Lech MIŁACZEWSKI
nalezisko Manticoceras adorfense Wedekind a problemy dewonu górnego na Lubelszczyźnie
WSTĘP
Goniatyty i klymenie spotykane są nader rzadko w utworach dewonu Polski wschodniej. J. Kaliś (19169) znalazł 'w utworach famenu .ok.olic Lublina P.ojedyncze egzemplarze klymenii i goniatytów. Ja natomiast
znalazłem w warstwach niedrz'wickich famenu (w otw.orze Niedrzwica IG 1) jeden egzemplarz bli'żej nie.oznaczalnej kly:menii, a w warstwach niedrzwickich w 'Otworze Opole Lubelskie IG 1 - jeden okaz Genucly- menia sp. UtwQry iranu z uwagi na 'wykształcenie 'w facji wapieni kora- low'C.owych nie r.okowały nadziei na znalezienie w nich g.oniatytów.
Pierwsze na Lubelsz'Czyźnie goniatyty Mantic'oceras ador'jense W d k d
znalazłem w 'Otworze Opole Lubelskie IG 1.
Serdecznie dziękuję Panu Pr.of. dr Henrykowi Makowskiemu za życz
liwą pomoc w 'Oznaczeniu fauny.
CHARAKTERYSTYKA STRUKTURALNA I GEOLOGICZNA DEWONU W OTWORZE OPOLE LUBELSKIE IG 1
OtwórOrpole Lubelskie IG 1 P.ołożQny jest na terenie podniesienia
radomsk.o-kraśnickieg.o (fig. 1). Na p.odniesieniu tym utwQry dew.onu leżą bezpośredni'O pod utworami 'mezozoiku (L. Miłaczewski, A. M. ŻeHch.ow
ski, 19'70). Ok'Oło 3 km na NE .od .otw.oru, za walną linią uskok.ową roz-
ciąga się rów mazowieck:o-luhelski,w którym dew.on przykryty jest 'miąż
szymi utworami ka~bonu. Ku !SW .od 'Otworu Opole Lubelskie IG 1 na
powierzchnię podm.ezoz.oiczną wychodzą różne 'Ogniwa iranu, dewonu
środkowegQ lub dewonu dolnego. Pełniejsza charakterystyka dew.onl:l na
Lubelszczyźnie z.ostała ipodanaw pracy L. Miłaczewskiego i A. 'M. Zeli- ch.owskieg.o (1970).
Pr.ofil utw.orów famenu i iranu w wierceniu Opole Lubelskie (fig. 2) podano ni'żej.
Kwartalnik Geologiczny, t. 16, nr 3, 1972 r.
Znalezisko Manticoceras adorfense Wed e k i n d
o f
5 l ! o 10 ł
2
LUBLIN
~
LUBLIN /6-1 o
/6-10 0 N/EDRZW/CA
za
2 - - 3Fig. 1. Otwór wiertniczy Opole Lubelskie IG-l na tle głów
nych jednostek strukturalnych Lubelszczyzny Bore hole Opole Lubelskie IG-l and the main struc- tural units of the Lublin region
1 - otwory wiertnicze; 2 - przybliżony zarys paleoanty-, kliny OpoLa LUbelsk:iego w dewonie; 3 wa,żniej.sze us'ko- ki; r - podniesiona platforma prekambryjska; U - rów mazowi,ecko-lubelski; IIir - podniesienie radomsk'O-kraś
ni,ckie; C - utwory rkarbońskie pod przykryciem permo-- -mez,ozoiku; D - utwo'ry dewońskie pod przyk'ryciem me- zozoiku
1 - bore ho'le:s; 2 - ,appwximate outHine of the Opole LU- belsk:ie palaeoa,nti:e1ine lin the Devolllian; 3 - moce impor- ta,nt f,aults; r - uplifted pre-Cambri'an platform; U - Ma- z,owS!ze-Lublin gr;lben, lU - Radom-Kraśnik elevation;
C - Carboni,ferous formatioins under the Permo-Mesoz,oic cover; D - Devonian form,ations under the Mesozoi-c cover--
577
Clymenia
<::
--~y - 1::::"'1 ~<'\.. '~
I i3 N
lJ.J
PlofS"lYmenr
i '~ ~~ fo
I-lV
I~j 1:5 ...f2 §~
":::t:: ! - - - - -
<:Q <.!j
ll.
