• Nie Znaleziono Wyników

Beitrage zur Geschichte der Pfarrei Gross Lassewitz

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Beitrage zur Geschichte der Pfarrei Gross Lassewitz"

Copied!
156
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)
(3)

'T " :• .

(4)

18 Ü

•' ' : - 1

* '

(5)

oll*

(6)
(7)

s e i t Beginn tael » e r W irksamkeit in u r o ss

i m

s s a w itz hat e s mir e ia -b e s a n d e r e s vergnügen, aber b e i d er Uhbe- rieutendheit d e s u r t e s auch besondere S c h w ie r ig k e ite n t e - r e itc tt, urkunden- und a n d eres m a te r ia l zu e in e r u e sc h ie b der r fe r r k ir c h e zusaaneazutragen» mein Weggang ven d ort

hat d ie A rb eit unterbunden» uas w en ige, was ic h g e f und-i“

^ i » b « ic a au fb ew an rt, ab er n ic h t mehr ergänzt» Ica glaub.

M t , d ass e s schade w *re, wen» d as g e s t a l t e m a te r ia l niehi

* u»gewertet «d er g a r v e r n ic h t e t wu rde» weshalb wage ic h

0 9

sch»» h e u te , au s dem w enigen e in e kurze G esch ich te z u -

m

mmensEK s t e l l e n , d ie ic h aber im T i t e l w o h lw e is lic h nur a l s B e itr ä g e zu e in e r u e s c h ic h te d er r f a r r e i u r e s s iassAwita" b e z e ic h n e , w e il ic h mir bew usst b lB , d a ss nsc.1 m%neues verbanden i s t , d as d er E r s c h lie s s u n g e n t - gegennarrt» fir s t dann wird d ie Abfassung e in e r v e lls t-n « *

i.KC

n G esch ich te d er r f& rre i m öglich sein » m eine &usam- ts* asteX luag h a t nur den żmeck, e in e n sp ä te r e n ü s t a r i k e r e i e a r l c i t zu e r le ic h te r n » D e s h a lb sin d denn auch d ie

-rege v » r l * u f ig n ic h t f ü r d ie U e f f e a t l i e h k e i t b e­

stimmt»

B rzezin k a , den 1 » A p r il 193a* ,

(8)
(9)

I* A a lte a te t*e sc h ic h te- b i s zur h e f e r a a t ie a » "

Die A b leitu n g dos Same ne L a s s s w its vsn la g ~ Weid i s t n ahne w e it e r e s aszuaehisea» uoaa warum gerade d ie s e r u r t doa la s ? b ea a n st s c i a s o l l t e , i s t n ic h t k la r , de dech

<#rw #rts dam als d er f t id r a lo h t u e e i s eherne* g r* a e er i t l a hier» Vielm ehr l a t sszu aeh m es, d a ss u sse r u r t &ao.

:@#ea Lesław *d*r a e s e c t $>esa?mt i s t , zumal d ie « I t e s t a

•iss«*tib w « t36 Lcsewi'td la u t e t » ö le Bedeutung d e s fiameas

# I k S ; ^die Leute d es L eszek »" D ie s e r Lesław war a

; B i t t e r , se a d e r s e i * w#tarne,- U leäer d e* F ü rsten , t Belohnung f u r s e in e tr e u e s u i e s s t e e l a ytuc

’LSE<1 zur h»uusg

\m *.

f r e i e s jS siw rta ch a ftu sg u b e r lie s s » tf

».prdmgileh g eh ö rt* s w a lie b d a s ganze Laad dem P u rstes

, usus; ir L s u h a f t e t e * Lahd h a tt e aber fu r 1

„ «es a u tz s a . d esh a lb s a r g te e r f ü r urbarieaciu r,* sei& e Leute i s d ie v e r s c h ie a e

" rurmt b rau ch te a b e r auch E l

2"= Landes gegen " u ssere B elade» Ainew

(10)
(11)

unbeb&utoa iftać zu g eb en , v # rc n ic h t ml# ńeleiinung

sehen» Eeshe Ib gab d e r 'r u r s t eifern B i t t e r im md, das duro sa ia e gmetanen b e r e i t s bebaut war und v e r s e t z t e d ie s e ' 1 e in neues tfeb iet* wir werden d i e s e s v e r fa h r e » im der ue sc h ic h te von juaesew ita mach kennen le r n e n , und zwar im Jahre 12%= wann d ie s e r le a z e k g e le b t h a t und wann unser Ort ergründet werden i s t , l* # # t s ic h h eu te n ic h t mehr e r - m itte l* » ff» immer ab er 1* c h r i s t l i c h e r & elt e in e o r t s c h &3

■gegründet wurde, dm s t e l l t e s ic h z u g le ic h das S e d S s fn is ei*» e i * tfetteahmus zu bauen, i n welchem d ie Bewohner ih3 r e l i g i ö s e n B e d ü r fn isse b e f r ie d ig e n kennten* Bs d u r fte mle bekannt g e l t e n , d a s# d ie r fa r r n p r e u g e l im anfanädea:

1 3 » Jahrhunderte b e r e i t s a b g eg ren zt waren, aa das# ba™

stimmte n ir c h e n ih r e b eson deren e r s c h i e n e r h i e l t e * uni dem e in g e sie ta te n u e l s t l i o h e n d ie ourm plm bl# nbertrmgeh wurde, wovon e r d en nmmen plebanu« e r h i e lt » vnrher be»»

gegnan* uns b i s c h ö f l i c h e um# Bnfkmpl"»#, f r i e a t e r , gb te

WSm P i '

» eh e» * ' D ie B f# r r e ie n wurden m eist m it 2 Hufen

d o t i e r t und bezo g d e r ü ^ e l e o r g - r musserdem n a c h d e*

(12)
(13)

. - - .

9&S@

' ' ' ' .W ' :J.,. Ł-. ; % /,% Y/,.%

«t-/ „ - - -. - • " - ;■

###*&%$# ### %#* # * * ### W$##*w

,

## 4# #)###$# $ # # # # # -%###'

*%aG t a * ###*&* ***#*% f * * m # % * # % # # # # *

.m a &e#t&nm&en 9g#]#faz#k&#d&Bą % e

##*-'#1# # a r g # w %Wk v#%*#

go t e i l t , łz c M y r a #% ;:»x*t e e en b e z# daaalsi f

#aa#g6M yk$ ( W

\&#####!%#, ** ta lu &#####%%#

# » W r l# g : # W m ###*!%# & %%##%&#& #

W a l # a w X&Qoeae #

%L- I ' - ' ) \ ' '. ' ' - ..

- ' wś&mpmjk w «i4.-.<r-.i-,-), •poótei«. **äo#

# f ' #P%»1 < -:

;

hłymm#

* fk b - t:. i :- i . ^

(14)
(15)

Dl# A n s m ts n n g 'b a l d , r Ł a e e s w it# n ach m agdebur& er

Beobt s z f s lg ts ge&ŁC Ea&s üsc 13* B^ao*

- . - v.,.-' ' -3*

Bolko I von Oppeln - 1288 - 1313 - v e rlie h am 25* A%i

1298 dem Wolfram %ua vor Xreushurg 38 fränklaohe Rufe#

la P o la ia d b - 4*1. ß ro a e /- haaaowlts zur Aueaetauag magdeburger Rechte %a& ränmte Ihm d ie siebente Rufe, d<

d ritte n Denar* elge Plelaoh-wnd eine Bretbank e i n . j Denteoh - 4*1. K lein/" Laeaomit* b a tte b e re ite den Hl- kolana ale Sobnl# D ieser Rlkolan* von Deutaoh Lasso«

e i t * l a t am selben Tage 4*1* am 83* Angaet 1292 in @1%

Brknmde de# Rermoge B oleelaus von Oppeln 2en*ef/gm 28

A nguat 1292 bekennt Berso* Boleelana von O p p eln , ' / dao e r seinen Knetonen Zdan und Jakob*, ehemals wohnhaft 1%

lo ln iao h laaaow lt* im Roaenberger D is tr ik t, a lle Rebe:

adbüesö von d:.n &» okerOo 41# ausserhalb der OrenBen Dorfes Polnisch laasow lts gemacht werden können* f r e i Brbreobt v e rre ic h t b a t, wofür s ie oad ih re Bach

