O społeczności i języku użytkowników Polskiego forum o socjonice

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

O społeczności i języku

użytkowników Polskiego forum o socjonice

Słowa kluczowe: socjolekt, wspólnota wirtualna, socjonika, socjotyp.

Streszczenie: Użytkownicy Internetu tworzą różnorodne społeczności, które różnią się od siebie m.in. wyspecjalizowanym słownictwem używanym w kontaktach wewnątrzgrupo- wych. Jedną z takich społeczności stanowią użytkownicy Polskiego forum o socjonice, wy- mieniający informacje na temat tej nauki, a zwłaszcza na temat praktycznego zastosowania jej zdobyczy. Artykuł niniejszy poświęcony jest opisowi polskiej społeczności socjonistów amatorów oraz analizie formalnej wypracowanego przez uczestników wspólnoty socjolektu.

1. Wprowadzenie

Mało znana w Polsce socjonika¹ jest gałęzią psychologii badającą relacje pomię- dzy typami psychologicznymi. Teoria ta opiera się na nieco zmodyfikowanym systemie typów psychologicznych Carla Gustawa Junga, a także teorii świado- mości, przedświadomości i nieświadomości Sigmunda Freuda. Socjoniczna koncepcja działania psychiki odwołuje się także do hipotezy metabolizmu energetyczno-informacyjnego Antoniego Kępińskiego. Socjonika stworzona została w latach 70. ubiegłego wieku przez Aušrę Augustinavičiute (Augustę), radziecką socjolog narodowości litewskiej.

Ważnym pojęciem socjoniki jest tzw. socjotyp, czyli typ metabolizmu in- formacyjnego (wymiany informacji żywego organizmu z jego otoczeniem).

1 Ze względu na bardzo małą dostępność literatury dotyczącej socjoniki informacje na temat tej nauki czerpię ze źródeł internetowych, takich jak BSo, EnW, Lyt1, Lyt2, Lyt3, PFoS, So, SoW, WSo (rozwiązanie skrótów znajduje się na końcu artykułu).

Socjotyp (typ socjalny, społeczny) stanowi swego rodzaju wzorzec przetwa- rzania umysłowego i wymiany informacji z otoczeniem. Ludzie należący do różnych socjotypów różnią się sposobem, w jaki operują informacją, a więc i tym, jak działają w społeczności. Informacja pojmowana jest w socjonice jako zbiór danych na temat właściwości czegoś, uchwytny kształt czegoś, którym lub na którym można operować. Najmniejszą porcję informacji, dającą się wydzie- lić na podstawie przyjętych w socjonice kryteriów, nazywa się elementem in- formacyjnym lub elementem metabolizmu informacyjnego². Każdy socjotyp charakteryzuje się specyficznym układem ośmiu funkcji (które można określić jako zadania spełniane przez dany element informacyjny w metabolizmie in- formacyjnym określonego socjotypu) zorganizowanych w 4 bloki: ego (funkcje silne i cenione), super-ego (funkcje słabe i niecenione), super-id (funkcje słabe i cenione), id (funkcje silne i niecenione). Dwa pierwsze bloki tworzą tzw. krąg mentalny, dwa pozostałe – witalny. Psychika pojmowana jest więc jako układ przyjmujący informacje i na nie reagujący. Struktura tego układu przetwarzają- cego informacje jest niezmienna dla danej osoby i uwarunkowana genetycznie.

Informacje podzielone są na 8 elementów informacyjnych, tj. ekstratyczną in- tuicję (Ne/I/³), introtyczną intuicję (Ni/T/ ), ekstratyczną sensorykę (Se/F/

), introtyczną sensorykę (Si/S/), ekstratyczną logikę (Te/P/), introtyczną logikę (Ti/L/), ekstratyczną etykę (Fe/E/ ), introtyczną etykę (Fi/R/ ).

