Przegląd Geologiczny, vol. 49, nr 8, 2001
Geodynamika i neotektonika polskich Karpat zewnętrznych
Witold Zuchiewicz*
Geodynamics and neotectonics of the Polish Outer Carpathians (southern Poland). Prz. Geol., 49: 710-716.
S u m m a r y . The Polish Outer Carpathians represent a fold-and-thrust belt, composed o f a stack o f nappes that were finally emplaced during the m iddle-late Miocene times. The neotectonic (Pliocene-Quaternary) activity o f this area is evidenced by: deformed ero- sional surfaces o f Pliocene and early Quaternary age, upwarped/downwarped/tilted strath and complex-response Quaternary ter
races, drainage pattern changes, diversified rates o f fluvial downcutting in different units during the same time-span, increased accumulation in subsiding intramontane basins and in the westernmost part o f the Carpathian Foredeep, fe w examples o f Late Quater
nary faulting offluvial and slope sediments, young jointing within Pliocene molasses in intramontane basins and those o f early Qua
ternary age in the Carpathian foredeep, as well as by historical records o f minor seismicity, usually confined to the Pieniny Klippen Belt and some oblique-slip faults that cut the inner parts o f the Outer Carpathians, o f magnitudes not exceeding 5.0 on the Richter scale. The zones showing tendencies to Recent uplift tend to be aligned subparallel to frontal thrusts o f individual nappes and larger slices, suggesting the presence ofPlio-Q uaternary horizontal stresses in the flysch nappes. En echelon arrangement o f theses zones, however, slightly different in the western and eastern parts o f the study area appears to indicate young sinistral motions along the Kraków-Lubliniec fa u lt in the substratum o f the overthrust nappes.
Key words: geodynamics, neotectonics, morphometric methods, Pliocene, Quaternary, Outer Carpathians
Opracowanie podsumowuje wyniki badań nad młody
mi (plioceńsko-czwartorzędowymi) ruchami neotekto- nicznymi w polskim segmencie polskich Karpat zewnętrznych (ryc. 1, 2). Pojęcie „etapu neotektoniczne- go” jest tutaj traktowane zgodnie z definicją §engöra i in.
(1985) jako „okres czasu, który upłynął od momentu ostat
niej wielkoskalowej przebudowy tektonicznej danego obszaru”.
*
Polskie Karpaty zewnętrzne są przykładem pasma fałdowo-nasuwczego, zbudowanego z wielu nasuniętych na siebie płaszczowin o wergencji głównie północnej. Pod nasuniętymi płaszczowinami Karpat zewnętrznych znaj
dują się utwory platformy europejskiej wieku pre- kambr-mezozoik, przykryte niezgodnie przez molasy mioceńskie (Oszczypko i in., 1989). Platforma europejska dzieli się na badanym obszarze na blok górnośląski na zachodzie oraz blok małopolski na wschodzie, rozdzielone przez strefę uskokową Kraków-Lubliniec, wykazującą ruchy przesuwcze od paleozoiku po czwartorzęd (Żaba, 1999).
Główne elementy strukturalne Karpat zewnętrznych zostały uformowane w trzeciorzędzie, kiedy to badany obszar był pryzmą akrecyjną związaną ze skierowaną ku południowi subdukcją platformy europejskiej pod blok ALCAPA (Tomek & Hall, 1993; Oszczypko, 1998; Fodor i in., 1999). Synsedymentacyjne skracanie orogenu miało miejsce począwszy od eocenu w wewnętrznej części płasz- czowiny magurskiej po baden-sarmat wjednostce zgłobic- kiej (Oszczypko, 1998; Swierczewska & Tokarski, 1998;
Zoetemeijer i in., 1999 i literatura tam cytowana). Ostatni etap ruchów nasuwczych czoła Karpat zewnętrznych zaznaczył się przypuszczalnie jeszcze po pannonie (Wój
cik i in., 1999). Współczesne ruchy nasuwcze wywołujące lokalne wypiętrzenie udokumentowano — jak dotychczas
*Instytut Nauk Geologicznych UJ, ul. Oleandry 2A, 30-063 Kraków; e-mail: witold@ing.uj.edu.pl
— jedynie w najbardziej zachodnim, czeskim segmencie zapadliska przedkarpackiego (por. Leichmann & Hejl,
1996).
Przesłanki strukturalne
Subdukcja płyty eurazjatyckiej pod ALCAPĘ wywołała synsedymentacyjne ruchy fałdowe i nasuwcze o wergencji NW do NNW (Decker i in., 1999). Etap ten został zastąpiony przez wielkoskalową prawoskrętną rota
cję regionalnego pola naprężeń (Aleksandrowski, 1985;
Decker & Peresson, 1996), względnie lewoskrętnąrotację Karpat Zachodnich (Märton i in., 1999), stowarzyszone z nasunięciami pozasekwencyjnymi o wergencji NE i powstaniem uskoków przesuwczych o rozciągłości równo
ległej do osi fałdów regionalnych (Decker i in., 1999).
