1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI
...
"
• » * • • • •*"
I./l. Relacja
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora --- I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora — II. Materiały uzupełniające relację Jc/ . t •»
III./l. Materiały dotyczące rodziny r e la to r a ---<
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r . ---
III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) —__
III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 __—
III./5. Inne ...--- IV. Korespondencja
/!) ...L ...3 , . . h. .
V. Nazwiskowe karty informacyjne , A A
VI. Fotografie
2
I
3
1
GENCZA IZYDOR p s ."Junak" T C ZE W ZJ
B K
i) Z inictywy I.Genezy i Pawła Wyc z y ń s k i e g o w ma j u 194ir. podjęto oddolną, inicjatywę założenia ZJ w Starogardzie Gdańskim. W p o c z ą t k a c h lipca i94ir. w Zelgoszczy odbyło się spotkanie założycielskie w składzie: I.Geneza ("Junak"), P.Wyczyński
( " W r zos"), Zygmunt Bączkowski (kierownictwo) oraz A lb i n Ossowski i Zygmunt G r o c h o c k i , Do organizacji przyjęto też k ob i e t y Helenę Lange i Felicję Szy- k ó w n ę , a także M i e c z y sł aw a Brodnickiego, (juniora)
i J a n a W a ł a s z e w s k i e g o . C e le m starogardzkiego ZJ była działalność samopomocowa, m i l itarne i a d m i nistracyjne osłabienie pozycji okupanta i akcja
"N ", ochrona m a ją t k u narodowego i kultury, p r z y gotowywanie oddziałów bojowych. G ł ó w n y m p u n k t e m k on t ak to wy m k i er ow a ł a H.Lange, k t ór a jednocześnie zaczęła organizować oddziały kobiece i tajne n a u czanie. Od p a ź d z iernika i941r. zaczęto przyjmować do organizacji także osoby posiadające własne rodziny w b r e w d o ty ch c za so wy m zwyczajom. P r z y s t ą p i li wówczas do organizacji: M a r i a n Noga, Z i ó ł k o w ska, Brodnicki (senior), Józef Jaroszewski, Zofia Grochocka, An n a Hodzyńska, Jadw i g a Grocliocka, Stopa, M i ch a l a k ("Muszla"), k s . Gutmann.
Ares z t o w a n i a i akcja g e r m a n i z a c y j n a zahamowały pracę w Starogardzie. Część członków ZJ
M Gr ■'9 4 c . d . n .
4
<<
c . d .
GENCZA IZYDOR ps."Junak" T C Z E W ZJ
Z .B ą c z k o w s k i , A.Ossowski i Borkowski - u ci e k ł a do W a r s z a w y i w st ąp i ł a do AK. T a m dopiero realizowali
przysyłał z AK do I.Genezy odpowiednie dyrektywy, i 3 . I .i 9 4 3 r . starogardzki ZJ podporządkował się Pom. O k r . AK. Podczas rozmów sca l e n i o w y c h ZJ
Brodnicki (senior) i Ziółkowski, natomiast AK Brunon Mi ą s k o w s k i .
2) Geneza, w c ielony do armii niemieckiej, założył na terenie Rzeszy komórkę Z J .
B .C h r z a n o w s k i , D z i ałalność ZJ-NSZ, [w:] W ał ka
p ro g r a m szkolenia wojskowego. Z.Bączkowski
reprezentował i : I .Geneza M.Noga, H.Lange
5
Nazwisko i imie: GENCZA IZYDOR BIOGRAM:
Geneza Izydor, p s . "Junak" by/ jednym z twórców (obok Paw/a Wyczyńskiego, Zygmunta
Bączkowskiego, Albina Ossowskiego) i k o m e n d a n t e m konspiracyjnej organizacji młodzieżowej
"Jaszczurka", powołanej 29 czerwca 1941 r.
"Jaszczurka" liczyła Zacznie około 300 członków.
Była organizacja samodzielna programowo i
ideologicznie, nie p odporządkowana żadnej innej w kraju, lecz k o n t a ktującą sie z innymi
organizacjami ruchu oporu, n p . w Starogardzie przez Mar i a n a N o g ę . Celem jej było prowadzenie działalności propagandowej, wywiadowczej,
sabotażowej, tajnego nauczania, przygotowanie obrony, udzielanie pomocy jeńcom i więźniom, w d o w o m po poległych i zamordo w a n y c h Polakach,
itp. Hasło organizacji brzmiało: "Idziemy tam, gdzie świeci szubienica, a zginiemy, by inni mogli żyć". Podpor z ą d k o w a ł sie Armii Krajowe i w
1943 r. — — .---
4 października 1981 r. o dsłonięto i
poświecono w Zelgoszczy głaz pamiatkowy, który jest w y r a z e m hołdu dla J a s z c z u r k o w c ó w .