Cheilocerasl
-"fI
if ~ Vjfol I~I Q:
~ ~
f - ---?--~
. ~
~
I-I ('
~
<:
~ '1 ć::>I
I-I ~ ~ ~ ~c....
""
V) ~ t... -.2 ~ lI
<l.> C)
(..) t:::
Q:: C) ,~
(..)
II~I §-
... ~
"--
c::: ~
lA-. ~ ~ ,s? t...
~
1
- 1 -
11-
- I - - 1 \
• • • lO <lO •
-
-
- ..,.... -v--.- -.- --.-
-.-
~
l
. \
\ \
-...- c:::::r::::t>
-;- - r
\ /"\ \ /\ j A
~ A \
"'\/'\
~ /'\ ~.
"'\'"
\ " "l
. ".l
'" 1-...
" I
1"\1
A\'"
"'1
" I "
.Jzl
~
-, /1 l
A l A
\ '" I
D q/v g85,O
lO.
lO.
~
'24;.5
;;.~9I5
V'łU,0
Q,
108 5,7
tf2 0,0
~
12 12- 12
141.
2 3
1~\~11
~8
9
Elli
/0~'11
G 12
1 - iłowce wapnisto-dolo- mityczne; 2 - piaskowiec kwa,rcowy o spoiwie wa- piennym; 3 - margle slZare, ilaste; 4 - wapienie grueJo- we; 5 - margle z przero- stami i soezewkami wapie- ni pelitowych; 6 - wapień
organodetrytyc:zny; 7 - wa- pienie gruzłowe z fragmen- tami koralowców i st,roma- toporoidów; 8 wapienie stromat,olpOiro\i.dowe; 9 - zle-
pieńce wapienne; 10 - wa- pienie masywne z fragmen- tami koralowców i stlrom'a- t,opo,roidów; 11 - powierzch- nie rozmyć; 12 - fauna gło-
wonogów; J 2 jura Ś'rod- kowa; Dgiv żywet; S. W.
P. - seria wapieni pasias- tych; S. W. G. seria wa- pienli. grllzło'wych
1 calc,areous-do,lomitic claystones; 2 - quartz sand- stone with ca.1careous ce- ment; 3 grey, clayey marrls; 4 - nodular limesto- nes; 5 - marls with inter- calatiollls and lenses of pe- litd .. c limestones; 6 - o["ga- .nodetrital limestone; 7 - nodula:r limestfones with fragments of cmals and stromatoporoids; 8 - stro- matoporoQd limestones; 9 - calcareous ,conglome1rates;
10 - massive limesltones w:ith fragme1nts of corals HOO strOlmatopOIroids'; 11 OIutwash ;planes; .12 - cepha- lopod fauna; J2 - Middle .Jurassic; Dgiv - Giveti.an;
S. W. P. - series OIf ball'ded limestOInes; S. W. G. - se- r:ies of nodula1.'" limestones
'Fig. 2. Profil lil1ologiczno-s,tratygraf'iczny utworów franu i famenu w 'Otworze Opole Lubleskie IG 1 (uzupełniony w odcinkach nierdzeniowanY'ch danymi geofi- zycznymi)
Lithologic-stratigra'Phkal sect.ion 'Of the Fra:snianand Famennian f,ormatilons in bore hole Opole Lubelskie IG-l (eromplemented in the non-cored portions with geophysical data)
Głębokość w m Warstwy niedrzwickie:
Opis litologiczny Famen
9'85,0-102'4,:5 Iłowce wapniste-delemityczne, szare, pelitewe, kruche, pecięte śliz
gami tektenicznymi. Upad ekełe ,210°. W iłowcach występują spera- dycznie drebne, ebteczene (średnicy 1\-3 cm) 'Okruchy szarych wa- pieni piaszczystych i brunatnawych krzemieni. Fauna niezbyt liczna i słabe zachewana: Plicechenetes sp., Cyrtespirifer sp., Lingula sp., Pesidonia (Karadjalja) sp. Na głębekości 1008,3 m znalezione spo- ry, wśród których przeważają Hymenozenotriletes varius K e d o, H.
Znalezisko Manticoceras adorfense Wed e k i n d 579
hyalinus N a u m., H. poljessicus K e d o l, Dość liczne są również zwęglone szczątki psylofitów.
1024,5-H)i2l5,,5 Piaskowiec szary, kwarcowy o spoiwie wapiennym, bardzo drobno- ziarnisty, bard:Zlo tW1ardy, równol'egle smugowany pod kątem około i3l00.