Wiek poszczególnych etapów deformacji jest przedmiotem wielu kontrowersji. Według cytowanych autorów, różno- osiowe skrócenie w całych polskich Karpatach zewnętrz
nych dokonało się w dwóch etapach: dzięki paleoceńsko-wczesnomioceńskiemu nasuwaniu sekwen
cyjnemu ku N i NNW, a następnie wczesno-późnomioce- ńskiemu nasuwaniu pozasekwencyjnemu skierowanemu kuN E (Decker i in., 1999).
Postorogeniczny kolaps w późnym miocenie spowodo
wał powstanie wielu zespołów uskoków normalnych (Dec
ker i in., 1997; Cieszkowski i in., 1998; Zuchiewicz i in., 2000). Niektóre z nich zostały uaktywnione ponownie w pliocenie i czwartorzędzie. Dobrym przykładem jest tutaj Kotlina Orawsko-Nowotarska, ograniczona od północy i południa przez równoleżnikowe uskoki normalne o kilku
setmetrowych zrzutach. Uskoki te powstały w późnym miocenie (Pomianowski, 1995), a niektóre z nich ujaw
niały aktywność w całym pliocenie i czwartorzędzie (Nie
dzielski, 1971; Birkenmajer, 1978; Baumgart-Kotarba, 1991-1992; Tokarski & Zuchiewicz, 1998), nie wyłączając holocenu (Baumgart-Kotarba, 1996, 2000). Czwartorzędo
we uskoki normalne opisywano także z NW obramowania Kotliny Sądeckiej (Tokarski, 1978), Beskidu Żywieckiego (Wójcik, 1989) oraz Dołów Jasielsko-Sanockich (Starkel,
Ryc. 1. Podział fizjograficzny Karpat polskich i ich przedpola (wg Starkla, 1991)
KON — Kotlina Orawsko-Nowotarska, KS — Kotlina Sądecka, PPS — pieniński pas skałkowy
Fig. 1. Geomorphological subdivision o f the Polish Carpathians and their foreland (based on Starkel, 1991) KON — Orawa-Nowy Targ Basin, KS — Nowy Sącz Basin, PPS — Pieniny Klippen Belt
1976; Gerlach i in., 1985; Zuchiewicz, 1987; Wójcik, 1999).
Można zatem sądzić, że po zakończeniu trzeciorzędo
wej subdukcji i kolizji rozwój strukturalny polskich Karpat zewnętrznych dokonywał się głównie w reżimie ekstensyj- nym. W obrębie kotlin śródgórskich ekstensja ta prze
trwała do późnego czwartorzędu (por. dyskusję w Zuchiewicz i in., 2000).
Przesłanki geomorfologiczne
Tradycyjne studia geomorfologiczne zmierzały do rekonstrukcji długoterminowego rozwoju rzeźby w opar
ciu o analizę deformacji powierzchni zrównania, zmian układu sieci dolinnej, deformacji teras rzecznych i zróżni
cowanej miąższości osadów czwartorzędowych w młodych basenach sedymentacyjnych.
Powierzchnie zrównania a ewolucja morfotektoniczna Karpat zewnętrznych w pliocenie i wczesnym
czwartorzędzie
Rozmiary wypiętrzenia środkowego segmentu pol
skich Karpat zewnętrznych w późnym neogenie i czwarto
rzędzie, oszacowane na podstawie rozmiarów rozcięcia trzech plioceńskich i jednej wczesnoczwartorzędowej powierzchni zrównania (Starkel, 1972), oceniano na 150-900 m (przeciętnie 300 m; por. Zuchiewicz, 1984,
1991). Niemniej jednak, ilość i wiek „powierzchni zrówna
nia” w Karpatach zewnętrznych są zagadnieniem nadal dyskusyjnym, a brak osadów korelatnych stawia pod zna
kiem zapytania przytaczany w literaturze przedmiotu wiek planacji, a zatem i rozcięcia poszczególnych poziomów.
Bardziej wiarygodne są wyniki analiz postorogenicznego wypiętrzenia izostatycznego (Oszczypko, 1996), obliczane na 1 km w Beskidach Zachodnich do 260-360 m na Pogó
rzu Karpackim dla ostatnich 10 mln lat; więcej wątpliwości budzą szacowane wartości denudacji, oparte na analizach stopnia diagenezy, ciekłych inkluzji i kompakcji utworów fliszowych (por. Kuśmierek, 1990; Kotulova i in., 1998;
Hurai i in., 2000; Oszczypko i in., 1993). Rzeczywistą oce
nę tempa wypiętrzania dadzą dopiero oznaczenia trakowe.
Ostatnie badania wskazują, że umiarkowane wartości anomalii grawimetrycznych Bouguera przemawiają na korzyść nieizostatycznych procesów odpowiedzialnych za młode wypiętrzenie, szacowane na 250 do 550 m (Zoete- meijer i in., 1999).
