Dwuaspektowe traktowanie instytucji kapłaństwa w kościelnych przepisach prawno-administracyjnych zawartych w Dekrecie Gracjana

Kazimierz Nasiłowski

Dwuaspektowe traktowanie

instytucji kapłaństwa w kościelnych

przepisach

prawno-administracyjnych

zawartych w Dekrecie Gracjana

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 23/3-4, 11-44

P ra w o K ano n iczn e 23 (1980) n r 3—4

K S . K A ZIM IER Z N A SIŁ O W SK I

DWUASPEKTOWE TRAKTOWANIE INSTYTUCJI KAPŁAŃSTW A "W KOŚCIELNYCH PRZEPISACH PRAWNO-ADMINISTRACYJNYCH

ZAWARTYCH W DEKRECIE GRACJANA

T r e ś ć : W stęp. — 1. N a z w y sto so w a n e do o k r e śla n ia d u ch o w n y ch . — 2. N a z w y u ży w a n e do ozn aczan ia u sta n a w ia n ia d u ch o w n y ch . •— 3. U sta - a ia w ia n ie duchow-nych. — 4. S a n k c je k a rn e. W stęp D w u a s p e k to w y sp o só b t r a k t o w a n i a k a p ł a ń s t w a , p r z e j a w i a j ą c y s ię w te k s ta c h ź r ó d ło w y c h D e k r e t u G r a c j a n a z w a n y c h a u c t o r i t a - te s, p o le g a n a u w z g lę d n ia n iu d w ó c h r e la c ji . J e d n a z n ic h o b e j­ m u j e s to s u n e k : k a p ł a n — je g o s to p ie ń ś w ię c e ń . D o ty c z y w ię c b e z p o ś r e d n io ś w ię c e ń i ic h s k u tk ó w c z y li — z g o d n ie z e s f o r m u ło ­ w a n ie m p o d a n y m p r z e z S o b ó r W a ty k a ń s k i I I — o d n o s i się ty lk o d o o n ty c z n e g o u c z e s tn ic tw a k a p ł a n ó w w ś w ię ty c h z a d a n i a c h u ś w ię c a n ia , n a u c z a n ia i r z ą d z e n ia . D r u g a r e l a c j a d o ty c z y s to s u n ­ k u : k a p ł a n ■— k o n k r e t n a w s p ó ln o ta k o ś c ie ln a p r z e z n ie g o o b s łu ­ g i w a n a i o p ie r a się n a p r a w o m o c n y m z a k tu a liz o w a n iu w s p o m ­ n i a n e g o u c z e s tn ic t w a w z a d a n i a c h u ś w ię c a n ia , n a u c z a n ia i z a r z ą ­ d z a n ia !. J a k o b e c n ie , t a k i d a w n ie j u d z ie la n o k o n s e k r a c ji b is k u p o m lu b ś w ię c e ń k a p ł a n o m i d ia k o n o m w e d łu g s ta łe j f o r m y o b ję te j a k t e m litu r g ic z n y m . P o w i e r z e n ia n a t o m i a s t u r z ę d u k o ś c ie ln e g o d u c h o w n y m d o k o n y w a n o a lb o łą c z n ie z a k t e m lit u r g i c z n y m u d z ie ­ l e n ia ś w ię c e ń a lb o o so b n o . Z le c e n ie u r z ę d u p o s ia d a ło r ó ż n e f o r ­ m y m n ie j lu b w ię c e j z ło ż o n e , o p a r te n a P iś m ie św . i t r a d y c j i , u z a le ż n io n e o d w o li k o m p e te n t n e j w ła d z y k o ś c ie ln e j, c z ę s to k ro ć d o s to s o w a n e d o a k t u a l n y c h p o tr z e b i w a r u n k ó w . Z ło ż o n a i r ó ż - n o l i t a f o r m a n a d a w a n ia u r z ę d ó w k o ś c ie ln y c h d u c h o w n y m z n a ­ la z ła sw e o d z w ie r c ie d le n ie r ó w n ie ż w z r ó ż n ic o w a n e j i n i e j e d n o ­ k r o t n i e b a r d z o s k o m p lik o w a n e j te r m in o lo g ii. T o te ż w c e lu c a ło ­ ś c io w e g o i je d n o c z e ś n ie ja k n a j k r ó t s z e g o je j u ję c ia p ie r w s z ą w s p o m n ia n ą r e la c ję : k a p ł a n — je g o s to p ie ń ś w ię c e ń , b ę d z ie m y o k r e ś la ć m ia n e m „ ś w ię c e ń ” , a d r u g ą r e la c ję : k a p ł a n — K o ś c ió ł

1 K o n st. dogm . o K ościele, n ota w y ja śn ia ją ca , nr 2; zob. K s. M.

Ż ó r o w s k i , H ierarchiczne fu n k c je zarządzania K ościołem , t. I, W ar­

sza w a 1979, s. 125— 127 i t. II, W arszaw a 1979, s. 16, 18— 19, 164, 170— 171.

12 Ks. K. N asiłow ski p r z e z n ie g o o b s łu g iw a n y c z y u r z ą d w ty m K o ś c ie le m u p o w ie ­ r z o n y b ę d z ie m y n a z y w a ć m ia n e m „ i n s t y t u o w a n i a ” . T y m d r u g im m ia n e m o b e jm u je m y w s z e lk ie a k t y d o k o n a n e p rze z, k o m p e te n t n ą w ła d z ę k o ś c ie ln ą lu b za je j zg o d ą , k tó r e n ie o d n o ­ szą się w p r o s t d o u d z ie la n ia ś w ię c e ń , le c z d o ty c z ą a lb o w łą c z e ­ n ia k o g o ś do s t a n u d u c h o w n e g o w ła s n e j lu b o b c e j d ie c e z ji, z w a ­ n e g o in k a r d y n o w a n ie m , a lb o w j a k ik o lw ie k sp o só b o d n o s z ą s ię d o p o w ie r z e n ia u r z ę d u k o ś c ie ln e g o . C h o d z i t u p r z e d e w sz y s tk im , o p r a w o m o c n y i w r a z ie p o tr z e b y z a tw ie r d z o n y w y b ó r n a s ta n o ­ w is k o k o ś c ie ln e lu b o n o m in a c ję u d z ie lo n ą n p . b is k u p o w i p r z y d o k o n y w a n iu u n ii p e r s o n a ln e j d w ó c h d ie c e z ji a lb o w y m a g a n ą do z le c e n ia d u c h o w n e m u s p e c ja ln y c h fu n k c ji. M ia n o in s t y tu o w a n ia j e s t o ty le u z a s a d n io n e , że w e w s z y s tk ic h te g o r o d z a j u p r z y p a d k a c h j a k d a w n ie j, t a k i d z iś c h o d z i o a u t o ­ r y t a t y w n e z a k tu a liz o w a n ie s a k r a m e n t a ln e g o c h a r a k t e r u k a p ł a ń ­ sk ie g o w o d n ie s ie n iu d o ja k ie j ś sp o łe c z n o śc i k o ś c ie ln e j. N ie i n a ­ cz ej b o w ie m , ja k ty lk o d z ię k i o n ty c z n e m u u c z e s tn ic tw u k a p ł a n ó w w ś w ię ty c h z a d a n i a c h u ś w ię c a n ia , n a u c z a n ia i r z ą d z e n ia , n a b y ­ te m u p r z e z ś w ię c e n ia , o ra z u a k t u a l n i e n i u te g o u c z e s tn ic tw a w u r z ę d z ie k o ś c ie ln y m i s p e łn ia n iu f u n k c ji k a p ła ń s k ic h , d o k o n a n e ­ m u p r z e z k o m p e te n t n ą w ła d z ę , k o ś c ie ln ą , k a p ł a n s ta je się n ie ja k o w p e łn i u s ta n o w io n y — c o n s titu tu s . P r z e p is y p r a w n o - a d m i n i s t r a c y j n e z a w a r te w D e k r e c ie G r a c j a ­ n a b y ły w y d a w a n e w o k r e s ie r o z p o w s z e c h n ie n ia s y s te m u tz w . ś w ię c e ń r e la ty w n y c h . S y s te m te n je d n a k , p o le g a ją c y n a u d z i e la ­ n iu ś w ię c e ń z je d n o c z e s n y m p o w ie r z e n ie m u r z ę d u k o ś c ie ln e g o , ze w z g lę d u n a r ó ż n o r a k ie p o tr z e b y ż y c ia k o ś c ie ln e g o n ie s ta n o ­ w ił z a s a d y b e z w z g lę d n e j i je d y n ie s to s o w a n e j. O b o k b o w ie m p r a k t y k i ś w ię c e ń r e l a t y w n y c h i s t n i a ł z w y c z a j p o w ie r z a n ia u r z ę ­ d ó w k o ś c ie ln y c h o so b o m ju ż d a w n ie j w y ś w ię c o n y m , ja k n p . p r z y p r z e n o s z e n iu d u c h o w n y c h z je d n e j d ie c e z ji d o d r u g ie j lu b p r z y d o k o n y w a n iu u n ii p e r s o n a ln e j d w ó c h d ie c e z ji, k ie d y t o p a p ie ż b is k u p o w i je d n e j d ie c e z ji z le c a ł z a r z ą d r ó w n ie ż n a d d r u g ą d ie ­ c e z ją . P o d o b n ie p r z e d s ta w ia ła się s p r a w a , g d y p a p ie ż p r z e k a z y ­ w a ł b is k u p o w i ja k ie j ś d ie c e z ji c z a s o w y lu b n a w e t o g r a n ic z o n y z a r z ą d n a d o s ie ro c o n ą d ie c e z ją s ą s ie d n ią a lb o b is k u p o m lu b n iż ­ sz y m o d n ic h d u c h o w n y m p o w ie r z a ł d o w y k o n a n ia s p e c ja ln e z a ­ d a n i a w K o ś c ie le . Z n a n e są te ż f a k t y u d z i e la n ia ś w ię c e ń tz w . a b ­ s o lu tn y c h . O ic h c z ę s to tliw o ś c i ś w ia d c z y s p o r a lic z b a z a k a z ó w so­ b o r o w y c h , s y n o d a ln y c h i p a p ie s k ic h . P o n a d to is t n i a ł a p r a k t y k a s to s o w a n ia s a n k c ji k a r n y c h p o le g a ją c y c h ń a p o z b a w ie n iu n a p i ę t ­ n o w a n y c h d u c h o w n y c h c z eg o ś z p o s ia d a n e g o p r z e z n ic h k a p ł a ń ­ s tw a . W s z y s tk ie t e r o d z a je a u t o r y t a ty w n e g o u a k t u a l n i a n i a lu b d e z a k ­ t u a liz o w a n ia k a p ł a ń s t w a w p o s z c z e g ó ln y c h p r z y p a d k a c h n a l e ż y