1025,5-1040,0 Howce j.w. z okruchami szarych piaskowców wapnistych (średnicy do 1<0 cm) i przewarstwieniami piaskowców, dochodzącymi do 20 cm
grubości. Sporadycznie zwęglony detryt roślinny i nieliczne skorupki
słabo zachowanych małżów i brachiopodów.
1040,0-W85,7 Margle szare, ilaste, kruche. Przy stropie zawierają soczewkowate okruchy oraz cienkie (3 cm) przewarstwienia szarych wapieni pia- szczystych. Niżej w skale pojawiają się coraz liczniejsze przerosty ciemnoszarego wapienia pelitowego. Upady około 30°. Na głębokoś
ci 1046 m znaleziono spirytyzowany okaz Genuclymenia sp. Fauna w całej serii niezbyt liczna i słabo zachowana: Produetella sp.,Ca- marotoechia sp., Kitakamithyris sp., Athyris concentrica B u c h, Pugnax sp., Cyrtospirifer archiaci (V e r n.), Lingula sp., Posidonia (Karadjalja) sp.) Sporadycznie znajduje się zwęglone szczątki flory.
Kontakt z niżej leżącą serią jest ostry i nierówny.
Seria wapieni gruzłowych:
10,85,7-11120,.0 Wapienie gruzłowe zlepieńcopodobne, przy stropie niebieskawe i ró-
żowawe, niżej ciemnoszare. Upady rzędu 2'0-30°. Makrofauny brak.
Seria wapieni pasiastych:
112'0,.0-1'1415,0 Margle ciemnoszare, równolegle laminowane, z nieregularnymi prze- rostami brunatnawego wapienia pelitowego. Rdzeń pocięty jest nie- regularnymi ślizgami tektonicznymi. Nieliczne fragmenty zwęglonej
flory, nieliczna fauna: Athyris concentrica B u c h, Crurithyris sp., Lingula sp. Granica z niżej leżącymi utworami franu nie była rdze- niowana. Na podstawie danych geofizycznych ustalono, że do głębo
kości 1145 m występują margle.
Fran Seria wapienno-koralowcowa:
1145,0-1148,3 Brak rdzenia. Według danych geofizy'cznych w interwale tym ,wystę
pują czyste, zwarte wapienie.
1148,3-1'150,3 Wapień organodetrytyczny, jasnoszary z odcieniem kremowym, dro- bnoziarnisty, twardy. Skała zawiera ogromną ilość fragmentów try- lobitów, małżoraczków, liliowców, ślimaków, brachiopodów, mał
żów i goniatytów (zarówno formy dojrzałe, jak i młodociane, praw- dopodobnie różnych rodzajów). W pobliżu stropu występuje zlep utworzony z pokruszonych i silnie scementowanych muszli goniaty- tów. Oznaczono: Manticoceras adorfense W d k d i liczne Buchiola retrostriata (B u c h).
l Oznaczeń SpOI' dokonała 1. Pa,rtyka z Ukraińskiego Naukowo-Badawczego Instytutu GeOlogiczno-Poszukiwawczego (Ukr. NIGRI) we Lwowie.
11'50,3-12:216,4 Wapienie gruzłowe, ciemnoszarobrunatnawe, zawierające mIeJscami fragmenty masywnych stromatoporoidów oraz kolonijnych i osob-
~iczych T etracoralla.
1212'6,4-1i2l40,0 Wapienie szarobeżowe, twarde, utworzone z przekrystalizowanych szkieletów masywnych stromatoporoidów.
1240,0-.1'252,2 Wapienie ciemnoszarobrunatnawe, drobnokrystaliczne, nie warstwo- wane, zawierające miejscami bardzo liczne fragmenty koralowców i stromatoporoidów.
1252,5-14'72,0
Zlepieniec wapienny utworzony z płytkowatych okruchów jasnych wapieni, zlepionych ciemnoszarym, bardziej marglistym spoiwem.
Wapienie na przemian szarobrunatne i szarobeżowe, zawierające
miejscami liczne fragmenty stromatoporoidów i koralowców oraz ła
wiczki zlepieńców śródwarstwowych.
14 7 2,0---\14172,6 1472,6---\147;3,0
Dolomit szarobeżowy, drobnokrystaliczny, kawernisty.
Wapień szarobrunatnawy z licznymi, pokruszonymi szkieletami ko- ralowców gałązkowych.
Niżej leżą szare dolomity ilaste żywetu.
