Uwagi o wykształceniu osadów górnokredowych wschodniej części niecki północnosudeckiej

Jerzy MILEWICZ

Uwagi o wykształceniu osadów górnokredowych wschodniej części niecki północnosudeckiei

Wśród

osadów górnokredowych

ws~hodniej części

niecki

^północno

su- deckiej

można wyróżnić

trzy zasadnicze grupy

skał. Są

to

skały

klastycz- ne, ilaste

i

chemiczne. Pierwsze z nich

są

reprezentowane przez piaskowce kwarcDwe i margliste. Do grupy drugiej

należą

margle i

iły

margliste, a do trzeciej - wa'pienie.

W dotychczasowej lite'l"aturze (H. Scupin,

1913, 1933;

B. Kuhn, E. Zim ...

mermann,

1918;

H. Andert,

1934; J.

Milewicz,

1958) skały

te

były okreś­

. lane zbyt ogólnie, a nazwy nie

były

na

ogół ściślej

uzasadnione. Autor dla ska.1 górnokredowych niecki pólnocnosudeclriej proponuje nazwy uzasadnione badaniami mikroskopowymi · i chemicznymi.

Wśród

skal grupy ·pierwszej - klastycznych -

wyróżnić mtlżIia

pia- skowce kwarcowe i margliste.

p i a s k o w c e k war c o w e

są przeważnie

monomineralne. W nie.

których tylko pa.rtiach

ławice zawierają. niewielką

na

ogół domiesZkę

skaleni, nie

przekraczającą

w skrajnych przypadka.ch 10%

ilości

wszyst- kich ziarn .. W wyniku przeprowadzonych

badań

mikroskopowych

okazało się, że wśród

omawianych piaskowców

można wydzielić

dwa rodza1e

^róż.,.

niące się

genetycznie, a

^także i

wiekowo.

W piaskowcach pierwszego rodzaju (tabI. l,

fig.

2) znaczna

^część

ziarn jest

ostrokrawędzista,

a

pozostałe słabo

obtoczone.

Kwa~ce

wspomnianych piaskowców spokojnie

wygaszają światło,

ao tylko nieznaczny ich procent

.taliście.

Przemawia to za pochodzeniem ich glównie z niszczenia

skał

niezaangaoŻowanych

tektonicznie. Rekrystalizacja ziarn jest na

ogół słaba.

Kwaorce

są przeważnie

wodniste, procent ziarn mlecznych lub

^różowych

jest niewielki. Spoiwo opisywanych piaskowców jest krzemionkowe,

skąpe,

tak

że

skala jest

słabo zwięzła,

ao nawet krucha. Uziarnienie piaskowców tego rodzaju jest bardzo jednos:ta.jne w profilu

pionowyni~

wskutek czego

są

one

gruboławioowe,

o

grubości łatwic osiągających

cztery

i więcej

metrów.

Po zbadaniu wszystkich poziomów kredy

północnosudeckiej

okaz.;t19

$ię, że

tego rodzaju piaskowce

występują

w cenoroanie:, koniaku i santo- pie.

^Są

one szeroko

rozpo~echnione

w

^całej

niecce

północnooudeckiej,.

Materiału

do wspomnianych piaBkowc6w

dostarczyły,:

pstry piaskoWiec

422

Jerzy Milewicz

(cenoman), gra.nity karkonoskie

i

strzegomskie (cenoman· , koniak i san- ton) oraz granity i koniak (santon).

Piaskowce drugiego rodzaju (tabl. I, fig. 3)

są przeważnie

kwarcowe,

chociaż

liczne

ławice zawierają domieszkę

skaleni nie

przekracza·jącą

zwykle kilku procent. Kwarce tych piaskowców

charakteryzują się

sto- sunkowo dobrym stopniem . obtoczenia..

^Wykazują

one w

większości

fa- liste lub mozaikowe wygaszanie

światła,

a tylko nieliczne

wygaszają

sp:>- kojnie. PrzEmawia to

za,

pochodzeniem ich z gradacji masywów skal

zaangażowanych

tektonioCZnie. Rekrysta.lizacja ziarn jest

słaba.

Kwarce

są przeważ~e

wodniste, a tylko niewielki procent ziai'n ma

barwę

mlecz,.

ną

lub rzadziej

różową

i

żółtawą.