STibldT^pU sTßl"Beisel g le b t, wie w ir sehen werden, d In h a lt n u wieder*

6. Beullng, Bohleslens K lrohorte, 1* 8 . IGO*

7 . D ie U rkunde, l a t e i n i s c h , I s t a b g e d ru c k t i V Bande O b erso h lesisK & en B e lm a t 1909 pag 171 f f . D er

g e b e r W nttka b e g e h t h i e r F e h le r*

(16)
(17)

j ä h r lic h s e in e r H rreoh aft 60 U rses H onig oder f ü r j e fe h le n d e U rs* 1 V ierd u n g S i l b e r g e b e n . F e r n e r g i e b t cz Ihnen ln d em selb en von Ih n en a u s z u s e tz e n d e n D o rfe e in e

freie B u fe und e i n e f r e i e M ü h le, w egen d e r S c h o l t i s e i f von j e d e r Abgebe an I h n . U l e d e r * i n e t I g e n Bewohner d ie Dorfes s o l l e n n i o h t d e r U e r e l c h t s b a r k e l t s e i n e s l a n d r l o t e r a u n te rw o rfe n s e in * s o n d e rn von Ihm s e l b s t l n a lle m E in te Inen e l o h v e r a n tw o r te n * - D ie s e Urkunde i s t f ü r l a s w ltz i n s o f e r n von W i c h t i g k e i t , a l s w i r a n s i h r e r f a h r e n , d a s s d ie b e t o n e n Zdan und J a k o b , w a h ra o h w ln llo h Baohkor men d es l e s z e k , l n l a a s o w l t s w o h n h aft w aren* und j e t s t a n d e rw a ä rts a n g e le g t s i n d , w e l l l a s s o w l t z dem K o lfrem heg B lk o lau a v e r l i e h e n i s t * Ob w o h l d e r T l t u l a r » P a tr o n - Eirohe i n K le in la e s o w ltz * d e r b ig * J a c o b d er K e lt e r e , dem b e t o n e n ^ a c o b l n B e z ie h u n g g e b r a c h t werden d a r f ?

11s Herzog Boleslaus von Oppeln am 85. Äuguat 1898 an

V olvoranue von K reu zb u rg 53 f r h n k is o h s H ufen i n l a s s o w l t ^ P o l o n l o a l l v e r k a u f t e , b e stim m te e r , d a s s d ie B e b au e r na ^ i b l a n f von 3 o d e r 7 F r e i j a h r e n , j e nachdem d a s F@ia b e b r ^

o d e r u n b e b a u t w a r, von j e d e r H ufe d e r O p p e ln e r K ü ste

1/2 Mark Z in s und den F e ld z e h n t z a h le n s o l l t e n . D<m

8 / 5 % r S * I % r K o l l e g l n t s t i f t zum h lg ,K r e u z i n O ppeln p . : ,

(18)
(19)

des K o le g lste tlfte # l a Oppeln gehörte 6er G-ar'jec»- ihnt von Polnlaoh und Deuteoh-Laasowltm*-/ Wie lange

^roee 12 den Händen den Wolfram und se in e r SaeM' j e r mew» .a * e ia Z a e a o r it# i n Bänden, de# g ik o la u s

und seiner le ch fe lg er geblieben^ w ie s e n viXxä a l o h t » Wir erfahren b lo ss0 dass im 15« Jahrhundert b e id e Lassowita Johann Bubr&wka b a a e e e e n und dass d i e s e r B o la la d h

wits

im.

J a h r e 144S von S lztoa Hadewaki erw o rb e n h a t . Blae

Łaaeo^

^Annde de d a to R o s e n b e rg 8@nnab@ndt v o r J u d l o a Anno 14 und eine » w e ite de d a to O ppeln am sanot ^ e o r g l i t a g AOo

1446 d ä r l t e n f ü r b t l d e Lm asow lta d ie a b e n ü g llo b von %1 t l g k a l t s e ln o B e id e B ekunden s i n d r n f g e n a m e n ln ^ d a#

snngaprotokoll d r KaleerlloheK B^gu-Urberkoemisaiom

27o J a n u a r 16@lö Dm# 8ltm unge% uv^

cb ersob iaeleobem G üter ^ %

denauagügen und dergl^ mehr eni: ä

e r a t 3% n g e s l e t ^ d i e d e r .4rs@hj, eag^ fo lg e n d e s * W Ite^T e t id #

n

raohledener ?%undbeaitaer

)

Bold* d a a e ü b e r d ie .. i l a e ? ü i l e .von % t & . a l t e i n e Que:

f no ob h a r r t . , oe-

t

-

p r o ä u a l a r t ?egen d e s sssawsaer».»

Sei 1 6 ä ö o_

(20)
(21)

Im BO' . . ...lucht. g e le g e n e n u-uta -

L assew ltz H erzo g s B ern hardts B r i e f de d a to R o se n b e rg E nabendt vor Ju d ioa Anno 1419 b e s a g t l n s p e o le k e in B i e r - söhank oder B rau " H rb a r s o n d e rn a l l e N u tzu n g e n , w ie d ie gesandt s e i n und g e s a n d t w erd en m ö c h te n j k l e i n und grosa*

v i e l und w enig e to c m i t a l l e n H e r r s c h a f t e n eto<r 11/ A le];*

im nehmen H - an s - Dambrawke w l r d t von Hc B lankow sky we*»

gen d e s g u te 1 a i s d h Ł a s e o w lts im R o s e n b e rg ls o b e n g e le g e pc/cdueirt H e ri& B B e m h e r d i *u O ppeln und S t r e l l t a B r ie f f de dato Oppeln am s a n o t G e o rg lit& g Ao„ 1446D d a rin Sohim- k eD u d affk y g e m a lte s g u th l a s s o w l t a m it a l l e r su geh ör w dabei l n s p e o le k e in 2x*au*43rbsrd s o n d e r a l l F ü r s t l i c h - r e o h t y w ie e r ea s e l b e r g e h a b t» b e g r i f f e n " dem -Janen ■ Ikmbrawka v e r k a u ft und h in g e la e s e o h a t c “ V Ob d i e %kunde b e •'•-■issowita b e t r e f f e n » i # n i c h t k la r » a b e r w ahr"

schein).::cho Denn e s w äre n i c h t e r ą l o h t l i o h , w e sh a lb ü b e r .a ie o l assow itm zw ie d k t e aufgenommen s e i n s o l l t e n *

i

gPrkubde $ r 0 10 h a n d e l t a l s o ü b e r B e u ts o h rd o i» k l e i n "

laasow ltÄ « n r 0 11 über ^ o l n i s o h ** d 0i» G ro ss r L a e so w ltz

- - ... » ., .... »... '■ '

10/ C b e rs o h le s » % elm st V p* 174 D re a lo S t a a t s a r c h i v &e&

13 AA % 84 eto*

(22)
(23)

Ans l e t z t e r e r U rkunde g e h t h e rv o r* d a s Sohimke R u d a ffk y p w d h re o h e ln llo h &nynko i t e w e k l doh» von R aden — p o ln t-

le e e o w lta dem J a n Dübrawka 1446 v e r k a u f t h a t» Wann d i e s e r Beutsoli ^ a s s o w itz e rw o rb e n h a t , e r f a h r e n w i r n i c h t * J e ­ d e n f a lls w aren b e id e B a a so w lta im ■B e s i t z e d e r Dubrawka bla o a0 1680* w ie w i r nooh eu e den V l e l t a t l o n e b e r i o h t e n e rfa h re n werden» 'S ie d i e Dubrewkas z u r % l t d e r R e fo r­

m ation — im f i n a n z i e l l e n I n t e r e s s e ~ F ö r d e r e r d e s .P ro - teo taa tism ix s waren* so w aren s i e im 15* J a h r h u n d e r t

e i f r i g e B n s s i t e n 0 A la im J a h r e 1447 d e r O p p e ln e r A r o b l - / diakon Br» H lk o la u s W o lff den P e t e r s p f e n n i g e in e a m m e lte , 4#-<tor w ird l n diesem r e g i s t r o m d e n a r i i S t« P e t r i l n d e r

eedes R o s e n b e rg e n a ia ^aa eo w io a p o lo n io a le und Äaeaowlo*

th e u Lontc a le erw äh n t * / Die g e r in g e n B e trö g e * d ie dem big» V a te r g e z a h l t w erden* b e w e is e n ,d a s s d i e O rte d a n a le

seh r k l e i n waren» S o h u lte un d n aoh ihm a n d e re z.B» Heu­

lin g , O hrgąszoz u .a » * b e h a u p te n , d a s s d i e Im R e g i s t e r

erwähnten O rte P f a r r o r t e b e d e u te n , w as je d o o h b l a j e t z t nioht b ew iesen i s t * J e d e n f a l l s w ar G ro s s B a ae o w lta e i n

11/ ^ e i t a o h r l f t d e s ^ e r e l n a f ü r ^ e a o h io h te S c h le s ie n s ^