OPIS PALEONTOLOGICZNY Cephalopoda
Nadrodzina Pharcicerataceae H y a t t, 1900
(nom. transl. M i 11 e r et F u r n i s h ex Pharciceratidae H y a t t, 119'00) Rodzina Gephuroceratidae F r e c h, 1901
(nom. corect. prop. M i 11 e r et F u r n i s h, 1955 pro Gephyroceratidae F r e c h, 1901) (= ManticoceratidaeW e d e k i 'fi d, 1918)
Rodzaj Manticoceras H y a t t, 18184
{Goniatites simulator H alI, M74 = Geph'l!roceras H y a t t, 18'84 (Gephyroceras A vet t.), Crickites Wed e k i n d, '1!9,13]
Manticoceras adorfense Wed e k i n d, 1917
(Tab!. I, fig. 3, 4a-c)
1917 Manticoceras adorfense Wed e k i n d; R. Wedekind: Die Genera der Palaeoammonoidea
0
(Genia'titen), tab!. XXII, fig. 9, fig. tekst. 36c.
M a t e r i a ł: 1 skalcytyzowana muszla z z,a,chowa,ną linią z.at,okową i zewnętrzną częścią
skorupy, 7 fra1gmentów muszli z zachowaną budową wewnętrzną.
p o c h o d z e n i e: Otwór Opole Lubelskie IG 1, głębokość 1149,5 m, Wymia,ry w mm:
muszli (Sm) & pępka (Sp) Wys. ostatniego Szer. ostatniego
skrętu skrętu
26,() 6,0 12,0 9,3
10,G 4,0 5,0 5,0
11,1 9,2
5,2 4,5
,Sm: Sp
4,3 2,5
o
p i s. Musz1a płaskospiralnie zwinięta, inwolutna, dyskoidalna, wąskopępkowa, skręty wyższe niż szersze, w przekroju poprzeczny,m trzy-
częściowa, z zaokrągloną stroną zewnętrzną (fig. 3a). Powierzchnia mu- szli gładka. Linia zat.o'kowa jak na fig. 3b. Wygląd 'muszli pokrywa :się
z opisem i Hustra'cją w pracy R. Wedekinda (1917).
Znalezisko Manticoceras adorfense Wed e k i n d 581 --- p O rów n a n i e. R. Wedelkind (1917) zalicza gatunek Mant'icoceras adorfense do grupy M. intumescens. M. adorfensema nieco spłaszczone
boki i wąską stronę zewnętrzną (fig. 3a), podczas gdy M. intumescens posiada prze~rój zaokrąglony i szeroką stronę zewnętrzną.
Fig. 3. Manticoceras adorfense W d k d
a zarys skrętu w przeklro,ju poprzecZlnym; b - zarys linii zatQkowej Qd zatokli. wentralnej do pępka
a - outline Qf whorl in a cross sectdon; b - outline oi sinus line frolffi ventral siJnus to umbo
w
y s t ę P O w a n i e: Najniższy dewon górny (fran), warstwy manti- kocerasowe (la-ID, sporadycznie Ila - Reńskie Góry Łupkowe (Adorf - Martenherg, Oberscheld, Balve), Harc, Ardeny, Polska -- okolice Opo-la Lubelskiego.
WNIOSKI
Fakt znalezienia mantikoeerasówwe franie otworu Opole Lubelskie IG 1 posiada ważne znaczenie geologiczne. Wiercenie Opole Lubelskie IG 1 jest, jak dotąd, najbardziej na wschód wysuniętym p,un'kte,m z ~frań
skilni głowonogami w Polsce.
Opisana wyżej fauna pozwala Ibez wątpienia zaliczyć do fr,anu osady, w których została znaleziona, a przez analogię uściślić stanowisko Istra- tygraficznewapieni z koralowcami, leżących poniżej serii wapieni pasia- stych w innych otworach wiertniczych na Lubelszczyźnie.
Fakt, że n1antikncerasy zostały znalezione właśnie w otworze .opole Lubelskie liG 1, nie jest przypadkowy. Jak wynika 'bowiem z analizy
miąższościowo-facjalnej utworów dewońskich z sąsiednich wierceń, otwór Opole Lubelskie znajduje się w strefie paleoantyklinalnej, w której w cią
gu dewonu z uwagi na niewielką sulbsydencję sedymentacja osadów była również nieduża i dochodziło do kondensacji stratygraficznej.
