m § M a $ x ') ■ ^- ' !,’'/7
M :
Ei'AjK:' ■
• :
: * - , ’
.
■ ,'.' ■:;v; /„v , ;7'•-: -■
rm iM P .
:n,: • ..
■.':' "•' k
'
w Ę S Ę S Ę Ę m
- V ' • ji'j .
i&ĘM ;-i;
. rkLt '
v.'
i5® i ® '■
I « •- ,
-
• •
y,yf^- ' i
3 » ; |v . '
m i b
f 0 ^ ^ 1 0 ^ Ä
, s > c v f l i t ö g e g e 6 e i t » ö n b e m © e f c i ) t c ( ) t ö i ) e r e i n j «
® ( ö g a u ut t b t u b e f f e u ? ( u f t r a g e ü e r f a p t b o i t b e m S S e r e i t t ö m U g l t e b e
%. iW inöIuH -g.
© v f f c v 3 > a n & .
5K11 e in e m U r I it n b e it l i t tf; e.
© x -fieä ©c f t .
S r u c f s.H'U Sufittö 05otffcf)<rtf tu © legnw .
— ;
f.,;;:;.;-::, ■ • iSĘ M lg
*
I f P '
‘ l;.Av
a ' “I f
- V 'M
Gez-.von-CarlSovct. Zith-B.HTXär.crmßloj
D i d ' s w u d m k b i e i i i s h e s i i m m ® i x a w n s r l E M P i n i E i i w s i i s n u ( & a i ® « w vor dem Al>bx7iclL im Jahr 1S51.
w s m
xschke. ■ ' ' üv Crioy
BUB WBSSTEaEgiEni S M IT H UDIffiS iXEjTHFT TR ATTmT?Ti\W^T ia I f f i>'Jj D ß A Ir
vor iłem Ablrnich. im .Talii- 1S51.
© e f d j t d j t e ber
0 t a f c t t m b f f i e f t i m ą
s Ä l t g t
J ^ e r a u ö g e g e b e n » o n b e m © e f c ( ) t c f ) t ö ö e r e t n j u
© f o g a u u u b t u b e f f e n A u f t r ä g e » e r f a ß t
» o n b e m S S e r e i n ö m t t g t i e b e 9 ) i t n ö 6 e r g .
© t f l c f
fD tit e i n e m U v l u n b e n 6 i i Ą e .
2>ru(f »o n S u ttu ś ©ottfcfjaH iu © logaw . J 8 5 3 .
2 3 o r f t o r t .
(U r o ß gehört ju beit © ta b teit, bte t^re gcgentoartige
^)f)9fTognomie aub eiiter łneitgreifenben B erflörung ableiten,
© ein e » o r je it i ft burrf) gew altige $euerö& rünfte nur a u f w enige te ilte jurürfgeb ran gt; feine 2(rrf)iteftur l)at jirf) einen ganj n m bernen S fa r a ftc r gefcl)affen, feine Slußenfeite ift 6iö a u f jw et ,firrf)en öom 'Dcittelalter ioögeriffen, aber and) biefe, w e il (Te
»iet gelitten , |Tnb ftarf m oberniflrt, tragen im © a n jen jebocf»
baö m ittelalterliche © ep rä g e unb »erfordern in einem großge«
barf)ten <2f)arafter bie jTnnige Sb ee ber d)ri)llid)cn Äirche.
S b g le id ) ben öolfreiihftcu © tä b feu ©chlejtend fleh auretV l)cub befaß © lo g a u b iö fer noch feine, a u f urfim bliche Q u ellen g efiü h te, ben SSdbungögang beö bürgerlichen Sebenb unb bie öerfchtebenen b a ra u f © influß h^benben politifchen ©rfcheinungen,
»o n ben frnl)e(len Betten an bte a u f unfre S a g e barßellenbe,
»ollfianb ige © efchid)te.
1 8 2 3 brachte ber SWebicinalrath D r. D i e t r i c h in SSor=
fchlag, ben 1 7 . Slprif, ate ben Z a g , a n w eldjem © lo g a u 1 8 1 4
»ott bem fraujoßfehen Boche befreiet w o rb en , alljährlich burcij eine B ufam m enfunft ber »ereinigten © tab tn otab eln ju feiern.
D e r B ußijrath B t e f u r f c h wunfehte ben Broecf biefeö SSereitte erw eitert unb fchlug am 9 . DKärj 1 8 2 4 »or, berfelbe m öge ßd) ben rühmlichen SSeßrebungen fo »ieler patriotifd) geßuuten S ca n n er in anbern © a u en unferö Saterla n b eö anfdßteßen, wel^
che unerm übet auö beffen S3 obeu jene ef)rwürbigen Ueberbleibfel herüorßef)en unb fam m eln, bie ben ßnnenben forfchettben © e iß in bem Sßlaße erfreuen, ate ße ihm im D n n fe l beb Slfterthunte ben ffie g jur Äenntniß ber SStlbttttgSjußänbe erhellen unb bie
IV äS
© Irecfeit oitjetgeii, H'cMh' em jelue © tä b tc 51t tfjrcm Biefe olts riicfgefegt f)a6en; er, ber S erem , m öge beitmacf) burd) fjtftortV fd)e uiib a n tiq u a v ifd je (grforfdjung beb fye im a ttid jm © ebtetö ferne Siebe 3um Sa terfa u b e befim ben, au ber fbaub bcr @e«
fd)id)te ben (beten g o rtfcb ritt ber üJicnfdjen, menu and) tu einem beengten g r e ife , biu a u f uufre ita g e fjerab feinten lernen unb tugietrf) einen b ew äh rten, m iem of)l ntinber t>etväd)t(iä)en iö a m (bcin ju geminnctt fiteren, um iftt beit großen SJfcifiern unb ibunftlerit ber @ efcf)id)tfd)retbimg alb einen S c itr a g ,511111 @e<
bäiibe öatcrlaiibifcfjer Jpiftorie überliefern ,51t fönnen.
© tefent S o r fd jla g e , bem iibrigeitö ber für bie gefam m te Saitbcögcfdiidite ,51t ® r e ö la u . errichtete S erein alb Sjjjufierbilb borfdjm ebte, traten 4 3 in betfteuenibe unb arbettetibe fid) fo iu bernbe SWitglieber ber (ScfeKfcbafr bet unb fbnftitm rten (td) 1826 unter bem SotiTt-e etttcb tum 4 S ea m teten uttterftüften S r b n e r b ju einem für ben angeregten m irfenben neuen S ereilte.
£ i e arbeitenben S titg lieb cr tl) cif ten (id) in jm ei Ä laffen, bie eine für bie @efd)tcf)te ber Scrgangcttf)eit, bie anber'e für bie fpvttaufenke & )ro n if; beibe vereinigten ftd; in bcr engeren S erfa m m lu n g . 3Me erfte S e ftio tt machte 511 © egenftänben ihrer g:orfd)ungeu unb ülrbeitctt:
I. bie Bttfam m enjtellung beb berettb Siubgemittclteit unb bie Slngabe ber noch aubjufüttettbeit S ü d en ;
3 . bab Jluffucbeu alter §)laue unb © ruttbriffe jur Se^
ftim m ung ber Sage unb ?lubbel)nim g ber © ta b t;
3 . bie 9ieif)enfolge ber © berherrn © lo g a it’b, ber iOiilitätv (Siöits unb (täbtifd)en S5el)c'rben;
4 . bie für(tltd)en Scrorbnm tgett unb ^ r in ile g ten ;
5 . bie © efd)td)te ber Ä irdfen unb © d n tleu aller Sefennt#
niffe;
6. bie (% fdnd;te beb © tabtnerm bgenb, beb V aitbelb, ber
© em erfe unb Bum titgeu;
7 . G lo g o v ia litera ta ober 6tograpf)ifc£)e 9iottjcu bon ein*
feinen gelehrten ober fottü iricbtigen Verfetten.;
8 . bte @efrf)trf)te ber 33efe|itgttng mtb ber offenflidjen @e^
böube;
9 . bte @efrf)tcl)te ber SSelageruttgen mtb anberer itriegö?
eretgm ffe;
10 . Su'fdjajfung bon W etisen über © n trolgiersal)!, Äranf*
I jń tm , Z tje u r u n g , T 2 ifjtv a d )v ;
11. über gefeltfctiaftliclie ä!erl)aItittjTc( üM fbfefüe, ffifyeaters fütele, 0 e ib er tra c t)tcn ( S i t t e n ;
1 3 . über gtuerbbrünjbe, l)o()e SB ajferflnten, Iteberfcbttmn«
tntmgen mtb m nö foitft bem S a iu m le r fict) 50Jerfmür?
bigeö barbbte,
S i e streife 2lbtl)ci(ung für forttaufetibe (5t)rouif überttnfjnt eö, attź ber © eg en tra rt jitfamntenstttrageit, trab bem funftigcit .pi|lD riogrnpf)en m ilfloütm en fein bürfte ttnb .feilte tl^re Sl)ütig^
feit »ott bem 3 al)rc 1 8 2 5 ab eröffnen.
S i e Slrbeiteu trünfdite m an in »erlangte mtb frcm nltige gefiütebcn, btefe jnm SSortrage in @ encral»erfam m lungcn mtb jn ö o r bei bem Srf;riftfut)rer bcö aScreittö angem elbet.