Z przyjętego modelu psychiki wynika socjoniczna klasyfikacja typów oso- bowości oraz teoria relacji między nimi. Socjonika wyróżnia 16 socjotypów, których nazwy zapisywane są zwykle jako skrótowce utworzone od wielowy- razowych nazw słowiańskich, np. LSI ‘ros. logiko-sensornyj introvert; pol. lo- giczno-sensoryczny introtyk’, lub angielskich nazw cech, np. ISTj to skrótowiec utworzony z pierwszych liter wyrazów introverted, sensing, thinking i judging, oznaczający ten sam socjotyp co LSI. Nazewnictwo podstawowych dychotomii jest podobne jak u Junga: ekstrawersja/introwersja, intuicja/sensoryka, logika/

etyka, racjonalność/irracjonalność. Socjotypy – pozostające względem siebie w 16 relacjach socjonicznych – tworzą tak zwane kwadry i kluby⁴.

2 W socjonice wyróżnia się też tzw. aspekty informacyjne (czasem utożsamiane z elementami informacyjnymi). Aspekt informacyjny jest pojęciem bardziej ogólnym i abstrakcyjnym w stosunku do pojęcia elementu informacyjnego, odnoszonego do konkretnego socjotypu, a nie informacji w ogóle.

3 Ze skrótami jednoliterowymi można spotkać się w rosyjskojęzycznych tekstach, nie zyskały one natomiast popularności wśród anglo- i polskojęzycznej społeczności za- interesowanej socjoniką.

4 Wyróżnia się 4 kwadry i 4 kluby. Cztery typy tworzące daną kwadrę cenią te same elementy informacyjne, natomiast cztery typy tworzące dany klub mają te same ele- menty w silnych funkcjach. Socjotypy dzieli się także ze względu na typ tempera-

Obecnie socjonika uprawiana jest głównie w krajach powstałych po roz- padzie Związku Radzieckiego. Socjoniści zgłębiają tę naukę, poszukując no- wych rozwiązań i metod, pracują także nad jej praktycznym zastosowaniem.

Na obszarze byłego Związku Radzieckiego znaleźć można wiele placówek ba- dawczych i edukacyjnych zajmujących się socjoniką, a także socjonicznych to- warzystw naukowych. Wydawane są także recenzowane czasopisma naukowe poświęcone tej gałęzi wiedzy. Organizowane są międzynarodowe konferencje na temat problemów socjoniki, jej metodologii i perspektyw rozwoju.

Socjonika ma również pewne grono zwolenników w Polsce, choć nie na- ucza jej się na polskich uniwersytetach. Są nimi internauci skupieni wokół Pol- skiego forum o socjonice (dalej: PFoS), będącego częścią witryny Socjonika.pl, poświęconej teorii socjonicznej⁵.

2. Wirtualna społeczność polskich socjonistów amatorów

PFoS powstało w 2007 roku. Użytkownicy forum tworzą jedną z wielu spo- łeczności wirtualnych, zwanych także społecznościami online. Internet – poj- mowany jako przestrzeń komunikacyjna lub środowisko komunikacyjne – jest miejscem, w którym kształtuje się wiele tego typu grup⁶.

Jednak nie każdą grupę użytkowników danych narzędzi bądź serwisów in- ternetowych umożliwiających komunikację i prezentację siebie można uznać za społeczność. Jak przekonująco dowodzi Piotr Siuda (2009), grupy takie mu- szą spełniać pewne kryteria, np. zaproponowane przez niego na podstawie lite- ratury przedmiotu: interaktywność (rozumiana jako żywa wymiana informacji na określony temat), stabilność członkostwa i stabilność tożsamości. Ważne jest także wypracowanie określonych norm komunikacji online. Ponadto aby wspólnota mogła zaistnieć, komunikacja powinna zachodzić między wszyst- kimi członkami grupy, a nie ograniczać się do interakcji między dwiema oso- bami. Aby mogła istnieć, jej członkowie, a przynajmniej większość z nich, muszą traktować ją jako ważny składnik ich życia. Społeczność użytkowników PFoS spełnia te kryteria.

mentu oraz postawę erotyczną (wyróżnia się cztery temperamenty i cztery postawy erotyczne).

5 Socjonika ma swoich zwolenników także w krajach Europy Zachodniej i obu Ame- ryk. Są to – podobnie jak w Polsce – entuzjaści tej dyscypliny naukowej, kontaktujący się ze sobą za pośrednictwem Internetu.

6 Jak pisze Bogusław Skowronek, „[…] Internet traktowany jako środowisko komu- nikacji, przestrzeń interakcji i dialogowości […] wytworzył silną sieć związków społecznościowych, które w istocie mogły zaistnieć dopiero dzięki tej przestrzeni”

(Skowronek 2013: 241).