(24)
(25)

f a r ro r b o ao19 s o l l d ie .Elroh© t a O ro s s X aeao w lts M tt er bzu & -eeiBo ^ a t s o h / s c h r e i b t 5 , d i e E iro h e wurde b e l einem d 1619 e u e g e f ü h r te n Neubau, %u E h re n A l l e r h e i l i g e n geweiht" und b e r u f t e i c h zu * B ew iese d e e e e n a u f K n ie,

i

B t a tl e t* to p o g ro ^ e b e r s i o h t d e r D ö r f e r und S t ä d t e S o h le * a ie n e 1845* Woher % nle d le e e B a o h rlo h t h a t* l ä e e t e i c h B lökt f e s t s t e . i l e s o i s t a b e r e r w ie s e n , d a s s K nie man“- ehe u n k o n t r o l l i e r t e r e S ach e n g e s c h r ie b e n h a t* D er V o ll*

e t ä n d l g k e l t a h a l b e r erw ähne lo h , d a a e a n d e re d i e a u f dem friu m p h b e lk e n s te h e n d e Z a h l 1690 s i e J a h r d e r E rb au u n g

b e tra o h te n o F e r n e r erw ähne lo h g l e i c h h i e r , d a e e d a s # 1 - : e l t a t l o n e p r o t o k o l l v o r 1679 von d e r K irc h e l n Gose L a e - ao w its s o h r e ib t» e a t s l u t h e r a n l e anno 1599 a e d i f i d s t a - , w ährend dag V i s l t a t i o B e & r o t o * o l l von 1688 ü b e r d i e K ir ­

che s a g t ; non o o n s e o ra ta * t o t a l i g n e a , a n tlq u e * M it Rück*

G loht a u f d i e l e t z t e E a o h r lo h t, w e lc h e d i e K irc h e al@

a n tlg u a b e z e i c h n e t , m öchte lo h m ich p e r s ö n l i c h f ü r das . J a h r 1519 a l s E rb a u u n g e ja h r e n ts c h e id e n * Denn wenn s i e

1599 e r b a u t w orden w ä r e , h ä t t e s i e n a c h n o ch n i c h t 100 nrrsrj^rsxttsasÄsacÄawÄ.

12/» L u tsch , d ie ^nnstdenkm äler S c h le s ie n s Bde IV<,8*252«. .

(26)
(27)

% % m e n .

M erkm ale, d a a a d ie K trö b e d och n och l n k a tb * ~ _ ch e r A cre g e b a u t I s t , s,,3o d i e Ä iaohe l n d e r l i n k e n ,

a’bxteriuiBSwtodß u l e w ohl B la S ak ram en tah äu ao h sE ge*"

• ; \ ' : " ;

c h t war» * ä r e d ie K irc h e nach dem T r id e n tI n u n r l ä d B -

!3 ~ erb eu t^, a l e o e r a t 1599^ ao d u r f t e d a a A n @ r^ e l- g e te n u r Im T a b e rn a k e l a u f dem B o o h a lt& r a u fb e w a h rt

»den un d d i e R ie ch e w äre ü b e r f l ü a e l g ^ gew esen. A%)

— ^ a b ra 1581 a ta n m t d ie g r ö e e t e GlookB» l u t s c h b e - h r e l b t a l e fo lg e ń d e rm a ą a e n : 68 cm^ m i t aohdnem P a l? , t t e n k r a n s u n d d e r I n s c h r i f t ■ * a l t nomen dom ini b e n e "

cturn e% boo ueque l n aeculum ń 1 5 $ 1 . Die z a l t t l e r e eck# e rw ä h n t l u t e o h n lo h tp w e l l e i e n e u e re n % tu m e 1 T e r r e r K e l l n e r e o b r e l b t a n l& e e lle h s e i n e r G lo o k e n re ^ : e t r l e r u n g im M*i %8?o ü b e r d i e Gl oc ke fo lg e n d e # :

M i t t l e r e w ar v i e l e «*abre h in d u r c h u n b r a u c h b a r e r e n -eprun^en* h a t t e d ie A u f s c h r i f t “ ^erbm a Domini raaoet •

a e te m u m B ane Puch# * 1568 w urde a b e r 186 _ G n ad ^ n feld von ^ o b e r g n e u g e ^ o a a e n , d e a e e n

-— - / Ko n z i l ^ he u

(28)
(29)

idetńirJesua Ghriatne* enneerdem, l a t a ls m it dam

>ildnl8 O hrletl vereehen." Die ä l t e s t e Glocke ln Groee laaoowltB w&r nnsw elfalhaft die k le in s te , 46 cm, hchßo P farrer K ellner konnte die In e o h rlft g arnloht e n te lf f e m IK&md a&gt" b e s itz t eins a lta A ufaohrlftg etwa eo,o»«r

H

kann sie aber Im Übrigen n ic h t e n ta iffe m o Die eohrlft kommt auf Glocken ö f te r vor und la u te t ao=

h il f got marle b e r o t a ls da* v i r begänne dae ein gut

- __

-en d e - g - ewlnne Iwteoh erwähnt in der Klein &a8- eoelteer Klrohe nur 2 Glocken^ P fa rre r K ellner dagegen 4i beide engen* daee die Glocken ohne a l l e in e o h rlft eelen^ eine ^ e e e la , daee e ie an dón ä lte s te n Glooken gehören«) -dm 10« llo 1631 ern eu ert Bisbhof Jakob von äalea mit Herzog Johann von Qppeln dem K ol& egiatstlft ln Popeln die P riv ile g ie n und Rechteo In der Urkunde belast -eai Ouetodia o o lla tle a le duoalle eat# habet in - .

v illa laaeowltm P o lo n lo ali mäjpre tr e e %mroae grevea ^ pro deohna, ln i«aeem»ite vero Theutononloall maroaa

duae«, Die Urkunde l e t insofern von g io h tig k e itß

13/ V leiteloneberiohte9 Ba

0

Oppeln

8 0

605 1

(30)
(31)

_ _ _ _ _ _ _

1

e i s s i e u n s z e i g t , d a s a P o l n i s c h l a ^ s o w i t z : O r o : s l a -»

aceltz und Deute oh lassow itz: Klein lassow itz is t« lu ta Eeulingß Wuttke schreiben das Gegenteil* trotzdem die geschichtliche Entwickelung die lat* dass b e i Gründung

0

e in e s neuen Ortee der ä lte r e - major * f a l s c h ü b e rse tz t Groae - m it polnisch bezeichnet wurde, während der ^eu-

;. jf

o r t - m in o r d ie B ez e ic h n u n g d e u te oh" feekam0

Inzw ischen b ra o h d ie l u t h e r i s c h e G e f o r m t loa a u a 0 1533 s ta r b der l e tz te »erzog von Oppeln au s dem Stamme der Plasten^ der gutkatholisohe Johann«, Da# &and f i e l an König Ferdinand, welcher e s dem Markgrafen Georg a ls Pfandbeelts gab* d er nunmehr die pro teetan tieo h e R eli­

gion beförderte^ Wo e i n P f a r r e r starb* e e tz te e r

an dessen S te lle einen p ro te sta n tisc h e n Predigers &er Baet d^r katholischen P f a r r e r s ta rb u n t e r Bischof Brom-

nltz - 1539 - 1563 -* so dass von der M itte

.

b i s Ausgang

des 16c Jahrhunderts die P r o te s ta n te n da# ganze Band

besetzt^ hielten ,, Elbbak sc h re ib t in seinem Aufsatz

über die k irch lich en V erhältnisse des B eform atlousseit-

14% Ohrząsze* Kirchengeeohlohte von Schlesien s . 107

15' Scffner* R e fo rm a tio n ln Sohleelen 8« 443*

(32)
(33)

ggs^ E

1 ^rausburg und. Umgegend -o: ^ / ^aaeen ? lr

awonnenen ^ y g e b n ie e e eueemmen« d i e D e fo rm a tio n b a t g

in ^enen G egenden n i c h t -adhon nm'15@0 f e e t e n ^ u e e g e " j

f a ? s t . wie man m e la te n e annim m t, e o n d e rn geraum e Z e it

■ p

.

^sp äter, ln Eiteoben um 1648, in ^reuzburg um 1550, in | üonetadt um d ie M itte der 60 e r Ja h re . Auf dem ^snde ha' eloh die a lte ^ehre h ie r und da nooh länger gehalten*

a o o ia le ^uge der evongelle.ohen ^ e ia tlio h e n l a t beneidenswerte* &ie haben mit der G le ic h g ü ltig k e it und

Anaut ihre.r G-a^ielndSr.* - r ^ ^ eb elw ollen d es

au kämpfen ». Ihre Bxietens i a t äusaerat uneiober* da #&tro natahärreU und fü ra tllo h e ^^uptleuto ee ^eder ^ e i t in jler hßißg, haben* e i e vor d ie Türe %u a e tz e n » Auoh a o l l

u io h t geleugnet werden, daee aioh zuweilen re c h t zwei"

fe lh a fte Elemente u n te r ih n en befanden» %e E a r o o h ie l-

:.vefhältnigee der einzelnen ^drohen sind vielfaohen

^öhwankungen au ag eeetst," -&uf ^aeeowitz angewandt er"

an die * o rte , daea 1568 die ^-irohe in Groae ^ a a o w it#

b e r e its in p r o t e s t a n t is c h e n Händen w ar, waa w ir aus der < !