P ] K a p ła ń stw o w D ek rec ie G ra c ja n a 13 w m ia r ę m o ż n o ś c i m ie ć n a u w a d z e . P o z w a la ją o n e b o w ie m g łę ­ b ie j w n ik n ą ć w d iw u a s p e k ta w y sp o só b t r a k t o w a n i a n ie ty lk o s y ­ s te m u ś w ię c e ń r e la ty w n y c h , a le r ó w n ie ż i s a n k c ji k a r n y c h n a k ł a ­ d a n y c h n a d u c h o w n y c h . J e d y n ie p r z y p o m o c y d o k ła d n e j a n a liz y o p a r t e j n a s z e r o k ie j b a z ie p o r ó w n a w c z e j z a r ó w n o te r m in o lo g ic z ­ n e j, j a k i f a k to g r a f ic z n e j, m o ż n a p r z y c z y n ić się do p o z n a n ia w ł a ­ ś c iw e g o z n a c z e n ia ty c h s a n k c ji i s p r o s to w a n ia b łę d n y c h o p in ii n i e k t ó r y c h a u t o r ó w d a w n y c h , j a k i d z is ie js z y c h , b e z p o d s ta w n ie d o p a t r u j ą c y c h się w e w s p o m n ia n y c h s a n k c ja c h u t r a t y s a m y c h ś w ię c e ń k a p ła ń s k ic h . P o ż y te k te g o r o d z a ju b a d a ń n ie w y m a g a w ię c s z e rs z y c h u z a s a d n ie ń . P e łn e p r z e d s ta w ie n ie z a g a d n i e n ia w y k r a c z a j e d n a k d a le k o p o z a r a m y k r ó t k i e g o a r t y k u ł u . D la te g o z a jm i e m y się o m ó w ie n ie m d w u - a s p e k to w e g o t r a k t o w a n i a ty lk o n i e k tó r y c h n a z w s to s o w a n y c h do o k r e ś la n ia k a p ł a n ó w i ic h u s ta n a w ia n ia , s a m e j p r a k t y k i u s t a n a ­ w i a n i a o r a z n i e k tó r y c h s a n k c ji k a r n y c h o g r a n ic z a ją c y c h d o k o n a ­ n e p o p r z e d n io u s ta n o w ie n ie . 1. N a z w y sto so w a n e do o k reśla n ia d u c h o w n y c h D w u a s p e k to w e t r a k t o w a n i e k a p ł a ń s t w a p r z e ja w ia się ju ż w s a ­ m y c h n a z w a c h s to s o w a n y c h d o o k r e ś la n ia b is k u p ó w d ie c e z ja l­ n y c h , p a t r i a r c h ó w , m e tr o p o litó w , p r y m a s ó w o r a z w n a z w a c h d u ­ c h o w n y c h n iż s z y c h o d b is k u p ó w . C o się ty c z y b i s k u p ó w , to d o ic h o k r e ś la n ia s to s u je się ró ż ­ n e n a z w y : n a jc z ę ś c ie j: e p is c o p u s 2, d o ść cz ę sto : p o n t i f e x 3, n ie k ie ­ d y : a n t is te s 4, i u d e x s, p a s to r 6, p r a e s u l 7 lu b s a c e r d o s 8.

2 Zob. np.: C. X V I q. 1 c. 12 (por. C. X V III q. 2 c. 10) — kan. 4 S o b . C hale, z r. 451; D. L X X III c. 2 (pałea) — fo rm u la rz listu p o le ­ c a ją ceg o w y d a n y p rzez A tty k a (t 425) b isk u p a k o n stan tyn op .

3 C. X X V q. 2 c. 25 — pap. G ela zy w la ta ch 4 9 2 -^ 9 6 ; C. X X I q. 5 c. 4 — kan. 4 IV -go S yn . o d p ra w io n eg o w A rles w r. 524; C. X I q. 1 c. 42 — kan. 13 S yn . T oled. III z r. 589; C. X V I q. 1 c. 48 i C. X X I q. 1 c. 5 i 6 — pap. G rzegorz I w r. 592 i 593; D. L X III c. 25 — kan. 6 S yn . T oled. X II z r. 681; C. II q. 6 c. 16 i C. III q. 1 c. 2 — P seu d o izy d . (847— 852); D. L c. 13 (palea) — P o n ty fik a ł R zym .

4 Zob. np.: C. X X V q. 2 c. 25 — pap. G ela zy w la ta ch 492— 4'96; D. L X III c. 10 i D. L X I c. 16 — pap. G rzegorz I w r. 592 i 602; C. X V I q. 3 c. 13 — kan. 1 S yn . H iszp. II z r. 619; C. III q. 5 c. 15 —pap. M ik ołaj I w r. 865; D. L X III c. 18 — pap. S te fa n V I ok. r. 886.

5 C. IX q. 2 c. 1 — P seu d o izy d . (847— 852).

6 C. V II q. 1 c. 42 — pap. G rzegorz I w r. 59,2; C. II q. 7 c. 13 — P seu d o izy d . (847— 852); D. L X III c. 17 — pap. L eo n IV w la ta c h 850— 852; D. L X III c. 18 — pap. S te fa n V I ok. r. 886.

7 D. L X X III c. 2 (palea) — fo rm u la rz listu p o leca ją ceg o w y d a n y p rzez A tty k a (t 425) b isk u p a k on stan tyn op .; C. X X V q. 2 c. 25 — ;pap. G ela zy w la ta c h 492— 496; D. L X III c. 25 — kan. 6 Syn. T oled. X II z r. 681; D. L X III c. 1 — kan. 22 Sob. K o n sta n ty n o p . V III z la t '869— 870.

8 C. X V I q. 1 c. 51 — kan. 42 S yn . K artag. III z r. 397; C. V II «3. 1 c. 30 — pap. H ila r y w r. 465; C. X X V q. 2 c. 25 — pap. G elazy

14 Ks. K . N asiłow ski Г4| N a z w ty c h u ż y w a się z a m i e n n i e . O to p r z y k ła d y z a m ie n n e ­ g o s to s o w a n ia n a z w : a n t is te s •— e p i s c o p u s 9, a n t is te s — e p isc o - p u s — s a c e rd o s 10, a n t is te s — p a s to r J1, a n t is te s — p a s to r — p o n - t i f e x ■— p r a e s u l — s a c e r d o s 12, e p is c o p u s — p r a e s u l 13, e p is c o ­ p u s — s a c e r d o s 14, p a s to r — p o n tif e x — s a c e rd o s 15, p o n t i f e x — s a c e rd o s 18. D o w y m ie n io n y c h t u n a z w b is k u p ó w z a z w y c z a j d o d a j e się o k r e ś l e n i e p r e c y z u j ą c e ic h u r z ą d lu b m is ję sp e łn ia n ą , w K o śc ie le . O to n ie k t ó r e z ty c h o k r e ś le ń : b is k u p ( a n tis te s , e p i­ sc o p u s, p a s to r , p o n tif e x , p r a e s u l, s a c e rd o s ): — K o ś c i o ł a 17; (e p i­ s c o p u s) — K o śc io ła , n a c z e le k tó r e g o s t o i 18; — k tó r e g o s ą d o w i p o d le g a k l e r 19; ( a n tis te s , e p is c o p u s ) •— m i a s t a 20; — m ia s ta s w e ­ g o 21; — m i e j s c a 22; — r e g i o n u 23; (e p isc o p u s, in d e x , p o n tif e x ) — sw ó j 24; (e p isc o p u s, p o n tif e x , p r a e s u l, sa c e rd o s) — w ł a s n y 2o. B a r

-w la ta ch 492—496; D. LV c. 13 — pap. P e la g iu sz II -w la ta c h 555— 560;. d ek rety pap. G rzegorza I z la t 592, 593 i 602; C. V II q. 1 c. 42; C.. X V I q. 1 c. 48 i 49; C. X X I q. 1 c. 5 i 6; D. L X I c. 16.

9 D. L X III ,c. 10 — pap. G rzegorz I w r. 593. 10 D. L X I c. 16 — te n ż e w r. 602.

11 D. L X III c. 18 — pap. S te fa n VI ok. r. 886.

12 C. X X V q. 2 c. 25 — pap. G ela zy w la ta c h 492— 496.

13 D. L X X III c. 2 (palea) — fo rm u la rz listu p o leca ją ceg o w y d a n y przez A tty k a (f 425) b isk u p a k on stan tyn op .

14 C. V II q. 1 c. 42 ■— pap. G rzegorz I w r. 592. 15 C. X V I q. 1 c. 49 — ten że w r. 592.

le C. X V I q. 1 c. 48 oraz C. X X I q. 1 c. 5 i c. 6 — ten że w r. 592, i 593.

17 D. X V III c. 10 — kan. 10 S yn. K artag. V z r. 401; D. L X X I ir с. 2 (palea) — fo rm u la rz listu p o leca ją ceg o w y d a n y p rzez A tty k a (f4 2 5 ) b isk u p a k on stan tyn op .; C. V II q. 1 c. 30 — pap. H ila ry w r. 465; C. X V I q. 1 c. 49 i C. X X I q. 1 c. 6 — pap. G rzegorz I w r. 592 i 593; C. X V I q. 3 c. 13 — kan. 1 S yn . H iszp. II z r. 619; D.. L X III c. 18 — pap. S te fa n V I ok. r. 886; D. L c. 13 (palea) — P o n ty -fik a ł R zym .

18 C. X II q. 2 c. 58 — kan. 86 S y n . T oled . IV z r. 633.

tS C. X I q. 1 c. 45 — N ov. Iu lia n i, konst. 7 i ; kan. 1, u Н аеп еГ а1 kan. 298.