Spoiwo pi.askowców jest krz.emionkowe,

d~yć

Qbfite, tak

że ska.ły wykazują znaczną zwięzl.ooć.

Uziarnienie pias- kowców jest zmienne - obok skal grubola.wicowych

występują także średnio- i

drobnolawicowe.

W wyniku zbadania poziomów piaskowcowych kredy

p6łnocnosu­

deckiej

oka.zało się, że

tego rodzaju pioaskowce

występują

w dolnym tu- ronie wschodniej

części

nJecki

północnosudeckiej, sięga·jąc

ku zachodowi

pO

okolioe Lwówka.

Materiału

do nich

dostarczyły

gnejsy izerskie oraz

skały

metamorficzne Gór Ka.cza. wskich i przedgórza.

P

i

ao s k o w c e

ID

a. r g l i s t e (tabl. II, fig. 4)

są

drobnoz'arniste, ciemnoszare, c spoiwie ilasto-wapnistym lub

krżemionko'Wo-wapnistym.

W obfitym spoiwie utworzonym z ilu

i

skrytokrystalicznego kalcytu wy-

stępują

mniej lub bardziej liczne drobnoe ziarna

ostrokrawędzistych

kwar- ców. WidOocznie

^{są także}

liczne ' drobne

kryształki

kalcytu.

^Występuje

również

detrytus

powstały

z polamanych otwornic i spikul

gąbek.

M ne-

rały

ilaste

stanąwią

zasadniczy

składnik

spoiwa.

Tworzą

one bardzo drobI:1e blaszki

bezładnie

rozrzucone

w

ska!le. Glaukonit

w

skale nie jest obfity.

^Występuje

on

przeważnie

w postadzia.rn o nieregularnych

^kształ.i.

tach. Nie'kiedy spotyka

się

nagromadzenia glaiUkOoni, tu w formie

wąskich

smug. W skale napotyka

się też

akcesorY'cznie tlenki

żelaza

w postaci cza.rnych grudek rozproszonych na ogól nieregularnie.

P

i

a. s k o w c e m a r g l

i

s t e

utworzyły się

w dolnym turonie

i wystę­

,pują

w

brzeżnycil

wschodnich

częściach

pólnocnosudoeckiego basenu

kt~·

dowego po

Skorzyn~ce

na zachodzie. Ku wschodowi

przechodzą

one w piaskowce ilaste wskutek prawie

całkowitej

utraty Cacoa,

ku środkowi

basenu natomiae.t - w wapienie.

Przynależność

omawianych skal do grupy piaskowców

inarglistyc~

wynika zarównOo z Oopisu obra.zu mikr<lSkopowego, jak

i

z

załączonych

analiz chemicznych Ooraz z

na,niesieniaprooliczeń

tleIllków na.

minerały skałotwórcze

na diagram K. Smulikowskiego (znak + ^{na fig.}

^1).

^Przeli-

czenia wykonano

^wiążąc

Co.z z CaO. W

przewaZa·jącej ilości

przypadków

Cały

CO

₂

nie wystarcza.1 do

związania całegOo

CaO.

Sumę

CO

₂

+

związany

CaO' uznano .za

sumę węglanów. Następnie

Al

2

0 a

^wiązano

z Si0

2

w mi.,.

neral ilasty o

składzie odpowiadającym

serycytowi.

PozOstałą ilość

SiO, uznano za kwarc.

Sumę

mineraJów ilastych otrzyma!Jlo vii wyniku

odjęcia

od

100

węglanów

i kwarcu. '

Wyniki analizy chemicznej na

zawartość składników

w piaskowcach marglistych w odniesieniu do

wyprażonych'

próbek

^wedłwg

B. KiihI1a .

j

E. Zimmermanna •. (1918)

prżedstawia

tabela L

Osady górnokredowe wschodniej części niecki półn~nooud~ej 423:

. Piaskowce margliste

^były Vi

dotychczasa-wej literaturze

^określane

jako plener (B. Kiihn, E. ZiIIlIDe'rmann,

1918), 'Piaskow~ec

plenerski (H.

Scu~:

pin,

1913, 1933;

H. Andert,

1934)

lub piaskowiec marglisty

(J.

Milewicz,

1958) .