M orfologiczne przejawy czwartorzędowej aktywności tektonicznej
Morfologiczne przejawy aktywności tektonicznej w czwartorzędzie obejmują: zdeformowane profile podłużne cokołów skalnych teras skalno-osadowych głównych rzek polskich Karpat zewnętrznych (Starkel, 1972; Zuchiewicz, 1984, 1998a, b), niekompletne sekwencje aluwiów w nie
Przegląd Geologiczny, vol. 49, nr 8, 2001
Ryc. 2. Szkic strukturalny Karpat polskich (wg Żytki i in., 1989; Starkla, 1972 i Zuchiewicza, 1991, 1998a)
Fig. 2. Structural sketch o f the Polish Carpathians (based on Żytko i in., 1989; Starkel, 1972, and Zuchiewicz, 1991, 1998a)
których obszarach (Starkel, 1985), wypukłe profile stoków w obszarach elewowanych (Starkel, 1972), zmiany układu sieci rzecznej w strefach ukatywnianych uskoków (Ger
lach i in., 1985; Zuchiewicz, 1987), deformacje górno- plejstoceńskich osadów jeziornych w Dołach Jasiel
sko-Sanockich (Gerlach i in., 1985), czy też przejawy młodej subsydencji (wzmożona akumulacja aluwiów i osa
dów organogenicznych) w zapadliskach śródgórskich (Baumgart-Kotarba, 1991-1992; Zuchiewicz, 1984). W zachodnim i środkowym segmencie polskich Karpat zew-
Ryc. 3. Schemat klimatostratygraficzny teras czwartorzędowych w dolinie Dunajca (wg Zuchiewicza, 1998a, b): A — Beskid Sądecki, B — południowa część Beskidu Wyspowego, C — Kotlina Sądecka, D — Pogórze Ciężko- wickie, E — Pogórze Wiśnickie
Fig. 3. Climatostratigraphic subdivision of Quaternary terraces in the Dunajec river val
ley (after Zuchiewicz, 1998a): A — Beskid Sądecki Mts., B — southern part o f the Beskid Wyspowy Mts., C — Nowy Sącz Basin, D — Ciężkowice Foothills, E — Wiśnicz Foothills
Ryc. 4. Profil podłużny czwartorzędowych teras doliny Dunajca między Pieninami (A) a Pogórzem Ciężkowickim (B). Jednostki kli- matostratygraficzne: R — Różce, OT — otwockie, NA — narwi, N — nidy, S — sanu, O — odry, W — warty, V — wisły; b — strefy dyslokacyjne
Fig. 4. Longitudinal profile o f Quaternary terraces in the Dunajec River valley between Pieniny (A) and Ciężkowice Foothills (B). Cli- matostratigraphic units: R — Różce, OT — Otwock, NA — Narew, N — Nida, S — San, O — Odra, W — Warta, V — Vistulian; b — fault zones
Ryc. 5. Rozmiary rozcięcia erozyjnego cokołów skalnych czwar
torzędowych teras w dolinie Dunajca w różnych przekrojach cza
sowych (wg Zuchiewicza, 1991)
Fig. 5. Size o f erosional downcutting into Quaternary straths in the Dunajec River valley (based on Zuchiewicz, 1991)
nętrznych obecność silnie rozciętych erozyjnie struktur jest efektem wypiętrzania plioceńsko-czwartorzędowego (Starkel, 1972; Zuchiewicz 1995; Zuchiewicz i in., 2000), podczas gdy segment środkowo-wschodni ujawnia silne uwarunkowania litologiczno-odpornościowe.
Zbocza dolin głównych rzek polskich Karpat zewnętrz
nych zawierają 5-9 stopni teras czwartorzędowych (Zuchiewicz, 1984, 1998a, b), w większości skalno-osado- wych (ryc. 3). Terasy vistuliańskie i holoceńskie są forma
mi akumulacyjnymi, z wyjątkiem obszarów najsilniej elewowanych, gdzie dominują terasy skalne i skalno-osado- we (Starkel, 1972; Zuchiewicz, 1984, 1987). Analiza defor
macji profili podłużnych (ryc. 4) teras rzecznych sugeruje obecność wielu młodych elewacji i depresji o rozciągłości subrównoległej do orientacji głównych nasunięć i fałdów.
Maksymalne rozmiary czwartorzędowego wypiętrzania (do 150 m) stwierdzono w osi Beskidu Sądeckiego, rozciętego przez antecedentne przełomy Dunajca i Popradu (Starkel, 1972; Zuchiewicz, 1984, 1998a). Rozmiary i tempo rozci
nania cokołów teras skalno-osadowych tego samego wieku są różne w różnych jednostkach fizjograficznych (ryc. 5), co implikuje wpływ — oprócz czynnika klimatycznego — młodych, zróżnicowanych ruchów podnoszących (Zuchie- wicz, 1998a, b; Zuchiewicz i in., 2000). Epizody wzmożonego tempa rozcięcia erozyjnego cokołów teras miały miejsce w interwałach: 800-470 ka (0,15-0,21 mm/rok), 130-90 ka (0,18-0,40 mm/rok) oraz 15-0 ka (0,2-2,0 mm/rok; por. Zuchiewicz, 1991). Wartości mak
symalne notuje się w segmentach dolin rzecznych rozci
nających Beskid Sądecki, Bieszczady oraz północną krawędź Beskidu Niskiego (por. ryc. 2).
