1. Czym zajmuje się ekonomia rozwoju?

(1)

EKONOMIA ROZWOJU Wykład 1

(2)

Plan wykładu

1. Czym zajmuje się ekonomia rozwoju?

2. Definicja rozwoju

3. Miary rozwoju

(3)

Najbogatsze i najbiedniejsze kraje

świata (2018), PKB per capita (PPP)

(4)

PKB per capita 1500-1950

„wielka dywergencja”

(5)

Gospodarcze „cudy” i „katastrofy”

(6)

200 lat postępu

(7)

“Tradycyjna” ekonomia

• Efektywna alokacja rzadkich zasobów

• Powiększanie dostępnych zasobów w czasie

• Poszerzanie dostępności produktów i usług (ilość i jakość)

• Założenie o doskonałości rynków

• Suwerenność decyzyjna konsumentów i producentów

• Automatyczne dostosowanie cen

• Decyzje podejmowane na bazie kryterium maksymalizacji zysku i użyteczności

• Założenie o racjonalności jednostek

• Jednostka w centrum uwagi

• Zorientowanie na aspekty materialne

• Równowaga (na rynku pracy, pieniądza, dóbr etc.)

(8)

Ekonomia polityczna

“Economists must not only know their economic models, but also understand politics, interests, conflicts, passions - the essence of collective life” - Alejandro Foxley, Chilean Minister of Finance

• W czasach A. Smitha po prostu „ekonomia”

• Analizuje zjawiska ekonomiczne jako nierozerwalnie związane z polityką

• Interakcja procesów politycznych i ekonomicznych w społeczeństwie

• W jaki sposób polityka determinuje wybory ekonomiczne i wpływa na alokację rzadkich zasobów

• Znaczenie „władzy” politycznej w procesach gospodarczych

(9)

Ekonomia rozwoju

(Development Economics)

• Powstała w latach 40. XX w.

• Zajmuje się głównie krajami rozwijającymi się

• Różnice w rozwoju na tyle duże, że nie można ich wyjaśnić wyposażeniem w czynniki produkcji,

technologią czy wydajnością

• Dlatego wychodzi poza mechanizmy stricte

ekonomiczne (geograficzne, instytucjonalne, kulturowe, społeczne, religijne, ekologiczne, polityczne)

• Musi radzić sobie ze specyficznymi uwarunkowaniami

krajów rozwijających się

(10)

Ekonomia rozwoju

(Development Economics)

• Duża rola polityki (np. dekolonizacja, reżimy polityczne, nation-building) i zmiennych społecznych (np. wojna

domowa, konflikty etniczne czy religijne)

• Maksymalizacja zysku, użyteczność i jednostka vs.

maksymalizacja korzyści kolektywnych (grupa etniczna, klan, rodzina)

• Eklektyzm, tj. uwzględnienie w modelach i koncepcjach ekonomicznych szeregu aspektów społecznych,

politycznych itd.

(11)

Specyficzne uwarunkowania

• Dualna struktura gospodarki (sektor tradycyjny, dominujący i nowoczesny)

• Duży udział gospodarki nieformalnej

• Dominacja firm państwowych (i rodzinnych)

• Niższa elastyczność popytu i podaży

• Mała substytucyjność czynników produkcji

• Asymetria informacyjna i niepełna informacja

• Rynki w nierównowadze

• „Nieprzeszczepialność” wielu modeli ekonomicznych

• Nieadekwatność niektórych kategorii ekonomicznych (bezrobocie)

• Brak możliwości realizowania korzyści skali (płytkie, małe rynki)

(12)

$2.19 bln vs. $524 mld

Problem skali: Afryka a Polska

(13)

Afryka a Polska

• Polska gospodarka stanowi 37% PKB wytwarzanego w całym regionie Afryki

Subsaharyjskiej,

• … jest większa niż zsumowane PKB 43

gospodarek afrykańskich (z pominięciem największych – RPA, Nigerii, Angoli, Sudanu i Etiopii).

