lo atacy jn y ch i w pływ ów . T ab e la I I I w y k az u je, że od chw ili, g d y n a ­ tężenie e le k try fik a c ji kolei P a ris — O rlé a n s stało się w y ­ sta rc za ją ce, aby m óc w p ły n ąć n a ogólną sy tu a cję kolei, spółczynnik ek sp lo atacji kolei P a ris — O rléa n s sy ste m a ­ tycznie polepsza się w sto s u n k u do pozostałych czterech kolei, gdy tym czasem p rze d e le k try fik a c ją k o leje P a ris — O rléa n s nie w y ró ż n ia ły się niczym od innych tow arzy stw .

Po z b a d a n iu ty c h w ykazów w idzim y, że n a w e t w ok resie kryzysu, ta k silnego i ta k przew lekłego, ja k ten, przez k tó ry przechodziliśm y o statn io , e le k try fik a c ja po­

ciągnęła za sobą n ie ty lk o stopniow e polepszenie sam ej tra k c ji, lecz i całej sy tu a c ji fin an so w ej ty c h to w arz y stw kolejow ych, k tó re n a w ielk ą sk a lę p rze p ro w ad z iły e lek ­ try fik ac ję.

W ta b e li V m a m y podział r u c h u pom iędzy ek sp lo a­

ta c ję elek try c z n ą i p a ro w ą d la kolei P a r is — O rlé a n s i P ołudniow ych.

T a b e l a II.

W zrost w ydatków poszczególnych kolei francuskich.

K o l e j e Rok

K oszt urządzeń w m ilio n ac h fr. fr.

W zrost w ydatków n a 1 k ilo m e tr w e f r . fr.

W zrost obciążeń finansow ych n a 1 k ilom etr.

stałych ta b o ru

; ; ; " S i f ! “ » r razem urządz.

stałe ta b o r

p rzy jm u jąc P aris-O rl.

za 100%

P a ń s t w o w e ... 1932

■ 1924

4 788 2 867

3 632

2 049 200 000 274 000 474 000 15 100 11 700 138%

P ółnocne . . . 1932 1924

4 481 3 187

3 272

1 150 341 000 560 000 901 000 26 000 38 800 329%

Z a c h o d n i e ... 1932 1924

3 686 2 143

2 271

1 146 306 000 209 000 515 000 23 500 15 400 196%

P a ris -O rlé a n s . . . 1932 1924

4 344 2 965

2 333

1 464 176 000 238 000 414 000 12 000 7 800 100%

P aris-L y o n - M éditerranée 1932 1924

7 139 5100

5 050

2 324 205 000 275 000 480 000 17 500 19 000 178%

M i d i ... 1932 1924

1993 1803

1 508

611 278 000 209 000 487 000 18 600 13 800 163%

U w aga: W ta b e li II lin ie z e le k try fik o w a n e p o sia d a ją tylk o k oleje P aństw ow e, P a ris — O rléa n s i Midi.

150 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY Nr 6

N a zakończenie p o d an e je s t w ta b e li VI zesta w ien ie ro zw o ju tr a k c ji elek try cz n ej w czterech p rzo d u ją cy c h pod w zględem e le k try fik a c ji k ra ja c h europejskich. M ożnaby tu podać szereg in n y c h jeszcze b ard z iej ja sk ra w y c h p rz y ­ kładów , ale 'm am nadzieję, do sp ra w y tej pow rócę je d ­ n a k m oże jeszcze kied y indziej.

T a b e l a III.

Ś re d n ie natężen ie r u c h u w m ilionach jednostek n a 1 kilom etr.

T a b e l a VII.

D ługość ze le k try fik o w a n y c h lin ij w e F ra n cji.

K o l e j e

Pasażero- km /1 k m

B rutto tono- km /1 k m

Je d n o stk i n atężenia r u c h u n a k m 1924 r. 1932 r. 1924 r. 1932 r. 1924 r. 1932 r.

P ań stw o w e . . Północne . . . Z achodnie . . P . L. M. . . .

0.55 1,17 0,77 0,75

0,57 1,02 0.66 0,62

0,40 2,02 1,45 1,11

0,39 1,86 1,24 0,98

0,95 3,19 2,22 1,86

0,96 2,88 1,90 1,60 P a ris — O rleans 0,54 0,50 0,59 0,59 1,13 1,09 P ołudniow e

(Midi) . . . . 0,42 0,33 0,55 0,45 0,94 0,78

T a b e l a IV.

S półczynnik eksploatacji.

K o l e j e 1924 1932 1933 1934 1935

P a ris — O rléans . . . 88,6 92.4 91,85

_ _

P ołudniow e (Midi) . . 87 102,6 107,60 -- P r O - M id i... — .— — 92,93 96,10 P a ń s t w o w e ... 97,5 118 121,66 116,03 117,74 P ó ł n o c n e ... 79,4 99,9 100,20 94,09 98,89 Z a c h o d n ie ... 78,8 97,6 99,98 98,47 105,53 P. L. M. . . . 79,9 101,9 102,94 98,15 102,98 U w aga: od r. 1934 k o le je P a r is — O rléa n s i M idi po ­ łączone są w je d n o to w arz y stw o kolejow e.

T a b e l a V.