W skaźniki morfometryczne
Analiza wybranych wskaźników morfometrycznych rzeźby (spadki koryt rzecznych, wysokości względne, wska
źnik szerokości dna — wysokości zboczy doliny, wskaźnik bifurkacji, udział dolin 1 rzędu w obrębie sieci dolinnej zlewni, parametry fizjograficzne małych zlewni) pozwala na wnioskowanie o młodych tendencjach tektonicznych (Zuchiewicz, 1987, 1991, 1995), uzupełniając dane uzy
skane dzięki klasycznym badaniom geologiczno-geomor- fologicznym.
Mapy energii rzeźby wykazują wartości zmieniające się od 50-100 m w obszarze pogórskim do >500 m w obrębie Beskidu Sądeckiego (Zuchiewicz, 1995). Analiza taksono
miczna powiązań między strukturą a typami dolin, grzbie
tów i nisz osuwisk skalnych w zachodniej części Karpat zewnętrznych wskazuje na młody wiek rzeźby w obsza
rach niezależnych od budowy geologicznej podłoża (Jakub- ska, 1995).
Przegląd Geologiczny, vol. 49, nr 8, 2001
Ryc. 6. Strefy podnoszone neotektonicznie w polskich Karpatach zewnętrznych, wyzna
czone na podstawie anomalnie wysokich spadków koryt rzecznych (wg Zuchiewicza, 1998a)
Fig. 6. Zones o f neotectonic uplift in the Polish Outer Carpathians distinguished on the basis of abnormally high river-bed gra
dients (based on Zuchiewicz, 1998a)
Strefy anomalnie wysokich wartości spadków koryt rzecznych (ryc. 6) oraz obniżonych wartości wskaźnika szerokości dna — wysokości zboczy doliny (ryc. 7), suge
rujących tendencje wypiętrzające, układają się pod nie
wielkim kątem względem rozciągłości głównych nasunięć i złuskowanych fałdów Karpat zewnętrznych (Zuchiewicz, 1995, 1998a, b). Dodatkowo, liczba tych struktur wzrasta z zachodu na wschód. We wschodniej części Karpat zew
nętrznych niektóre z podnoszonych struktur wkraczają w obręb zapadliska przedkarpackiego, układając się kuliso- wo względem biegu brzeżnego nasunięcia Karpat, a subrównolegle do orientacji strefy Teisseyre’a-Tornquista.
Niewielka szerokość (15-25 km) i znaczna długość (100-250 km) omawianych struktur oraz ich prawie rów
noległe ułożenie względem rozciągłości nasunięć pozwo
liło na wysunięcie hipotezy (Zuchiewicz, 1995,1998a, b)o plio-czwartorzędowej roli naprężeń poziomych w obrębie płaszczowin karpackich.
W spółczesne pole naprężeń
Analiza struktur break-outs w otworach wiertniczych ujawnia dwupiętrowy układ współczesnego pola naprę
żeń w obrębie Karpat polskich (Jarosiński, 1998, 1999).
Pod nasuniętymi płaszczowinami fliszowymi osie maksy
malnej kompresji poziomej układają się radialnie iprosto- padle do rozciągłości orogenu, w obrębie płaszczowin natomiast przybierają one orientacjęNNE (ryc. 8). W uję
ciu Jarosińskiego (1999), głównym czynnikiem odpowie
dzialnym zaN N E orientację Shmax w obrębie płaszczowin karpackich oraz w skałach budujących masyw małopolski jest ruch ALCAPY ku N i NNE, natomiast NW orientacja Shmax w obrębie masywu górnośląskiego pod nasuniętymi Karpatami wynika głównie z nacisku (ridge-push) grzbie
tu śródatlantyckiego. Współczesne naprężenia tektonicz
ne w łuku karpackim warunkują także pole naprężeń w obrębie platformy wschodnioeuropejskiej do odległości ok. 700 km od czoła Karpat (Jarosiński, op. cit.).