• … jest podobnej wielkości co łączne PKB 4 z 5

największych gospodarek w regionie, z pominięciem RPA (tj. Nigeria, Angola, Sudan i Etiopia).

(14)

Afryka a Dolny Śląsk

• Województwo

Dolnośląskie wytwarza większy PKB niż 17

najmniejszych

gospodarek Afryki Subsaharyjskiej po zsumowaniu.

• … ma prawie takie

samo PKB jak Ghana, o 10 mld USD większe niż cała

Demokratyczna

Republika Konga – kraj wielkością

odpowiadający Europie Zachodniej oraz prawie dwukrotnie więcej niż Uganda czy Zambia)

(15)

• Wrocław wytwarza PKB na poziomie 10 najmniejszych

gospodarek Afryki Subsaharyjskiej (łącznie).

• … ma PKB wyższe niż m.in. Mali,

Rwanda, ale także Namibia czy

Burkina Faso.

• Jeśli zestawić Wrocław z

gospodarkami afrykańskimi, to

plasuje się on na 23 miejscu, zaraz po Zimbabwe, za to przed Namibią.

Afryka a Wrocław

(16)

Pytania, które stawia ER

• Dlaczego jedne kraje są bogate a inne biedne?

• Czym jest rozwój?

• Jakie są siły napędowe wzrostu i rozwoju?

• Czego kraje rozwijające się mogą nauczyć się z historii krajów wysoko rozwiniętych?

• Czy warunki wyjściowe mają znaczenie (jeśli tak to jakie?)

• Jaka jest rola instytucji w rozwoju gospodarczym?

• Jakie są mechanizmy powstawania ubóstwa i nierówności?

• Jaką rolę w procesie rozwoju odgrywa demografia?

• Jaką rolę odgrywa oświata i zdrowie?

(17)

Definicja rozwoju

• Wzrost gospodarczy

• Redystrybucja ze wzrostem

• Zmiany strukturalne i jakościowe

• Możliwości i swoboda wyboru

• Rozwój a szczęście

(18)

Rozwój w okresie powojennym

• Rozwój = wzrost gospodarczy

• „Koronacja” PKB

• Wzrost produkcji, zwiększanie zdolności produkcyjnych gospodarki

• Wzrost produktywności (wydajności)

• Inwestycje kapitałowe, infrastrukturalne („fetyszyzacja” kapitału)

• Szybka industrializacja (kosztem innych sektorów, np. teoria Big Push)

• Teoria skapywania

• Nadrzędna rola państwa w procesach rozwojowych

• Ubóstwo, bezrobocie, nierówności… drugorzędne znaczenie

(19)

(20)

Redystrybucja ze wzrostem

• Lata 70. i później

• Złota era w krajach rozwijających się (wzrost PKB), lecz problemy pozostają (ubóstwo, bezrobocie itd.)

• „Detronizacja” PKB

• Teoria skapywania jednak nie działa?

• Nowa definicja rozwoju: ograniczanie ubóstwa, walka z bezrobociem, zmniejszanie nierówności

• Rozwój jest procesem wielopoziomowym,

wywołującym zmiany strukturalne (a nie tylko ilościowe):

• Instytucje,

• Gospodarka,

• Polityka,

• Społeczeństwo.

(21)

Rozwój

• “Poprawa standardów cywilizacyjnych i bytowych” (Piasecki 2003)

• Charakter jakościowy

• Zmiany instytucjonalne

• Zmiany strukturalne

• Wzrost, rozwój, wzrost pozorny (socrealizm)

• W procesie rozwoju kształtują się warunki do osiągania wzrostu gospodarczego w przyszłości

• Pytania… (ekologia, zmiany ustrojowe, wolności

obywatelskie itd.)