20 D. L X X III с. 2 (palea) — fo rm u la rz listu p o leca ją ceg o w y d a n y przez A tty k a (t4 2 5 ) b isk u p a k on stan tyn op .; C. X V I q. 1 c. 12 i C.. X V III q. 2 c. 10 — kan. 4 Sob. C hale, z r. 451; D. L X I c. 16 — pap.. G rzegorz I w r. 602.

21 C. V II q. 1 c. 31 — pap. L eon I w r. 446 (?).

22 C. X V q. 7 c. 5 — kan. 8 S yn . K artag. III z r. 397; D. I dc. c_ 34 — kan. 31 S yn . T ru li, z r. 692.

23 C. IX q. 2 c. 7 — kan. 22 S yn . A n tioch . z r. 332.

24 O k reślen ie episcopus suus w y stę p u je w : C. V II q. 1 c. 24 i C_ X I q. 3 c. 2 — k an. 3 i 6 Syn. A n tioch . z r. 332; D. L X X I c. 6 — kan. 6 S yn . K artag. I z r. 348; C. X I q. 3 c. 34 — kan. 22 S yn . K a r­ tag. z r. 418; C. V I q. 2 c. 3 i D. L X X IV c. 4 — kan. 5 i 31 S yn. K artag. V II z r. 419; C. X V III q. 2 c. 10 i D. L X X X IX c. 4 — kan. 4 i 26 Sob. C hale, z r. 451; C. X X I q. 2 с. 1 — kan. 17 Syn. T ru li, z r. 692; o k r e śle n ie iu d e x suus w y stę p u je w: C. IX q. 2 с. 1 — P se u —

[5] K a p ła ń stw o w D ek rec ie G ra c ja n a 15'.' d zo c z ę s to o d n a z w y g łó w n e g o m ia s ta d ie c e z ji o k r e ś la się p o ­ sz c z e g ó ln y c h b i s k u p ó w 26, n p . b is k u p m e d io la ń s k i. W ie lu n a t o ­ m ia s t b is k u p ó w ja k ie g o ś r e g io n u o z n a c z a się m ia n e m te g o r e g io ­ n u , ja.k n p . b is k u p i S y c y lii 27. P o d o b n ie j a k b is k u p ó w d ie c e z ja ln y c h o k r e ś la n o r ó w n ie ż b i ­ s k u p ó w z a jm u j ą c y c h w y ż s z e o d n ic h s to p n ie w h ie r a r c h i i k o ­ ś c ie ln e j, j a k p a t r i a r c h ó w , m e tr o p o litó w lu b p r y m a s ó w . O to n i e ­ k tó r e p r z y k ła d y : p a t r i a r c h a d ie c e z ji 28, p a t r i a r c h a sw ó j 29, p a t r i a r ­ c h a w ł a s n y 30, m e tr o p o lita w ł a s n y 31, p r y m a s d i e c e z j i 32, p ry m a s . p r o w i n c j i 33 , p r y m a s sw ó j 34.

doizyd. (847— 852); o k r e śle n ie p o n tife x suus sp o ty k a m y w : С. X X I q .

5 c. 4 — k an . 4 IV -go S yn. od p raw ion ego w A rles w r. 524; С. X I q. 1 c. 42 — kan. 13 S yn. T oled . III z r. 589; С. X X I q. 1 c. 5 — pap. G rzegorz I w r. 593.

25 O k reślen ie episcopus p ro p riu s w y stę p u je w : С. X I q. 3 c. 2 i C. X X I q. 5 c. 2 — kan. 6 i 12 Syn. A n tioch . z r. 332; С. X V q. 7 c. 4 — -k an. 10 S yn. K artag. II z r. 390; С. X V q. 7 c. 5 — -kan. 8 S yn . K a r­ tag. III z r. 397; С. X V III q. 2 c. 10 § 1, С. X I q. 1 c. 46, D. L X X I c. 7, С. X V I q. 1 c. 17, С. X V I q. 7 c. 21 — k an on y: 4, 9, 13, 23 i 26 Sob. C hale, z r. 451; D. L X III c. 10 i D. L X I c. 16 — pap. G rzegorz I w r. 593 i 602; С. X X I q. 2 с. 1 — kan. 17 S yn . T ru li, z r. 692; C. X IV q. 2 c. 2 — kan. 13 S y n . R zym . z r. 826; С. V II q. 1 c. 36 i C. X V I q. 1 c. 41 — te k s ty P seu d o izy d . (847— 852); С. V I q. 3 c. 5 (pa- lea ) — kan. 6 z K apit. K arola W.; С. X V I q. 7 c. 19 — pap. P a sc h a ­ lis II w la ta c h 1099— 1118; D. IV dc. c. 122 — źródło k anonu n ie z id e n ty fik o w a n e ; o k reślen ia p cm tifex proprius, sacerdos proprius spo­

ty k a m y w : С. V II q. 1 c. 42, С. X V I q. 1 c. 48 i С. X X I q. 1 c. 5 — pap. G rzegorz I w r. 592 i 593; o k r e śle n ie praesul p roprius w y s t ę ­ p u je w : D. L X III с. 1 —■ kan. 22 Sob. K o n sta n ty n o p . V III z la t 869— 870.

28 Z liczn y ch p rzy k ła d ó w teg o rodzaju w y sta r c z y przytoczyć ty lk o

n iek tó re: D. L X X I c. 6 ■—■ kan. 6 S yn . K artag. I z r. 348; С. X V q. 7 c. 4 — kan. 10 S yn . K artag. II z r. 390; D. L X III c. 10 i D. L X I c. 16 — pap. G rzegorz I w r. 593 i 602; D. L X III c. 25 — k an. 6 S y n . T oled. X II z r. 681; D. I dc. c. 47 — kan. 32 S yn . T ruli, z r. 692; C. I q. 7 c. 4 — z I s e s ji Sob. N ic. II z r. 787; С. III q. 5 c. 15 — /pa*p. M ikołaj I w r. 865; D. L X III c. 21 — w e d łu g HLsit. p a p ie ż y A n a sta zeg o B ib liot. (t ok. r. 879); D. L X III c. 18 — pap. S te fa n VI ok. r. 886; С. V III q. 3 c. 2 — pap. U rb an II w la ta ch 1088— 1099; D. L c. 13 (palea) — P o n ty fik a ł R zym .

27 С. X q. 3 c. 4 — pap. P e la g iu sz II w la ta c h 578—590.

28 С. II q. 6 c. 7 — te k s t P seu d o izy d . (847— 852) sp orząd zon y w e ­ d łu g kan. 17 S ob. C hale, z r. 451.

29 С. III q. 5 c. 15 — pap. M ik ołaj I w r. 865. 30 D. ХС111 с. 26 — кап. 7 S yn . T ruli, z r. 692.

31 D. L X III c. 25 — kan. 6 S y n . T oled . X II z r. 681; D. ХС111 c. 26 — . kan. 7 Syn. T ru li, z r. 692; С. II q. 6 c. 7 — te k s t P seu d o izy d . (847— 852) sp orząd zon y w e d łu g kan. 17 Sob. C hale, z r. 451; С. X V I q. 7 c. 15 — z A n a sta zeg o H ist. kość.

32 С. II q. 6 c. 7 i 15 — te k s ty P seu d o izy d . (847— 852) sp o r z ą d z o n e -w e d łu g kan. 17 Sob. C hale, z r. 451.

33 С. IV q. 5 с. 1 — kan. 7 S yn . K artag. III z r. 397; С. X I q. 3; c. 34 — kan. 22 S yn . K artag. z r. 418.

16 Ks. К. N asiłow ski _[6] W ię ź z k o n k r e t n y m K o ś c io łe m p a r t y k u l a r n y m p r z e ja w ia ją c a ■się w o z n a c z a n iu b is k u p ó w , p a t r i a r c h ó w , m e tr o p o litó w i p r y m a ­ só w d a j e się ła tw o z a u w a ż y ć r ó w n ie ż w o z n a c z a n iu d u c h o w n y c h n i ż s z y c h s to p n i. W y r a ż a się o n a w n a s tę p u j ą c y c h o k r e ś le ­ n ia c h : d u c h o w n i d ie c e z ji ( c le ric i p a r o c h ia e ) ly o ń s k ie j 35; d u c h o w ­ n i m i a s t a 36; d u c h o w n i s w o i 37 cz y li n a le ż ą c y do ja k ie g o ś b i s k u ­ p a ; k a p ł a n w ła s n y (s a c e rd o s p r o p riu s ) c z y li p r e z b y t e r n a le ż ą c y d o ja k ie g o ś K o ś c i o ł a 38; k l e r K o ś c i o ł a 39, m ia n o w ic ie d ie c e z ji j a ­ k ie g o ś b is k u p a ; k l e r i lu d K o ś c i o ł a 40; k l e r w ł a s n y B a rc e ło ń c z y - k ó w 41; lu d , k t ó r y b is k u p i p o s ia d a ją w d i e c e z j a c h 42; p r e z b y t e r w ł a s n y 43 ja k ie g o ś K o ś c io ła ; p r e z b y te r z y a lb o k l e r sw o ic h (cz y li n a le ż ą c y c h d o b is k u p ó w ) d ie c e z ji ( p a r o c h ia ru m ) 44; r e k t o r z y lu d u , k t ó r y b is k u p i p o s ia d a j ą is. R ó w n ie ż p r z y to c z o n y c h t u o k r e ś le ń , s łu ż ą c y c h d o o z n a c z a n ia s p e c ja ln e g o i o g r a n ic z o n e g o c h a r a k t e r u w ię z i b is k u p ó w i in n y c h d u c h o w n y c h z ic h K o ś c io ła m i p a r t y k u l a r n y m i , u ż y w a s ię z a - m i e n n i e , z czeg o m o ż n a w n io s k o w a ć , że o k r e ś le n ia te p o s ia ­ d a j ą p o d o b n e z n a c z e n ie . I c h o c ia ż m o ż n a b y to sz e ro k o u z a s a d n ia ć , w y s ta r c z y p o d a ć n ie k tó r e ty lk o p r z y k ła d y . I t a k m ia n o b is k u p a (e p isc o p u s) o z n a c z a to sa m o , co n a z w a k a p ł a n a (p o n tife x , s a c e r ­ d os) lu b p a s te r z a (p a s to r) a lb o p r z e ło ż o n e g o ( a n tis te s , p r a e s u l) ja k ie j ś d i e c e z j i 4®. M ia n a b is k u p m ia s ta u ż y w a się z a m ie n n ie z o k r e ś le n ie m b is k u p sw ó j a lb o w ł a s n y 47, b is k u p a m ie js c a — z m ia n e m b is k u p w ł a s n y 48, b is k u p (e p isc o p u s, p o n tif e x , sa c e rd o s) w ła s n y — z m ia n e m b is k u p sw ó j 49. P o d o b n ie j a k w p r z y p a d k u b is k u p ó w d ie c e z ja ln y c h w ię ź p r z y ­ 35 С. IX q. 2 c. 10 — pap. U rb an II w la ta c h 1088— 1099. 36 D. L X I c. 16 — pap. G rzegorz I w r. 602. 37 D. L X X IV c. 9 — pap. G ela zy w la ta ch 492— 496. 38 С. X X I q. 2 c. 5 — kan. 10 Sob. L ater. II z r. 1139. 39 D. L X I c. 16 —■ pap. G rzegorz I w r. 602.