P a r i s —O rléans P o łu d n io w e (Midi) T rak c ja

parow a T rak c ja

e le k ­ try czn a

T rak cja p aro w a

T rak c ja e le k ­ try c z n a

P ociągo-kilom etry w m ilio n ac h

la ta 1934 1935 1936

44,8 40,3

11,2 14,8 17,0

17,5 15,1

14,5 15,4 18,9 T o n o -k ilo m etry

w m iliard ac h

193^

1935 1936

15,73 13,65

6,06 7,77 9,08

5,81 4,62

3,95 4,48 6,50 Długość lin ij ze lektryfi­

k o w anych w k ilom etrach 1934 1935 1936

— 353 653 953

—

1,490 1,865 1,765 W p ro ce n tac h długości

lin ij kolei

1934 1935 1936

95,4 91.3 91.3

4.6 8.7 8.7

65 57 57

35 43 43

Koleje 1935 1937

pocz. 1 kon. pocz. kon.

P aris—O rléans M idi Państw ow e

353 1595 102

653 1 865 102

653 1865 102

653 1 865 102

T r a k c j a e l e k t r y c z n a w P o l s c e

N a zakończenie podam y, przedw cześnie m oże jesz­

cze, g arść d an y c h z e k sp lo a ta c ji n ie d aw n o z e le k try fik o ­ w anego W ęzła K olejow ego W arszaw skiego.

J a k w iadom o, o tw a rc ie r u c h u elek try czn eg o na p ie rw sz y m o d cin k u O tw ock — P ru szk ó w , m iało m iejsce w g ru d n iu r. 1936, zaś w g ru d n iu r. 1937 o tw a rto ru ch n a w szy stk ich trze ch lin iac h p odm iejskich, stan o w iący ch p ie rw sz y e tap e le k try fik a c ji W ęzła W arszaw skiego.

Od połow y m a ja r. 1938 ru c h pociągów ele k try c z ­ n ych znacznie się zagęścił, to te ż cyfry odnoszące się w dalszym ciąg u do ro k u 1938, sta n o w ią przew id y w an ia, słuszność k tó ry c h będzie m ożna osądzić dopiero w ro k u bieżącym .

D ane c h a ra k te ry sty c z n e u ję te są w ta b e li VIII.

J a k w idać, e le k try fik a c ja p o ciąg n ęła za sobą ogrom ­ n y w zro st n a tę ż e n ia r u c h u n a w szy stk ich liniach. C iekaw ą je s t rzeczą, że lin ia M ińska, k tó ra , sądząc z ilości zużytego p rze d e le k try fik a c ją w ęgla, p ozornie n ie n a d a w a ła się do e le k try fik a c ji, — ju ż w chw ili obecnej w y k a z u je zużycie e n e rg ii elek try cz n ej całkow icie u sp ra w ie d liw ia ją c e ru ch elektryczny.

Jed n o cześn ie p o d a je m y (tab e la IX) c h a ra k te ry sty k ę pozostałych lin ij p odm iejskich, k tó ry c h e le k try fik a c ja , ja k w iadom o, m a n a stą p ić w b lisk iej przyszłości.

P o d a n e w ob u ta b e la c h V III i IX ilości pasażero k i- lo m e tró w n a k ilo m e tr bieżący d an ej lin ii obliczone są na p o d sta w ie ro cz n ej ilości p rzew iezionych p asaż eró w n a poszczególnych lin ia c h i średniego spółczy n n ik a n a p e łn ie ­ nia. P o n iew aż sta ty sty k i k olejow e n ie są sp e c ja ln ie spo­

rzą d z a n e dla poszczególnych lin ij p o d m iejsk ich przeto, spółczynniki n a p e łn ie n ia są założone n a p o d sta w ie p ew ­ n y ch p rze licz eń p o rów naw czych o p a rty c h n a ra p o rta c h k o n d u k to rsk ic h . L iczby p o d an e w obu ta b e la c h są w ięc bard zo b lisk ie p raw d y , ja k k o lw ie k n ie są t u w ykluczone p ew n e pom yłki.

P on ad to , dla ilu stra c ji, p o d ajem y bezw zględne ilości p rzew iezionych p asaż eró w n a poszczególnych lin iac h po d ­ m iejsk ich u ję te w sposób w y k re śln y (rys. 4).

Z ta b e li IX w idać, że w szy stk ie linie d o tą d n iezelek- try fik o w a n e, sądząc k ry te rią m i prof. P a r o d i‘ego, nie są jeszcze d o jrz a łe do e le k try fik a c ji. W rzeczyw istości ta k nie jest, gdyż b ra k odpow iedniego ta b o ru i p rz e sta rz a łe u rz ą d z e n ia kolejow e n a ty c h lin iac h zm uszały kolej do sztucznego h am o w a n ia w zro stu ru c h u p o dm iejskiego —

T a b e l a VI.

R ozw ój trak c ji elektrycznej w E uropie.

I l o ś ć k m l i n i j z e l e k t r y f i k o w a n y c h

l a t a 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935

E u r o p a ...

F r a n c j a ...

Ita lia . . . . S z w a jc a ria . . . . . N i e m c y ...

7 814 1 119 1 251 1665 1205

8 707 1208 1248 1891 1 491

9 639 1303 1 614 1 906 1534

10 099 1 600 1 615 1 906 1541

10 809 1931 1945 1966 1574

11 383 2 072 2 040 1 804 1614

12 524 2 175 .2 144 1 883 1 870

14 715 2175 2 435 2 058 2 047

15 308 2 764 2 453 2 296 2 202