S n iM nftdjt bcö ansttlegenbett W riütrö nutrbe angeorbnef, bafj in bcmfclbcn niebcrgclegt mürben
a ) bie S ta t u t e n beb Ißereinb (gebrueft in ber neuen © ütts t()erfc()en 33iut)brucferct unter bem S ite l: S ta tu te n beb SSereinb für bie @efrf>ietjte ber S t a b t @ ro ^ © Io g a tt, cufm orfen int Sforctnber 1 8 2 4 »ott bem basu e r ir a fü ten 3Inbfrf)üf),
b ) bab SSersetcbittf ber fSUitglieber, bte 3Scrf)anbIttngen in ben S iü m tg e tt, llrfm tb cn , gebrneffe S ö e r fe, g lä tte ,
© ilbntffc, 3etrf)nuttgeu, bte lattfenbc ß fr o u tt.
3 n g-otge allgem einen 23efd)fujfeb m ürbe feftgeitettf, b a f bie g-rütlüe ber gem einfam eu dlnftrettgtmg bem SSeretn gebüfreu.
© a r e ber B w rcf beb SSereinb, m arb ferner befcbloffcn, er^
reitet, bann foüeit bte-, SIffctt mtb m ab ttadi Slbsttg fammfltel)er
< '" 7 = ^ V I
vfüftcrt an 23aar6effrntb üb rig, bem 9)?agi(trat, baö übrige 3»=
«eutarium ben beiben © pm naften in © lo g a u , jebem jur Jpalfte, jufatten.
S te fe k © ta in t nnterjeicf)iteten am 1 1 . Sioyem ber 1 8 2 4 bie ftiftenben Sftitgiieber ( f i e ^ e b a ö S e r j e i c f j i t i f b e r f e f b e n i n b e n ^ B e i l a g e n j u m 5. S n t r a u n t ) unb eö erhielt bie
© eneljm ignng ber Äbiügtirfien R egierun g ju S ięg n ij am 3 . 3a^
nuar 1 8 2 5 .
Sim 1 6 . Sfprii 1 8 2 7 Ijatte fTcf), m eii ber iHeij ber Dccufjeit gefci)»t)itnben, bie 3 a f)i ber üJJitgüeber nm 11, im Saljre 1 8 2 9 nm 14, öerm inbert, unb m ar fo biö 1 8 4 0 in fletem Sibnefymen gebiieben. 25er nn»eri)offte E in tr itt einiger SOfitgiiebcr, bie SSerfe^itng anberer ober iiberfjattffe 2fm tögefci)äfte bcrfeiben ma^
ren Urfarf)e, baß bie neuere (Sl)ronif nur in fei)r iüdenffaften, m enig flofreicffen F ragm enten bib 1 8 3 7 fortgefuf)rt, bie Sti)a*=
tigfeit beb Sereitib überhaupt fef)r geiäf)m t w ü rb e, fü r bie äi*
tere @efcf)icf)te © io g a u b jeboci) flelite ber f)ierin w oi)ibew anbertc
© pm uaffafbireftor D r. .ft i e p fd ) einen öoriauftgen, m eifl aub ben Sfrf)irfci)nięfc()en Stnnaien gefd}6pften @ ntw urf jufam m eu.
S i e w ilifom m enfle Siublniife, weirfic ber SSerfajfer oorjiigiicf) ber Snoorfom m enben S3ereitw ifiigfeit beb f)oct)geacf)teten ©tabtf»;nbi=
fub unb S3eigeorbneten-p. S e r u b t unb bett freunbiieijeu S3c*
m iifu n g en beb Siegiflratorb S H u b o f f S a n g e oerbanft, ge=
w a fr te bab einen nicijt unbeträebtiidjen © rf)ai5 you Urfunben aub bem 1 3 . unb 1 4 . S a fr fu u b e r t, nicfjt m inber einen bebeu^
tenben SSorratf) yon aiten S o fu m eu ten unb S eflim m u n g en über U rbarienangeiegef)eiten unb Ä au föerträge, über E rw erb unb Ser*
w a itu n g ber Ä äm m ereigütcr, beögieicbeu üon © ci)6fenfprürf)en,
^ riü iieg ien ber Sanbeblferrn, geifliirfjeu © tiftungb briefen u. a.
m . bergenbe © tabtarefgü.
© rünb iid ic 3iac^rici)ten über SOciiitär* unb
gefci)ici)te © io g a u b erf)ieit ber S erfaffer buref) bett Sngenieur*
baufjtm anu .ń . S I u m e u t i) a i , w eidjem er ju lebhafter Grr*
fenntiid)feit fid) ycrpflidjtet füf)it. Sind) aub ber S ib lio tfe f
beś ÄPiugltrfjett fa^ottfrfjen ©pmnafiitme! )»urbcn m it fm tnb*
(irf)cm aSoljlw otten einige SO tanuffnpte, ® üd)er nnb © taube?
^ ro to fo lle jur @inficf)t m itgctfjeift. © a n j befonberer 2 )a n f abet gebührt bem Ä oitigi. Suflijratl) -D. B i e f u r f r f ) , ber an ber
?iubfiif)ning beb üöevfö (Id) uorjiigfid) babnrd) 6ed)edigte, ba(i er außer feinem S3eiratf) |Td) and) jur Ueberiajfm tg feineb an^
fcf)idid)en f m it feit enem © in n fur bab SMtertfjum jnfam m enge;
ftettfen Sßorratfyö »o n ©efdn'djtbm erfen ju r Z u r d j j l d j t nnb 33e*
nufuing bereitm iiiig ftnben ließ.
2(tle G uetten nnb ^ iiifb m itte i, mtb beneit gefdjbpft mor^
ben, aufäujäl)ien, erfdjeiut* m eii ße bet bem SSortrage ber 23e*
geben()eiten jebebm ai angeführt merben, ü b erfiüfßg.
S3ered)net ift ber ^ ia n biefer in Sntm icfelung ber X tja U facbeit rul)ig fortfd)reitenben @ efd)id)tberjaf)iung junäd)fl für einen größeren, ßd) and) für m iuber mefentließe brtließe ©reig^
niße interefßrenben fefertreib , jn bem 3 '» ec fe, bie in unfern S a g e n , ber nengeßalteten iBerijaitniße w egen, m it iKecbf ftärter 6eaufprud)te Sf)eitnaf)m e an bem ©em einbefeben nub bürgeriß d)er © efeltigfeit jn erf)öl)en nnb riet)tigeren Ülnßdßen über bie SSeißäitm ße ber SSorjeit © ingan g ju »erfeiiaßen, web()aib and), w ie eb »erlan gt w o rb en , bie in la te in ifd je r (S p ra c h e »erfaßten U rfunben nnb O rigin aib ofn m en te, für bie biefer © p ra d je Un«
fun bigen , frei üb erfegt, einem befonberen Urfunbenbm ße beige«
geben ßnb. © o ßnb naeß bem »orgejeidjueten ^ la n e »ielleicßt m am ße äußere S e iß ä ltn iß e ber © ta b t breiter nnb auöfüfyr«
litßer b argeß ellt, alb ber ßrenge, ein furj faßenbeb ©rgreifen beb gefd)id)tlid)en © a n jen nnb lebenbige Sl'icbeißerßelfnug bef«
felben forbernbe nnb genau ßißtenbe J^ißorifer eb w ünfeßt.
lleberßüßtg ober geringfügig w irb ifym biefer, w enn and) Ißer nnb ba füdeußafte SSerfud) jlebod) barum nid)t evfeßeinen, w eil er w e iß , baß ber w iiß tig ß e S f)eil ber © efd)id)te beb beutfeßen S o lfb , bie © efd)id)te ber Ä u itu r nnb beb © tä b tew efen b , nur burd) forgfantc ißJonograpßien »orbereitet nnb begrünbet w irb, er fuß m bgltißer Sfikife aiuß erinnert, baß » o r einigen S ecen n ien
V I I I
(o g a r tue Dlegim tttg beś Äom'grekfjg ber 3tiebcrlanbe 5» SSer^
fucfyen bofitm enftrfer @efd)trf)fen bi:r © tä b fe , SMirgcu, © tiften
« . f. 10. t()rcö i'attbeö erm unterte unb m it fedener Sftumftcenj ö fen tfid )e ffiefotjmmgen bafitr ertfjeide.
^e&ettrncfjTd)fett f)a6m beit S o tt btefer gefc^tdtdtdtnt, eine f)umane S eu rt^ eilu n g fttgftd) anfpredtenbeit © arfiettung niem afó geftttnntf. © ie fo d ein © p teg ei ber 3üaf)rf)eit fe in , toe(d)er, itad) bem 3 eitgttt( bed erforfd)ten SQfateriafö, bie öorigeu Beiten fdjd bert, tote fte w a r en , bam it nufer B citaitcr forgfäittger b a r a u f ad)te, © elf'ftfudtt unb S era d itu n g efrttntrbiger © itte jn bannen nnb m it attent ©nfTnß öo n £ttgcn b nnb äßciofieit ein, fo w eit cd m bgitd) ift, giitcHtdteö iDtenfdjenfeben fdjaffen jn Reifen.