. S k .a

ł

y

i

l a s. t e

są

reprezentowane we wschodnJej

części

niecki

pól:nccnosudeck:ej przez m a r g l e i

i ł

ym a r g l

ⁱ

s t e.

^Są

to skaly drobnozia,rniste barwy staJowo:sza1'ej, cienkolawicowe, o niezbyt wyrów- nanych powierzochniach

^ławic.

Pod mikroskopem (tabl. II, fig. 5)

^widać,

że

jest to osad

posiadający

obfite spoiwo ilasto-kalcytowe.

Minerały

ilo:lste:

ątanowią

zasadniczy,obok kakytu,

składnik

spoiwa,.

Występują

on,eo w ior-'

~e

bardzo drobnych blaszek bezladnie ro- zrzuconych w skale. Blaszki te :

są wydłużone,

o

średnim

reliefie dodatnim. Z barw interferencyjnych.

możn.a sądzić, że

w

minerałach

ilastych

.przeważają

hydromiki.

Cbecność

mineraJów ilastych jest maskowana,

skrytokrystaliczną postacią

kalcytu.

Fig. l. Diagram osadów górnokredowych wschodniej części niecki .północno­

sudeckiej

Diagram of Uppe!l' Cretaceous depo- sits of Eastern part of Northsudetic Basin

-I- piaskowce marg11ste dolnego turonu.

• ^iły margl1ste 1 margle piaszczyste dolnego koruaku

X wap1en1e p1aszczysto-margl1ste dol- nego turonu

+ Lowar Turoruan marly sandstones

• Lower Conlac1an marly clays and sandy marls

X Lower Turoruan sandy-marly llmesto- nes

Kalcyt jest zasadniczym

składnikiem

spoiwa i

^występuje

w

^formi~

skrytokrystalicznej wsIpólnie z

minerałami

ilastymi.

T.akże

liczne okru;., chy otwornic i spikul

gąbek są

kalcytowe. W o Lwornicach kalcyt wy-

krysta,lizowal w postaci

dużych

kryszta,lów,

bądź

agregatu drobnych

kryształów.

Kryszta,ly kalcytu

wype,lniają także

spikule

gąbek.

Kwarce

^tworzą

bardzo drobne ziarenka rozrzucone

^bezładnie

w skale.

Są to przeważnie

ziaorna

ostrokrawędziste.

W ziarnach kwarców

wystę­

pują

wrostki cyrkonu oraz · widoczne

są

otoczki rekrystalizacyjne, do.

wodzące

wzrasta,nia w osadzie kwarcu. W kilku przypadkach

z,auważono wypełnienia

otwornic ora!Z spikul

gąbekkryptokrystaliczną formą

krze-

mionki(chalcedon?). Zaobse;rwowano

także

wypelnienda drobnokrysta- licznym kwa,rcem drobnych

^żyłek

w skale. Kwarc w znacznej mierz!!,

powstał

na miejscu

drogą wytrącania się

z

żelu

krzemionkowego, chociail;

.duża

jego

część

pochodzi z

lądu,

prawdopodobnde nawiana przez wia,try.

~1aukonit występuje

w skale w niewielkie)

ilości.

Tworzy on

ziar~

-o rueregu1arnych

kształtach

lub formy

wydłuzone.

- . :

SkaJeń

znajduje

się

w

dość

niewielkiej .

ilości, wykształcony

jako pla,i..

gioklazy o polisyntetycznych

zbliźniaczeniach.

Bratk odpowiedriichprZe-

krojów

^W

szlifach

nię pozwal~_na :ł~liższę

ich .

oznaczeni~.

424

Jerzy Milewicz

Tlenki

żelaza występują

akceoorycznde w postaci czarnych grudek ro.z- sianych

W całej

skale.

Cyrkon jest widoczny w postaci bardzo. nielicznych, drobnych kryszta.-

łków

w kwa,rcach. Zaobserwowano.

także

krysztal turmaolinu.