Ryc. 7. Strefy podnoszone neotektonicznie w polskich Karpatach zewnętrznych, wyznaczone na podstawie anomalnie niskich warto
ści wskaźnika szerokości dna — wysokości zboczy doliny V f (wg Zuchiewicza, 1998a, b); V f = 2Vfw/[(Eld-Esc) + (Erd-Esc)], gdzie: Vfw — szerokość dna doliny, Eld, Erd i Esc — wysokości, odpowiednio, lewego i prawego zbocza oraz dna doliny
Fig. 7. Zones o f neotectonic uplift in the Polish Outer Carpathians distinguished on the basis o f abnormally low values o f the valley floor width-valley height ratio (based on Zuchiewicz, 1998a, b); V f= 2Vfw/[{Eld-Esc) + (Erd-Esc)], where: Vfw = the width o f the valley floor; Eld, Erd, Esc = the elevations o f the left and right valley divides, and the stream, repectively
Ryc. 8. Schemat pokazujący rozmieszczenie kierunków współczesnej kompresji poziomej w polskich Karpatach zewnętrznych, uzyskany dzięki analizie struktur break-outs (wg Jarosińskiego, 1998 oraz Zuchiewicza i in., 2000). Strzałki czerwone wskazują kierunki
Shm a x w podłożu nasuniętych płaszczowin; strzałki zielone reprezentują kierunki Shm a x
obrębie pokrywy fliszowej
Fig. 8. Orientation o f recent horizontal compression in the Polish Outer Carpathians obta
ined from break-out studies (based on Jarosiński, 1998, and Zuchiewicz i in., 2000). Red arrows indicate Shm a x in basement rocks beneath overthrust flysch nappes; green arrows represent Shm a x within the nappes
Prędkości współczesnych pionowych ruchów skorupy ziemskiej w polskich Karpatach zewnętrznych wynoszą od ok. 0 mm/rok w części zachodniej i środkowej do +1 mm/rok w części wschodniej (Wyrzykowski, 1985). Tem
po współczesnych ruchów poziomych w rejonie pieniń
skiego pasa skałkowego nie przekracza 0,5 mm/rok (Ząbek, i in. 1993). Pomiary GPS wskazują na NNE kieru
nek ruchów poziomych na całym badanym obszarze (Hefty, 1998).
Współczesna sejsmiczność koncentruje się wzdłuż południowego obramowania pienińskiego pasa skałkowego oraz wzdłuż niektórych uskoków przesuw- czych (Prochazkovä i in., 1978; Baumgart-Kotarba &
Hojny-Kołoś, 1998). Magnitudy wstrząsów nie przekra
czają 5 w skali Richtera, a najczęściej wynoszą 2,5-3,4 (Pagaczewski, 1972; Prochazkovä i in., 1978; Guterch, 1997). Analizy mechanizmu ogniska, aczkolwiek niejed
noznaczne, są dostępne jedynie dla wstrząsów z lat 1992 i 1993 w rejonie Krynicy. Głębokość hipocentrum nie prze
kraczała 5 km (Dębski i in., 1997), a mechanizm ogniska sugeruje albo reżim kompresyjny o ö zorientowanej NNW (Wiejacz, 1994), względnie przesuwczy (ö o przebiegu południkowym) oraz ekstensyjny (Dębski i in., 1997).
W nioski
Plioceńsko-czwartorzędowa mobilność tektoniczna polskich Karpat zewnętrznych była stosunkowo słaba i miała głównie charakter naskórkowy (thin-skinned).
Uskoki normalne powstawały na obramowaniu zapadlisk śródgórskich oraz w zachodniej części orogenu. Tempo podnoszenia poszczególnych struktur było zróżnicowane w czasie i przestrzeni, a jego rozmiary były największe w późnym pliocenie i wczesnym plejstocenie. Dedukowane z przesłanek geomorfologicznych strefy ruchów pod
wanych fałdów, co sugeruje postramianie czół nasunięć na skutek nacisków poziomych w obrębie płasz- czowin karpackich. Taką hipotezę zdają się potwierdzać wyniki analiz współczesnego pola naprężeń oraz wstępne wyniki powtarzanych kam
panii GPS. Kulisowy układ omawia
nych stref, nieco odmienny w zachodnim i wschodnim segmencie Karpat zewnętrznych, może także sugerować młode ruchy lewoprze- suwcze wzdłuż strefy uskokowej Kra- ków-Lubliniec. Teza ta wymaga jednak szczegółowego przetestowa
nia.
Literatura
A L EK SA N D R O W SK I P. 1985 — Interferen
ce fold structure o f the W estern Flysch C arpa
thians in Poland. Proc. R eports, X IIIth C ongress C arpatho-B alkan G eol. A ssoc., Cracow , Poland. G eol. Inst., P t.I: 159-162.
B A U M G A R T-K O T A R B A M . 1991-1992 — Rozwój geom orfologicz
ny K otliny O raw skiej w w arunkach ruchów neotektonicznych. Stud.
G eom orph. C arpatho-B alcan., 2 5 -2 6 : 3 -2 8 .
BA U M G A R T-K O TA RBA M. 1996 — O n o rigin and age o f the O raw a Basin, W est Carpathians. Stud. G eom orph. C arpatho-B alcan., 30:
101-116.
BA U M G A R T-K O TA RBA M. 2000 — Tectonique quaternaire de la depression d ’O rava (C arpates occidentales). G eom orphologie: relief, processus, environnem ent, 1: 6 1 -6 8 .