W przypadku kondensacji stratygraficznej prawdopodobieństwo zna- lezienia fauny w profilu jest znacznie większe niż w profilu D pełnych miąższościach. W otworze Opole Lubelskie IG 1 głowonogi :zostały znale- zione tuż pod odmienny.mi lito logiczni e utworami 'famenu,wwarstwie wapienia przepełnionego szczątkami faunistycznymi. W niższych
dach proif'ilu 'franu, w wapieniach koralowcowych, mimo dokładnych po-
szukiwań fauny głowonogowej nie znaleziono.
Interpretacja rozwoju sedymentacji osadów w okolicy Opola Lubel- skiego i na obszarach przy ległych we franie i 'falmenie może przedstawiać się następująco.
W ciągu ifranu na paleoantyklinie 'Opola Lubelskiego, dzięki rozwojo- wi raf koralowych, sedymentacja osadów wapiennych była relatywnie szybka (w porównaniu z małymi 'miąższościami dewonu środkowego
i ifa:menu) i :najprawdopodobniej kompensowana przez subsydencję.
U schyłku franu, być może, na skutek pierwszych ruchówwznosząlcych
fazy hretońskiej, które w pierwszym rzędzie dotknęły pa'leoantyklinalne- gO' obszaru Opola Lubelskiego, subsydencja i,co za tym idzie, sedymenta- cja osadów oraz rozwój raf koralowych uległy znacznemu przyhamowa-
niu. Doszło do przerw w sedymentacji osadów, kondensacji stratygraficz- nej i nagromadzenia fauny. Na p,rzyległym obszarze rowu mazowiec- ko-lubelskiego pie['wsze ruchy gór'Dtwórcze nie spowodowały zapewne zmniejszenia tempa sedymentacji i subsydencji, ale związany z tJ71mi ru- chami ohfitszy dopływ materiału terygenicznego z dźwigającego się lądu spowodował zanik raf koralowych i sedymentacjęmiąższej serii wapieni (wapienie pasiaste - Lublin lG 1 - 47'0 m, Opole Lub. liG 1 tylk'O 2,5 m).
Nie wykluczone jest, że kiedy w r'Owie mazowiecko-'lufbelskim sedy-
mentowały już 'Osady serii wapieni pasiastych zawierające faunę Cheilo- ceras (J. Kaliś, 1969), w 'Okolicy Opola Lube Iski eg'Ow dalszym ,ciągu se- dymentacja była znikoma. Prowadzi to do wniosku, że wapienie pasiaste w Opolu Lulbelskim 'mogą być 'młodsze od dolnej częś'ci wapieni pasias- tych w rowie mazowieck'O-lubelskim i prowadzona w kh spągu granica franu i Ifamenu jest diachroniczna. Z'musza t'O do dU'żej ostrożności w sta- wianiu granicy fran - famen jedynie w 'Oparciu o kryteriH Htologiczne.
W przypadku braku 'fauny ścisłe przeprowadzenie granicy będzie nie-
możliwe. Aby 'uniknąć większych pomyłek, należy tę granicę ustalać
dopiero po przeprowadzeniu analizy miąższośei'Owo-facjalnej.
W ciągu fa'menu w okoricy Opola LUbelskiego r'Ozwinął się zbiornik morski z niewielką sedymentacją osadów marglisto-wapiennych, co świad
czy o małej 'Subsydencji i paleoantyklinalnym 'charakterze obsz!aru. Osady tego samego charakteru w r'Owie :mazowiecko-Iubelskim (seria wapieni pasiastych, seria w,apieni gruzł'Owych, warstwy niedrzwickie) osiągnęły mią\ższoś'ci p'Dnad 1000 'm, podczas gdy w Opolu Lubelskim jedynie 160 ,m.
Fakt ten uwidocznia różnicę Imiędzy subsydentnym rowem 'mazowiecko- -lubels1ldm a antyklinalnym, stabilnym obszarem okoHc Opola Lu1bel- skiego.
Seria wapieni pasiastych w Opolu LU'belskim IG 1 nie ma pewnego datowania stratygraficznego. Przez analogię z otworem Niedrzwica 2 (J.
Kaliś, 1969) 'można ją w przybliżeniu zaliczyć do piętra cheilocerasowego (II poziom goniatytowy).