Margle Ii.aszc:zyste

są

waI'SltWlo-

Tabela 1

wooe równo:>1zgle

bądi przekątnie, Sklad chemiczny piaskowców marglistych co

o.bjawlia

się .nierównymi, szylb-

Składnik

Si02 Ah03 Fe203 CaO MgO K20 Na20 803

Strata przez

prażenie

WtyrnC02

Składnik

Si~

Ti02 Ah03 FeO Fe20 3 MnO P20S

Cao

MgO K20 Na20 C02 H20- H20

+

Razęm

I

^Nowe

ł4D I

80,93 4,14 1,75 11,18 0,17 1,30 0,45 0,08 100,00

13,14 6,77

Czaple

85,09 4,97 1,49 6,24 0,54 1,11 0,48 0,08 100,00

10,65 3,83

ko.

wyklinowującymi się ławioami~

Iły

margliste

są

o'enlro

i

rowno-- legle warstwowme {)r.arz

s.pękalIle

w drobną ikoost:kę. WlEtI'EJtwow.an:e

pr2l2ikątne

matr"gli

świ.adczyo

lstmie-

jącym

fa10walIliu

i prądowa:niu,

a w:.ęc ^Q plytkowodno.śd" Cie.IIllM

ba.Twa skaJ:

częścio.WO pocil.{},:łzi od,

dom:es~ki ~.uhs,t,ał:1cji węgJ.isitej.

O redukcyjnych warunkach panu-

jącycl1 nil

drueo zb':o.::-nika mo:-skie- go< w czasie {)md.z::::oia

się iłów

i

mccgli

świadczy ' także

obfite w n::etk:tórych waJrsotw.ach

występo­

w.am..:.e kryszt.aJlków p

'rytu,

MaJI"gle piJasrezysite

występują

w dolnym

turonie,

w

środJlrowej

Tabela Z SkIad chemiczny margli i iłów marglistych

.s

^'~ _oC

^,~

^{~'O :;;l Q)}

^,~

^{.l<l o;g Q) Q)}

_j

^o

^~

^{o !:l ,9} ~ ^{Q) ~;g} .2 ^Q)

i

^{o ..9 ,~ o}

^e

^'O

_a

^{o !:l ,§} ~] ^{li: .-o.l<l Q)}

~~ ^{~ ~' ,c,}

d

^{.c oC}

U U ~~ U U ~~

47,12 48,82 49,42 50,88 51,06 52,18 53,60 54,08 55,38 57,94

- - - -

^{0,04 0,04}

- ,

- - -

10,23 10,74 '11,27 10,42 ' 9,44 7,91 8,32 8,50 8,42 11,89

- - -

^{1,69 2,73}

- - - -

6,95 3,63 3,80 3,85 2,48 3,40 4,70 '2,85 ' 3,41 3,78

- - - - - - - - - -

- ' - - -

^{0,38 0,22}

- - - '-

11,96 14,12 12,67 12,36 10,45 11,26 13,59 13,92 11,94 7,42 2,08 1,76 1,17 1,96 2,88 2,17 1,08 0,95 1,53 3,09

- - - -

^{2,37 2,79}

- - - -

-

^-

- -

^{2,60 0,30}

- -

^{" -}

-

8,85 9,62 8,39 8,80 8,61 7,44 7,02 ,9,11 8,47 4,98

- - -

^{- 5,76 5,09 -}

- ^{- -}

-

- -

^{- 3,11 4,05}

- - - -

- - - - ^{- -} - - - -- - ^{- -}

- -

^-

-

100;87 99,58 - -

- -

Osady górnokredowe wschodniej części niecki półnoonosudeckiej 425-

iiZlachodniej

części .omaWŃmllegio OIOOIZalI'U, Po::::zymając od

okolic Lwówka,

natomi:ast z dolnego

kon:iaku

znana

jmt

seria ;n;ałprzeIIl'1an!l.e~ych iłów

m.a:I'Tglistych

i

Inairgli ptaB.zCZY'Sltycil. Zajmuj1et ona

trukże śl'lodkloiWe części

basenu gómokJreodowego,

sięgając

ku wschodowi po

SkorzyID'oe.

W

dQlnoturońskich

marglach piaszczystych

występują ślimaki,

w

tym

1SkałQ~ocze (Natica),

liczne

małże, wśród

których jest wiele gruboskorupo- wych

(Pecten, Lima, Vola, Ostrea, Exogyra) , jeżowoe

i rQbaki. PrZE ma ...

wiają

.one za· niezbyt

głębokim

morzem w czasie osadzania

się

tej lito- facji,

COl je~

taIcie

potwi€łl'dzQne przejściem

w kierunku wschodnim w piaBkQwce kwarcowe poprzez

wąski

pas piaskowców marglistych.