S e r © cfdudjtdöerein für O to g a u toibniet belt Settern nnb ber fef)r ad)tbaren S ü rg e r fd ta ft btefer © ta b t bad 3B ert aid ein sIöetf)gefd)enf feined ^atriotifd)en © in n d unb «Id 3 eid)en fdjulbiger Sfnerfennung, b a f wijfenfd)aftlid)er nnb © em einffnn, im F o rtg ä n g e lebenbtger ©nitwitfefung, fter forttoäf)renb S c*
günfifgüng unb ^örberuitg gefunbeit baben unb nori) ftnbeu.
S ie fe n Ökift erfyalte bie göftfidte S o rfelju n g unb fd)enfe lange 3 af)rf)itnberte frteblid.tcn äßbblbe(tef)ettd einer © ta b t, be*
ren 05efdnd)te nid)t nur bad ©efttf)! ber S0?itt»elt fü r bad © r o fe nnb @ ute ifjrer S lto o rb crn erw ärm en , ?ef)re unb ,tr a ft bem fom m enbett © efddedtte nnb betten Berftreuung gcw äl}ren m öge, welche ber © e ttu f bed oorbeifliegeuben Slugeubltcfd unbefriebigt lä f t .
'»cfylcftcu. 3 frttttc tt. S iitn m ttD C fu u g u ai'ifcfjct* aS ö Ifcv .
( S r fi e r 3 e i t r a u w . ( 8 4 2 — 1 1 6 3 nacf) ß f ) r . ) .
© l o g r t i i u n t e r & er ^ e r r f c ^ n f t ^ > o I c n ö . gattj t»eritel)mlid), bocf) bebeutungööoU , te n t a iiś ber B ett bor ber aSöfferruaitbermtg bie Ä unbe oon beu äftefleit S3e^
tt)cl)ttern © d )Iefien ź, tfreit © tttett imb @eiüo!)ii()etren jm lin d I)erit6er. S e r - © rftnbu ngśgeift fpäterer Bettelt l)at aber biefer Äititbc fo ötel gabelf)aft-eö bcigcinifrfjt, ba^ ©tefyereś b arau ś 311 entglitten unmbgttcf) tft. @rft nacf)bem burd) bie im £)fien @it#
ropad eingem anberte © faöeufM m m e fid) bad g rofin ai)rifd )e Dletd) gebttbet !)atte, beffen Srrfaff im 10. 3 af)r!)imbcrtc nad) ßf)r. ben gefonberten © ta a te n 'polen unb S36()men m it bem ju beibeu ge()Brenben © d)(e(ten @nt(ite()eu u n b Jßcbeutuug gab, lid ^ tet jW) sin menig bad gefd)id)ttid)e S u n fe t unb bie ttiebeige?
ttatten einer neuen. S3itbuugdpertobe jeigen ftd) bem fpaf)cnbeu
« lie fe .
S e n urn bad 3 a b r 1 0 0 0 nad) & )\\ borfem m enben 9ia? tono men S d 'tc ü c n , p a g u s S ile s ie n s is , leiten SSiete bon bem c()eina? "• ®u- ligen © a u e Zl as a n ab, ber, cinjebne S()eite ber nad)()erigcn $x\x*
(lent()Hmer « r ie g , © d)ib cibn ig unb « r e d ta u um faffenb, jTtt) fc 1»
b-;u Cutcffeu ber S le n z a (Spt)e) ()intcr ittimtfd) bid SOJgffetmig, m o fie iu bie O b e r m iiubet, erfbrecfte unb bejietjen fid) babet a u f eine «erteifyungdurfuube bed ś e r jo g d ś e in r id ;d bed « ä r * tigen (© om m erdberg T ora. 1. p. 8 8 6 ) , burd) metdje bad S o r f 1202.
1 0 ( Ś t i t w a u b e r . f f a t n f c f j e r S S H f e r . © ( i g c t t g c f d j i c ^ t e ,
©cfjonfefb (p a lc h e r c a m p u s) 1 2 0 2 b o n (2 i|)efd ciifcr^ t[o |lev Seubuś übevm iefen m urbe. * )
S b bte tn ScftfcfTeu ętngcmanbcrten © la » e n b o n © tam m e ber A nteil, bafjer SBenben g en an n t, anget)brten, ober ob m an ju m al in lie b e r ^Seutfrfifanb alte © fa o en m it b o n ta r n e n ÜBenben bejeidinet I)abe, bteibt u n gem tß .* * ) 9ieftor, ber ciitefte rufftfrf)e @ efd)id)tfrf)retber, nennt ftc Sachen, einen SSofföfiamm, ber and SWorgenianb 1)erangejogen, lange B eit in urfprünglid)er U nm iffotfieit S a g b , Siefip td jt nnb gelb b a u getrieben, in @ r o ^ p o le n , SDcafooien unb ©djlejTen jTd) niebergelaflTen nnb enblid), m a n n ? ift tm beftim m t, ftd) unter einem © cep ter »ereinigt f)abe.
(© ief)e 3ie(tor. S e u tfd je Sluögabe »o n 3 o f e f SD?üKer 1 8 1 2 . 8 ) . S a ö ®?äl)rd)cn » o u einem Sb erau fiiljrer l'edi, bejfeu ©c«
fd)led)t 3al)r()unberte lang bie ?ad)en ober ?cd)iteu bel)errfd)te, m ie bad tion 12 3Bojem oben unb einem gn rften Ä r a fu d , f)at feine D u elle in einer Slbfyanblung S ö b n e r d , roeldje © d tlöjer audgefdjrieben unb S o g u f a l maf)rfd)ein(id) and einer bbf)mifd)en
^ a d )rid )t S a le m ild entnom m en l)at. (gd l)at tnefe 3(ef)ulid)feit m it ber über ben bbl)mifd)en ś e r j o g ^ rjem p fla m erbiditeten S8ege6enl)cit unb ift m af)rfd)einlid) gegen bad Ignbe bed 14. ober im A nfänge bed 1 5 . 3al)rf)unbertd erfunben m orben. M a rtin
© a liu d unb .fa b lu b ef miffen 3iid)td »o n einem f e d ) , © iffm ir u . f. m . S i e Seid)tgläubigfeit fd )u f aud SB or* unb Bunam en fieb lin gd fagen in © e fia lt nuferer SKomane unb bie iVarfjfom*
m enfdjaft fdienfte ifn en mel)r © tauben, aid gefd)id)tlid)cn S fa t*
fadjen. © o i(t ed and) m it ber © a g e »on ^ o p fetd ®?äufe*
*) 2>er greiberr Stubotf toett © tiü frieb fagt in feinen S em ertu n g en ju einem ?luffa(3e be« Sprof. SBanbtfe in ben fcf;[ef. SprDOinjialbtnttern, es bepnbe fiep in ber grafticb ©ebaffgettfeben 58ib(iotbeE 31t §erm «b ovf ein SSrief, icetcber bartbne, b a f p t ©rbt«'’? u m reit Scpe im S3re3*
la u er S te ife eine U rfunbe »on 13 08 aufgefunben tr e rb e n , trerin ber O r t © d flan j unter bem Stam en © la n fa »o rfo m m e, bie Sfebnticbfeit ber Stam en © tan fa nnb © len fa gebe übrigens © r u n b , biefeS © eblanj für bas alte © len fa p t nehm en. (Sebeburs 3lrrf;ir SSanb 3 , p. 154.)
* * ) 3 m © logaufeben gürflentbum e fem m t ein Sßenbifdbboran, im © a g a m feben ein SBenbifcb SDtnstau o o r; X bm nas I f. S ifcb o f » c u SÖreSlau nennt aber 1 295 SBenbifcbboran B o r o w p o lo n ic a lo , bas fsolnifcbe SBalbborf.
© a g e n g e f c f j t t f y t e . 11 t[)ttrm, bie 1 2 3 7 a u f b m ntafobtfd^en p v f l m 2)iiec$t)ölaw, m ber beutfcfjen @efcf)tcf)te aber a u f ben ©rjbtfcfjof -p afto » o n S0?atnj, bann a u f äötberuff, SMfcfyof bon © tra ö b u rg unb a u f
© ottfrieb bon 3(reuöberg, 53tfcf)of ju O ś n a b u k f ( 1 3 4 8 ) über«
tragen w orben ifl.
Sind) bte Üßal)I beö Sanbm annö ^ ta jf ju einem Dtegenten ber ńt bem p a d jta n b e bon ber O b er bić jur 2Beirf)feI tool)*
nenben ^ o fa u eu w trb bou S o l). -‘P o to ( f t in feinen C h ro n iq u e s, m ć m o ir es et r ć c h e r c h e s p o u r serv ir ä I’h isto ir e d e s S la v e s m it bem 53 ent erf en beftritfen, baß biefe jtnnbilbfidje Eingabe nur b a ra u f l)tutbeife, w ie b a ś jum © etreibebau borjitgftrf) geeignete Saub in frteblirfjer K ultur bed 53 ob end feine w al) re 53cfttmmung erfntten fbnue. Sebeufalfd fpäter aid 8 4 3 nacf) & )x . fo il, ben 842.
pofnifcfjen ©efcf)icf)tdfcf)reibern ju fo lg e, B iem obit fid) m it ber p r jte n w itr b e befleibet l)aben.