40 T am że; D. L X III c. 18 — pap. S te fa n VI ok. r. 886. 41 С. V II q. 1 c. 30 — pa,p. H ila ry w r. 465.

42 С. X V I q. 1 c. 51 — kan. 42 S yn . K artag. III z r. 397.

43 С. IX q. 2 c. 4 (p alea) — kan. 1 S yn. w N a n tes z r. 658 lu b 660 l u b 895.

44 С. X q. 3 c. 4 — pap. P e la g iu sz II w la ta c h 578—590. 45 С. X V I q. 1 c. 51 — kan. 42 S yn . K artag. III z r. 397.

48 С. X X V q. 2 c. 25 — pap. G ela zy w la ta c h 492— 496. — N a o zn a ­ c z e n ie b isk u p ó w n a zw a m i p rzytoczon ym i w ty m k a n o n ie w sk a z u je od ­ n o szą ca się do n ich w zm ia n k a o „ep isco p a lia su b s id ia ”; С. V II q. 1 c. 42 — pap. G rzegorz I w r. 592; D. L X III c. 18 — pap. S te fa n VI ok. r. 886.

47 С. X V III q. 2 c. 10 — k an. 4 i 8 Sob. C hale, z r. 451; С. X X I q. 2 с. 1 — kan. 17 S yn . T ru li, z r. 692.

48 С. X V q. 7 c. 5 — k an. 8 S y n . K artag. III z r. 397.

49 С. X I q. 3 c. 2 — kan. 6 S y n . A n tioch . z r. 332; С. X V q. 7 c. 4 — k an. 10 S yn . K artag. II z r. 390; С. X V III q. 2 c. 10 § 1— 3,

[

7

]

K a p ła ń stw o w D ek rec ie G ra c ja n a 17 n a le ż n o ś c i w y r a ż a się w o z n a c z a n iu b is k u p ó w z a jm u j ą c y c h w y ż ­ s z e s ta n o w is k a w h i e r a r c h i i K o ś c io ła lu b w o z n a c z a n iu d u c h o w ­ n y c h n i ż s z y c h od b is k u p ó w , a w ię c n p . w o d n ie s ie n iu d o p a ­ p ie ż a , m e tr o p o litó w lu b p r e z b y te r ó w . I t a k w o d n ie s ie n iu d o p a p ie ż a s p o ty k a m y w y r a ż e n ie : K o ś c ió ł m ó j 50, w o d n ie s ie n iu d o m e t r o p o l i t y — K o śc ió ł s w ó j S1, d ie c e z ja (p a r o c h ia ) w ł a s n a 52, w o d n ie s ie n iu d o z w y k ły c h d u c h o w n y c h — m ia s to s w o j e 53, w ł a ­ s n e 54, w o d n ie s ie n iu d o p r e z b y te r ó w — d ie c e z ja (p a ro c h ia ) s w o ­ j a 55. J u ż z s a m y c h n a z w c z ę s to u ż y w a n y c h d o o k r e ś la n ia b is k u p ó w , j a k n p . p a s te r z , p r z e ło ż o n y (a n tis te s , p r a e s u l) , s ę d z ia i im p o d o b ­ n y c h w y n ik a , że są o n e t e r m i n a m i t e c h n i c z n y m i w s k a ­ z u j ą c y m i n a u r z ą d b is k u p a i je g o w ł a d z ę . J e d n o c z e ś n ie z r ó ż ­ n y c h p r e c y z u ją c y c h o k r e ś le ń , j a k n p . b is k u p m e d io la ń s k i, b is k u p d ie c e z ji, b is k u p s w ó j, w ła s n y i im p o d o b n y c h ła tw o d o s tr z e c s k o n k r e ty z o w a n ie te j w ła d z y , je j o g r a n i c z e n i e i u k ie r u n k o ­ w a n ie do o k r e ś lo n e g o t e r y t o r i u m o r a z do p o d le g ły c h w ie r n y c h , jalk r ó w n ie ż s p e c ja ln ą w ię ź łą a z ą c ą b is k u p a p o p r z e z je g o u r z ą d z k o n ik r e tn y m t e r y t o r i u m k o ś c ie ln y m i z a m ie s z ik u ją c y m i je w i e r ­ n y m i. J e s t to w i ę ź h i e r a r c h i c z n a , k t ó r ą u w z g lę d n ia się z a r ó w n o o d s to p n i w y ż s z y c h k u n iż sz y m , j a k i od n iż s z y c h k u w y ż s z y m . W ię ź z a le ż n o ś c i od w iładzy k o n k r e tn e g o b is k u p a je g o s p o - ł e c z n o ś a i k o ś c i e l n e j o z n a c z a n e j m ia n e m d ie c e z ji, ‘ K o śc io ­ ła , m iasta-, s to lic y , w y r a ż a s ię w n a s t ę p u j ą c y sp o só b : d ie c e z ja ( d io e c e sis, e p is c o p iu m , p a r o c h ia ) : b i s k u p a 56, — j e g o 57, — n a s z a 58, tz n . b isk u ip a, — s w o ja 5®, t w o j a 60, — w ł a s n a 61; K o śc ió ł: — j e ­

c. 5 — pap. G rzegorz I w r. 593; C. X X I q. 2 c. 1 — k an. 17 S yn. T ru li, z r. 692.

80 D. X C V II c. 1 — pap. B o n ifa c y I w r. 420.

51 C. IX q. 3 c. 3 — kan. 11 Sob. N ic. II z r. 787. *2 C. IX q. 3 c. 7 — P seu d o izy d . (847— 852).

53 D. L X X I c. 7 — kan. 13 Sob. C hale, z r. 451. 54 D. L X X I c. 4 — kan. 20 Sob. C hale, z r. 451. 55 C. X V I q. 1 c. 41 — P seu d o izy d . (847— 852). 36 C. X V I q. 1 c. 44 — kan. 3 K apit. S alz. z r. 803. 57 C. X V I q. 2 c. 10 — pap. G rzegorz I w r. 603.

68 D. L X X III c. 2 (palea) — fo rm u la rz listu p o leca ją ceg o w y d a n y p rzez A tty k a (t 425) b isk u p a k o n sta n ty n o p .

59 C. IX q. 3 c. 2 — kan. 9 S yn . A n tioch . z r. 332; D. L X X I c. 1 — k an . 18 i 19 S y n . Sard yc. z r. 343; C. IV q. 5 c. 1 — kan. 7 S yn . K artag. III z r. 397; D. L c. 55 — kan. 84 i 85 S tat. E ccl. ant. (ok. p o ło w y V w .); C. X q. 3 c. 4 — pap. P e la g iu sz II w la ta ch 578—590; C. X V I q. 1 c. 60 — k an. 33 S yn . T oled. IV z r. 633; C. X q. 3 c . 7 — kan. 14 IV -go S yn . w C h a lo n -su r -S a ô n e z r. 813; D. L X X X III c . 1 — pap. G rzegorz V II na S yn. R zym . w r. 1078; D. X V III c. 16 <palea) — źródło k anonu n ie z id en ty fik o w a n e.

60 C. X V I q. 1 c. 31 — pap. G ela zy w la ta c h 492— 496.

61 C. I q. 3 c. 13 (por. C. X V I q. 7 c. 3) — zob. u w a g i F ried b . do in sk r y p c ji ty c h k an on ów .

18 Ks. K. N asiłow ski g o, m ó j, s w ó j, w ł a s n y 62, — sw e g o b is k u p s tw a ( e p is c o p a tu s ) 63, — t w ó j 64, — w a s z 65; m ia s to : — n a le ż ą c e d o b i s k u p a 66, — sw o ­ j e 67; s to lic a ( c a th e d r a ) : — w ł a s n a 68, (sedes) — s w o j a 69, — w ł a ­ s n a 70. D o b is k u p a n a le ż y i p o d le g a m u k l e r - je g o d ie c e z ji. O to p r z y ­ k ła d y o k r e ś le ń w s k a z u ją c y c h n a t ę z a le ż n o ść : a k o litó w i s u b d i a - k o n ó w , k t ó r y c h p o s i a d a s z 71, a r c h id ia k o n tw ó j 72, d ia k o n tw ó j 73, d u c h o w n i sw o i 74 c z y li b is k u p a ; d u c h o w n i w a s i 75, d u c h o w n y n a ­ le ż ą c y do b is k u p a 76, k a p ł a n (sa c e rd o s) lu b d u c h o w n y p o d le g a ją c y b is k u p o w i 77, k l e r K o ś c io ła b is k u p a 78, k l e r w a sz 79, k l e r w ła s n y 80r p r e z b y t e r s w o je j (tzn . b is k u p a ) d i e c e z j i 81, p re z b y te -rz y i d i a k o n i tw o je g o K o ś c io ła 82.