Sedymenta'cja serii wapieni gT'Uzłowych - serii szeroko rozprzestrze- nionej na Lubelszczyźnie - odbywała się zapewne 'w warunkach nieco mniejszego d'Dpływumateriału terygenicznego, 'O czym świadczy większa zawartość Ca003 'w osadach. Być Imoże, spowodowane to było zmniej- szeniem się ero:zji na 'Obszarze alimentacyjnym.
W rowie Imazowiecko-Iubelskim wapienie gruzłowe nagromadziły się
w dużej ilości, natomiast ich sedymentacja w rej'Onie Opola Lubelskeg'O
była powolna i zapewne przerywana lukami, o 'czym mogą ś'wiadczyć różowe i ziel'Onawe harwy w stropowej ,części serii.
Sedymentacja warstw niedrzwickich znam'łonuje nowe wZ1IDożenie się erozji na lądzie. Tworzyły się 'margle i iłow'ce, nawet z przewar- stwieniami piaskowców. Warstwy niedrzwickie w porównaniu z niższymi
seriami !fa'menu w prOifi:lu Opola Lulbelskieg'O lG 1 osiągnęły dość znacz-
ną m:ią'ższość - 100m. W porównaniu z warstwami niedrzwickimi 'z ro- wu 'mazowiecko-lubelskiego nie jest to jednak wiele Cmią?szości rzędu
300-400 'm).
Wiek warstw niedrzw'kkich w Opolu udokumentowany jest 'Obecnoś
cią Genuclymenia sp. i zespołu sporo Genuklymenie występują na ogół
w poziomie Platyclymenia (pozi'Omy III - IV), zaś zespół spor znalezio-
Znalezisko Manticoceras adorfense Wed e k i n d
nyw stropowych partiach 'warstw niedrzwickk'h jest w niecce lwowskiej i w rowie Prypeci charakterystyczny dla dolnych części warstw danko-
wo-lebiediańskich {górny famen).
Tak więc warstwy niedrZ'wkkie w Opolu najpewniej reprezentują
III i IV poziomy goniatytowe a, być może, i 'młodsze ogniwa dewonu.
Po osadzeniu się osadów warstw niedrzwickich nastąpiło (nie wcześ
niej niż w poziomie V) wydźwignięcie obszaru .opola Lubelskiego spo- wodowane ruchami fazy hretońskiej, a następnie jego erozja. Być 'może,
na obszarze rowu 'mazowiecko-lubelskiego sedymentacja trwała dłużej, aż do turneju.
Profil iranu i 'famenu wwierceniu Opole Lubelskie I'G 1 przypo- mina profil dewonu na Kadzielni w interpretacji M. Szukzewskiego (1971). Nie jest wykluczone, że wnioski wyciągnięte przez tego autora dla rejonu Gór Świętokrzyskich odnośnie do zjawisk zachodzących na granicy flranu i famenu znajdą swe potwierdzenie również na Lubel-,
szczyźnie.
Zakład Geologii Struktur Wgłębnych Niżu
Instytutu Geologicznego Wars:zawa, ul. R,akowiecika 4
Nadesłano dnia 14 stycznia 1972 r.
PIŚMIENNICTWO
KALIS J. (19169) - Wstępna stratygrafia serii górno dewońskiej z niektórych wier-
ceń zachodniej części niecki lubelskiej. Acta geol. pol., 19, p. HO,5-821T nr 4. Warszawa.
MIŁACZEWSKI L., ZELICHOWSKI A. M. (1970) - Wgłębna budowa geologiczna obszaru radomsko-lubelskiego. Przew. 42 Zjazdu Pol. Tow. Geol., p. 7- -'3,2. Warszawa.
SZULCZEWSKI M. GW71) - Upper Devonian conodonts stratigraphy and facial de- velopment in the Holy Cross Mts. Acta. geol. pol., 21, p. :1-1,29, nr L Warszawa.
WEDEKIND R. (li9i17) - Die Genera der Palaeoammonoidea (Goniatiten). Separat Abdruck aus Palaeontographica, nr 62. Stuttgart.