® i e bie Ä tu b feit bed UUenfrfjen au unb für ftcf) feine benf*
w itrbige p a t a u fw c ift, fo fyabeu bie im 9'iaturjuftaube leben*
ben SSblfer feine ber 33ead)tung w e r tfe © efd)id)te. 21ud) bie >
SSbIjmeit, ^ o le n , Saufiljer treten erft m it © in fu fru n g ber bon allen üBeränberungeit ber g-ornt p o litifd ier © efelje un abfaugi*
gen d ) r i ( t [ i d ) e u D J e l i g t o n in bie Dteifye gefdjidjtlid) bead)*
teudw ertl)er S o lfe r . 50iit i()r fdjw anb nid)t nur ber fxufire @ ö * . pcubienü, fäuftigte ftd) nid)t nur roI)e © itte unb ungefd)lad)te
@ ew ol)nf)eit, bic befel)rten S o ffe r traten nun aud) m it anbern N atio n en , betten fd)on früher bad ?id)t bed © baitgelium d lend)*
tete, in ftaat(id)e Scrbinb uug. — O ie eine befere © rfeuntuiß rafd)er unb inillionenm al etnfadjer befbrbernbe © d jreib fitn f, gcfd)id)tlid)e @ ewißl)eit unb eblern SOieufdjlidjfeit w ürben in bem 59iaße allgem einer, aid bte erhabene, in m oralifeßen ©e*
boten etnbringltd)ere, für ben © e i f unb bie B u fu n ft berfüubete ebangelifdje ?el)re fd ) tu ben flabifdten ©attett berbreitete.
O a d (51)rifentf)um w a r fd)on bor bem 3 al)re 8 5 6 burd) bte © enbboten 9E)ietl)obiud unb ö tla r iu d nad) 5)fäl)reu, Ijterattf um 8 6 4 nad) 33ol)meu gebrungeu, burd) 53orjt)w o j unb b efeu
©bl)tte B bigniew unb ä ß ra tid ta w jur Saubcdreligion erljoben w orben. O ie .fia r f e it unb fegen be Ä ra ft b efelb en m ag S ie le ber angreujenben © djleftcr unb ^ o le n gew onnen, ju © laubend*
g eu o fen gem a d it, ja burd) SDiitwirfuug ber biefe ‘Probiujen
1 2 s f f l i e c j i j ö t a n )
CüDJjeöfö) ©ri'tltuvjit »cn
tc.burcf)jte^enbe« gro^mä()rifcf)cn djriirridien ÄaiifTeute unb aitberer
^)erfoneu gei|Mtd)en mib iwcWtdjeu © tau b eö an bcm ^olitifdje»
gurftenfjofe feftjt 2(uf)ang gefmiben f)a6eu, baö öffrartidje 33e*
femituifj bqTetbcn w arb injw tfdicu nod) auö g iir d jt » o r ber t)ctb?
n tfd)m ^ rtcfterfdjaft jurucfgeljalten .*)
@ o w ürbe adm dftg bte g ro ß e SSerdnbenmg üorberettet, 865 w etdie 9 6 5 ober 9 6 6 bert Uebertrttt bed ^ofiitfd)ifd)Iefifd)ert
®bef © roflfurftett 9Jiieqi;dIaw (im iierffein en u tg ö w o rte SOiiceco"'*) 96G- unb beffeit @emal)ttrt S o n a * * * ) junt €f)rtjieittf)um in beit d)rcr
.\)errfd)aft im tergebeneit fä itb en t b cw trfte.****.)
2 )ie altgcm em e (Stufitliritiig ber öf)rtftuß[ci)re erfolgte, ob*
woI)I SOJjedco Cnad) S l n g o f unb jw et aubern ß fro n tfeit bed 1 4 , unb 1 5 . 3afrf)iu tb errd) fd)oit am 4 . S o n n ta g e in ber gd ften ( 5 . SJJäq 9 6 5 ? ) burd) ben bbl)mtfd)eu -ürieftcr S o f o * 992Bi« ^ getauft w orben, erft oo n 9 9 3 — 9 9 4 ; beim unter ben pof*
994. ntfd)en © roß en w aren S te te , bte, w eit fic ed für nad)tf)edig f e t t e n , ben oätertidicn © taub en $u öertaffeu unb ben freien iliacfett unter ein un gew otjnted, © clbftoertäiignuug forbernbed 3 o d ) jit beugen, ftd) ber Utiterfcnnuitg bed © oaugctinind ftarr*
finnig berfagteit.
© e n tt S t u g o ß bem dü rften Stijedco 1. bte gteicbjeitige
© rünb un g bed © q b id tfu m d © ttefen unb ber S id tb ü m er ^ o fe n , .fr a f a u , © d jm o g r a , (n a d if)« - S r e d fa u ) ^ t o ij f , .itutm , ,ftamtit, febttd äitfd)reibt unb fa g t, Stegibiud, Ä'arbtnat unb S if d j o f non J u d en tu m t)abe bad Ä irdien w cfen in ben fä n b ern SOtjedto’d georbnet unb ben neuen Äatfyebrateit Sorfteb er and S tatten gege*
ben, fo ift biefe Slttgabc infofern ber ä ö a fr b e tt entgegen, aid Stegi*
*) I n p r o v in c ia s e lia m P o lo n ia e p a u llo p o st e m a n a b a t n o lilia E v a n - g e l i i e t p a s s im in s titu e b a n t u r c o n g r e s s u s in s ilv i s e l l a d s d e - s e r li s o b m e lu m e tc . C u r a e i A n n a le s S il e s . p . 3 0 . W ite b . 1511.
in to i.
**) S e i SBitticfinb iDtifüo.
* * * ) SuB raW nennt fie SSoBraloa, bie p olniicfcn ©efd)ii^tfcfveiBer S o m ^
Bvotota. ,
* * ** ) 3 o a tfin t Setetoet, ein geteerter unb fieifig ev © ef^ iĄ tsfó rfcfer Be«
fa u p te t in feinen © em ertungen ju r 9tationaIgefd;icf;tc üBitna 1811, nur
© roßpoten, ein S ifeit o on SRiebetfdftefieit, SRafobien unb S n jab ien B«Be ju n t §ervf(f;geBiete üttjesco’« get)ört.
SSegrüttbutig unb iftame © l o g a u d . 13
biifö biefe Äirrf)c)iorgniitfflHojt erfł 1 1 2 2 — 1 1 3 3 ju r 3 « f bcö l'a p ftcö S a firt II. öoKcnbete. © e w t f ifl, baß ^Pofett, alö X itiu
!ar6töff)iim älter alö © nefen, fc()on üon ätaifcr O tto 1., gtetd) .^ööelberg ttnb SSrattbettburg, in p a rtib u s in fid e liu m gegrünbet, bem (Srjluötfyum SOJagbeburg untergeorbnet itnb nacb S P tm a r’d SOJetnuitg in ber 2tbjTrfjt cm d ttet w orben, baö öftltdje © laben#
la n b , baö frctltd) erfi unterw orfen w erben foftte, ju um fnjfen.
S 'ie ©rfjcbung © n efen ’ö p t einem ©rjbi^tbnm erfolgte w abr*
fd)ein(id) 9 6 8 , atu fid) bie Bnf)1 ber djrifttidjen g e ta n e n an^
fel)n(id) gem ebrt fa tte .
ättofe in feiner bofnm entirten © efd)id;te SSreöfau’d £ fj. 1.
© . 71 nnb 9 7 , m a d p eö w nl)rfd)cin(id), baß Ü J J iec^ ta w (© J jeö fo ) S3reölan, w enn n id p erbauet, bodi erneuet bube; bie^
fern aber w iberfprid)t, w iew o b l ofine befriebigenben SSew etd, ber oben angep'gcne 3 o a d )im Selew et in feinem iffidnaer iö o d jen ? blatte 1 8 1 5 . iKIo. 2 7 .
S a ß © lo g a n , w ie bie oon 3ob* © a m u e l Sfd prfdp rip oer^
faßten © logaufcben 3abrbüd)er S f). 1. © . 9 . angeben, im S a b re 9 8 0 and alten oerfatteueu SSranbßücfen, ben wabrfebeinfid^en Srum m eru einer nerfaffenen b m t f d j m (B ta b t, non T li e q y ß ta i v anfgcbaUet nnb baß bort nad) © runb un g beö SSiötbumö
© d jm o g ra eine d)rtfdid)e Ä ird )e* ) errichtet w orben, erm angelt jieber biitorifdienS'egrnnbuug. ‘Jc'arf) bfefer Eingabe fott © fo g a u a u f bem rechten O berufer ben Piaum » o n bem je ft. abgetra*
genen, fonft ber ?erdjenberg genannten, © a n b b ü g el biö p t bem
® rudenfop fe, ba w o o o r 1 8 1 3 baö S o r f S erb a n ßanb, einge^
nom m en baben unb fd)on in »orf(aoifd)cr S e it ein a u f ber gro^
ßeu benrfd)en Ś anbelöftraße nad) jpoten gelegener, anfebnlicber O r t gew efen fein. i)fad)ßebcnbc and biefen 3abrbiid;ern ent«
nom m ene © telle fo li bied bew eifen, beruht aber a u f einem tnel pt gew agten © djln ffe:
,,© ö iß g e w iß , baß Sabrbunberte o o r ber 35cpt;nabme
„Sd'IcjTend burd) bie P reu ß en eine J^anbeldßraße a u d S e u tfd );
„la n b nad) g e le it über © to g a u gegangen iß unb baraud (? )
„ lä ß t ßd) wieberitm oerm utben, baß biefe © ta b t tu w eit fnU
* ) ® « t StufC'ftu biefer U trĄ e tritt aitä einer Ueberßeferung entitetnuen, ber jufotge bie ©intuo^ner © fo g a u ’g am S a rtb oto m äu sfag e 1 1 0 9 ber SDtcffe beimobnten, at« § e in r i^ V. » e r ber © ta b t crftfßen.