16/ Z a i t e o h r i f t % * 2%» 8» 32 " 68

(34)
(35)

mit Berufung auf 6a# * o r t @ottea" auf där m ittle re n &lock

■P5 *

■ aßgebr achten A n s c h r if t s o h l i e a s e n k ö n n e n die protee*®

taatiaehen B a e to r e a nennen s i c h j a m i t V o rlie b e 91*%**

. . .

x

empörte <łottee$w 1672 wird ein V alentin Dubrawka auf . Lassowits a la ^auptmann von fi@@enb®rg und W b lin lts er"

'

ifthato Biesem durften die unsloheren % ro o h ia lv e rh ä lt"

n

Blase ein willkommener I n la s s gewesen sein« sunäohst die

Dfarrwidmut ln Gros# ^asaowita und dae Pfarrhaus m kas"

, § _ , . -

eieren und d ie neuen P rediger auf - le in .^aseowita m be"

eohränkeuo Aber auoh von h ie r haben s p ä te r die Dubrawkas die Bredigez^ v ertrieb en und ih re *idmut singe s*ogea>, Die

Dubrawkas s o h e in e a am k a i s e r l i c h e n H efe ü b e l b eleu m u n d et I

.

gewesen sra seine Blee# es dooh s o g a r , d a s s i h r e Out er ira -1

K

/■

30 jährigen %ieg® dem - lekue anheimgefallen seien und daes mit ihnen S ta n isla u s Wolski entschädigt wrden so ll.,

/ « i

Dem Oberst S ta n isla u s & azim ir de Eodhäjcre ~ n ic h t ?od~

horoe ■- S o l s k i waren wegen der V e r d ie n ste s e i n e s v e r s t o r - J bauen Vaters Nikolaus um O esterreich 25 000 f i e Onadesr'

[; <.

refcompene aus

E x t r a

o rd in iarm !tteln angewiesen worden 0

lEx. Di# So^leeiche ^amner hat nun über die B eschaffenheit der

(36)
(37)

@üter T a r a n a und Ł aeeow ltS p d l a n ach Jo h a n n Dubrawa J a s o e ń s k i dam F is k u s a n h e lm g e fa lle n s e i h s o l l e n , zu

a

b e r ic h te n ? n 'LV ^arum e s da im n i c h t kam5 s t e h t n i c h t f i s i Ans d e r U rkunde h ö re n w i r d a s e r s t e * a l von J a s c h in e ^ denn n ach diesem n e n n t s i c h Pubraw ka J a e lq ^ p e k lo

U n ter den B is c h ö f e n % r l ** E rz h e rz o g von O e s t e r r e i c h •

■ 1608 - 1624 und & a rl F e r d in a n d " % in% von P o le n *

1625 » 1656 begann nun die ^esenreform ation in Schlesien Zunächst i s t 1636 die ^iroha ln ^odland den Katholiken überwiesen worden» 1638 v i s i t i e r t e das e rs te Mal d e r

Archidiakon P etru s Gebauer» ^ in tra u rig e s Bild* % r Vi

«ltatlonsberloht bewog den Bischof, z u r ^ eu eln tiilu n g

d e r Blöoees ein# Didceeaneynode nach ^eisse einzube"

ru fe n » D ie s e lb e w urde u n t e r d es Bischofs V o rs ltB in d e r

,

P f a r r k i r c h e zu ^ e l e e e von 350 P r i e s t e r n b e s u c h t« V orher m u ssten d ie B r z p r l e s t e r m i t i h r e n P f a r r e r n K onvente

a b h a lte n ö um V o rs c h lä g e m achen zu können» 1652 f a n d .im 177“

äus

dem ^lig em » A kten % l e n , J a n u a r F e b r u a r 1636

" 5. h e fte der Z e its c h r if t fü r be-

m lt ge t e i l t , im 3» - w w

ub

* » -

s c h i c h t e und K u ltu r g e s c h ic h t e O e s ts rz w lc h is o h ^ch.1

s i e n a p r o 190 6 /1 9 0 7 ,

(38)
(39)

J'n ftra g e des B la o h o fs F e r d in a n d e i n e neue V ie lte -

} tl<m d e r D iö o ese d u rc h d i e 4 A r o h ld la k o w s ta tt* Aue dem

Oppelner Archidiakonat a ln d d ie Vl a i t a t 1 o%*sberloht e t e l l ^

#*iee ezhalten* Die Berichte d er Arohidlakońe entwerfen ein tfo s tlo s e s 3 lld von dem Zue tand der Diöeeee, Wae aus

den A bfall des v o rh e rg e h e n d e n J a h r h u n d e r t e nooh gsrst*»

t e t w a r, ging t e i l w e i e e d u ro h d a a Wüten d er beutegierigen Soldaten im 30 j& h rie g n Kriegs au Grunde0

Im J a h r e 1653 w urden l n ganz B ohle e i e n f ü r d ie einzelnen

l e s t e i l e K an al Spionen au s i s t l l o h e n und Beamten

gebildet^ d ie von 2 : 'a r r ! o f u f f a r r d o r f eogeng um Über­

e il d i e K lr o h e n s o h lü a a e l ^ l u s u f o r d e r Ug d ie e v a n g e lis o h e n f e s t e r e n au en tfern en und d i e Gotteshäuser* wenn n ö tig e .

rekonsllleren* dobo neu au weihen* In die Kommission

für die - rogtümer Oppeln und % tlb o r gehörte auob der

^ekan von O ppeln K onstantin ^wanioklo.Im S taataarohlv Dreelau b efin d e t aloh von s e in e r &and e in ^eraelohnla der durch diese Kommissionärelaen verursaohten K o s te n v Darin werden laeowloe, Bogów pod Ohrapkowloeml* Kędgie-

rsyn und Groee ß tr e h llt# genannt a ls O rtschaften, wo

18/ Ohreąesos ß Klrohengesohlohte 8* 145c 146.

(40)
(41)

19 o

d ie K irchen den P r o te s ta n te n abge,nommen wurden.

" G on slgn atlc ex^penssrum * drodze p od czas Ocmmiseionla gdyśmy de manu BDÖ d oath ollooru m k o ś c io ł y ln D uoatlbue O p p o lie n si e t B a t ib o r ie n s i o d b i e r a l i Ä.Bo 1653 e t

ä

»B®

1654$ osasem w esp ó ł w szy scy d e a ig n a t i G om m issarii j e ż "

dząoa aataaem a I g i 11 Bt im. p rou t n e o e a a lta s p o a tu la b a t »

H 0 l a s so w ite a l s F i l i a l e von Bodlando

% i t 1653 s ia d a l s o d ie K irchen i n b e id e n &asso w ita w ie"

der in k a th o lisch em Händen« % ab er d ie Zahl der katho"

11sch g e b lie b e n e n 5 Inwohner zu g e r in g war und audh. Man"

g e l an k a th o lis c h e n G e is t lic h e n b e sta n d e wurden s i e a l s F i l i a l e n Bodland angew iesen« S ie n ä c h ste V i s i t a t i o n fand

1679 s t a t t und sin d d ie B e r ic h te n ic h t nur e r h a lt e n , s o r ­ dern auch w ie d ie d er V ie l t a lo n von 1688 ged ru ck t worden, S ie sin d e in e r e ic h e Fundgrube f ü r d ie S p e z la lg e s o h lo h ta

^e g e h t aus ih n en h e r v o r a d a ss b e id e ^ a sso w itz b e i der

K iroh en eln zieh u n g im ^ahre 1663 a l s F i l i a l e n d er schon s e i t 1636 w ied er h er g e s t e l l t e n P f a r r e i zu Ö d la n d zu"

gew iesen waren« H0d laad war fü r ^ a ea o w its t a t s ä c h l i c h

1 9 / Sohramek, K o l l e g i a t s t i f t H. 47« ,

(42)
(43)

a o . ' :

"

& r n ä o h a tg e le g ß n e P f a r r o r t , g u b n aa - m i t E o ta o h a n o w ltß - ik m e g a l a B e a l t a de a % re u z h e rre n m i t dem r o t e n S t e r n

YomSt* M a t t h l a a a t l f t I n B r e e la u n i c h t l a B e tr a c h t * I n

% e u s ö u rg w aren t r o t z d e r Wegnahme d e r E iro h e a u s den Bänden d e r P r o t e a t a n t e a d i e ? e r b & ltn le a e s e h r u n g e w la a .