Znaczna część użytkowników omawianego forum zawiera znajomości i utrzymuje kontakty również poza Siecią. Co jakiś czas organizowane są tzw.

zloty, czyli spotkania użytkowników forum, będące okazją zarówno do swo- bodnych rozmów na temat socjoniki, pogłębiania wiedzy dotyczącej tej nauki, jak i poznania się nawzajem. Kontakt bezpośredni pozwala ponadto na pew- niejsze określenie czyjegoś socjotypu, co jest istotne dla miłośników socjoniki.

Użytkownicy PFoS stanowią więc ten typ społeczności wirtualnej, który ukon- stytuował się w cyberprzestrzeni, przeniósł jednak część kontaktów do świata realnego⁷.

Jak pokazują np. Piotr Siuda (2006) czy Małgorzata Roeske (2013), społecz- ności sieciowe można uznać za pełnoprawne społeczności ludzkie, które mogą uzupełniać lub wręcz zastępować uczestnictwo w społecznościach organicz- nych. I chociaż, jak pisze cytowany już wcześniej Siuda (2009), więzi między członkami społeczności wirtualnych są zwykle słabe, co jest skutkiem ofero- wania przez te społeczności wsparcia wyspecjalizowanego, nie umniejsza to znacznie ich jakości, ponieważ współcześnie społeczności organiczne (z wyjąt- kiem bliskiej rodziny) również charakteryzują się słabością więzi. Nie można jednak wykluczyć całkowicie istnienia silnych więzi w społecznościach online.

W wielu wypadkach pewne cechy silnych więzi występujących w społeczeń- stwach organicznych można znaleźć w społecznościach wirtualnych. Chodzi tu o wzajemność wsparcia, długotrwałość, częstość i dobrowolność kontaktów budowanych na ich podstawie⁸.

Użytkownicy forum to stosunkowo niewielka grupa (na forum zarejestro- wanych jest około 400 osób; sądząc jednak po małej liczbie aktywnych dysku- tantów, można założyć, że część z nich to tzw. lurkerzy, śledzący tylko dyskusję, lecz niebiorący w niej udziału, a część to osoby, które zrezygnowały z uczestnic- twa w społeczności, ich konta nie zostały jednak zlikwidowane). Są to w więk- szości ludzie młodzi, głównie dwudziestoparolatkowie (studenci i absolwenci studiów). Podstawowym czynnikiem spajającym tę społeczność nie jest jed- nak wiek, lecz wspólnota zainteresowań, która wiąże się z pragnieniem zbiera- nia, poznawania i (co bardzo istotne) wymiany informacji na temat socjoniki, a także z pragnieniem wykształcenia umiejętności ich praktycznego zasto- sowania, zwłaszcza umiejętności określenia zarówno swojego socjotypu, jak i socjotypu innych osób, znanych bezpośrednio lub tylko z forum, albo na- wet z mediów. Kształcenie tej umiejętności przejawia się m.in. we wspólnym

7 Na temat różnych typów społeczności wirtualnych zob. m.in. Roeske (2013).

8 Istnienie takich więzi we wspólnocie skupionej wokół forum Miau.pl wykazała M. Ro- eske (2013). Podaje ona także, że uczestników wspólnoty wydaje się łączyć więź wy- kraczająca poza podzielany system wartości i cele z niego wynikające, co dodatkowo wskazuje na istnienie silnych więzi między uczestnikami tej wspólnoty wirtualnej.

działaniu polegającym na tzw. typowaniu użytkowników forum lub osób zna- nych (czyli określaniu ich socjotypu). W ten sposób powstaje wspólnota, której członkowie zorientowani są na komunikację w obrębie grupowych zaintereso- wań i grupowej działalności, co oczywiście nie wyklucza komunikacji wykra- czającej poza dziedzinę grupowej aktywności, jest ona jednak postrzegana jako pewien „dodatek” do zasadniczej komunikacji.

3. Analiza formalna języka socjonistów

„Każda społeczność, której członkowie powiązani są silną więzią, wytwarza własny sposób mówienia i opisywania rzeczywistości” (Kołodziejek 2002: 289).