JIex MHJIA -ąEBCKH
HAXO,l(KA MANTICOCERAS ADORFENSE Wedekind Ił llPOEJIEMA BEPXHErO ' ,l(EBOHA JIIOEJIllHC:KOll: TEPPlłTOPlłM
Pe3IOMe
B CKBa)KHHe OrroJIe JII06eJIbCKOe Hi -I paCIIOJIO)KeHHOH OKOJIO 50 KM K 3arra,I1:y OT JII06JIHHa HaH,n;eHbI rOHHaTHTbI Manticoceras adorfense W dkd. 3TO rrepBaH Haxo,n;Ka 3THX rOHHaTHTOB B BO- CTOlfHOH lfaCTH IIOJIbIIIH. CKBa)f(IIHa OrrOJIe JII06eJIbCKOe Hr-I pacrrOJIO)KeHa Ha TeppHTopHH Pa- ,n;OMCKo-KpaCHeHbCKoro rro,n;HHTHH, Ha KOTOpOM OTJIO)KeHmI ,n;eBOHa 3aJIeraIOT rro,n; Me3030HCKH:M.
nOKpOBOM. TIpHMepHO B Tpex KHJIOMeTpax K CB OT CKBa1KHHbI npoxo,L(HT c6poc C3-lOB Han~
paBJIeHlUI, 3a KOTOPhIM npocnfpaeTcH Ma30BeUKo-JII06JIHHcKItit rpa6eH, B KO TOp OM ,lJ;eBOH ane- peKphIT MOIl(HOH TOJIIl(eit Kap6oH:CKHX OTJI01KeHItit (quir. 1).
B CKBa1KHHe OnoJIe JII06eJIhCKOe HT-I pa3pe3 BepXHero ,lJ;eBOHa BhITJIH,ll;HT CJIe,ll;yroIl(HM o6pa- 30M (qmr. 2).
Ha rJIy6Hlie 985,0-1145,0 M 3aJIeraIOT OTJI01KeHHH .paMeHa. Omr HaqHHaIOTCH C Iie,ll;1KBHUKHX 'CJIOeB (985,0-1085,7 M) - cephle aprHJIJIHTbI c Genuclymenia sp. (1046,0 M), cephle MepreJIH, BTopOCTeneHHO H3BeCTKOBbIe neCqaH:HKH. HH1Ke (1085,7-1120,0 M) JIe1KHT cepHH KOMKOBaThIX H3BeCTHHKOB - KOMKOBaTbIe KOH:rJIOMepaTOBH,ll;Hhle H3BeCTHHKH, KOTopbIe H:a rJIy6HH:e 1120,0- 1145,0 M nepeXO,ll;HT B cepHIO nOJIOCaThIX H3BeCTHHKOB (TeMHocephIe MepreJIH c npOCJIO:HKaMH neJIHTOBhIX H3BeCTH:HKOB), Ha rJIy6HHe 1145,0-1475,0 M 3aJIeraeT OTJI01KeHHH .ppaHa, npe,ll;CTaB- JIeHHhle H3BeCTKOBO-KOpaJIJIOBoit cepHeit - B KpOBJIe ,ll;eTpHTOBhle H3BeCTH:HKH C Manticoceras adorfense W dkd (1149,5 M), HH1Ke - H3BeCTHHKH C l\1H:OrOqHCJIeH:HhIMH KOpaJIJIaMH H CTPOl\1aTO- nopH,L(aMH.
06HapY1KeHHhIe rOHHaTHThI Manticoceras 6eccnopHO nO,ll;TBep1K,ll;aIOT HaJIJ1:qHe I rOHHaTH- TOBoro ropH30HTa. <l>aKT 3aJIeraHHH rOmIaTHTOB B KpOBeJIhH:oit qaCTH pa3pe3a .ppaHa M01KeT ,6hITh npOHBJIeHHeM CTpaTHrpa.pJ1:qeCKoit KOH,ll;eHcauHH, CBH3aH:HO:H C 3a,ll;ep1KKoit cy6CH,ll;eHUHH, npJ1:qHHoit KOTOPOit HBHJIHCh nepBhle ,L(BH1KeHIUI 6peTOH:CKOH .pa3hI Ha naJIeOaHTHKJIIfH:aJIbHO:H TeppHTopHH OnOJIH JII06eJIhCKoro. ABTop CqHTaeT, qTO cep;HMeHTaUHH cepHH nOJIOCaThIX H3BeCTH:H- KOB (II rOHHaTHToBhIH ropH30HT) MOrJIa HaqaThCH B JII06JIHHCKOM nponr6e paHhIne, qeM Ha naJIeo- aHTHKJIHHaJIH OnOM JII06eJIhCKOrO, B CBH3H C 3THM rpaH:HQa Q:>paHa H .paMeHa, npOBO,lJ;HMaH B no- ,L(oIllBe cepHH nOJIOCaThIX H3BecTHHKOB, BepOHTH:O HBMeTCH reTepoxpoHHoit.