In den B e r i c h t e n von 1679 un d 1688 s i n d d l* Hamen von 4 B o d lä n d e m P f a r r e r n erw äh n t* * e l l e i e auoh P f a r r e r f ü r la a a o w lt* w a re n , m öchte lo h a l e h i e r g l e i c h vozwegnehmen L a rle o h w ar P f a r r e r v o r d e r V l a l t a l o n 1 6 7 9 , E o r r l g e r z u r

% eit d e r V l a l t a l o n , ^ l e d b a l a v o r d e r V i s i t a t i o n von 1688 P a t r t l u a n u r * e l t d e r V i s i t a t i o n . Dam B e r i c h t Ü ber u n s e r b e id e n O rte a e ta e Id h ^ e i n i g e a llg e m e in e Bemerkungen

über d ie Z u stä n d e d e r Pfarrei B o d lan d au» 0 Da b ela st ea

nun, d a s s 1679 i n B odland P f a r r e r M art ta u e ® eo rg lu » K or- r i g e r w a r, d lo e o e e l e f i l l u e , O i l o l l n a t u a , a e t l s auae 38 a n n o n rn , a r tlu m l l b e r a l l u m e t p h o lo a o p h la e m a g i s t e r , e a o ro a a n ta e t h e o l o g i a a o a n d l& a tu e , q u i p o a t am otlonem r e v e r e n d l M a tb a a l l a r l a o h h a u e p a ro o h la m p e r oommendam

@0* M a r t i ! 1678 a o o e p lt» f s m llla m a l i t ex lg u am , c u iu a oeoouomiam r e g i t e o r o r g erm an u , i n d lv ln le

e e t eedulue e t de m oribps.et v ita b en e a u d it. P ro v e n tu a

(44)
(45)

parodbl: * * * . * . , pago ^ a i o r l l a e e a v i o , o b i f l l i a l l e e o o le a lS ß a e l n g u l i e o o lo n ie ib id em , Quorum 12 looo m lsealloru m p e r

1 0

a rg e n teo e g r o e s e a a o q u ir lt* Quia e t qoa a u o t o r it a t e t a l i a m ie e a lia p ro paroobo oon tra e ta * tua S i l e s i a * oom mnla e r x e r it g r e e o ir e non po t a i* Mawr Aatnim parochom u t iö q u ir a t o s x page M iso r e -la e sa w io » u b i e o o l e e i a olim f u it p a r o o h ia lia . de qua i n f e r i u a 0 a o o -

ł o n i e , qnorum 20 j e o lv u n tu r paroobo lo o o m ieelio ru m 10

c i»

y

g r o a e i a r g e n t e i o Pomna p a r o o h la lia Y o a a a l i g n e a , a n t* 8 0 * a l i q u o t annoe a o d i f i o a t a , i n qua 2 b y p o o a u a ta ex ig u a * J e t z t f o l g t d a r ^ e r l e b t ü b e r d i e b e id e n ^aaeow itm c

J n p a g o ^ a i o r e l»aeewlo ad p ra a n o b ila m .domimm D ubraeka e p e o ta iA e e o o l e s i a f l l l a l l a , qiiae te n ^ o r e b u tb e ra n o ru m p a r o o b i a l l e f u i t , v i e l t a t a 27* A u g u st1» b a e o e o o l e e i a d i e t a t a ^ o d e n la n d i V g m i l l i a r i e t e e t a I n t b e r a n l e

.

anno 1599 i a lo n g itu d in em 20 e t la t it u d in e ® 11 ulnarum

oum 4 f e n e e t r i e e x l i g n o a e d i f i o e t a , o u i annexa t u r r i e

o a m p a n ilie l i g n e a , i n qua 3 oam panulae p u le a n tu r « A lt

unioum , non o o n se o ra tu m , o u iu a p e e m u r a tu e , t r l b u e mapp

m undie te o tu m e e t e t o e l e b r a t u r e u p e r p e r t a t i l i » b t r u o "

(46)
(47)

tu:." I t a r i s e a t a a t i x e

he t e V ir g in ia * ^ e b e rn a o u lu m h lo n u l lw u , v e n e r a b l l e s e r oremeotiüB i b i non e e r v a tu r * # ona b a p tls m a liG l n p e l v l b u p rea s t r u c t u r a e l i g n e a e im p o e ita * I n v e n t a r i u c reru m

.

oleBl&etlosrum: o a llx argenteue cum patena oa&ulaa 2 a e rlc o , m a n tllla 6, mappae 5* a tro p b io la aou p lo ta 8,

^oandelabra lignea noulpta e t Aeargantata 2, itam p ar stanneorum* albae cum hnmeralibua 2 , auperpellloeum 1, i-p u riflo a to rla 2, v e x llla 8, pelvla ouprea pro bendlota

aqua» In gaaophllaolo eooleaiae fu ern n t 20 t a l a r i , guo#

e o l e a i a e non e e r v a n t u r , quonlem p r a e t a o t u a domlnua cum re b u a o o o le a ia G tlo lG A ie p o n lto V i t r i o l e o o l e e i a e l a u r e n - t lu e B a r t n i k @t S t a n is la u s #&owok i u r a t l .

I n pag^Mlnore ^aamyio a&- Praenobilem dominum D ubroakä

quoque speotante e a t f l l l a l l a eo cleefa Bodeulsna

p e r t l n e n a 26» August! vi& ltata* e t b a e o a lu tb e ra n ls

e tla m i n longltAdlnem 18 e t ln latltu d ln em 18 ulnarum

cum 5 f e n e s tr le e t a a o r ia tia l l g n e a a e d l f i o a t a e t i n t u s

p io tu r lG v a r lis o m a ta , pavimentum la ta rlb u a s t r a t a m i

e o d l e a l a e t u r r l p o a m p a n llla adiunota reap lo ien s ooolden<

(48)
(49)

■in r;us 4 cenpvnae0 A lt r@ non ootiaeorattiei* UvtoiL’ quocl exornat Imago beat&< V ir g in ia O& eotodhovlenelaß mappla

t

Zum m iliom datar* oom v e n e r a b ile h lo aon aorv o to r* #086 b a p tio m a lle ln p a lv l oaproa mandaa in v o o ta * o a t snapor

atraotorem Ugaeam* In ven tariom e o o lo o la a * o a l i x argon oum patena^ m le e a lo o a a o la 1* mappa* 3 , alb a* 8*

atrophiola 3y vslura pro o a lic e l„ purlfic?atorlaz

1 0

p a lla I . m a a t llla 3» oanöelabzorom oteB aesrom par 1 , ite m la g n e a a o a lp ta * t d o a rg en ta ta * In g a o o p b ila o lo n u lla p eou n l8f com domluaa ^atboranaa i n o o o lo a i# d ie

p o n ato : j.iL: ; .. - am

iatara babuiaee in deiem 8 nassos agrorum* quea p raed ir oantee I b i domimparooblalem oom borto* onina looa*

mihi monatratoa* Inoolaerant * t aaarparantg a t re o e p tl eooleaigfis e t e lc c tla m ln la tria h a e rsd lta rlo a p"

Baoponominataa p raen o b illa domlnoa Dobrooka maneoa 111

4A.

sums i o r l e d i o t l o n e a t r a x l t e t e o e l e e i a a d ote aaa opo" f l l a v l t o V i t r i o l e o o l e a i s s ^eov l o a :3rlmak&

a t :

Kotar* ~ e io * -

(50)
(51)

näohaüe '/Irritatio n

Bodlaaa inolo gebürte? fand e t a t t 168@* ^

Im ü o to b e r und ^ovenibero b a t aiob seitdem b le r man"" 3

Lohe* geänderte 3aob ^artlnm a ^eorglua K o r r lg e r w ar e i n

.

Methaeue d ic d b a la P f a r r e r a b e r j e d e n f a l l s n l o h t la n g e .