(22)

Rozwój wg Amartya Sen

• Rozwój jako materialna rzeczywistość i stan umysłu

• Dochód i majątek są jedynie środkiem do celu

• Nadrzędnym celem rozwoju jest poszerzanie wolności

• Wartością jest nie to „co mamy”, ale ”co możemy zrobić”

• Swoboda podejmowania decyzji zgodnie z własnymi przekonaniami i preferencjami

• Rozwój to pokonywanie barier: ubóstwa, ograniczonych możliwości ekonomicznych, systemu represji państwa, nietolerancji,

nadmiernej ingerencji państwa, tyranii władzy

(23)

Rozwój a szczęście

• Rozwój jest traktowany jakby był domeną krajów biednych

• Rozwój powinien wychodzić poza kategorię dochodu i dostarczania przez państwo dóbr publicznych

• Narracja „post-scarcity” (kiedy rzadkość dóbr przestaje być barierą)

• Stan umysłu i emocje

• Spadek szczęścia - gorsze warunki czy większe oczekiwania?

• ... ale również coraz częściej cel polityki gospodarczej

• Gross National Happinness (Bhutan), np. recytowanie modlitw, pamiętanie o karmie, konsumpcja alkoholu

• Ministerstwo ds. Szczęścia (ZEA)

(24)

Miary rozwoju

• PKB per capita

• HDI

• Wskaźniki szczęścia

(25)

Source: Jan Cipur, Poland had the biggest GDP per capita growth in the OECD and in Europe Obserwator Finansowy, 15.05.2017

(26)

§ Życie to coś więcej niż „wyrażona w pieniądzu wartość produkcji dóbr i usług”

§ Nierówności dochodowe i majątkowe

§ Koszty zewnętrzne (np. zanieczyszczenie powietrza)

§ Czas wolny (Dania vs. Korea Płd.)

§ Siła nabywcza (Norwegia vs. Liberia)

§ Tsunami a wzrost PKB

§ Antydobra i problem określenia użyteczności

§ Pomija prace domowe (problem „marry your cook”)

§ Zastany majątek (patrz ZSRR), PKB to tylko wymiar pieniężny

PKB per capita: wady

(27)

Liczba godzin pracy w roku

(OECD, 2019)

(28)

Liczba godzin pracy w roku

(1950-2014)

(29)

W obronie PKB

(30)

Human Development Index (HDI)

(31)

HDI ranking: liderzy

(32)

HDI kontrowersje 1/2

(33)

HDI kontrowersje 2/2

• Równe wagi (33,33%)

• Arbitralność wag i zmiennych

• Doskonała substytucyjność zmiennych

• Skala od 0 do 1 (max!)

• Ilość a jakość (liczba lat w szkole a wykształcenie)

• Wolność słowa i prawa obywatelskie

• Praktyki dyskryminacyjne (np. prawa kobiet)

• Samobójstwa, rozwody, depresja, niektóre patologie (narkomania)

(34)

Mierzenie szczęścia

• Poziom szczęścia (użyteczności) jest (przeciętnie) skorelowany z poziomem dochodu (założenie

ekonomii neoklasycznej)

• „The more is better than less”?

Paradoks Easterlina:

• W ramach jednego społeczeństwa bogaci są przeciętnie szczęśliwsi niż biedni

• ALE, w porównaniach międzynarodowych bogate kraje nie są znacząco szczęśliwsze od biednych (a przynajmniej nie tak jakby sugerowała różnica w dochodzie)

• W miarę bogacenia się ludzie nie stają się automatycznie szczęśliwsi (+pieniądze dają

szczęście tylko ubogim); Deaton (2008) – 70K USD

(35)

The World Happiness Report

1. PKB per capita

2. Wsparcie społeczne

”If you were in trouble, do you have relatives or friends you can count on to help you whenever you need them, or not?”

1. Oczekiwana długość życia („w zdrowiu”) 2. Swoboda dokonywania wyborów życiowych

“Are you satisfied or dissatisfied with your freedom to choose what you do with your life?”

1. Hojność w społeczeństwie

“Have you donated money to a charity in the past month?”

1. Percepcja korupcji

„“Is corruption widespread throughout the government (and business) or not?”

(36)

The World Happiness Report: wyniki

(37)