B A U M G A R T-K O T A R B A M . & H O JN Y -K O ŁO Ś M. 1998 — R elacja czw artorzędow ego zapadliska W róblów ki do neogeńskiego zapadliska oraw skiego w św ietle b adań geom orfologicznych i trzęsien ia ziem i z dnia 11 w rześn ia 1995 r. Spraw. Czynn. Pos. PAU, 61 (1997): 102-106.
B IR K E N M A JE R K. 1978 — N eogene to E arly P leistocene subsidence close to the Pieniny K lippen Belt, Polish Carpathians. Stud. G eom orph.
C arpatho-B alcan., 12: 17-28.
C IE SZ K O W SK I M., Z U C H IE W IC Z W. & SC H N A B EL W. 1998 — S edim entological and tectonic features o f the P oprad Sandstone M em ber, Eocene, M agura N appe: case study o f the K likuszow a quarry, O uter W est Carpathians, Poland. Bull. Pol. A cad. Sci., E arth Sci., 46 : 5 5 -7 4 .
D E C K E R K ., N E SC IE R U K P., R E IT E R F., R U B IN K IE W IC Z J., RY ŁK O W. & TO K A R SK I A . K. 1997 — H eteroaxial shortening, stri- ke-slip faulting and displacem ent transfer in th e P olish Carpathians.
Prz. G e o l.,4 5 : 1070-1071.
D E C K E R K. & P E R E SSO N R. 1996 — Tertiary kinem atics in the A lpine C a rp ath ian -P an n o n ian system : links betw een thrusting, tran s
form faulting an d crustal extension. [W :] G. W essely & W. Liebl (Eds.), O il and G as in A lpidic T hrustbelts and B asins o f C entral and E astern Europe. E A G E London, Spec. Publ., 5: 6 9 -7 7 .
D E C K E R K., TO K A R SK I A . K., JA N K O W SK I L., K O PC IO W SK I R., N E SC IE R U K P., RA U CH M ., R E IT E R F. & Ś W IER C ZE W SK A A.
1999 — S tructural developm ent o f Polish segm ent o f the O uter C arpa
thians (eastern part). [W :] K. D ecker i in. (Eds.), 5th C arpathian Tecto
nic W orkshop — P oprad — Szym bark, 5 -9 th June, 1999, K raków : 2 6 -2 9 .
D Ę B SK I W., G U T ER C H B., LEW A N D O W SK A H. & L A B A K P. 1997
— E arthquake sequences in the K rynica region, W estern C arpathians, 1992-1993. A cta G eophys. Pol., 45 : 2 5 5 -2 9 0 .
FO D O R L., CSO N TO S L., B A D A G., G Y Ö R FI I. & B E N K O V IC S L.
1999 — Tertiary tectonic evolution o f the P annonian B asin system and neighbouring orogens: a new synthesis o f palaeostress data. [W :] B.
Przegląd Geologiczny, vol. 49, nr 8, 2001
D urand, L. Jolivet, F. H orvath & M. Seranne (Eds.), The M editerrane
an B asins: T ertiary E xtension w ith in the A lpine O rogen. G eol. Soc.
London, Spec. Publs., 156: 2 9 5 -3 3 4 .
G E R L A C H T., K O SZ A R SK I L. & K O SZ A R SK I A. 1985 — Stop 23.
Ł ężan y -Ja b ło n ic a -N ie b y le c -K ra sn a -W ę g ló w k a . Selected problem s o f geom orphology and Q uaternary along th e D ukla P a ss-R zeszó w tra n sect. [W :] D. Popraw a (Ed.), G uide to E xcursion 5, X III Congress, Car- p atho-B alkan G eol. A ssoc., Cracow, P oland 1985. Geol. Inst., K raków : 9 6 -110.
G U T ER C H B. 1997 — W estern C arpathian seism ic events recorded in Poland. Prz. G eol., 45: 1075-1076.
H E FT Y J. 1998 — E stim ation o f site velocities from C E G R N GPS cam paigns referred to CE R G O P reference fram e. Publs. W arsaw Tech.
Univ., Inst. G eod. G eodetic A stron., 39: 6 7 -7 9 .
H U R A I V., ŚW IE R C Z E W SK A A ., M A R K O F., TO K A R SK I A. K. &
H R U SE C K Y I. 2000 — P aleofluid tem peratures and pressures in Ter
tiary accretionary prism o f th e W estern C arpathians. S lovak G eol.
M a g .,6 : 194-197.
JA K U B SK A O. 1995 — T ectonic features o f young structural re lie f o f the W estern Carpathians, South Poland. Folia Q uaternaria, 66:
123-130.
JA R O SIŃ SK I M. 1998 — C ontem porary stress field disto rtio n in the Polish p art o f th e W estern O uter C arpathians an d th eir basem ent.
T ectonophysics, 297: 9 1 -119.