Istnienie silnych (i trwałych) więzi zawodowych, środowiskowych czy kulturo- wych jako nieodzowny warunek istnienia socjolektu podkreślają wszyscy ba- dacze środowiskowych i zawodowych odmian języka⁹. Środowisko polskich socjonistów, podobnie jak inne grupy połączone więzią wspólnych zaintereso- wań, wypracowało socjolekt umożliwiający sprawną komunikację w zakresie wytyczonym rodzajem więzi.

Podstawą leksykalną socjolektu socjonistów są terminy właściwe socjonice.

Użytkownicy omawianego forum powszechnie używają oficjalnych nazw socjo- typów, np. SLE ‘sensoryczno-logiczny ekstratyk’, i relacji między nimi, np. relacja dualna, lustrzana, czy elementów metabolizmu informacyjnego, np. Se, Si itd.

W toku wymiany informacji między członkami wspólnoty terminy te ule- gają modyfikacji, przechodząc przez filtr polszczyzny potocznej. Oficjalna ter- minologia jest więc często zastępowana leksyką swoistą¹⁰ dla użytkowników PFoS. Pisownia poszczególnych leksemów środowiskowych lub ich połączeń nie jest ustalona. Nawet oficjalne terminy bywają zapisywane niezgodnie z za- sadami, np. symbole elementów informacyjnych są czasem zapisywane przez użytkowników forum małą literą: fe, fi itd. Podobnie jest z nazwami socjoty- pów, np. esi zamiast ESI. Nie ma także zgody co do zapisu wyrazów utworzo- nych przez użytkowników forum, np. nazwy pewnego rodzaju zachowań czy stanów utworzone od symboli elementów informacyjnych zapisywane są w tro- jaki sposób, np. Ne-oza, Neoza lub neoza ‘chwilowe zachowanie lub stan da- nej osoby w stylu stereotypowo przypisywanym osobom z Ne w bloku ego; np.

generowanie pomysłów’. Zgodna z polską ortografią jest ostatnia wersja: jest to rzeczownik pospolity (toteż należałoby zapisać go małą literą), będący de- rywatem złożonym o nierównorzędnych członach (będzie jeszcze o tym dalej mowa), dlatego pisownia z łącznikiem jest nieodpowiednia. Jednakże pozostałe środowiskowe wersje zapisu tych wyrazów nie dziwią, nawiązują bowiem do

9 Przykładowo: Grabias (1994), Kołodziejek (2006), Piekot (2008).

10 Pojęcia tego używam za Andrzejem Markowskim (1992).

pisowni symboli elementów informacyjnych, a łącznik wydaje się uzasadniony w wypadku nazw pochodzących od symboli kończących się głoską i, wskazuje bowiem, jak należy daną nazwę wymawiać, a więc np. słowo Ni(-)oza/nioza¹¹

‘chwilowe zachowanie lub stan danej osoby w stylu stereotypowo przypisywa- nym osobom z Ni w bloku ego; np. rozmarzenie’ wymawia się [ńi-o-za], a nie [ńoza]. Na pisownię z łącznikiem i wielką literą ma też niewątpliwie wpływ za- pis leksemów używanych na anglojęzycznych forach, które to leksemy zostały, często bezrefleksyjnie, zapożyczone przez polskich socjonistów, np. Si(-)domi- nant ‘osoba z Si w funkcji pierwszej (głównej, dominującej – ang. dominant)’.

Najbardziej razi zapis dużą literą czasowników derywowanych od symboli ele- mentów informacyjnych, np. Fe(-)ować ‘intensywnie używać Fe’, ponieważ – jak wiadomo – możliwość pisowni wielką literą dotyczy w polskiej ortografii wyłącznie rzeczowników i przymiotników.

3.1. Neologizmy socjolektalne

Zgromadzony przeze mnie materiał stanowi około 200 jednostek leksykalnych swoistych dla języka socjonistów (materiał zbierałam od marca do września 2015 roku). W leksyce tej widoczne są przede wszystkim przejawy tendencji do skrótu, polegające na tworzeniu bądź zapożyczaniu nazw złożonych, np.