1122
bis
1123.
14 śBeflrunbuttj} « n b 3fJa«ie © l o g a u ö .
„ ! ) e m , — fo » » t «n üorffaüifrfjer 3 e tt — beflaiibcn f)at,
„bemt bte großen S tr a ß e n behaupten tn ber ©efrfßcfjte einen
„ (iljarafter o on Uuoergangficfyfett. d n ra eu ö , l)etßt eö ferner,
„bem erft m it 5Äerf)t, baß biefe S t a b t btefelbe getoefen fein
„ m a g , wcfcfye ^ to tem ä u ö unter 3 3 ° P öfHtcfyer Sänge unb
„ 5 1 ° 3 ' 9corb bm fe fe g t unb Sugibunum nennt."
iß aber eine aubgem ad)te S a r fje , baß bie Stngaben ber gcograpf)if(t)en Sängen nnb SSreiten bed ^ to fem ä u d man#
dient 3m etfet un terw orfen ß n b , überhaupt aber iß nirgenbd
© ew iß f)cit, ob bie öo n if)m genannten S t ä b t e 93nborgid, ßa#
liß a , ßarobuttum , bie m an w ißfü riid) m it ben ta r n e n SSredfau, Ä atifd), Jtratau überfegt l)at, an bemfetben O r te getegeu. Sn#
g ib u n u m * ) tag a u f bem atteu üieifeßtge, ber non ßarobu nu m bid (Sotoncorum (© b r tig ? ) N N W . nad) © d ß eß eu hinein beneid)#
net w ir b , in ber ?täf)e bed Stfciburgifdjen © eb irg ed .* * )
© e r nun w e iß , baß © tä b te , w ie Sänber tanfenb aSerän?
berungen untertagen, w irb © to g a u eben fo w en ig non Sugibn#
n u m , atd 33red(an non tßugorgid ober Ä ra fa u n o n ßarobu#
unm abteiten w otten.
© a()rfd )ein tid )er iß , baß ,$u ber S e it , atd SK ieqpdtaw I.
bad (S()rißentf)um ann atjm , © to g a u ein and ärmtiegen J ü tte n beßet)enber unb w ie bie S a g e erw ä h n t, w ef)rtofer S ta n e n o r t a m red)ten O beru fer gelegen , ber feinen Sßamen non bem bie
© egeub bebedenben © eß räu d ) unb O o rn g eß rü p p ru b etu m , (in potnifdjer S p r a d je g ł ó g ) erhalten f)at. * * * ) O iefed w irb eint#
ger © a ß e n beßätigt burd) ein ^ rin itegiu m .ö e r p g ö fjeinrtdjd Hl. , gegeben am 2 . Stonem ber 1 2 9 8 in bem S d )to ffe S e b tfd )o w bei SBenttjen a /O . bed 3 n l)a ttd : In n o m in e d o m in i. A m en .
N o s H en ricu s, D ei g r a tia d u x S ile s ia e et d o m in u s G lo g o v ia e n o lu m fa c im u s u n iv ersis tarn p r a e se n lib u s q u am fu -
* ) g in ig e »erm utbeit Sieging.
* * ) © iege S ru fe’ä Sßuborgiä unb bie bon if;m naĄ bet ißeutingerf^en SCafet «ngefettigte Ä atte beä ißtotem äif^ en 3 tin era tiu m S .
* * *) g rft im S a g te 1011 tottb bet ö r t u r b s G lo g u a genannt. ( D i t m . M e r s e b u r g , e d id . W a g n e r li b . V I. p . 1 7 3 .) SSon ben in bet Sa«
ftettanet © to g n a au f bem Unten O berufer betegenen S ö r f e t n © o rta u ,
© dgloin, 33ed)ait fpreeben StadgrMßen a u s bem 11. S a g r g n n b e tt (© om « m ersb etg 1. 1. p . 7 8 0 .) R u b u s , © e ftn tp p , 9tuttitf;t unb © truttiegt, in gem ein beutfeger ©ptadge w irb bem SBorte s ilv a , SBatb, § o (g w a (b entgegengefegt.
S S e g r ü i t b u n g u i t b Sf Jamc © f o g a u ö . 1 5
tu ris, quorum evidenliae p raesens scriptum deferetur, quod nostris fidelibus civibus G logoviensibus vendidim us nostrum rubetum, quod circa meatum Oderae jacet apud nostram civitatem G logoviam , quod ad nos ju re d ign os- citur p ertin ereet prout ipsum attingit term inos etm e ta s* ) v illa e , quae vulgariter Obera nuncupatur pro quinqua- ginta marcis argenti usualis et m onetae. Praelerea con- siderantes profeclum et utilitatem civitatis nostrae G logo- viae et civium nostrorum ibidem dedim us ip sis et adm i- sim us, ul quidquid ip si eorum poterunt com parare dena- riis de bonis jacenlibus ante civitatem nostram G logoviam , quae vulgariter Obera et Saber nuncupantur, sive sit in agris, pratis, silvis, pascuis, p iscinis, paludibus et rubetis, iffa bona praedicti nostri cives G logovienses debeut libere in perpetuum possidere. ln cujus rei testim onium et evidenliam pleniorem praesentes scribi fecim us nostri si- g illi m unim ine roboranles. Actum et datum in novo ca
stro S ed lsch ow circa civitatem nostram Bithum , anno do
m ini m illesim o ducentesim o nonagesim o octavo, 4to N o
nas m ensis Decem bris, praesentibus nostris fidelibus m i- litibus videlicet R ugosone de W isen b u rg Bartholom aeo de Domastin jud ice Curiae nostrae Petro de W rbna, V e- sione de S lem bornis, Balcone de Lessotitz, W lu rian o de Pannew itz et Jordano noslro N otario, per cujus manum praesentia sunt co n sc rip ta .f)
f ) 3 m Stam en beS £ evrtt. S i r toon © o ttes © naben §er*
jog toon @rf;Iefien unb § e v r ju © lo g a u , ttmn tnnb attett, fotoo(;( ©egen«
w a ttigen at« S ü n ftig e n , 31: beren SInfidjt biefe © thrift gefangen w irb, bafj m ir nnfern getreuen S tirg e rn 31t © fog a u toertanft ^aben ba« u n s red)tmä{jig ju geb örige, an bem D berjlrom e bei ber © ta b t © fog a u gefe«
gene © tram bgetjäge, mie es an bie © rä n jen unb SJfarfffeine be« in ber gem einen O bera genannten O orfeS ftö gt, für fü n fjig SKarf ge«
mßbnficben © ifbergefbes. SCugerbem in © rteagung bes S a c b stb u m s unb bes ©ebeibenS unfrer © ta b t © fog a n unb unfrer 33ürgerftbaft bafefbft, baben m ir ibnen toerfieben unb geftattet, b a ß , maS im m er unfre toorge«
* ) 3 n ber Urfunbe fiebt flatt m e l a s , g a d e s , toielfeitbt b as abgefiirjte g a e o d e s , m as fo bief afs 332arfftein bebeutet. S n ben anbern Urfitu«
ben beißt es im m er in lr a te r m in o s e t m e la s . 2) a s aftteutfcf;e © a b e, SBerf^fuß, bas eugfijĄe g a l e , b a s £ b o r entffjridbt ber Ś eb en tu n g toon m e ta .
16 S a ö R u l> et u m ^ 3 ( I t e r t f ) ü m c v . ^ f c ^ e n h ' ü g e zc.
S5tcfeö R u betum w a v ein R itter ber berm aligeu ^tfrfjerei, ober ftäbtifrf)eit 3Stef)f)uhtttg gelegener Singer, bcr nocfj oor bent bret^igjäl)rtgen Ä rteg e, ju m a l ont O b eru fer, bei.-OberaBbffeau unb um bte giftltcret f)erum m it Joagelunten unb Srom beerge^
gran d ], m it ©ćfyen, Stuben, giüftern, milbett S3trm unb Slegfel^
bäum en bcroadifelt m ar. O a ö ©efträitcf] m ürbe 1 6 3 0 auśge^
rottet unb bet ber S3efefttguug ber @ tab t benutzt. 3iod] feu te ig berg(etd]eu, m o m au tfjm ju m ad]fen gegattet, jmifcf]en ber alten Ö berbrücfe unb bem O b e r , aucfj a u f ber (grbjuuge jmt#
fdien ber O b e r unb ber iBJünbung bcö © djm arjm affcrd aujit«
treffen.