JA R O SIŃ SK I M. 1999 — B adania w spółczesnych n aprężeń skorupy ziem skiej w głębokich otw orach w iertniczych w Polsce m etodą analizy struktur breakouts. Instr. M et. Bad. G eol., 56: 1-147.
K O T U LO V A J., B IR O Ń A. & SOTA K J. 1998 — O rganic and illi- te-sm ectite diagenesis o f the C entral C arpathians P aleogene bas. [W :]
im plications for therm al history. A bstracts, X V I C ongress, C arpatho-Bal- k an Geol. A ssoc., V ienna, A ug. 3 0 th -S e p t. 2nd, 1998, V ienna: 293.
K U ŚM IE R E K J. 1990 — Z arys geodynam iki centralnokarpackiego b asen u naftow ego. Pr. K om . G eol. K om itetu N auk Geol. PAN Oddz. w K rakow ie, 135: 1-85.
L E IC H M A N N J. & H E JL E. 1996 — Q uaternary tectonics at the eastern bo rd er o f the B ohem ian m assif: new outcrop evidence. Geol.
M ag., 133: 103-105.
M A RTO N E., T O K A R SK I A. K. & G alicia T. G roup. 1999 — N o r
th w ard m ig ratio n o f north A LCA PA boundary during Tertiary accretion o f th e O uter C arpathians — paleom agnetic approach. R om anian J.
Tect. Reg. Geol. 77, Suppl. 1: 22.
N IE D Z IE L SK I H., 1971. T ektoniczne pochodzenie w schodniej części K otliny N ow otarskiej. Rocz. Pol. Tow. G eol., 41: 3 9 7 -4 0 8 .
O SZC ZY PK O N. 1996 — M ioceńska dynam ika polskiej części zapa- d lisk ap rzed k arp ack ieg o . Prz. G eol., 44: 1007-1018.
O SZC ZY PK O N. 1998 — The W estern C arpathian Foredeep — d ev e
lopm ent o f th e foreland basin in front o f th e accretionary w edge an d its burial history (Poland). G eol. C arpath., 49: 4 1 5 -4 3 1 .
O SZC ZY PK O N ., TO M A Ś A. & Z U C H IE W IC Z W. 1993 — R ola kom pakcji w ocenie m obilności neotektonicznej pogórzy karpackich.
Prz. G eol., 41: 4 1 1-416.
O SZC ZY PK O N ., Z A JĄ C R ., G A R LIC K A I., M E N C IK E., D V O R A K J. & M A TEJO V SK A O. 1989 — G eological m ap o f th e substratum o f the Tertiary o f the Western Outer Carpathians and their foreland, 1:500 000.
[W:] D. Popraw a & J. N em cok (Eds.), G eological A tlas o f the W estern O uter C arpathians and th eir Foreland. Państw ow y Instytut G eologicz
ny, W arszaw a.
PA G A C ZEW SK I J. 1972 — C atalogue o f earthquakes in P oland in 1000-1970 years. M ater. Pr. Inst. G eofiz. PAN, 51: 3 -3 6 . PO M IA N O W SK I P. 1995 — B udow a depresji oraw skiej w św ietle analizy w ybranych m ateriałów geofizycznych. A nn. Soc. Geol. Pol., 64: 6 7 -8 0 .
PR O C H A ZK O V A D., B R O U C E K I., G U T ER C H B. &
L EW A N D O W SK A -M A R C IN IA K H. 1978 — M ap and list o f th e m axim um observed m acroseism ic intensities in C zechoslovakia and Poland. Publs. Inst. G eophys. Pol. A cad. Sci., B -3 (122): 1-75.
STA R K EL L. 1972 — K arpaty zew nętrzne. W: M. K lim aszew ski (red.), G eom orfologia Polski, T. 1. PW N , W arszaw a: 52-115.
STA R K EL L. 1976 — Z agadnienie m łodych ruchów tektonicznych w św ietle przeglądow ej m apy geom orfologicznej Polski. Mater. I Kraj.
Symp. „W spółczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziem skiej w P o l
sce”, T. II: 1 2 7 -133, W yd. Geol.
STARKEL L. 1985 — C ontroversial opinions on the role o f tectonic m ovem ents and clim atic changes in the Q uaternary evolution o f the Polish C arpathians. Stud. G eom orph. C arpatho-B alcan., 19: 4 5 -6 0 . STARKEL L. 1991 — R zeźba terenu. [W:] I. D ynow ska & M. M acie
jew sk i (red.), D orzecze górnej Wisły. C zęść I. PW N , W arsz aw a-K ra
ków: 4 2 -5 4 .
Ś W IE R C Z E W S K A A . & TO K A R SK I A . K. 1998 — D eform ation bands and the history o f folding in the M agura nappe, W estern O uter C arpathians (Poland). T ectonophysics, 297: 7 3 -9 0 .