62 D. X V III c. 10 — kan. 10 S yn . K artag. V z r. 401; D. L X X IV c. 4 — kan. 31 Syn. K artag. z r. 419; D. X C V II c. 1 — pap. B o n ifa c y I w r. 420; D. L X X III c. 2 (palea) — form u larz listu p o leca ją ceg o w y ­ d an y przez A tty k a (t 425) b isk u p a k on stan tyn op .; C. V II q. 1 c. 30 — pap. H ila ry w r. 465; C. X II q. 1 c. 19 — kan. 8 S yn . o d p ra w io n eg a w *\gde w r. 506; C. X II q. 5 c. 2 — pap. G rzegorz I w r. 595; C.. X II q. 2 c. 48 — kan. 35 S yn . T ru li. z . r . 692; C. IX q. 3 c. 3 — kan. 11 Sob. N ic. II z r. 787; C. III q. 1 c. 2 — P seu d o izy d . (847— 852); D. L X c. 1 — z Syn. od p raw ion ego w C lerm o n t-F erra n d w r. 1095;. D. L c. 13 (palea) —• P o n ty fik a ł R zym .

83 D. L c. J3 (palea) — P o n ty fik a ł Rzym .

64 D. L X X IV c. 9 — paip. G ela zy w lataich 492;—4)96; D . L X X I c. 5 , C. X V I q. 1 c. 63 § 1, C. X V q. 7 c. 2 — pap. G rzegorz I w r. 595, 597 i 603.

65 C. X III q, 2 c, 12 § 1 — pap. G rzegorz I w r. 598; C. X II q. 2 c. 17 — pap. M ikołaj I w la ta c h 858— 867.

60 C. IX q. 2 c. 3 — P seu d o izy d . (847— 852). 67 C. V II q. 1 c. 31 —■ p,p. L e o n I w .r. 44(6 (?).

68 C. V II q. 1 c. 31 — pap. L eon I w r. 446 (?); C. V II q. 1 c. 21 — kan. 8 S yn. K artag. V z r. 401.

69 C. I q. 7 c. 4 — z I s e s ji Sob. N ic. II z r. 787. 70 C. II q. 2 c. 4, C. III q. 1 c. 2, C. III q. 2 c. 7 i c. 8, C. V I I q. 1 c. 34 ■—• te k s ty P seu d o izy d . (847— 852). 71 D. L X X IV c. 9 — pap. G ela zy w la ta ch 492— 496. 72 D. L X X X I c. 29 — pap. G rzegorz I w r,. 594. 73 C. X V q. 5 c. 1 — pap. S te fa n VI w la ta ch 885— 889. 74 D. L X X IV c. 9 —• pap. G ela zy w la ta c h 492— 496; C. X II q. ł c. 8 — pap. G rzegorz I w r. 601; D. X V III c. 16 (palea) — zob. u w a ­ gę F riedb. do in sk ry p cji teg o kanonu.

75 C. X II q. 2 c. 17 — pap. M ikołaj I w la ta c h 858— 867. 76 D. L X X I c. 4 —■ kan. 20 Sob. C hale, z r. 451.

77 D. L X X II c. 1 — kan. 18 S yn . R zym . E u g en iu sza II z r. 826, z a ­ tw ierd zo n eg o przez L eon a IV (847— 855), le c z sło w a p o d a n e przez G ra­ cja n a n iezu p ełn ie zgad zają się z te k ste m o rygin aln ym .

78 C. X II q. 2 c. 48 — kan. 35 S yn . T ru li, z r. 692. 79 D. X C III c. 22 — pap. G rzegorz I w r. 593.

80 C. X V I q. 7 c. 21 (por. D. L X X X IX c. 4) — kan. 26 Sob. Chale., z r. 451.

81 C. X q. 3 c. 10 — pap. P e la g iu sz II w la ta c h 578— 590. 82 C. X V q. 5 c. 1 — pap. S te fa n V I w la ta c h 885— 891.

{9] K a p ła ń stw o w D ek rec ie G ra c ja n a 19 J e s t te ż m o w a o w i e r n y c h n a le ż ą c y c h d o b is k u p a i je m u p o d le g ły c h : d ie c e z ja ln ie ( p a ro c h ia n i) s w o i 83, d ie c e z ja n in j e g o 84, d ie c e z ja n in tw ó j 85, lu d b i s k u p a 86, lu d , k t ó r y b is k u p i p o s ia d a ją ( r e tin e n t, te n e n t) w d i e c e z j a c h 87, lu d , k t ó r y p o d le g a b is k u p o w i K o ś c io ła 88, lu d p o d le g ły b is k u p o m 89, lu d p o w ie r z o n y (p le b e s c o m - m is s a e ) w a m 90, lu d sw ó j 91, ow ce, k tó r e z o s ta ły po,rucz,one (co m - m is sa e ) s w e m u p a s t e r z o w i 92, o w c e z le c o n e (c o m m issa e ) b is k u ­ p o m 93, o w c e s w o j e 94, o w c e w a s z e 95, o w c e w ła s n e b i s k u p a 96', p o d d a n i (s u b d iti) 97, s y n o w ie tw o je g o K o ś c io ła 98. D o z a r z ą d u b is k u p a n a le ż y c a ł e b i s k u p s t w o (e p is c o p a - tu s , e p i s c o p i u m ) 99 w g r a n ic a c h r e j o n u 100 czy t e r y t o r i u m 101 r a - fcem ze z n a jd u ją c y m i się n a n im m ie js c a m i ś w i ę t y m i 102 i rz e c z a m i k o ś c i e l n y m i 103. B is k u p ó w j e d n a k je s t w ie lu , a w ła d z a ic h j e s t o g r a n i c z o ­ n a . I c h o c ia ż są o n i z o b o w ią z a n i d o z a c h o w a n ia je d n o ś c i m ię d z y s o b ą o r a z z K o ś c io łe m p o w s z e c h n y m , d z ię k i c z e m u K o śc ió ł p o w ­ s z e c h n y s łu s z n ie j e s t u w a ż a n y za ic h K o śc ió ł, a o n i za je g o b is k u ­ p ó w , to j e d n a k o b o k w ię z i z K o ś c io łe m p o w s z e c h n y m k a ż d y p o ­ s z c z e g ó ln y b is k u p n a w ią z u j e s p e c ja ln ą łą c z n o ś ć ze s w o im K o ś c io ­ łe m p a r t y k u l a r n y m . Z w y j ą t k i e m p a p ie ż a w ię ź t a j e s t o g r a n ic z o ­ n a i' n ie r o z c ią g a się w ty m s a m y m s to p n i u n a in n e K o ś c io ły p a r t y k u l a r n e .

83 C. X I q. 3 c. 20 — kan. 10 S yn . w R a w e n n ie z r. 377. 84 C. V I q. 3 c. 4 — kan. 5 K apit. K arola W.

85 C. X X II q. 4 c. 22 — źródło k an on u n ie zid en ty fik o w a n e. 88 D. L X X I c. 6 — kan. 6 Syn. K artag. I z r. 348.

87 C. X V I q. 1 c. 51 — kan. 42 S y n . K artag. III z r. 397. 88 D. X X X V I c. 3 — O rygen es (t 254), H om il. V I in L evit. 80 C. X II q. 1 c. 27 — kan. 16 S yn . R zym . z r. 826. 90 C. V II q. 1 c. 46 — P seu d o izy d . (847— 852). 91 D. L V III c. 2 — kan. 80 S y n . K artag. VI z r. 401. 92 C. II q. 7 c. 13 — P seu d oizyd . (847— 852).

93 C. V II q. 1 c. 46 — ten że. 94 C. III q. 2 c. 8 — ten że.

95 D. L X X III c. 2 (p alea) — fo rm u la rz listu p o leca ją ceg o w y d a n y p rzez A tty k a (t 425) b isk u p a k o n sta n ty n o p .

90 C. II q. 2 c. 4 —■ P seu d o izy d . (847-—852).

67 C. X q. 3 c. 7 — kan. 14 Il-g b Syn. w C h a lo n -su r-S a ô n e z r. 813.

98 C. X V q. 5 c. 1 — pap. S te fa n V I w la ta c h 885— 891. 99 D. III dc. c. 1 — kan. 8 K apit A h y to n a B azylej. (t8 2 2 ); D. L c. 13 (pale,a) — P o n ty fik a ł R zym .

100 C. IX q. 3 c. 2 i C. IX q. 2 c. 7 •— kan. 9 i 22 S yn . A n tio ch . z r. 332; por. C. IX q. 2 c. 3 — P seu d o izy d . (847— 85,2).

101 C. X V I q. 2 c. 8 — kan. 10 I-go S y n . w O range z r. 441 p od an y w sk rócie; C. X V III q. 2 c. 17 ■— kan. 2 V -g o S yn. od p raw ion ego w A r ­ le s w r. 554.

20 Ks. K. N asiło w sk i [10] P o d o b n i e n a l e ż y p o w ie d z ie ć o w ię z i s p e c ja ln e j — ch o ć is t n ie j ą c e j n a in n y m s z c z e b lu h ie r a c h ic z n y m lu b p o s ia d a j ą c e j z g o ­ ła i n n y c h a r a k t e r —■ łą c z ą c e j w sp o só b o g r a n ic z o n y d u c h o w n y c h n iż s z y c h o d b is k u p a lu b z w y k ły c h w ie r n y c h z a r ó w n o z w ła s n ą d ie c e z ją , j a k i m n ie js z ą s p o łe c z n o ś c ią k o ś c ie ln ą w r a m a c h te jż e d ie c e z ji. O g ra n ic z e n ie w ię z i s p e c ja ln e j w o d n ie s ie n iu d o o s ó b w y r a ­ ż o n o w o k r e ś le n ia c h : b is k u p d r u g ie j d ie c e z ji ( p a r o c h i a e ) 104, b is ­ k u p s ą s ie d n i 105, b is k u p (s a c e rd o s ) z n a j d u j ą c y się n a z e w n ą tr z (e x - t r i n s e c u s p o s i t u s ) 106, c z ło w ie k k o ś c ie ln y d r u g ie g o m ia s ta 107, c z ło ­ w ie k d r u g ie g o l u d u 108, c z ło w ie k ś w ie c k i (la ic u s) o b c e g o l u d u 109, d i a k o n (m in is te r) o b c y n o , d r u g i b i s k u p m , d u c h o w n y n a le ż ą c y d o in n e g o b is k u p a 112, d u c h o w n y o b c y (a lie n u s , e x t r a n e u s ) 113, i n n y b i s k u p 114, k a p ł a n n ie w ła s n e j d ie c e z ji b is k u p a .115, lu d o b c y 116, p a r a f i a n i e d r u g ie g o b is k u p a ll7 , p a r a f i a n i n (p a iro c h ia n u s, p le b a n u s ) d r u g ie g o p r e z b y t e r a lls , p r e z b y t e r z y a lb o d ia k o n i n a le ż ą c y d o i n - . n e g o b is k u p a 119. W p o d o b n y sp o só b o d je d n e g o K o ś c io ła p a r t y k u l a r n e g o o d r ó ż n ia s ię in n e K o ś c i o ł y i k o ś c ie ln e s p o łe c z n o ś c i p a r t y k u l a r n e . N a r o z r ó ż n ie n ia te w s k a z u ją n a s tę p u j ą c e o k r e ś le n ia : d ie c e z ja ' (c iv ita s ,

i°3 C. X V I q. 7 c. 21 (por. D. L X X X IX c. 4) - kan. 26 S ob. C hale, z r. 451; C. X II q. 5 c. 2 — pap. G rzegorz I w r. 595; C. X II q. 2

c. 48 — kan. 35 S yn . T ru li, z r. 692; C. X II q. 1 c. 27 — kan. 16 S yn . R zym . z r. 826.