O a f m an tu btcfcr © egettb unb a u f bcr O o m tn fe l, ba, m o jefst ber neue Slrttflene^P ferbegall fteft, röm tfdje SOJitttjeu, 3lfd)enfrttgc unb bronjened © erätf] nebg tu m eifett Ä a lf ge^
fefjteu Biegefu attśgcgraben fa t, beutet mett e fer a u f einen fla*
oifdtcn iö cg r ä b n tfp la ö , aid a u f eine alte beutfd)e S t a b t . , Śtfdfen*
fritge oerfdiiebener Jfortn unb m aunigfadieit B ttfa lto , o lla e f o s s i l es , bid)te S d iid jte n bon O ögferm a a ren , met'g in S d jerb eu , m ürben an t’erfdjtebeneu O rte n © d ]legen d gefunben; röraifdje SDtitnjen tonnten leid]t burds Jpanbeldberfef)r baf)tn gefom m en fein. O ie, bem Butteren uad), beu röm ifd]cn Äolttm barten ölfn^
lidvc, and] bet flaöifd jen SSölfern uid it ungem ölgtlidte © e g a lt ber ©rabfyügel (K urgany ober K urchany) mtrb and) in g)rett«
fett unb in bcn rufftfd]en ^ r o b in jeu a n getroffen .*)
nannten SBütger ju © to g a u bon bett b cr unferer @ tabt K egenben, ge<
m eintjin D beva unb © abev genannten © ü tern , fei es an äfedern, tffiiefen, a B ä tb cni, tßiebtbetben, gifdjeretett unb © traudfgebägeitjanftbeife »erben
eftberfen K im en , fle altes biefeS ,fvei unb für im m er befifeen folten.
3 i t U rfunb beffcit unb bolttom m enerer ©vfidgtidifeit t;at'cn m ir in un«
fever © egen w art biefeu S v ie f fj;rei5en unb m it mtferem © ieg c t beträfti*
gen taffen. 35ert;anbett unb gef^el;en in unfrer neuen © u r g @ebtfrf;olb bei ber © tab t ©t>tt;um (© en tt;en )t) int Saljre bes .Qcrrn 129S am 2ten
© ecem ber in © egenm art unfrer © etrenen ber ©bten tK rocjo bon SBifen«
b u r g , unferS fpofridjtcrS, © artb otom ä bon © o m a ftin , beS ipetec bon Sörbna, beS © ef!o bon © tem b o rin S , bes © o tto bon Seffctiö, bes SBtm ria n bon i)Sannetbi§ unb unferS N o ta r s S o rb a n , bcr ©egentoärtigeS aus*
gefertigt pat.
f ) SJlan berm utpet, bajj biefeS © eb tf^ otb baS ff'äfer genannte ftarotat^ fei.
*) ©otcf;e © eg rä b n ifp ta^ e tbaren m it Söatteu patbm onbförm ig um geben, batten bie © eftatt einer ©efte unb ftanben ibabvfdjeintid; in © ejieb u n g
33o K e ś I a W ) I. @ f ) r o 6 vt. 1?
äötc cś ü6cr()aupt frf)wcr i ft, tm SDJenfcfyetttebeit 6tó ju ben ^reigiuffett- ber A nfänge ju getangeit, i ft bteö befonberś beim (irforfd icn beö Llrfpruitgö mancttcr © ta b te ber g a lt. 3f)r SKtev mtó bem , w a ö m au attö tfrem 33eben f)erauögegra6ett, erratfieu unb fefiftelten roölten, fjeif't ber Uuterfucfjnug © etn alt autf)un. © o ift and) uitgennf, ob jur S ertfetb tgim g bed lieber^
gangd über bte © b e r ein © r o b ober SBerfjau, w ie bte 5J3oleu bergletcben a n © renjpunften anlegten, aucf) in ber © egenb non
© lo g a u geroefen. © te © berütfel m odite frü fjettig jur Slnfie?
belung etnfaben. © ie gem ä frte © Ą u t; gegen feinblidje Slngrtfe unb erleid)terte bie Ueberfaf)rt. ©ine äfu ltd je Dtfjeininfel ber*
anlaßtc bie Diömcr bie A ra U b io ru m ju erriditen, m oraud tu ber g o lg e bie bebeutenbe C o lo n ia A g r ip p in a entftanb.
S e it E in tr itt SDtieqpdlam’d 1. fcfeen bie © froniften in bad 3 a f)r 9 9 2 (n id it 9 9 9 ) unb berichten, 3 3 o lcd la » , ber ältefte m it
© u b ram a erzeugte © of)u, ber nad) bed S a te r d leijtioiltiger 33e*
(itmmung bad jAerrfdjgebiet m it feinen jüngeren SSrübern tfjei*
len follte, l)abe ftd) ber Dtegierungdgem alt allein bem äditigt unb, aid ifjm fjierin 3öiberftanb g e le ite t mürbe, bie 3)rübcr unb feine 3 af r
© tiefm utter © b a and bem ?aube öertrieben unb bereu Dtatf)* " 2- geber © b elio n unb ^3rjpbumot) blenben laffen.
Neipel in feiner © cfdjidtte SSofjmend (Sludgabe W 7 i) ) unb Dtarudcem iq (33anb II. © eite 7 3 ) frijreiben, Sßlabpbop, einer
5U einer velig iB g ^ m fio tif^ en SBebeutung. bie in efyematigcn fta»
toifdjen Säubern gefimbeuen Urnen auĄ ftabifdjen U rf^rungs finb, bnt ber Süftijratt) 3ieuntann ju Silbben ertoiefen. 3)tan fefe Sebebnr’ö Sir»
cf;iö 83anb 15 p. 1 93— 2 1 2 . S e r inbifd)e ©ebraudf; beä Sterbrennens ber Seidjname unb beS SlufbetncifreuS ber Slfct;e in irbenen ©efäfjcrt berrfd;te, lnie S ittm a r bon SKerfeburg («Seite 2-18 e d i t . SBeiniar) unb S o f. S o b r o w s ti (in ben Stbijanbtungen ber bBbntifdjcu ©efellfi^aft über bie S tä b e n unb if;re S itte n p . 15 9) bejeugen, n u ^ nod; int 9 . unb 10. S ät»:), in ißolen. ® e i (Srfterem beijjt e§: U n a q u a e q u e m u t i e r p o s t v i r i e x e q u i a s s u i i g n e c r e m a t i d e c o l l a l a s u b s e q u i l u r . S n Scfrfcficn nannte bas gem eine SSol! foldfe Urnenörter „ S ö ffe n ,“
bie ißoten nennen fie m o g ił y . — S a ß t>ie alten S ta b e n in Sßerferti*
g u n g irbener SSafen unb anberer S bongebitbe ftf;on einige Sunftfertig*
leit erlangt fa tten , ift unjtoetfelfaft. SBären bie Urnen m it 3nftf;rtften berfefeu, fo mürben fie u n s Stuffdftüffe über bie ©efd;id;te ber SBemof«
ner geben; fo aber jeu g t ein fotdfer gttttbort föd;ftens babon, baß SKenfcfen meift in ber © egenb m ofnten.
2
1 8 Ä r t c g m i t J p. e i nnt f y H . besn b £ H t f d ) c n Ä o i f c v . bev ©ttcfbritbcr, fyafre, »äf)renb S3oIeöfa>» 1. gegen bie üoh cU m'gcu pofitifct)cit © roß en aufgeregten diiiffinett jn g e lb e lag, bte © b()m en bew ogen, tu © cflefteu etujufatteu unb ben nörbit«
d)eu S fjed biefeb Sanbeb unb S r a fa u p erobern. SSctbcö lote^
ber p gew innen 30g ber ftarf bebrofte ^ o t e s ia w rafd) l)eran,
»erm od)te aber 9iid)tb gegen .fivafau., wetdteö bie asbtjmen unter © ud)orab dft tapfer üertfjetbtgtcn unb erft, w ie .to ö tn a ö
© . 6 9 berid)tct, uad) bent £ o b e bed Sbfjm enljerjogd S3oled^
998 tatoö II. int S ab re 9 9 8 n n ^3 ofen 3untcfgaben. Stuberd b e r ie te t
" • ^ •S e le w e f .
S a ö 31t eigenntadytige ®erfahren iß o led la w ’d I . , ber ba«
burd) gefin bertc g o r tfd jritt bed (Sbrifteutfum d in ben ftaoifdtcu Säubern unb bte b o n ben Unjufrtebcnen erhobenen Ä ia g en toa«
reu w o ! bie Urfad)c, baß ber ^)apft © ploefter II. ben Äbnigd^
titei, w on tit ber bentfdie Ä atfcr O tto M I.* ) bet feiner Sin to e^
fen feit tu ©ttefeit unb beut -SSefucfje bed © rabed bed öott ben feibnifdjen P reu ß en crfdyiagenen ^ r a g e r SSifdyofd Slbeibert ben gü rften SSoIcdlaro I. beehrt fa t t e , anjncrfem tcn beanfranbete, toafren b er biefen X itel bem Äbtttge © tefa n I. o o n U n garn betoiliigte.