Fi(-)kreatyw ‘osoba z Fi w funkcji kreatywnej’ czy uniwerbizmów typu mental

‘krąg mentalny’. Za przejaw tendencji do precyzji uznać należy tworzenie nazw żeńskich, np. IEI-ka/jejka ‘kobieta mająca socjotyp IEI’ czy ESIczka ‘kobieta mająca socjotyp ESI’. Dodać należy, że pochodzącym od nazw poszczególnych socjotypów skrótowcom przypisuje się różny rodzaj gramatyczny: w zależności od płci, do której się odnoszą, męskoosobowy lub żeński, np. ten IEI – ta IEI, ale tylko ten jej – ta jejka¹². Rodzaj nijaki pełni bardzo często funkcję rodzaju generycznego, kiedy mówi się ogólnie o socjotypie, np. to ESI, to IEE, ale tylko w odniesieniu do skrótowców zakończonych literami e, i (niedającą się odczy- tać jak j). Jeśli skrótowiec ESI odnosi się do mężczyzny, bywa odmieniany jak przymiotnik (ESIego, ESIemu itd.).

W zgromadzonym materiale występuje niewiele ekspresywizmów:

16 na około 200 jednostek leksykalnych, co stanowi około 8%. Jako wyrazy o funkcji ekspresywnej traktuję quasi-złożenia typu Fe(-)oza/feoza, w których

11 Łącznik ujęty w nawias oznacza, że – obok pisowni z łącznikiem – występuje pisownia rozdzielna. Taki sposób zapisu stosuję konsekwentnie w dalszej części artykułu.

12 Takie nazwy, jak jej, jejka czy sej ‘mężczyzna mający socjotyp SEI’, sejka ‘kobieta mająca socjotyp SEI’ wskazują na to, że socjolekt socjonistów (prymarnie pisany ze względu na kanał komunikacji) jest też używany w mowie (prymarna mówioność jest – jak wiadomo – cechą socjolektów ukształtowanych poza cyberprzestrzenią).

skład wchodzi sufiksoid -oza o znaczeniu ‘szaleństwo; gr. osis’, niosący nieco pe- joratywną ocenę nazwy chwilowego zachowania lub stanu danej osoby w stylu stereotypowo przypisywanym osobom z Fe, Fi itd. w bloku ego.

Nacechowanie ekspresywne – ze względu na użyty w derywacji sufiks – mają też wyrazy oznaczające przedstawicieli danej kwadry, na przykład alfiak ‘przed- stawiciel kwadry alfa’, a także nazwy typu Epek/epek ‘osoba o temperamencie Ep’.

Do jednostek o nacechowaniu ekspresywnym należy też zaliczyć omawiane niżej neologizmy: semantyczny budyń (podrozdział 3.1.3.) oraz frazeologiczny myć wannę (podrozdział 3.1.4.).

3.1.1. Neologizmy strukturalne

Neologizmy strukturalne stanowią około 78% zgromadzonego przeze mnie słownictwa socjolektalnego. Nowe jednostki tworzone są głównie od pojęć właściwych socjonice. Większość leksyki powstaje według schematu: poję- cie socjoniczne + formant lub formantoid. Cząstki słowotwórcze lub wyrazy bądź ich części łączone są zwykle mechanicznie, z wyeliminowaniem alterna- cji morfonologicznych, np. Fe + oza → Fe(-)oza/feoza ‘chwilowe zachowanie lub stan danej osoby w stylu stereotypowo przypisywanym osobom z Fe w bloku ego; np. pobudzenie emocjonalne’ itp., Fe + owy → Fe(-)owy/feowy ‘związany z Fe’ itp. czy Fe + ować → Fe(-)ować/feować itp. Takie zabiegi słowotwórcze są przejawem tendencji do automatyzacji technik derywacyjnych, obecnej w pol- szczyźnie ostatnich dziesięcioleci ¹³.

3.1.1.1. Leksemy rzeczownikowe

Rzeczowniki stanowią około 42%, a więc prawie połowę, neologizmów sło- wotwórczych. Powstały one wskutek kompozycji lub derywacji sensu stricto.