104 C. IX q. 2 c. 10 — pap.. U rb an II w ła ta c h ,1088—10.99.

105 C. X V q. 7 c. 3 — kan. 11 S yn . K artag. I z r. 348; C. X I q. 3

c. 34 — kan. 22 Syn . K artag. z r. 418; C. X I q. 3 c. 20 — kan. 10 S y n . w R a w en n ie z r. 877.

108 C. X X V q. 2 c. 25 — pap. G elazy w la ta c h 492— 496. 107 D. L X X I c. 1 — kan. 18 i 19 S yn . S ard yc. z r. 343. 108 D. L X X I c. 6 — kan. 6 S yn . K artag. I z r. 348.

109 T am że.

no' D. L X X I c. 1 —■ kan. 18 i 19 S yn. Sard yc. z r. 343. 111 C. VI q. 3 c. 5 (palea) — kan. 6 K apit. K arola W.

112 D. L X X I c. 3 — kan. 16 (w H isp. c. 17) S ob. N ic. I z r. 325. 113 D. L X X I c. 6 — kan. 6 S y n . K artag. I z r. 348; D. L X X II c. 2 — k an. 21 Syn. K artag. III z r. 397; C. V II q. 1 c. 28 — kan. 15 S yn. O rlea ń sk ieg o III z r. 538; D. L X X I c. 7 — k an. 13 Sob. C hale, z r. 451.

114 C. V II q. 1 c. 24 — kan. 3 S yn . A n tio ch . z r. 332; D. L X X I c. 4 ■—• kan. 20 Sob. C hale, z r. 451.

115 C. I q. 3 e. 13 — zob. u w a g ę F riedb. do in sk r y p c ji teg o k a n o ­ nu; por. C. X V I q. 7 c. 3.

118 D. L X X I e. 6 — kan. 6 S y n . K artag. I z r. 348; C. V II q. 1 c, 27 — kan. 20 S y n . K artag. III z r. 397.

117 C. V I q. 3 c. 5 (palea) — c. 6 K apit. K arola W.

118 C. IX q. 2 c. 4 (palea) — kan. 1 S yn . o d p raw ion ego w N a n tes w r. 658 lu b 660 lu b 895; C. IX q. 2 c. 5 (p alea) — c. 8 K apit. A k w izg r. z r. 809.

[11] K a p ła ń stw o w D ek rec ie G ra c ja n a . 21

p a r o c h ia ) d r u g ie g o b is k u p a 12°, d ie c e z ja (p a r o c h ia ) in n a 121, d ie c e ­ z ja (c iy ita s, d io e c e sis) o b c a 122, k la s z t o r d r u g i e g o 123, t j. p o d le g ły d r u g ie m u b is k u p o w i; K o ś c ió ł d r u g ie g o b is k u p a 124, K o ś c ió ł d r u g i e ­ g o p r e z b y t e r a 125, K o ś c ió ł o bcy, d r u g i ( a lie n a , a l t e r a ) 126, m ia s to d r u g ie , m ia s to d r u g ie g o b i s k u p a 127, m ia s to o b c e 128, m ia s to o b c e , n ie p o d le g a ją c e b is k u p o w i (te m u , o k tó r y m m o w a ) l29, p r o w i n c ja innia, o b c a (a lia , a lie n a ) 13°, r e g io n n ie n a le ż ą c y d o p ie c z y b i s k u ­ p a 1S1, s to lic a ( c a th e d r a ) o b c a 132. J a k w ię c w id z im y , ju ż s a m e o k r e ś le n ia u ż y w a n e n a o z n a c z a n ie d u c h o w n y c h w s k a z u ją n a z ł o ż o n y , d w u a s p e k to w y c h a r a k t e r i n s t y t u c j i k a p ł a ń s t w a . Z je d n e j b o w ie m s t r o n y j e s t m o w a o b i s k u ­ p ie , p r e z b y te r z e i d ia k o n ie , z d r u g ie j z a ś m ó w i się o n ic h ja k o o w ła s n y c h , s w o ic h lu b p r z y n a le ż ą c y c h d o d a n e g o K o ś c io ła p a r t y ­ k u la r n e g o , w k t ó r y m p e ł n ią sw ą h ie r a r c h ic z n ą p o s łu g ę . Z ło ż o n o ść t a p o le g a n a d w o ja k ie g o r o d z a ju r e l a c j i d u c h o w n y c h . J e d n a z n ic h o b e jm u je s to s u n e k d u c h o w n e g o do je g o w ła s n e g o s to p n ia ś w ię c e ń , d r u g a n a t o m ia s t s to s u n e k d u c h o w n e g o d o je g o K o ś c io ła p a r t y k u l a r n e g o p o p r z e z le g a ln i e p o w ie r z o n y u r z ą d . D w u a s p e k to w e t r a k t o w a n i e k a p ł a ń s t w a je s t ła tw o d o s tr z e g a l­ n e w o k r e ś le n ia c h z ło ż o n y c h , j a k n p . b is k u p w ła s n y , a le tr z e b a je m ie ć n a u w a d z e r ó w n ie ż p r z y u s t a l a n i u z n a c z e n ia n a z w p o - j e d y n c z y c h , ja k n p . b is k u p . Z b liż s z e g o b o w ie m lu b d a ls z e ­ g o k o n t e k s t u m o ż e w y n ik a ć , że i n a z w a p o je d y n c z a z a w ie r a p o ­ ję c ie zło żo n e . 2. N a z w y u ż y w a n e do o zn a cza n ia u sta n a w ia n ia d u c h o w n y c h D w u a s p e k to w e t r a k t o w a n i e i n s t y t u c j i k a p ł a ń s t w a w k o ś c ie l­ n y c h p r z e p is a c h p r a w n o a d m i n i s t r a c y j n y c h z a w a r t y c h w D e k r e -120 C. IX q. 2 c. 3 — P seu d o izy d . (847— 852). 121 D. L X X I c. 1 § 1 — k an .18 i 19 S yn . S ard yc. z r. 343. 122 C. V II q. 1 c. 28 — kan. 15 S yn . O rleań. III z r. 538; C. X V I q. 3 c. 3 — kan. 35 S yn . T oled. IV z r. 633.

123 D. L V III c. 2 — k a n . 80 S yn . K artag. V I z r. 401.

124 C. V II q. 1 c. 38 —• kan. 56 S tat. Eccl. ant. (ok. p o ło w y V w .).

125 C. V II q. 1 c. 33 — kan. 7 S yn . w R ou en z r. 650. 128 D. L X X I c. 2 — pap. In n o c e n ty I w r. 404; D. L X I c. 16 § 1 —

pap. G rzegorz I w r. 602; C. X X I q. 2 c. 1 — kan. 17 S yn . T ru li, z r. 692.

127 D. L X X I c. 1 — kan. 18 i 19 S yn . S ard yc. z r. 343; D. L X X I c. 4 — k an. 20 Sob. C hale, z r. 451; C. IX q. 2 c. 3 — P se u d o iz y d . (847— 852).

128 C. X V I q. 2 c. 8 — kan. 10 S yn . w O range z r. 441. 129 C. IX q. 2 c. 7 —• kan. 22 S yn . A n tioch : z r. 332.

130 D. X C V III c. 4 — kan. 24 S yn . E lw ir, z r. 305 lu b 306; C. IX q. 2 c. 6 — kan. 13 S yn . A n tio ch . z r. 332; D. IV dc. c. 22 (palea) — p odobne zarząd zen ie zn a jd u jem y w K apit. T eo d u lfa O rleań. (f 821), c. 17.