§E N G Ö R C. M. A ., G Ö R Ü R N. & §A R O G L U F. 1985 — Strike-slip faulting and related b asin form ation in zones o f tectonic escape: Turkey as a case study. Spec. Publ. Soc. Econ. Paleont. M iner., 37: 2 2 7 -2 6 4 . TO K A R SK I A. K. 1978 — O czw artorzędow ym ciosie i u skoku w K otlinie Sądeckiej, Z achodnie K arpaty Z ew nętrzne. A nn. Soc. Geol.
Pol., 48: 5 0 9-516.
TO K A R SK I A. K. & Z U C H IE W IC Z W. 1998 — Popękane klasty w stożku D om ańskiego W ierchu: p rzyczynek do rekonstrukcji ew olucji pola n aprężeń w rejonie K otliny O raw skiej (K arpaty) podczas neogenu i czw artorzędu. Prz. G eol., 46: 6 2 -6 6 .
T O M E K C. & H A LL J. 1993 — S ubducted continental m argin im aged in the C arpathians o f C zechoslovakia. Geology, 21: 5 3 5-538.
W IE JA C Z P. 1994 — A n attem pt to determ ine tectonic stress p attern in Poland. A cta G eophys. Pol., 42: 169-176.
W Ó JC IK A . 1989 — System y teras rzecznych d o rzecza K oszaraw y w B eskidzie Ż yw ieckim i ich zw iązek z rucham i tektonicznym i. Stud.
G eom orph. C arpatho-B alcan., 22: 21 -4 5 .
W Ó JC IK A . 1999 — T ektoniczne d eform acje u tw orów glacjalnych i lim noglacjalnych K arpat (Pogórze D ynow skie). Pos. N auk. Państw.
Inst. G eol., 55: 113-115..
W Ó JC IK A ., SZY D ŁO A ., M A R C IN IEC P. & N E SC IE R U K P. 1999
— T he fo ld ed M iocene o f the A ndrychów region. Biul. Państw. Inst.
Geol., 387: 191-195.
W Y R ZY K O W SK I T. 1985 — M ap o f recent v ertical crustal m ove
m ents on th e territory o f Poland. Inst. G eod. K artogr., W arszaw a.
Z Ą B E K Z., B A R LIK M ., K N A P T., M A R G A Ń SK I S. & PACHUTA A. 1993 — C ontinuation o f geodynam ic investigations in the Pieniny K lippen Belt, Poland, from 1985 to 1990. A cta G eophys. Pol., 41:
131-150.
Z O E T E M E IJE R R., TO M E K C. & C L O E TIN G H S. 1999 — F lexural expression o f E uropean continental lithosphere under th e w estern outer C arpathians. T ectonics, 18: 843-861.
Z U C H IE W IC Z W. 1984 — The L ate N eo g en e -Q u atern ary tectonic m obility o f th e P olish W est C arpathians. A case study o f the D unajec drainage basin. A nn. Soc. Geol. Pol., 54: 133-189.
Z U C H IE W IC Z W. 1987 — E volution o f the eastern B eskid N iski Mts.
and m orphotectonics o f the Polish Carpathians. Z. N auk. A G H , G eolo
gia, 13: 3 -1 6 7 .
Z U C H IE W IC Z W. 1991 — O n different approaches to neotectonics: A Polish C arpathians exam ple. E pisodes, 14: 116-124.
Z U C H IE W IC Z W. 1995 — S elected aspects o f neotectonics o f the Polish C arpathians. Folia Q uaternaria, 66: 145-204.
Z U C H IE W IC Z W. 1998a — Q uaternary tectonics o f th e O uter W est C arpathians, Poland. Tectonophysics, 297: 121-132.
Z U C H IE W IC Z W. 1998b — Structural geom orphological studies in the Polish C arpathians. A review. Stud. G eom orph. C arpatho-B alcan., 32: 3 1 -4 5 .
Z U C H IE W IC Z W., TO K A R SK I A. K ., JA R O SIŃ SK I M. & M A RTO N E. 2000 — L ate M iocene to R ecent structural developm ent o f the Polish segm ent o f the O uter C arpathians in th e light o f structural, geo- m orphic, break-out and palaeom agnetic data. R eports on G eodesy, 53:
107-121.
Ż A B A J. 1999 — The structural evolution o f L ow er Palaeozoic suc
cession in the U p p er Silesia B lock and M ałopolska B lock b o rd er zone (Southern Poland). Pr. Państw. Inst. G eol., 166: 1-162.
ŻY TK O K ., Z A JĄ C R ., G U C IK S., RYŁK O W., O SZC ZY PK O N., G A R LIC K A I., N E M C O K J., ELIA S M ., M E N C IK E., STR A N IK Z.
1989 — M ap o f th e tectonic elem ents o f the W estern O uter C arpathians and th eir foreland 1: 500 000. [W:] D. Popraw a & J. N em cok (Eds.), G eological A tlas o f the W estern O uter C arpathians and th eir Foreland.
Państw ow y Instytut G eologiczny, W arszaw a.