Derywaty proste to przede wszystkim nazwy żeńskie utworzone od środo- wiskowych nazw rodzaju męskiego za pomocą przyrostka -ka, np. jej → jejka, Se(-)owiec/se(-)owiec ‘osoba z Se w bloku ego’ → Se(-)ówka/se(-)ówka, lub za po- mocą zmiany paradygmatu, np. Fe(-)ceniący ‘osoba płci męskiej, która ceni Fe’ → Fe(-)ceniąca, albo nazwy żeńskie utworzone od skrótowców oznaczających poszczególne socjotypy, np. ESIa/esia, czytane jako [es’i-a] (derywaty mody- fikacyjne). Są to także derywaty mutacyjne utworzone od symboli elementów informacyjnych typu Se(-)owiec/se(-)owiec oraz innych pojęć socjonicznych, np. Epek/epek ‘osoba o temperamencie Ep’ czy gammiak ‘przedstawiciel kwa- dry gamma’.

13 Na temat tej tendencji zob. m.in. Jadacka (2005).

Sporadycznie występują derywaty ujemne, powstałe wskutek ucięcia części podstawy, np. socjonika → socjo czy uniwerbizmy witalny (krąg) → wital, men- talny (krąg) → mental, wizualna (identyfikacja) → wizual. Uznaję je za derywaty tautologiczne¹⁴, o takim samym znaczeniu co podstawy, różniące się od nich tylko formalnie, ponieważ z punktu widzenia użytkowników socjolektu wyrazy te nie są emocjonalnie nacechowane (ucięcie uważa się zwykle za formant bę- dący wykładnikiem ekspresywności).

Większość rzeczowników powstałych w wyniku kompozycji to złożenia bezinterfiksalne. Nazwy zachowań i stanów typu Fe(-)oza/feoza czy Fi(-)oza/

fioza ‘chwilowe zachowanie lub stan danej osoby w stylu stereotypowo przy- pisywanym osobom z Fi w bloku ego; np. moralizowanie’ uznaję za Iwoną Ka- proń-Charzyńską (2004) za quasi-złożenia sufiksoidalne, których członami są funkcjonujące jako samodzielne jednostki leksykalne symbole elementów infor- macyjnych Fe, Fi itd. oraz mająca status sufiksoidu cząstka -oza o znaczeniu ‘sza- leństwo; gr. osis’, wyabstrahowana z takich rzeczowników, jak psychoza, neuroza.

Nazwy osób derywowane od symbolu elementu informacyjnego (Se, Ne itd.) i rzeczownika ego, tj. Se(-)egowiec/se(-)egowiec ‘osoba z Se w bloku ego’, Ne(-)egowiec/ne(-)egowiec ‘osoba z Ne w bloku ego’ itd., synonimiczne z de- rywatami mutacyjnymi Se(-)owiec/se(-)owiec, Ne(-)owiec/ne(-)owiec uznaję za nietypowe złożenia sufiksalne¹⁵, utworzone na wzór konstrukcji, takich jak Fe(-)dominant, będących zapożyczeniami strukturalnymi z języka angielskiego (zob. podrozdział 3.1.2.2.).

Bezinterfiksalne rzeczowniki racjobeta ‘racjonalni przedstawiciele kwadry beta’, racjogamma ‘racjonalni przedstawiciele kwadry gamma’ zostały utwo- rzone przez dezintegrację członu przymiotnikowego i połączenie go z czło- nem rzeczownikowym.

W nielicznych złożeniach interfiksalnych funkcję interfiksu pełni mor- fem -o-, np. betogamma ‘1. wszystkie osoby należące do kwadry beta i gamma;

2. tylko irracjonalni przedstawiciele kwadry beta i gamma’ czy gammodelta

‘1. wszystkie osoby należące do kwadry gamma i delta; 2. tylko racjonalni przed- stawiciele kwadry gamma i delta’.

3.1.1.2. Leksemy przymiotnikowe

Przymiotniki tworzone są seryjnie od oficjalnych nazw socjotypów i elemen- tów informacyjnych za pomocą produktywnego przyrostka -owy, np. SEI-owy

14 Zob. Pędzich (2012: 137‒140).

15 Renata Grzegorczykowa i Jadwiga Puzynina zakładają, że formantem złożenia może być sam sufiks. Jest to rzadki typ formantu. Występuje w rzeczownikach z liczebni- kiem lub przysłówkiem w pierwszym członie. Zob. Grzegorczykowa, Puzynina (1998:

458).