131 C. IX q. 2 c. 7 — kan. 22 S yn . A ntioch. z r. 332.

22 Ks. K. N asiło w sk i

[

12

]

cie G r a c j a n a p r z e ja w ia się n ie ty lk o w n a z w a c h u ż y w a n y c h d o o k r e ś la n ia b is k u p ó w , p r e z b y te r ó w i d ia k o n ó w , a le r ó w n ie ż i w n a z w a c h s to s o w a n y c h do o z n a c z a n ia u s t a n a w i a n i a d u c h o w n y c h . I t a k w k a n o n i e 16 S o b o ru N ic e js k ie g o I z r. 325 c z y ta m y : „ G d y ­ b y k to ś o d w a ż y ł się o r d y n o w a ć w K o ś c ie le k o g o ś, k to n a l e ż y d o d r u g ie g o ( b is k u p a ), n ie m a j ą ć z g o d y o w e g o b is k u p a , od k t ó r e g o o d s tą p ił d u c h o w n y , o r d y n a c ja te g o r o d z a ju n ie c h b ę d z ie n ie w a ż ­ n a ” 133. C h o d z i t u o d u c h o w n e g o , k t ó r y o d s z e d ł od w ła s n e g o b is k u p a i s t a r a się o p r z y ję c ie n a s ta łe do K o ś c io ła n a le ż ą c e g o d o o b c e g o b i­ s k u p a . P r z y ję c ie ta k ie g o d u c h o w n e g o m o ż e b y ć d w o ja k ie g o r o ­ d z a ju , tz n . d o k o n a n e b e z u d z ie le n ia ś w ię c e ń lu b p o łą c z o n e z p r o m o c j ą n a w y ż s z y s to p ie ń ś w ię c e ń , n p . p r z e z w y ś w ię c e n ie d ia ­ k o n a n a p r e z b y te r a . W p ie r w s z y m p r z y p a d k u c h o d z i p r z e d e w s z y s tk im o p r z y ję c ie d u c h o w n e g o do o b c e g o K o ś c io ła p a r t y k u l a r n e g o z w a n e i n k a r - d y n o w a n i e m . P r z y ję c ie ta k ie , z k t ó r y m z a z w y c z a j łą c z y się p o w ie r z e n ie u r z ę d u lu b w y z n a c z e n ie f u n k c ji k a p ł a ń s k i c h d o s p e ł­ n ia n ia , b ę d z ie m y n a z y w a ć w s p o m n ia n y m m ia n e m i n s t y tu o w a n ia . W d r u g im z a ś p r z y p a d k u m a rn y ' do c z y n ie n ia z u d z i e l e n i e m w y ż s z e g o s to p n ia ś w i ę c e ń od ś w ię c e ń ju ż p o s ia d a n y c h i j e d n o ­ c z e ś n ie z i n s t y t u o w a n i e m . Z te g o p o w o d u , że s f o r m u ło w a n ie p o s ta n o w ie n i a s o b o ro w e g o n ie w y k lu c z a m o ż liw o ś c i z a i s t n ie n ia k tó r e g o ś z d w ó c h w y m ie n io n y c h r o d z a jó w p r z y ję c ia d u c h o w n e g o d o o b c e g o K o ścio ła^ w y d a je się rz e c z ą u z a s a d n io n ą tw ie r d z e n ie , iż z a w a r te w p rz y to c z o n y m k a ­ n o n ie n ic e js k im o k r e ś le n ie „ o r d y n o w a ć w K o ś c ie le — in E c c le ­ sia o r d i n ä r e ” d o ty c z y z a r ó w n o je d n e g o , j a k i d r u g ie g o p r z y p a d k u . T a k a i n t e r p r e t a c j a p o s ta n o w ie n i a n ic e js k ie g o w y d a je się ty m b a r d z ie j u z a s a d n io n a , że ju ż 72 l a t a p ó ź n ie j, m ia n o w ic ie w k a n o ­ n ie 21 S y n o d u K a r ta g iń s k ie g o I I I z r. 397, r o z r ó ż n io n o m ię d z y s a m y m p r z e tr z y m y w a n i e m (v e l r e ti n e r e ) p r z e z b is k u p a o b ce g o d u c h o w n e g o a p r o m o w a n ie m (v e l p r o m o v e r e ) go d o o b c e g o K o ś ­ c io ła . N a r o z r ó ż n ie n ie to w s k a z u je u ż y c ie s p ó jn ik a r o z łą c z n e g o „ l u b (v e l)” l34. P r z y ty m m ia n e m p r o m o w a n ia , j a k się w y d a je , o z n a c z o n o w y ś w ię c e n ie d u c h o w n e g o . W n ie k tó r y c h b o w ie m d o ­ k u m e n t a c h k o ś c ie ln y c h m ia n e m ty m o k r e ś la się u d z ie le n ie ś w ię ­ c e ń 135.

133 D. L X X I c. 3 — kan. 16 (w H isp. c. 17) Sob. N ic. I z r. 325: „Si q u is a u su s fu erit a liq u em , q u i ad a lteru m p ertin et, in e c c le sia ord in are, cu m non h ab eat co n sen su m illiu s ep iscop i, a quo rec e ssit c ler icu s, irrita sit h u iu sm o d i o rd in a tio ”.

134 D. L X X II c. 2.

135 D. X C V III c. 4 — kan. 24 S yn. E lw ir, z r. 305 lu b 306; D. L X III c. 6 (por. D. L X III c. 8) — kan. 13 (i 12) S y n . L aodyc. o d p ra w io n eg o

113] K a p ła ń s tw o w D ek rec ie G ra c ja n a 23

N a to m ia s t s ło w e m ,,o r d y n o w a ć - o r d i n a r e ” o z n a c z a się n i e k i e d y łą c z n ie i u d z ie le n ie ś w ię c e ń i w y b ó r d u c h o w n e g o , o b ję ty p r z e z n a s m ia n e m in s t y tu o w a n ia , n ie k ie d y z a ś s a m o in s t y tu o w a - :nie, a n i e k i e d y sa m o u d z ie la n ie św ię c e ń . Z a s z e r s z y m o d o k r e ś le n ia u d z i e la n ia s a m y c h ś w ię c e ń z n a ­ c z e n i e m s ło w a o r d y n o w a ć p r z e m a w ia p o s ta n o w ie n ie z a w a r te w k a n . 10 S y n o d u o d p r a w io n e g o w O r a n g e w r. 441. Z a b r o n io n o ta m b o w ie m b is k u p o w i p o ś w ię c e n ia k o ś c io ła w y b u d o w a n e g o w p r a w d z i e w je g o w ła s n e j p o s ia d ło ś c i, a l e n a t e r y t o r i u m o b ce j d ie c e z ji, i n a k a z a n o , b y d u c h o w n y c h te g o k o ś c io ła o r d y n o w a ł b is ­ k u p , d o k tó r e g o d a n e t e r y t o r i u m n a le ż y . Z a r z ą d b o w ie m k a ż d e g o Tcościoła p o w in ie n n a le ż e ć d o te g o b is k u p a , w k tó r e g o d ie c e z ji k o ś c ió ł z o s ta ł w y b u d o w a n y 136. N ie c h o d z i t u w ię c ty lk o o sa m o e w e n t u a l n e u d z i e l e n i e ś w i ę c e ń , a le r ó w n ie ż i o p o ­ w i e r z e n i e k o ś c io ła w z a r z ą d . S ło w o o r d y n a c ja u ż y te w s z e rs z y m z n a c z e n iu od s a m e g o ty lk o u d z i e le n ia ś w ię c e ń w y s tę p u je r ó w n ie ż w k a n . 25 S o b o ru C h a lc e - d o ń s k ie g o z r. 451. J e s t ta m m o w a o z a n ie d b y w a n iu p r z e z n i e k t ó ­ r y c h m e tr o p o litó w w ie r n y c h im p o w ie r z o n y c h i o o d k ła d a n iu p r z e z m e tr o p o litó w o r d y n o w a n ia ( o rd in a tio n e s ) b is k u p ó w d la • o sie ro c o n y c h d i e c e z j i 137. N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, że s a m o u d z i e le ­ n ie k o n s e k r a c ji b e z p o w ie r z e n ia b is k u p o w i d ie c e z ji n ie m o g ło z a d o ś ć u c z y n ić p o tr z e b o m s p o łe c z n o ś c i w ie r n y c h . N ie z b ę d n e b y ło je s z c z e p r z y d z ie le n ie m u z a r z ą d u n a d o s ie ro c o n ą d ie c e z ją . D la t e ­ g o n a l e ż y p r z y ją ć , że sło w o o r d y n o w a n ie o z n a c z a w d a n y m p r z y ­ p a d k u z a r ó w n o in s t y tu o w a n ie b is k u p a w k o n k r e t n e j d ie c e z ji, ja k i u d z ie le n ie m u k o n s e k r a c ji. Z a p o d o b n y m - z n a c z e n ie m s ło w a o r d y n o w a ć p r z e m a w ia r ó w n ie ż z a r z ą d z e n i e p a p i e ż a H ila re g o . P a p ie ż te n m ia n o w ic ie w liś c ie s k ie ­ r o w a n y m w r. 465 d o b is k u p a A s k a n iu s z a , p r a w d o p o d o b n ie m e t r o ­ p o l i t y , p o le c a m u o r d y n o w a ć ( o r d i n ä r e ) s p o ś r ó d k l e r u b a r c e - .loń& kiego ta k ie g o b is k u p a , ja k ie g o n a le ż y w y b r a ć ( e l i g e r e ) i .godzi się k o n s e k r o w a ć ( c o n s e c r a r e ) lä8. W y n ik a z te g o , że s ło w o o r d y n o w a ć p o s ia d a t u zło ż o n e , d w u a s p e k to w e z n a c z e n ie . O z n a c z a b o w ie m w y b ó r o so b y b is k u p a s p o ś ró d k l e r u K o śc io ła , d l a k tó r e g o b is k u p t e n m a b y ć p r z e z n a c z o n y , i ty m s a m y m o k r e ś la s p e c ja ln ą r e l a c j ę e l e k t a d o je g o K o ś c io ła p a r ty k u l a r n e g o . W s k a ­ k u j e r ó w n ie ż n a r e la c ję te g o ż e l e k ta d o je g o k o n s e k r a c ji.

P r z y k ła d ó w d w ,u a s p e k to w e g o t r a k t o w a n i a w y r a ż e n ia „ord in ä re,

w la ta c h 343— 381; D. L V III c. 2 — kan. 80 S yn . K artag. V I z r. 401; X). L X X IV c. 9 — pap. G ela zy w la ta c h 492— 496.

139 C. X V I q. 2 c. 8.

137 D. L X X V c. 2. 138 C. V II q. 1 c. 30.

24 Ks. K. N asiłow ski [14] o r d in a t io ”, m o ż n a b y p rz y to c z y ć w ie le . O g ra n ic z y m y się do p o d a n i a je s z c z e je d n e g o . O to P s e u d o iz y d o r (847— 852) m ó w ią c o o r d y n o ­ w a n i u b is k u p ó w (o r d in a tio n e s ), n a d m ie n i a , że o r d y n a c ja t a s k ł a ­ d a się z w y b o r u ( s c r u tin iu m ) d o k o n a n e g o p r z e z w s z y s tk ic h b i s k u ­ p ó w p r o w i n c ji i z n a m a s z c z e n ia e l e k ta k r z y ż m e m ś w ię ty m o r a z w ło ż e n ia n a n ie g o r ę k i i k s ię g i E w a n g e l i i 139.