H k 1688 I s t sc h o n w ie d e r e i n Caro In a In d o v lo n a P a t r l t i a e S o g en b erg en a le P f a r r e r * Von d ie se m b e l a s t e s dann w e ite r* - n trgn lsta a e t s t i a 31 an n lg o r d i n a t n s ad tltn P n m l l l n s t r i a - eiml o o l l a t o r i s B o d le n d e n a ia # r a t l e l a v i a e g s a b b a tb o 8 1 -

tle n ta a anno 1688? j n r l s d l o t l o n e m a o d e p l t a o r l p t o a r e - A d u i^ le tr a i;i o n a ^ r l a o f n l t

Kn ^aner pro aaoellano, poetea bao venlt« in v e s titn s

%lseaa 80» C o to b rle ann 1684,, i n s t a l l a t a a p er d» oommls^

L r in m O ppoliensem Matthlam ßobraoovlnm* o o n v e r t lt ad _ am 160«,

Kenn f o l g t D o ta tio n der P f a r r e i nnd d er ^Irobe* h e i e e t

* a . E o c le a la ^agno-"^aasoveoenala l n p a r a to h ab et

m

^ a l d e r V i s i t a t i o n von ^ a s k o w its - J n n g n l t a p* 306

§ h o le st es* Pomlnns fnndl e e t p e r l l l n s t r l s P* Joannes a Pombrewka de s a a le n ie ta latberapns? sed d lo itn r e a #

l% o lln m tu ^ a ad fld g m l i t e r a t . l n 4 itb a ra n ia m o

elf

(52)
(53)

5 t ą l . 4 8 - * » - i * d e b i t l e 15 t a l , B o o le a ia M in o r - la a -

^ v i o e n a l a l n p a r a t o h a b e t 3 t a l . 18 g r . , i n d e b i t l e

.} n&al quod h a b e s t p r a a t e n te n d o s sp a d quemd-iB jfafc?

b r u s .T erra riu m nomine mu3%ae 10» m aroan» Muisin d s r Got­

t e s d i e n s t w ird b e s h o r l e b e n . G iro a d l v l n a : I n e o c le a I b B o d la n d c n s l d i r i n a ^ l u n t dumbua d o m in io le o o n e e q u e n tw ,, % i n M a i o r t e t ^ i n o r i ” ip s s o v ie e n s t a l t e r n a t i m p e r e g u n tu r d i v i n a 8 f e a t a inaim.u.1 oum d o z a in io ie ccm putand o ß co no i r- P o lo n ic a f l t ano m ed ia o a o r o , o a te o h ie m l p o s t oon^io^ %

^ a t r i n i I n b a p tla m a te 3 a d m i t t u n t u r , b a p t i z a t o s e t o o p n la t o s i n s o r l b i t p aro o h n a e e e t ü b e r oem paotug, -m criues non I n e o r lb e h a tg quod o o rre o tu m e a t , A # a b a p t i s m a l i s b i s in anno b e n d l o l t u r , d e n u n t l a t l o n e e m a tr im o n ia le s t e m a e o b s e r v a n t u r , v e n e r a b l l e r e n o v a t u r I n t r a 3 v e l 4 h e b d o -

f/

m adas, - d f e r t u r h l o i n lo c c ad i n f i w o g s q l l e m n l t e r / ad

a ] l o s p a i o s m inus s o l l e m n i t e r i n p i x i d e o r g e n te a p a r v a

i n t u a in a u r& ta , h o a t l a e p a r a t s o h o l l a r o h a i p o e n l t a n t e s ^

i n p a a o h a te gOW ßOC, A o o ld e n tia s t o l a e : a b a p tia m a te

6 e r g . , ab i n t r o d u o ti o n e n i h i l , a v o tlv o a a o r o , 4 , 5

7@1 a r g . , c e t e r a seountium o o n w n tio n e s u

(54)
(55)
(56)
(57)
(58)
(59)

llgnetua coatiguum e o o l e s ia e cum

2

o am p an is; teotum

,

au p ra e o o le a le m bonum, ooem eterium l lg n e n n bonum» Soi- l a t e p ag u e e p e o t a t ad h en o e o o le s la m , o o l l a t o r

Id e m ,

q u l apud matre@o P ro v e n tu s h u lu a e o o l e s i a e a o l a e l l c syfaa. e t o b l a t i o n e s p io m ra e t e a o o u lu a lu b oonotonc g e l l e c t i l e m s p e c l f i o a t i o s u s o o R s ig n a tio a e psroohus Die n ä c h s te n V i s i t a t i o n e n f a n d e n 1697» 1713, i?gC

M

s i c h e r , d a a s e i e f ü r d i e B rf o rs o h u n g d e r S pezlalge-

s o h lo h te eb e n so e r g i e b i g s e i n d ü rfte n , wie die f i e l t

9

1.701 zog die b i s d a h in p r o t e a t a n t l a o h e Gemeinde T hul u n t e r V o ra n tra g u n g von F ahnen n a c h Gross l a a a o e l t z 1 d ie S ir ehe em pfing d o rt d ie h e i l i g e Kommunion und i s s e itd e m w ie d e r k a t h o lis c h » Von da ab gehörte T h u le,

na % lete h a l s e t , &ro. * ' 11^ i

J a h r e 1857 l n T h u le e i n e E lr o h s und 1859 e i n e ig e n e s

P fe rr ey ste m e n ts ta n d » 1702 wurde ln Gross Ł a sa o w ltz

der E iro h e d e r Turm nou& ebaut. Diese Saohrloht sow ie

vorherige ü b e r d ie T huler Prozession habe lob aus e i

a l t e n B uohe, d a s mir Lehrer Schneider z e ig te , D&s Bn

(60)
(61)

war ohne T i t e l b l a t t und s o l l im f a h r e 1845 g e d ru o k t #

*% i s t anzunehm en, d a s s e s d i e sch o n oben e rw äh n te 8te t i s t o to g o g ra p h « ü e b e r e i c h t d e r D ö r f e r und S t ä d te S chl s i e n s 1845 von Knie war<s S ac h dem selben B u c h e .-ist im f a h r e 1738 d ie K irc h e i n Klein Lass o w ita n eu E r b a u t so

den» Das d u r f t e ecdion stimmen* Denn na oh dem f i s i t e t i o P r o t o k o l l von 1679 l a t d i e K lro h e l n K le in D aaggw itz k l e i n e r a l s d i e @rose B a s s o w itz e r K irche» f e t z t i s t G e g e n te il d e r F a l l » W a h rs c h e in lic h : h a t~ tie r -V e rfa s s e r - j e n e s B uches d i e ä a o h r l o h t e n von d e r S ü d lä n d e r P f a r r e i wo A kten s e i t 1720 a u f b e w a h rt w erdiSu- % w ird b e r i c h t e d a s s z u r ^ rb a u u n g d e r Türme an b e id e n -E iro h ee w ie auch z u r K irc h h o fs u m frie d u n g d ie P r o t e s t a n t e n b s i g e t r a g c n hsben» D@nn s i e b e a n s p r u c h te n p e l t j e h e r f ü r s i e h das

d e r B e e rd ig u n g a u f den K iro h h ö fe n sow ie d e s Aua lä u ten d » b e l f e l e r l i e h e n B e g r ä b n is s e n 0 In ^ r o s s h a s s o w i t i h ö r te d as R e ch t und d a m it au ch d ie P f l i c h t a u f „ a l s -hierzu * 1*

nächst e i n b e s o n d e r e r p r o t e s t a n t i s c h e r F r ie d h o f und s c h l i e s s l i c h au ch e in e K irc h e e r r i c h t e t w u rd e0 % &Iq:

l a s s o w ite aber w urden d ie P r o te s ta n te n auf dem um d ie

k a t h o l i s c h e Klrobe gelegenen Eirohhof b is 1889 beer&f

(62)
(63)

-H S^1

in Ichem Jalire e in K<#rmnalfrledhof entetando W eil a l e a b e r am O rte k e in e e ig e n e K ir eh e h a b e n , eo b e a n a p ru ^

ohen e ie a l t e r S it te gemäa# b le in die neueste &el

^eoht des Ausläutens b e i fe ie rlic h e n Beerdigungen* In**

t e r e a a a n t I s t su ch d i e -e ts e c h s , dass d ie so g e n a n n te n

A ltlutheranerg deren es im Sprengel der Grosc lacaowltz

P f a r r e i frü h e r eine b e trä c h tlic h e Ansahl gegeben h a t, sich ln Sachen ih re s G ottesd ien stes n ic h t an die p ro - , te stan tia ch en K irc h e n d e r Umgegend h ie lte n , sonder* di

G o ttesd ien st im f ü r » der -katholischen Kirche ln Klein- Snaaowits .beiwohnten« Beute l a t der U nterschied cwlct A ltlutheranern und Unioniaten »E vange 11s o h e n - ■ ge s oh~

den und übrige na b e s te h t f ü r die A l t l u t h e r a n e r der

e p r e n g e l i n Konst a d to Während m e in e r 6 j ä h r i g e n Wirke?

k c it in &ro@8 ^ e s e o ś its i s t nur eine ^ereon ? der Bg Vorsteher von K le in Łassowits - i n Konstadt b eerd ig t

w orden *

1724 i s t ein Schematismus der Blöoeae ^ re s la u im Manu—:

s k rlp t beraua^egeben worden«, Br c o li auch v ie le in tw

sante h is to risc h e Kotiaen enthalten»

(64)
(65)