‘typowy dla socjotypu SEI’ czy Ni(-)owy/niowy ‘związany z Ni’, czasem -owaty, np. ESI-owaty ‘podobny do osoby o socjotypie ESI; wykazujący jej cechy’.

W zgromadzonym materiale występuje także derywat ujemny socjo ‘socjo- niczny’, homonimiczny z derywatem rzeczownikowym.

3.1.1.3. Leksemy czasownikowe

Czasowniki to wyłącznie odrzeczownikowe derywaty paradygmatyczne. Funk- cję formantu pełni przyrostek tematowy -ować, np. te(-)ować ‘intensywnie uży- wać Te’, SLE-ować ‘zachowywać się jak SLE’.

3.1.2. Zapożyczenia

Zapożyczenia stanowią około 18% zgromadzonego materiału. Źródłem inspi- racji są głównie wypowiedzi na anglojęzycznych forach poświęconych socjo- nice, np. SoF1, SoF2.

3.1.2.1. Zapożyczenia właściwe

Jako zapożyczenia właściwe z języka angielskiego (ściślej: z socjolektu anglo- języcznych socjonistów) należy potraktować złożenia typu Ni-polr/Ni-PoLR

‘osoba z Ni w funkcji czwartej (PoLR; point of least resistance)’, których pierw- szy człon oznacza symbol określonego elementu informacyjnego.

3.1.2.2. Zapożyczenia strukturalne

Są to kalki słowotwórcze angielskich konstrukcji, takie jak Se(-)dominant) ‘osoba z Se w funkcji pierwszej (głównej, dominującej – ang. dominant)’, Si(-)ceniący

‘osoba ceniąca Si; ang. Si(-)valuing’ i Fe(-)kreatyw ‘osoba z Fe w funkcji drugiej (kreatywnej – ang. creative)’.

3.1.2.3. Zapożyczenia semantyczne

Środowiskowe znaczenie czasownika typować ‘określać, ustalać czyjś socjotyp’

zostało zapożyczone z języka angielskiego. Angielszczyźnie ogólnej znane jest znaczenie czasownika type ‘klasyfikować, charakteryzować’ i w takim znacze- niu – w odniesieniu do socjotypów – czasownik ten jest używany przez użyt- kowników angielskich forów.

3.1.3. Neosemantyzmy

Neosemantyzmy stanowią zaledwie niecałe 2% zgromadzonego materiału lek- sykalnego. Są to tylko trzy leksemy różniące się mechanizmem powstania.

Określeniem metaforycznym jest rzeczownik budyń w znaczeniu ‘przedstawiciel kwadry delta’. Osobom tym stereotypowo i nieco złośliwie przypisuje się nija- kość, brak indywidualizmu i bycie nudnymi (budyń jest mdły, nie ma kształtu, dostosowuje się do naczynia, do którego zostanie wlany). Neosemantyzmem, który powstał na skutek podobieństwa brzmieniowego do wyrazu z języka ogól- nego, jest rzeczownik polar ‘PoLR/polr; point of least resistance; czyjaś słaba strona, pięta Achillesowa’. Podobieństwo brzmieniowe leży też u źródła neo- semantyzmu deltoid ‘przedstawiciel delty’. Wyraz ten nawiązuje dodatkowo do budowy słowotwórczej leksemu deltoid ‘czworokąt o kształcie dwóch liter delta połączonych podstawą’. Mamy więc tu do czynienia ze swoistą reinterpretacją struktury słowotwórczej tego leksemu.

3.1.4. Neofrazeologizmy

Neofrazeologizmy stanowią także znikomą część leksyki swoistej socjonistów (niewiele ponad 2%). Są to wyłącznie zwroty. Jeden z nich (myć wannę ‘żarto- bliwie: zachowywać się jak ESI, którym stereotypowo przypisuje się nadmierną dbałość o czystość otoczenia’) charakteryzuje się stałością komponentów. Trzy pozostałe, tj. jechać na Fe/Fi/Ne/Ni/Se/Si/Te/Ti ‘często używać elementu Fe/Fi/

Ne/Ni/Se/Si/Te/Ti, polegać na nim’, jechać na jakiejś funkcji ‘często tej funkcji używać; polegać na niej’, mieć jakiś element informacyjny w polarze ‘mieć jakąś słabą stronę’ mają jeden komponent wymienny (jest nim nazwa elementu in- formacyjnego albo funkcji).