N ie u le g a w ię c w ą tp liw o ś c i, że w y r a ż e n ia „ o r d y n o w a ć , o r d y n a ­ c j a — o r d in a r e , o r d i n a t i o ” p r z y to c z o n e w e w s p o m n ia n y m k a n o ­ n ie 16 S o b o r u N ic e js k ie g o I m o g ą o z n a c z a ć z a r ó w n o z a t r z y m a n i e d u c h o w n e g o w o b c y m K o ś c ie le , j a k i u d z ie le n ie m u ś w ię c e ń . O b o k s z e rs z e g o zn aczen ia., o b e jm u ją c e g o z a r ó w n o i n s t y t u o w a n i e d u c h o w n e g o , j a k i u d z ie le n ie m u ś w ię c e ń , s ło w a m i „ o r d in a r e , o r d in a tio ” o k r e ś la się n ie k ie d y s a m o i n s t y t u o w a n i e d u ­ c h o w n e g o a lb o a k t y d o k o n a n e p r z e d e w s z y s tk im n a m o c y i n s t y - tu o w a n i a . P r z y k ł a d t a k i s p o ty k a m y w k a n . 20 S o b o ru C h a lc e d o ń - s k ie g o z r. 451. W k a n o n i e ty m b o w ie m d u c h o w n y c h u s ta n o w io ­ n y c h (c o n s titu t i) w p o s z c z e g ó ln y c h K o ś c io ła c h z a b r o n io n o o r d y ­ n o w a ć (o r d in a r i) w K o ś c io ła c h d r u g ie j d ie c e z ji. P rz y to c z o n y m z a ­ k a z e m n ie o b ję to j e d n a k ty c h d u c h o w n y c h , k tó r z y u t r a c i l i w ł a s n e d i e c e z j e 14°. Z a k a z w ię c d o ty c z y p r z e d e w s z y s tk im u s t a n a w i a n i a c z y li in s t y tu o w a n ia d u c h o w n y c h ju ż w y ś w ię c o n y c h d la i n n y c h K o śc io łó w . C h o d z i p r z e to p r e la c ję : d u c h o w n y — je g o K o ś c ió ł w ła s n y , a n ie o r e la c ję : d u c h o w n y — je g o ś w ię c e n ia . P o d o b n y p r z y k ł a d z n a jd u je m y w z a r z ą d z e n iu w y d a n y m p rze z: p a p ie ż a G r z e g o r z a I w r. 592. W d o k u m e n c ie ty m b o w ie m z a p o ­ m o c ą s p ó jn ik a ro z łą c z n e g o „ lu b (vel).” r o z r ó ż n io n o m ię d z y o r d y ­ n o w a n i e m (o r d in a tio n e ) c z y li in s t y tu o w a n ie m d u c h o w n y c h a ic h p r o m o c j ą ( p r o m o tio n e v e ). N a le ż y p r z y ty m z a z n a c z y ć , że w d e k r e c ie p a p ie s k im sło w o o r d y n o w a ć ( o rd in a r e ) o d n ie s io n o te ż d o w s z e lk ie g o r o d z a ju z a r z ą d z a n i a i d y s p o n o w a n ia , a w ię c d o a k t ó w o p a r ty c h p r z e d e w s z y s tk im o i n s t y tu o w a n ie . M ó w i się b o w ie m o- u d z i e le n iu b is k u p o w i z e z w o le n ia n a z a r z ą d z a n ie i d y s p o n o w a n ie c z y m k o l w i e k ( q u a e c u m q u e v is a f u e r i n t o r d i n a r e a t q u e d i s - p o n e r e ) w p o w ie r z o n e j m u d i e c e z j i 141. J a k w ia d o m o , m ia n o ś w ię c e ń w n a s z y m p r z y p a d k u d o ty c z y w y ­ łą c z n ie osób. T u ta j z a ś sło w o ordyruo-wać o d n o si się w y r a ź n i e d o w s z e lk ie g o z a r z ą d u i d y s p o n o w a n ia d o ty c z ą c e g o n ie ty lk o osób. N ie u le g a w ię c w ą tp liw o ś c i, że n ie o z n a c z a o n o lit u r g ic z n e g o a k tu .

139 D. L X X V c. 1 — te k s t P seu d o izy d . (847— 852) sp orząd zon y z kan.. 4 Sob. Nic. I z r. 325.

140 D. L X X I c. 4; por.: D. L X III c. 5 — kan. 8 S yn . P a ry s. III o d ­ p ra w io n eg o po r. 556; D. L X III c. 7 —• kan. 3 Sob. N ic. II z r. 787;. D. L X III c. 2 •— z akt Sob. K o n sta n ty n o p . V III z la t 869— 870; D_ L X III c. 3 •— z A n a sta zeg o B ib lio t. (t ok. r. 879) H ist. kośc.

,[15] K a p ła ń stw o w D ek rec ie G ra c ja n a 25-u d z ie le n ia ś w ię c e ń , c h o c ia ż — j a k w y n ik a z tr e ś c i d o k 25-u m e n t25-u — p o s ia d a n i e ic h z a k ła d a . Z r e s z tą p r z y m i o tn ik „ o r d y n o w a n y — o r d i n a t u s ” o z n a c z a n ie ty lk o u d z ie le n ie ś w ię c e ń , a le r ó w n ie ż b y w a r o z u m i a n y w z n a ­ c z e n iu in .k a r d y n o w a n ia d u c h o w n e g o d o ja k ie g o ś K o ś c io ła p a r t y ­ k u la r n e g o . Ś w ia d c z y o ty m f a k t z a s tą p ie n i a w n ie k tó r y c h k o d e k ­ s a c h i d a w n y c h w y d a n ia c h p r z y m i o tn ik a „ i n c a r d i n a t u s ” o k r e ś le ­ n ia m i: „ o r d i n a t u s ” , „ c a r d i n a t u s ” , „ o r d i n a t u s es c a r d i n a l i s ” , „ o r d i­ n a t u s e s v e l i n c a r d i n a t u s ” 142. R ó w n ie ż w in n y m d e k r e c ie w y d a n y m p r z e z te g o ż p a p ie ż a G r z e ­ g o r z a I w r. 593 s ło w e m o r d y n o w a n ie ( o r d in a tio ) o z n a c z o n o r a ­ c z e j s a m o in s t y tu o w a n ie d u c h o w n e g o , s ło w e m z a ś p r o m o c ja ( p ro - m o tio ) — u d z ie le n ie ś w ię c e ń . R ó ż n ic ę b o w ie m p o m ię d z y o r d y n o ­ w a n ie m a p r o m o c ją z a z n a c z o n o i t u t a j p r z y u ż y c iu s p ó jn ik a r o z ­ łą c z n e g o ,,lu b ( v e l) ” w sło w a c h : „ o r d i n a t i o n e p r o m o tio n e v e ” 143. T e n ż e s a m p a p ie ż w liś c ie n a p i s a n y m w r, 594 u s k a r ż a się, że b is k u p p e w n e j d ie c e z ji z o s ta ł o r d y n o w a n y b e z z a c h o w a n ia p o ­ r z ą d k u ( i n o r d i n a t e o r d i n a t u s ) , tj. b e z w ie d z y p a p ie ż a lu b je g o n u n c ju s z a . P a p ie ż s tw ie r d z a , że r o z s z e r z a tę o r d y n a c ję w t a k i sp o só b , j a k g d y b y w s p o m n ia n y b is k u p z o s ta ł p r z e z n ie g o o r d y n o w a n y , a le n ie m o ż e p r z e jś ć o b o ję tn ie w o b e c in n y c h w y ­ k r o c z e ń te g o ż b is k u p a , j a k n p . w o b e c te g o , że z o s ta ł o n w y b r a n y z a p ie n ią d z e i że b ę d ą c e k s k o m u n ik o w a n y o d p r a w ia ł M szę ś w .144 N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, że c h o d z i t u o s a m o n ie le g a ln e i n s t y t u o w a ­ n ie z a tw ie r d z o n e ju ż p o f a k c ie p r z e z p a p ie ż a . W te k s t a c h P s e u d o iz y d o r a (847— 852) m ia n e m o r d y n o w a ć i o r d y ­ n o w a n ie o z n a c z o n o z a r z ą d z a n ie , a w ię c a k t y o p a r t e p r z e d e w s z y ­ s tk im o in s t y tu o w a n ie z a r z ą d z a ją c e g o . Z a k a z a n o b o w ie m b is k u p o m u d a w a ć się do d ie c e z ji d r u g ie g o b is k u p a w c e lu d y s p o n o w a n ia je g o d ie c e z ją o ra z d y s p o n o w a n ia , o r d y n o w a n ia lu b s ą d z e n ia cze­ g o k o lw ie k , p o n ie w a ż j a k o r d y n o w a n ie , t a k i s ą d z e n ie i d y s p o n o ­ w a n ie in n y m i r z e c z a m i j e s t z a b r o n io n e . J e ś l i b o w ie m , j a k c z y ­ tamy-, b is k u p n ie m o ż e o r d y n o w a ć , w ż a d e n sp o só b n ie b ę d z ie m ó g ł i s ą d z ić 14S. S ło w e m o r d y n o w a ć o z n a c z o n o w ię c w s z e lk ie g o r o d z a ju ząrzą-- d z e n ie . W y n ik a to ze s tw ie r d z e n ia , iż s ą d z e n ie j e s t u z a le ż n io n e od o r d y n o w a n ia , j a k i z te g o , że o r d y n o w a n ie o d n ie s io n o do „ c z e ­ g o k o lw ie k ” . G d y b y b o w ie m u p r a w n i e n i e d o s ą d z e n ia z a le ż a ło od o r d y n o w a n ia p o ję te g o w z n a c z e n iu u d z ie la n ia ś w ię c e ń , to b is k u p

142 C. VII q. 1 c. 42 — pap. G rzegorz I w r. 592; zob. n otę F ried b . do sło w a in ca rd in a tu s teg o kanonu; por. D. L X X I c. 5 i C. X X I q. 1 c. 6.

143 C. X X I q. 1 c. 5. 144 D. L X III c. 24. 145 C. IX q. 2 c. 3.