O a d gute SSerfäitntß pu fd yen O eutfdjianb unb ^3oien er?
fofd) m it bem X obe O t t o ’d III., beffeu 9lad)folger ^ ein rid ) II.
bte SSergrößerung p o le n d burdy P re u ß en , 'Pom m ern unb bte SaufTtj m tgern fdij unb m it tSoiediato T., ber feine bem Ä atfer O tto III. gem adjten SSerfpredjuugen nidyt erfü d te, uujufrtebeu 31t fein Urfadye fa tte . © r brang 1 0 0 5 in bad polntfdye @e?
biet, Keß ed' jldy aber gefaden, baß ber © rjbtfdjof X agm on einen grteben 3toifdyen betben jTdy ben © teg 3ufdyretbeuben ^ arteten l o t s »erm ittelte. Stuf bem Sieidyötage 3» ŚUerfeburg 1 0 1 3 n a fn t n. et;r. ssoiedlato I. bie Saußß unb beit jenfeitd ber O b e r gelegenen
X fjeii © djießenö »o n bem ^ a ife r 31t Seiten.
©tue 3toeite gefybe, bte beforiberd »erfeerenb u m bie g efie Siim tfd) (N ie m c z y ) jwifdyen 53oien unb O eutfci)ianb gefüfyrt w orben, beettbigte ein 1 0 1 8 3U SSubtfftn (SSaußen) gefdytojfener
* ) SESorbä aUi baß betbe SQfJo^ardjen ju S ia tr a (©itcat bei © pvottau) juiam m eugetroffen. ® o Ą faun bteS anef 3 I » a , ba« lyeuttge $ n tb a u gcioefett fein. S e i biefer © etegenbeit foK eine neue © o itb m u tg ber Stiijjefen toorgenommen, bie 3 Siätlyiim er Stolberg, © c fm o g ta unb Sr«=
fnu bem üftetropotitanfi^e 311 © nefen untergeerbnet toorben fein.
ä f t j e ö f o U. Mt cf j e i t j a. 19 grtebe, to eichen -ócinrirf) II., wte S tim a r fa g i, mtv im g r a n g e ber Uniftaitbc am tafjm .*)
23aö * i lb S o te ö ia lü I. genannt C h ro b ry , (ruffifrf) C h ra b ry ) ober tote a u f feinem © rabjleine ju lefen fo rtis et g e n e r o su s fabelt W la ttin © a lfn ö unb fpäter Q h tg o ß g q e id in c t. .ü e ftig unb f)crrff()fuc[)ttg, ein eifriger SSeforberer beö (Sfriftentfum ö, toar er forttoäfjrenb cuttoeber a u f ^ r ie g ^ ü g ett, ober, um ttbetv alt Unbitben ab^itfietteu, a u f 5)iuubm fen burd) feine (S taaten begriffen, oetffaf) bie ©räumen m it fefien (Sdjtöfferu, S u rg e n unb SSefafum gen, ftiftete eine iefn ö p flid jtig e, fp ä te r je fo tb e te 3iitterfd)aft ( m ilit ia ) , tfcU te baö Jpeer in ^)utfc ober Dicgi?
m enter, um gab ftd) m it einer ?eibtoad)e ( c u r ia le s ) , übte bie Dfation im Sffiaffenbienft unb bebiente ffd) tu ben K riegen gegen .öetnrtd) II, aud) beutfdicr © ötbn er. @r toar getoiffer SKafien baö für ^ o fen , toaö £ e in rid ) I. für © eutfdttan b. Ó b er and) bie © ta b t S u n jia u (B o le s la v ia ) unb bie S3urg sprie^
buö in ©d)te(Ten gegrünbet, ift m it © etoiffjett nid)t jn ertoeifeu.
© e in © o()n SU iec^öIato ober 3)t)eöfo I I , , ber X v n g e , I095 toeldjcr 1 0 3 5 in ber R egierung fo lg te, toar ber A u fgabe, ein <sr;r.
toeitauögebefjnteö Üietd) fraftig jufam m ett^ufatteu, nid)t getoad)*
fett, © n Ävieg m it bem bentfd)en .ta ife r .to n ra b II. entriß tljm bie Sauft'ö. ©d)Iafff)ett beö läbaractcrö unb, toie bie p o U nifdien © djriftüctter oorgeben, baö ^u eifrige S treb en feiner
@ cma()(in 3iid)cu(;a ( R ix a ) , bie ’P olan ett***) jtt germatttftren unb ettt netteö ©teuerft)ftem uad) beutfd)er 3trt etnjufttljrett, ntaditeu if)it, ben uad) neunjähriger ütegierung überbteß oo n äöahnfTun befattenen, ben © roßen beö fa n b eö oer!)aßt, 1034 dien,;a übernahm uad) feinem 1 0 8 4 erfolgten Stöb e****) b ien .S b r,
.*) äftan iebe: Momtmenta Germaniae historica, » c m bie aKetn nod;
BrftitćĘibaren SluggaBen be§ Dietm ar xtnb be? Slnnctlifiett ©ayo ent^
galten fütb. ferner: Dr . tRicbavb Stocket« ©eftf)ttt)te bon tjjoten, ge<
Idgoffen ben 28. SttobemBer 1840 unb bas neue Saufibfdje SWagajin 1851 20. 58.
**) ®tcfe feilen it;m ben SSetnanien SvagBier (bibulus) Beigetegt baten.
***) Q a i sem per amant antiqua et nova aversantur (bie nur am Si tten b'ä.ng.eit unb j eber S t e u e r u n g f r e mb finb.
****). Kommentator Sabtubelg fe^t ben Kob SKiecjtygtato’s I I. in ba? 3al;r 1033. SSa« S ip p o , ein beutfeber Sbronift, üBer bie Ste-
%*
30 ^ a f t n u r I. S(6fn(l ö o m Sf ) ri j l ei t tf ) »m.
®ormittibfcf)aft u6ev b m f)iittcriaffcitcn, norf) ntmberiaf)vigcit
© of)it .fajTmiv I . , abcv ber tf)r ju r © c u e ffefyenbe © fa a tö ra tl) jw a u g fic unter bem S o n u a u b e , bag jTe beu @tnf)etmifct)en at^
geuctgt, nur if)re ?aub öteu te, bte S e u tfd je u , begitnftige unb au biefe Sfemter unb GrfjrenfieKen » e r t e ile , 5J)otcu ju öerfaffeu.
© te naf)ni, n>te ed l)ctgt, beu Ä'rom'cfiatj unb bte Äroittnftgntett intt, entfatu tu tuanufieber Ätefbung ju tf)rent O f)etm , bem .Sat«
fer ÄDttrab 1L unb tnotjntc tu © alctu atb unb SSrautneiter, iu ber 9tä()e bcö «o n tfjrent 3?ater, bem ^ fa tjg ra fen @jjo unb tf)rcr SOJutter ^ la tb ilb e, ■geftifteten S3euebtfttnerftofterś.
.ftafumr, nad) ber g fu d tt feiner SKutter faum ber ©ci) a U ten eineö R eg en ten , jog cö « o r , t f r ind Sfudlanb ju folgen,
© eredjten Sfutag ()teju fanb er in ben Um trieben ber © ro g en , w eldje fu rd )teten , er » e r b e nad) erlangter © rogjäf)rtgfett bte getualtfatne SSertreibung feiner iUiutter an tl)nen rad)en.
S c f t tmtrbc -^olett unb ©d)lejTen ber © djattp lait innerer K riege unb fß em trrtm g . .taftetlaue unb © ta ro ften , bie © ta a tś*
•grogbeam teit, fud)ten fid) uttablfängig ju m adjen; ber «on if)#
nett bebrucfte SSatter l)arrte langft ber © e le g c n fc it, gdt feiner
© ra n g er jn entleb igen; bie © eiftlicffeit ftaub » e g e n inniger S erbinb ung m it biefeu tu SDiigfrebitj baf)er ttttaufl)orltd)c gtl)#
beu, ęd itttb en m g en , blutiger Slu frufr. © ie ©titeit and Diadt#
fucfjt, bie Slnbcrtt aufgeregt burd) bad '-Seifptet ber aSer»egcn#
ften , jcrgbrtcu bie © e rr en ftfe , tbbteten Sßetber nnb S iitb er, jogen in » o l)lb e» a flu e ten © d )a a reu bem gegncrtfdjen ilb c l ent#
gegen unb f e i l t e n , gelang ed if)neu ju ftegen, bte S itte r ber 53cj»ungenen unter fid). S te le fcfrteu jura © eib eu tfuut juritef;
baljer © rm orbung ber d)rtgltd)en 5J3riefter, Serftoruug ber faum erbauten Ä ircb en, S e r » a n b lu u g ber © ta b le unb © ö r fer in 3(fd)e, gaujer © treefeu bed San bed in eine S ö itg c.
© iefe Suftänbe bcuugteu S a r o f la » , ^itrft «ott 9 1 o » g o ro b ,
«nt in SOiafoötett, SSretidla», ber S b fu te tt © erjo g , um in ^3o#
gietu n g biefe« gücftett Mjäfylt, jen gt «tstt UnBefanntfcf^aft m it ben ba«
m aligen (Sreigrtiffen. Sttaftiit © attits trab SabtuBeJ miffett Don bem, ma« SBififto fdjvieB, 9lid;tg trab Dfantgjem icj J. II. p . 2 8 feiner @e«
fd;id)te ber p o ln . Dtation tfmt b a r, bag S ip f s o bie ©efdficfte ber igo»
len m it ber ber Sffiifjeit «erm engte.