Ce,ll;HMeHTaUHH MepreJIHCTO-H3BeCTHHKOBhIX OTJI01KeHItit .paMeHa HBJIHeTCH CBH,ll;eTeJIbCTBOM 3P03HH TepplfTOpHH aJIHMeHTaUHH, BhI3BaHHoit ,ll;BH1KeHHeM 6peTOHCKOH .pa3hI. B .paMeHe oco6eHFfO OTqeTJIHBO 0603HaqHJIaCh 60JIhIllaH cy6CH.n;eH:UHH ueHTpaJIhHoit qaCTH Ma30BeUKo-JII06JIHRCKOro rpa6eHa no CpaBH:eHHIO C TeppHTopHeH OnOJIH JII06eJIhCKoro. HaJIJ1:qHe Genuclymenia sp. B He,ll;IK- BHUKHX CJIOHX CKBaIKHH:bI OnoJIe JII06eJIbCKOe Mr-I CBH,ll;eTeJIhCTByeT 0 TOM, qTO nO,ll;H5!THe H 3P03HH 'OKpeCTHOCTeH OnOJI5! JII06eJIhCKOrO npOH30IllJIO Re paHhIIIe, qeM B V rOHHaTHTOBOM ropH30HTe.
Lech MILACZEWSKI
THE FINDING OF MANTICOCERAS ADORFENSE WED E KIN D AND THE PROBLEMS OF THE UPPER DEVONIAN IN THE L UBLIN AREA
Summary
Goniatites Manticoceras adorfense W d k d have been found in bore hole Opole Lubelskie IG-l, situated approximately 50 km west of Lublin. This is the first find- ing place of these goniatites in the eastern area of Poland.
The bore hole Opole Lubelskie IG-l is located, within the Radom - Krasnik elevation, where the Devonian formations are overlain with the Mesozoic ones.
About 3 km north-ea,st of the bore hole a fault of a NW -SE direction rum. Behind -this fault the Mazowsze - Lublin rift occurs, where the Devonian is covered with the Carboniferous formations characterized by a considerable thickness (Fig. 1').
The Upper Devonian section in the bore hole considered is as follows (Fig. 2),
Streszczenie 585
At a depth of 985.0-1145.0 m are found Famennian formations. These begin with the Niedzwica Beds (985.0-1085.7 m) - grey caleareous clays with Genucll1- menia sp. (1046.0 m), grey marls, subordinately also calcareous sandstones. Below (1085.7-1120.0 m) there rests a series of nodular limestones, mainly conglomerate- -like nodular limestones which at a depth of U20.0-1140.0 m pass into a series of banded limestones (d9rk-grey marls with pelitic laneatone intercalations). From 1145.0 m to 1473.0 m there occur Frasnian formations represented by a calcareous- -coralline series, at the top by detrital limestones with Manticoceraa adorj'eme W d k d. (11'4'9.5 m); below there are limestones with numerous coral representatives and stromatoporoids·.
The goniatites Manticoceras no doubt prove the presence of the I goniatite horizon here. The fact of gOniatite occurrence at the top of the Frasnian section can be a sign of stratigraphical condensation related to a reduction in subsidence caused by the first effects. of the Bretonian phase within the palaeoanticlinal area of Opole Lubelskie. The author is of an opinion that the sedimentation of the series of banded limestones (ll goniatite horizon) may have begun earlier hi the Lublin rift than within the Opole Lube1skie palaeoanticllne. In this connexion the Frasnian- -Famennian boundary, drawn at the bottom of the series of banded limestones, is probably of heterochronous nature.
The sedimentation of the marly-calcareous deposits of Famennian age is an evidence of the increased erosion of the allmentation area, due to the activity dur- ing the Bretonian phase. At the Famennian time the· erosion was of particular in- tensity in the c~tral part of the Mazowsze-Lublin rift, as compared with the Opo- le Luhelskie area. The presence of Genuclymenia sp. in the Niedrzwica Beds, pier- ced by bore hole Opole Lubelskie IG-l, proves that the emergence and the erosion
of the Opole Lube1skie region took place not earlier than in the V goniatite horizon.
Kwa.t"ta1nlk Geologlcz:ay - 0
Kwart. gcoL, nr 3, lS72 r. TABLICA I
Fig.4a Fig. 4b
Fig. 4c
Lech MILACZEWSKI - Znalezisko Manticoceras adorfense Wed e kin d a problemy gornego dewonu na Lubelszczyznie