Aua

d er ^ e g ie r u n g s z e it d?a -^laohofa P h ilip p G otthard von B o h a ff g o ts o h l a t f ü r L ae eo w ltz e i n e w i c h t ig e N adbr r i o h t a u n o t i e r e n 0 D ie K irc h e i n @roaa L ase o w itz wurde Im J a h r e 1750 v i s i t i e r t » d u rch einen B is o h e f wahraoheS,- 11oh s e i t M enadhengedenken d a s e r s te Ma l 0 S i r e r f a h r e n d as aus e i n e r ^ n s O h r l f t , d i e a id b b i s l n d ie l e i s t e n J a h r s e h n te a u f d e r **and r e c h t e neben dem A l t a r s b e fa n d und d ie b e i d e r ^euauam alung l e i d e r ü b e r a t r l o h a n word

la t o Lehrer S o h n eid er h a t nooh d ie i n s o h r i f t geaehe»

h a t n u r sa g en k ö n n en , d a o s d e * B le o h o f P h i l i p p m it Barne gehe la s e n h ato ® e i l aber P h ilip p S o h a ffg o tso h im er*»

w äh n ten J a h r e i n O b e r s o h le e ie n e i n e ^ e n e r a l v i e l t a t l o n und e i n i g e , wenn auoh n i o h t a l l e K irc h e n v i s i t i e r t h a t

z.Bo i n B rz e z in k a b e i * le iw ltZ e wo s e i n e A n w esen h eit O b e n fa lls durch eine Gedenktafel verewigt wurde, i s t

_

Zunahmen, d a ss e r e s w ar, d er in ^ rosa ^ asaow itz per«* • s ö n l l d h w a r , und n i o h t s e i n V o rg ä n g e r P h illp p p O a rd ln a a in s e n d o r f * ^ V

Im Zusammenhänge h i e r m i t i s t z u erw äh n e n , d a s e e in e -

22/ Nowak, Geschichte der P f a r r e i Gross 8 t r e h l i t s , p a g * V

(66)
(67)

y

(68)
(69)

w ohl ć l f

1796 erwirbt % ret Hohenlohe durOh 4anf die bald##

ter droee und K le in laaeo#lt%$

1812 brannte ln &lela laeeowlt# da* a lte hölzerne f f er haue, e lg e n tll^ i fredlgerhaue ne bet Stallungen und Sohetme abo Von dleeem la t Im 'laltatloneprotoko 11 von

'

1679 die Bede0 Das Protokoll besagt* daaa die Prediger

dee &aue n e b e t # a r t e n u n d Wldzmt e l o h an Unrecht enge«* 3 e i g n e t haben* d ae e *1# aber eelbet von dem gierigen :

eltaara Dobrawka v e r t r i e b e n un d d e r ^ Id m u th beraubt worden e e l# * o 8* b e w a h r h e ite t e e ld b an Ih n e n da* f o r t ; U n re c h t G ut g e d e ih e t n ic h t* 3 aa f r e d l g e r h a u a b e fa n d e i a u f d e r S t e lle , *q h e u te vor dem ^ a u p te ln g a n g e z u r El oha d a# O utegnethm ua e t e h t o Kurse % e it n ad h de* % d e s f r e d l g e r h a u a e a begann d e r B@ dländ#r - f f e r r e r

h f l e e t e r M e tth le e B e o k e r d ie Verhandlungen m it den % - h ö rd e n wegen ^ l e d e r e r r l o h t u n g de* f f a r r e y e t e m e ln

w l t z . g e la n g Ihm zwar d ie oa« *6 m orgen b e tr a g e n d e f fa rr w id m u t l n K le in la a e o w lt* f ü r d ie K irc h e w ie d e r z

erlangen, a b e r e r g ab a l e dem F % a t e n Im K e rb e t IBM

(70)
(71)

9

(72)
(73)

daae e r nic

t hat o *enn men aber bedenkt 8 d a s a a u r Pereohle

gę#: L ae ao w lt* emoh *%mi# n e b e t b a r k e n f e l d g e b ß r te ^ ' ää man ^ am al# d a r a n d a c h t e , l n (lle n eu e P f a r r e i a u c h

s e n b e rg und ^u d o b a zu I n k a r d l n l e r e n , #o w er *hma#

;V . ..-: ' . . " "

& eeeow it* t e t s b o h l i o h d e r M i t t e l p u n k t a l l e r l n ^ e t r a o i kommenden O r ts c h a f te n * l o h glambs, demńmeb, dasa a l l e e

oh r e i f l i c h e r U e b a rle m m g g e e ch e h en u n d d a e e dem ^ r a p r i e e t e r % oker k e in V orw urf zu m achen I s t » d e s h a lb rnarc

}denn au ch l n @ roee & a a a o * lt 37 e in n enne

elvee P f a r r h a u s ge b a u t 8 das fü r die d am a lig en ^ e r h ä l t n ie s e eohön und geräuml; r ä u sa e re t feuobt und &i

ungesund wer»

JZI? Groae Laaeewltz Wieder selbständige Pf;

9* «ev**S*® "“a S K . » » » » « » « # »

Am 8» Mär* 1837 wurden durch den ?%retbleo&@f ß e d la lti

"omenl- die P farrelerrlohtungsurkunde a u s g e fe rtig t mit -der ^aae gäbe, dass das Im 3.8* Jahrhundert entstandene

? re b ltso h ln -Ku^nler* samt ^ e rle n fe ld und Thule zur Gro*

laaaew ltz eln g e p fa rrt und ^ le ln laeeowltn mit dem ge^

die Wende den 17* und 18* Jw e r ta entstandenen

(74)
(75)

3 6 ,

Jaeohlne ale F il ia le reep , Mater adjunota zugeia o b la g e n t •.

Leopold &raf von **d%alt*ky durch @ott#a Brbarxmng Füretbleohof von B reelau, des Königlloh-Preueelaohen ro ten Adler O rd e n sritte r ua#o

U rkunden und bekennen h i e r m i t : d a s s da d ie k a t h ,

Inwohner zu Qroee- und Klein l a a s o w l t e Boaenber^

ger &releee* und d i e zu den dortigen & lrohen &e~

e o h la g e n e n Gem einden von d e r P f a r r e i B o d la n d , su Welcher s i e s e ith e r gehörten, zu w eit e n tfe rn t ;

l i e g e n , a l s das© von dort a u s f ü r ihren G o tte e "

d ie n e t, r e lig iö s e Bildung ih r e r Ju g e n d und ^ e e l- aorge überhaupt hinreichend gesorgt werden

k ö n n t e ,

d ie E rrichtung e in e r neuen s e l b s t ä n d i g e n

P f a r r e i

l n G roaa i-a a e o w itz ln Antrag gekommen, und n a c h |

vorbergegangeaen frü h er n ic h t zum Zwecke -führen**

den Verhandlungen, h ierü b er u n te r den in t e r e e e s s ~ . '

t e a e i n d e fin itiv e s Abkommen d.do Groae Z aeaew ltgq d e s löoten O k to b er 1836 Seltene des Königlichen # Eandräthliohen Amtes Roeenbęrger

trag e e in e r Königlichen Roohlöbllchen

_ _ _ _ _ . -

(76)
(77)
(78)
(79)
(80)
(81)

A e

r n ) r v f\ , 7 c ^ t j yt* ■f-^'

T

(82)
(83)

40»

'

sp äter s t a t t . Ara 12. U&rz 1863 fand w ie d e r# eine ra lv ls ite td o n der P fa rre i und' Firmung s t a t t , diemnal:

den ^eihbisohof Adrian %lodarek&. Seitdem war kein #1- f mehr ln ^rose ^aaeqmlta.

^ a l d n a c h dem deutsor r l a g e begann l n

Deutschland die ąytematisohe Verfolgung der katholische K irche, der sogenannte Kulturkampf» Biesen h a tte die Grosa Lassowltzer P f a rr e i auch zu verspüren, insofern s P fa rre r K ellner einigen ' oohen im G e fä n g n is z u bringen

m u s s te » % Qh dem Tode des P fa rre rs K e l l n e r Im ^.eh re -3 wurde das Unglück g r ö s s e r , w e il ein neuer P fa rre r nicht

a n g e s te llt werden k o n n te D und die Pfarrei.»bis zum ** ehre

d e r B r e s l a u e r D iöq#ee i n diesem ^ a h r e a u f 38R g e a t l e r gen war» D er l n d e r F o l g e z e i t e ln a e t e e n d e M uf& ge %echc

von Seelsorgern diente auch n ic h t gerade zur Festigung

.