S e i ' f S i f c f ) o f ś f i i ? uarf ) ś S r e ó f a u ö c r l e g t . 2 1 len etitjufalteii, >wo .tr a fa u imb © liefen gepfüiibcrt, in @i()(e^
fien SSreölau 1 0 3 8 m ebergebranut imtvbe. *) lo s s u . S i e poItttfrf)eit S tä u b e eracfteteii nun alö baä geeignetfte st;v.
SKittef jur 3fbf)üffe ber Canbeönotf) baö Sutfenbeir breter ©e*
fanbtfcfafteit, ber emeu an ben ^ a p fi Seitcb ift IX ., ber anbent an ben jtaifcr śe m r td ) I I I . , um 'Sefdim erbe gegen SSretiötam ju fnf)ren, ber britten eub(ief) an ben - dertrtebenen .faftm tr 14 um tf)it a u f ben S fv o n jurucfjufnfjreu.
3 n ber £ ()a t fd)leuberte S3enebift IX. ben 53amt gegen 53re^
ttö la m , Jjemrtdj I I I . uuterftufete bie 53ittftet(er unb Jt'afimtr, meid)cm Sitdtcuja**) bte .frcutnffgttten auöticferte, lie f ffd) jur Dlüdfcf)r geneigt ftnbeu. iWit aufel)nltdjer S ecreö in a d it non ben fäd)ftfd)en durften gegen SBrettślam u u tcrftitft, erfd)ten er an ben © rän jen ^ o le n ö . S i e 53tfd)öfe, titele © r o f e unb bte 2)ie()r*
jafjl beb utebereu 35odcö traten 51t tf)m über unb begräfteit t()tt, mtc 53telbfi berid)tet, m it Sobgefängcn; bte 53bf)men mürben
» o n 1 0 4 6 — 1 0 5 2 »ertm ben, ber Slnfftanb im terbrüdt. to-is S i e tu üßteberferftcffuug ber O rbnttng bemtefene £f)ättg= 6lä beit ätafuntrb I. ermarb ifjin ben SSeinatnett eineb ©rneuererö 1>>^ beb aSaterfanbb, m sta u ra to r p a tria e. (Soim tterbb erg T . I I . ‘ , r '
p , 2 6 . ) <2r »erlegte ben S i f beb fdilefifdien ?anbebbifd)ofb 1054 nad) © reb tau , lie f bafelbft bte bent 1). Sofyantteb bem ior,ł S ä u fer gem einte S o m ftr d je »on ä'iolj erridjten, ftiftete ju. glct^ n*
d)cr 3 e it , mie bie A cta m o n a ster. T r eb n ice n s. aub bem 1 7 .
3al)rl)tm bert bartf)un, bab © enebiftinerflofter Seubub (L ü b en s, in altpoltttfd)er S p ra ch e L u b ią ż ober L u b ią ż ,) , feiste S t a t t f a L ter jur SSermgltung ber einjelnen sproöütjen unb ftarb mal)r«
fd)etnlid) 1 0 5 0 am 2 8 . 9io» etu b er.* * * ) lo s s . _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Safr.
g-itr S d )lefiett meitig bebeutenb ifl bte SJegternngbjetf © 0^
leblam ’b I I . , beb © erm egeuen, »o n 1 0 5 8 — 1 0 7 9 . Saugmal)? ^
*) SttaĄ ber SBetjauptintg »otitiicf;er © ;roniften ęaben bie SB^nteu itid)t 1 0 , J ' beit 8ettf;ttam beä tjeif. S tb a tte rt, lonbern beit be8 fet. a ta b ju t, etne8
© efäfvten älbaTfiertg, au« ©nefen unct; tpvag eiitfitljrt. E o sm ag fa g t:
Stußer S ra tn u B r e tis la u s s i m i t i l e r cl c a e l c r a s u r b e s ig n e s tic c c n - d i t e t u s tp ie a d s o lu m d e s lr u x il. E rft S t u g o ß fegt S re 8 la u ghtäit.
**) © ie foil j u jtiiin am Sifieiit tfre © rabftatte gaben.
***) ©ieid;jeittge ober bod) fitrj naćgger tebenbe @ d )riftftetta, tociigf tu tgren E grouileit bc8 S öutgg S aftm tr I. gebeuten, fiitb ber SKoiief; Bott
32 Ä S oIeöIatt» II . b e r 9 3 e r łt> e g e ite .
r ettb e K r ie g e m it b e n B u ff e t t lie ß e n f e in e n © i n n ö e r w i b c r n ,
© c f i a i n t o f i g f c it , © r a u f a m f c it , 5 ( r g w o f ) n b e m a c fjiig te n ffrf) f e in e r nact) b e r 9iü c ffe f)r . © f a n i c i a i t ś © j c . j e p a n o w ś f i , b e r 2iif r f ) o f d o it Ä r a f a t t , w a g t e e b , b e m R ö n t g e b a d W n ftö ß ig e fe in e d 2 S a u * b e lö u o r j it f a it e u , b e b r o f t e il)n m i t b e m K ir c h e n b a n n im b fp r a c b it ) i t , nai'b fr u c b t lo f e r S R a f n m t g , e n b lic i) a u s . © a lie ß 3 3 o leb * l a w II. fe in e r 9 ta c l)f n d ;t b e n B w g e l , b e f a f l b e n in b e r 9JIU c b a e lu fiv cl)e 51t K r a f a t t i n Ije ifig e r S lm tb h a n b lu n g b e g r t f e n e n
® i f c t ) o f 51t e r g r e ife n u n b f p a l t e t e if ) i n , a id b ie © o l b a t e n b e n e l) r w n r b ig e n ^ r ie f t e r jit m o r b e n ö e r w e ig c r t e n , e ig c n f)ä n b ig b e n 1 074 . K o p f i o n a m a rf)ten iO ia i.* )
Sofre- © r e g o r V I I . b e le g t e , w i e 4 0 0 3 a f ) r e f p ä t e r © lu g o f ? bes r ic h t e t , ^ o l e n m i t b e m S n b e r b if t n n b e r f lä r t e b e n K ö n ig b e r .Ö e r r fd j a f t u n b S B ü r b e ü e r ln f tig . ® o u b e it © e i n e n » e r f o l g t flo f) b ie fe r n a d ) U n g a r n , w o e r , w a n n ? ift u n b e f a u u t , f e in ile b e n b e fd jlo ffe u f a b e n f o i l , © i c S n fc fj r ift a u f e in e m © r a b «
© r « ö o ä t e r ; 358i»l)o ber ^auSlabeK an ffiottrabä H . , ißeter © m n la ttl, w elk er eine Sebett86e[d;rei6u ng beS 216t D b ito ju Etugm j lieferte, ffos*
ma§ bon ißrag m ib ber fäcf)fifcf;e Stm iaüft. Sitte biefe toiffen o o n emem S H S n $ ^ n m e Slafiniirä I. ® ieä SKä^rtfen m ag erft fpater in ben Srrtbüm ern beä Slofterllerug ju r Dleife gefom m en fein. ® a fj and) SKartin © attuä s o n einem Ä ofteriebeu ü afim ir« I. SliĄ te getoufjt, 6e»
tseifen bie Iritifcbeu Noten bes Navu8$etvicg ju ber in S a it j ig gebruc!«
ten S fr o n ii bed © attuS, and benen erfi^tliib to irb , b a f biefe E fro n it nur ein ®[;eit bes gangen SBerfö unb burdj siele 3 uföf3e serfätftf;t iß.
® ie in ber Bnm oiSfiftben S3ibljott?eJ aufgefunbeue, unSerfätftf;te § a u b » fćprift Beftütigt bie SSemeriungen bed fKarndjetsicj; © s mirb serm u*
tBet, bafj bie © a g e so n bem SOlöndfitljum fiŚJim irs I . s o n einem Stb^
fdfreiber auä einem 33utf;e d e p a s s io n e S . S ta n is la i eingefcfoben isor*
ben. 2)te f^ieftf^en Ef;ronifetifibrei6er S o b dn n unb ber Slnom jm uä (s c r ip to r . S il e s ia c . ©om m erdBerg T . l , p . 5 2 1 ) isottteu baä fo an«
jieBenbe ©reignijj n i^ t außer Slifit taffen unb ® Ittgoß ssttenbete ba8 SWäi;räf?eu, s o u beffeu Umsaljrtyeit aućf; StnaĄrouiSmen jeu g eit, beim in ben S eitra u m Son 1 0 3 8 Bid 1040 tanu eine fte5eitj% ige ® a u e r biefeS S)tönd;tt;um8 uid;t eingereibet iserben,
® er © a g e nad; fott Ś afim ir bei feinem E intritt in ba§ Sttoger 31t Stugm j bera t). 8iom u alb fein © treitroß gefdfentt Baben, Dtomuatb aber tsar fd;on lange soi'Ber Serftorben. ® iefe © dfenlung m uß siel»
tneBr au f einen SSruber SBoiedtals’s I. übertragen iserb en , ber unter bem Stamen Santbert Sam aibuieiiferm önd; is u r b e , unb ein geitgeuoffe Sionmatb’s- isatv
*) ©teiffenberg fe^t bag Qal/v ber © rm orbitng bed SJtfd;ofg © tanidtaud
* in 1 077 .