[Fotografia barwna oraz jej r e produkcja czarno-biała]
(Oświadczenie Jana Szalewskiego dokumentujące przynależność do AK Pawła W y c z y ń s k i e g o - teczka nr M-358/970)
(Milewski J.: Paweł Wyczyński - jeden z n a j w y b itniejszych przedstawicieli Polonii w
Kanadzie o k o c i e w s k i m rodowodzie. [Maszynopis] - w teczce Pawła W y c z y ń s k i e g o - nr M-358/970, s.
3-4)
(Szwoch R . : Słowo o 50-tej rocznicy konspiracyjnej organizacji "Jaszczurka"
wygło s z o n e na uroczystej sesji Rady Miejskiej w S tarogardzie G d a ń s k i m dnia 9 lipca 1991 roku w z wiązku z nad a n i e m Prof. Pawłowi W y c z y ń s k i e m u tytułu Honor o w e g o Obywatela M i asta Starogardu Gdańskiego. Starogard Gd., 1991 - w teczce Pawła W y c z y ń s k i e g o - nr M-358-970)
(Szwoch R . : W 50-lecie konspiracyjnej
"Jaszczurki". Dziennik Bałtycki, 1991 nr 148 - w teczce Pawła W y c z y ń s k i e g o - nr M-358/970)
(Fotografia - /reprodukcja/ - w teczce Pawła W y c z y ń s k i e g o - nr M-358-970)
6
7
8
9
10
11
12
F U N D A C J A
A R C H I W U M P O M O R S K I E A R M I I K R A J O W E J
BIURO FUNDACJI • 87-1 00 TORUŃ • UL. WIELKIE GARBARY 2 • TEL./FAX (0-56)65-22-186
KONTO: WIELKOPOLSKI BANK KREDYTOWY II ODDZIAŁ W TORUNIU NR 10901506 -4675-128-00-0
o o
-uń £000-01-15
Pan
I z y d o r 3 e 11c z ■;
60-0-58 <3dańsk-Howy Po:
Fundacja A r c h i w u m Pomorskie Armii Krajowej w Toruniu uprzejmie prosi o przesłanie na nasz adres relacji o Pana d z i a ł a 1 n o ś o i k o n s p i r a o y j n e j ,
Będziemy bardzo zobowiązani za spełnienie naszej prośby- b o wiem jako twórca i komendant konspiracyjnej organizacji młodzieżowej p n , “Jaszczurka" a także żołnierz AK był Pan świadkiem wielu faktów h i s t o r y c z n y c h i s ą d z ę , że n i e p o w e t o w a n a stratą dla historii byłoby ich przemi 1 ozenie , -Jestem pewna, że rozumie Pan nasze intencje i wyjdzie naprzeć iw n a s z y m oczekiwaniom. P o zwalam więc sobie w z ałączeniu przesłać schemat relacji i także informację o działalności i wydawni c t w a c h Fundacj i,
Z n a d z i e j ą n a w a p 6 ł p r a c ę i -ą czę sej pozdrowienia i w y r a z y - s z a c ’
Z p o w a ż a n i e m
mg r S 1 1 a S k e r s k a
d o k u m e n t a 1 i stka Fundacji A r c h i w u m Pomorskie A K w Toruniu
13
14
15
16
17
18
19
20
2 0 . G e n ez a I z y d o r - " J u n a k " , u r . 1 C . 0 5 . 'l 9 i 9 r . w Z e l g o s z c z y w r o d z i n i e
z ju m , w s p ó ł o r g a n i z a t o r J a s z c z u r k i w Z e l g o s z c z y 2 9 . 0 6 . 1 9 ^ 1 ^ W l a t a c h 19^*1-19^3 w k ie r o w n ic tw ie ! t e j O r g a n i z a c j i n a z l e n l s t a r o g a r d z k i e j . W 1 9 ^ 'łr . p rz y m u s z o n y d o s ł u ż b y -r V .> fc ra a c h c ie . Po w o j
n i e u k o ń c z y ł s t u d i a w y ż sz e n a P o l i t e c h n i c e ^cŁft4r:3.U ^f|z t y t u ł e m i n ż y n i e r a . W 19** 7 r z a w a r ł z w i j z e k m a ł ż e ń s k i w L u b ic h o w i e . O b e c n ie z a m i e s z k u j e w C dańsku-K ow ya P o r c i ': . V/ r o k u d o k o n a ł i n s k r y p c j i w p a m i ę t n i k Z .B ą c z k o w s k ie g o .
d ro b n e g o r o l n i k a P a w ła i F r a n c i s z k i z d . L i t k o y / s k l e j , u c z e ń g im n a -*