I n n e r e n .Leben# und d e r O rganisation d e r P f a r r e . Laosowitz kern.allm äh lich ln den &uf e in e r eogenannten

.

a f p f a r r e l . h e r u n t e r dem < g e m e in t# « ^

P f a r r k i n d e r oder d ie G e is tlic h e n , s o l l h ie r n ic h t u n t e r - 4

(84)
(85)

.

daae indem y Jahren 1 8 3 8 1 9 3 2 « ä Grosa Łaaacmlta 15 ^ e ls tlid h e a n g e a te llt waren, wahren' um nur ein B elaplel kersnazagrelfen, in G ieralto w lta be G leiwitz von lr 3 ** 1932g also in einem grösaren 2 e it~

raum 3 * e le tlic h e : 3 haben res?* noch wirken,

an dem häufigen Wechsel der f f a r r g e la tlio h k e it ln Oro- Leaaowitz mag sein in e r s t e r ^in ie der %wgel e in e r au _ reichenden ffarrwldmutg dann aber die geradean tr o a tlo

aen WohmmgsverMUtnisi^ c P fa rre r Gawenda - 1889-1898- h ät zwar das f f arr. on ^ a t e n re p a rie re n uh te ilw e ise umbauen 1&. .

bäude v erg r# aaert^ doch m t v ie l geholfene

nicht v ie l sp äter in den Jahren 1905 und 1906 an Kirche^

und ffarrh au a wieder bedeutende Reparaturen auagefüh:

wurden, wurde zwar v ie l ^eld auagegeben, doch gebessert wurdet n ic h ts 6 Schon 1907 war d ie Dielung im Pfarrhaus

durch üoh\?omm d ^rarb r u i n i e r t , daea n ic h t ein Quadrat"' meter heilen Puaebogena vorhanden war,

S ch r e ib e r d ie se r te ile n h at die en tsta n d en en -Sicher

I m -

Fu .sbodeń m it ^ re .tern aus K iste n - mg® d e c k t, ehe*

(86)
(87)

43 o

z u le tz t hat es Ihm an solchen gemangelt, Sr hat jede n ic h ts r e p a r ie r t, w ell der einzige '-*eg,-um zu b esser

%ohnung@verhältnlssen zu gelangen, der war, &@e a l t e ffarrhsme vollkozamen verkommen, zu lassen und e in ne tu bauen. Im Herbet 1906 wurde ln faaob&ne d ie '

gräbatsklrche g eb a u t, nachdem ein ig e ^ahre vorher auf e in e r durch ^uguet Binder gecohenkten P a rz e lle ein eigener Kirchhof f ü r ^ aaohlne angelegt borden war* 0,

y'a^ d'i'- //

4 #&nde waren zwar erb au t, aber Im Innern f e h lte es allem* Dazu sp ie lte von XfoS ** 1909 wegen der Kirche ein Prozess0 b is in die Instanz des Reichsgerichts in Leipzig, w eil ein Baumeister, dem angeblich der %u der

&lrohe versprochen aber nicht tibergeben worden i s t

einen Schadenersatz von 4 000 M^rk'klagte* Das Volk

selb st war durch diesen

$

a ll missmutig gemacht„ -Srst im Herbst 190? wurde w eiter gesammelt und die hirohe am 3

81, Mal 1908 benedizleirto Im nächsten Jahre wurde das

Ohör gebaut, die ß&kri&tei angebaut, und f ü r d ie 1

neue Bänke, sowie eine neue O^gel vom Orgelbaumelater

3ple@@l aus Oppeln fü r 8 000 Mark b e s c h a fft, In den

(88)
(89)

X

M M 5 /fay#

V

Ct-nt l(u Debary

/4^/cS5/*s/ft ^5 /^a »r*V

(90)
(91)

K in der

e i n

p r o t e s t a n t i s c h e r H a u p t le h r e

r

und

e i n ka­

t h o l i s c h e r z w e i t e r k l a r e r !

A le

d i e B e g ie r u n g v o n ih rem P la n e n l o h t a b zu b rin R en w a r . m a ch te P f a r r e r - ' j l l ß den V o r s c h la g , e r w erde a u f e ig e n e m Grund und Boden a u s e l ~ nen M i t t e l n e i n e

k a t h o l i s c h e S c h u le

# a u e n

u n t e r d e r Be­

d in g u n g , d a s s d e r " % t P la n e i n e r S lm u lt a n s o h u le a u f g e -

-

gehen werde und d ie R egieru ng d ie p r o t e s t a n t is c h e S c h u l« ] s a l b s t erbaue« D ie R egieru n g g in g a u f den V orsch lag

Erzpriester ^ ylla baute d ie k a th o lis c h e S c h u le , die Be— i

g ie r u n g d ie p r o t e s t a n t is c h e o A ls d ie k a th o lis c h e S ch u le '4

fe r tig war, erforderte es der e in fa c h e ^ n stan fi, den I grossherzigen Brbauer die Einweihung a n z u b ie te n 0 Erz-

m

P riester » y l l s kam seh r gern nach G ross B aseow ltz , nahm 1

die le ih e s e l b s t v o r und übernahm so g a r noch d ie Bwwir- tu n g d er Gäste. B e l d ie s e r G e le g e n h e it möchte i c h e l n if

Baten aus dem Leben des um d i # Grosa L a sso w itz e r P farre

so verdienten P r i e s t e r s an fü h r e n , P fa r r e r % l l a war s te ts

e i n dankbares Kind d e r G ross L a sa o w ltzer P a r o c h ie .n lo h t ^ w ie der e b e n f a l l s aus d er Grosa B a a so w ltzer P aroch ie

stammende m it T y lla g l e i c h a l t r i g e D iv is io n s p f a r r e r F rarc

Biskup^ ;ier von s e in e r Geb u rtcp S ro ohie nichts hören wallwj

(92)
(93)

i

1930 v e r s to r b e n e n P r ä l a t e n un d a e n l o r d e r ® eigtliokk@ äJ

T ylla alnen längeren #aobruf gewidmet* ' ^raa%

T y lla , am 1* 9* 1849 T reb lteo & ln geboren* ging nach ab*'

gelegtem Abiturientenezemen sua&ohet ln dem BlaenbaRn dienet* dann żur Theologie « W ell wegen das wütenden Knl-

turkasgfee dae Alumnat ln Rrealau geschlossen wer* g in g

co e r am 15.. .^ull 1881 _zum,_^rle8ter

wurde.-An eine fe le rllo h e ^rlm le InX der &rose Lseeowltef eine Anstellung war n ic h t zu denken* - r gl;

ilgahGLtte und wurde ^ rlv a te e k re tä r" dee Bferremät Beloch an der S t0 Barbarakirche <> la e r sic h h ie r n ic h t

sich er fühlte» ging e r nach P o ln is c h Seu^lroh b e i C o se l,

.

P fa rre r zu v e rtre te n ^

Jehre 18( 8 vurdc e r Otwrkanlan ln Äönigshütte* Beels; r 'e r en der neuerbeuten 8 t o Hcdwigsklrche d a s e lb s t, s p ä te r

^ ahrre aueübte* 1908 w urde e r e r r ic h t e t e n A rcb p reeb y tereta Kö*

a lg s M it tä , df m ^ e i s t H o h e r Rat un< Kommiseariua0 1921

LRin? c ln de% ^hl?e: H .u.a^tand, «umal e r an fin g :

(94)

Cytaty

Powiązane dokumenty

Die in ben letjten Jahren oom Derkehrsoerein herausgegebenen TDerbefchriften rourben an Deckehrsamter, Oerkehrsoereine unb Reifebüros in oerfchiebenen größeren Orten

©ermanifterung ihre © rflärung finbet.. @g bleibt ung nid)tg übrig, atö gebutbig gu leiben unb aHeg ftanbhaft gu ertragen, big bie iBarmhergigfeit ©otteg alte

beiten leitete. April 1829, Nachmittags 3 Uhr, fand die feierliche Einweihung statt. Tiktin verlas ein hebräisches Einsegnungsgebet. Das hebräische Gebet für König und

h Heilfroii Deutsche Rechtsgesch. Homeyer Die deutsch.. des yermehrten Sachseii- spiegels interessiert ara raeisten die, welche von den Eigen- schaften des zu

tium mcrcinionioniin depositionem, Ciiiiam nostram et ju- dicia nostra proyincialia. Jtern proinittinuis nulluin ciyium nisi vero trainite judicii ac justitiae

Slber jeber Berfud) ber 2Bieberert)ebung war ausfidjtslos, wenn es nidjt gelang, bie itriegsgegner 3U einer fRegelung ber tReparations3at)Iungen 3U oeranlaffen. 3 um

tu ris, quorum evidenliae p raesens scriptum deferetur, quod nostris fidelibus civibus G logoviensibus vendidim us nostrum rubetum, quod circa meatum Oderae jacet

anffaffung ober wichtigen (Sinjel^ügen utrxic^tigeS Sfilb p geben, fo müßten bocp irgenbtnelcpe S niüuter unb „Unftimmigfeiten&#34; nadppmeifen fein. Sei Erpplungen