4. Podsumowanie

Analiza zgromadzonego słownictwa oraz zachowań wspólnoty daje podstawy do stwierdzenia, że język użytkowników PFoS jest socjolektem tradycyjnym. So- cjolekty takie powstają w grupach, które nie sprzeciwiają się zasadom społecznej interakcji, akceptują istniejące w społeczeństwie normy, nakazy i zakazy. Socjo- lekty tradycyjne wytwarzane są m.in. w społecznościach połączonych wspól- nym zainteresowaniem, do których należy społeczność polskich socjonistów amatorów. Jest to także socjolekt o wąskim zasięgu komunikacyjnym, niezro- zumiały dla osób spoza społeczności. Niezrozumiałość socjolektu socjonistów nie jest intencjonalna, wynika ona ze specjalizacji grupowych zainteresowań i grupowej działalności, co powoduje terminologizację socjolektalnej leksyki, dotyczącej pewnego wycinka rzeczywistości nieznanego osobom spoza grupy¹⁶.

16 Opisując socjolekt socjonistów, odwołuję się do propozycji typologii socjolektów au- torstwa Tomasza Piekota (2008), będącej modyfikacją, czy też swoistym dopełnie- niem, koncepcji Stanisława Grabiasa (1994). Piekot uwzględnia w swoim podziale socjolektalnych odmian polszczyzny nowsze tendencje w socjolingwistyce oraz realia

Ze względu na ograniczone ramy artykułu zrezygnowałam z analizy pew- nych zagadnień, które – jak się wydaje – uczyniłyby przedstawiony tu obraz grupy i socjolektu polskich socjonistów pełniejszym. Należałoby m.in. odtwo- rzyć językowy obraz świata zawarty w socjolekcie, co pozwoliłoby dotrzeć do systemu norm i wartości tej wspólnoty, determinującego zachowania w gru- pie. Zagadnienia te czekają więc na opracowanie. Z poznawczego punktu wi- dzenia byłoby też wskazane zapoznanie czytelników ze słownikiem socjonistów (słownik taki został przeze mnie opracowany, jednakże z przedstawionych wy- żej względów nie został dołączony do artykułu).

Bibliografia

Grabias S, 1994, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.

Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1998, Rzeczownik, [w:] red. R. Grzegorczykowa, R. La- skowski, H. Wróbel, Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 2, Morfologia, Warszawa, s. 389‒468.

Jadacka H., 2005, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa.

Kaproń-Charzyńska I., 2004, Prefiksy, sufiksy, prefiksoidy, sufiksoidy czy człony związane?,

„Język Polski” 84, z. 1, s. 16‒28.

Kołodziejek, E., 2002, Socjolekt studentów – fakt czy mit?, [w:] red. M. Białoskórska, L. Mariak, Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 8, Szczecin, s. 289‒299.

Kołodziejek E., 2006, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin.

Markowski A., 1992, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, Wrocław.

Pędzich B., 2012, Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa.

Piekot T., 2008, Język w grupie społecznej. Wprowadzenie do analizy socjolektu, Wałbrzych.

Roeske M., 2013, Wirtualne czyli realne? Etnograficzne spojrzenie na wspólnotę internetową forum Miau.pl, „Maska” 17, s. 57‒76.

Siuda P., 2006, Społeczności wirtualne. O wspólnotowości w społeczeństwie sieciowym, [w:]

Oblicza Internetu: Internet w przestrzeni komunikacyjnej XXI wieku, red. M. Soko- łowski, Elbląg, s. 179‒186.

Siuda P., 2009, Kryteria wspólnotowości w Internecie, „Kultura i Edukacja” 4 (73), s. 21‒37.

Skowronek B., 2013, Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Kraków.

Źródła internetowe

BSo – Socjonika – nowa typologia osobowości (online: http://socjonika-dla-kazde- go.blogspot.com, dostęp: 1 września 2015)

współczesności, w której zanikają tajne odmiany języka (tajność jest ważną kategorią socjolektalną w ujęciu Grabiasa).