Tabela J.

Skład chemicmy wapieni

Składnik IRakOWice

I

^Kotliska

^IRadł6Wka

I Lw6wek IRakOWiCe

I

Kotliska IRakowice

I

Wielkie . Wielkie ' Wielkie

Si02 18,60 20,54 23,52 24,94 39,74 41,16 46,92

Ti02

-

^0,76

-

^-

-

^0,73 -

Ah03 5,07 6,32 6,98 5,83 6,62 8,45 7,50

FeO

-

^0,30

-

^{- - 0,38}

-

Fe203 0,23 2,63 0,24 0,24 0,22 3,52 0,29

MnO - 0,05 - -

-

^0,03 -

P20S - 0,26

-

^{- - 0,44 -}

'CaO 39,81 35,96 35,44 35,22 25,07 21,35 19,89

MgO 0,70 0,93 0,85 1,02 1,21 1,63 1,27

K20

-

^1,49

-

^1,57

-

^{1,76 1,49}

Na20 - 0,43 - 0,26 - ^{0,51 0,23}

C02 29,95 27,18 26,20 26,02 18,45 15,47 14,09

H20 -

-

^1,71

-

^{- - 2,28 -}

H20

+

^{- 2,23}

-

^{- - 3,16 -}

Razem

-

^100,79

-

^-

-

^100,87

-

W

górn.oturońskich i

dQlnokoniackich

iłach

marglistych

i

marglach piaszczystych

występuje także dosyć

obfita fauna" w której

przewagę osiągają'

.otwQrnice

i gąbki. Wśród pozostałych

form naj liczniejsze

są

.'

małże

i

ślimaki.

Poza tym

występują

w wymienionych

skałach jeżoOwce,

r.obald .oraz

głowonogi. Skład

tej fauny przema.wioa

także

za· niezbyt

glę-'

bokim .otwartym morzem i za normalniyID zasoleniem basenu.

Przydzielenie QPisanych

skał

do litofacji

iłów

marglistych

i

margli piaszczystych

nastąpiłQ

na- podstawie obseawoacji mikroskoOpowych, inter- pretacji analiz chemicznych Qraz naniesienia

przeliczeń

tlenków na mine<-

rały skałotwórcze

na diagram K .

Smulmowskiego

(kropki na, fig.

1).

Analiza chemiczna opisanych osadów

wykazała występowanie skład­

ników w stosunkach przytoczonych w tabeli 2.

DolnQturońskie

margle piaszczys.te

b~ly

w dotychcza\Sowej literaturze

określane

jako piaskowce ma.rgliste (H. Scupin,

1913,

H. Andert,

1934.

J. Milewicz,

19'58),

natom1ast

g6rnQturońskie

i doln.okoniackie

iły

margli-

426

^{Jerzy. Milewi~}

.~te i .. ' margle ' piaszczyste były

oznaczane

·

jako piaskowce

roarglistę.

{B. Kiihn, E. Zimmermann, 1918), margle (H .

.

Scupin., 1913), maorgle ilaste (H. And.ert, 1934) lub ma.rgle ilasto-krzemionkowe

(J.

Milewicz, 1958).

Wa p i e n i e

są

jasnoszare, drobnokrystaliczne,

.

cienkozlupkowane 1N

ławice

o

grubości

1+10 cm. Pod

mikros~()Ipem

(tab!. III, fig. 6)

widać.

ze

skoała składa się

prawie

wyłącznie

z kalcytu

występującego przeważnię

w.postad zbitej, drobnokrystalicznej masy, w której

tkwią

mniej lub pardziej liczne automorficzne

kryształki

kalcytu. Ponadto

dosyć

rzadko

~stępują

skalcyfikowane resztki organizmów,

głównie

spikul

gąbe~

i otwornic.

Zauważono także

nieznaczne na

ogół ilości

drobnych ziarn.

glaukonitu ora.z

łuseczki

serycytu. Sporadycznie

występują

ziarna cyr- .konu. Ku stropowi

wapień

staje

się

bardziej piaszczysty i grubiej ziar-

nisty (tab!. III, fig. 7).

.

_. .

W opisywanych wapieniach,

występuje.

rzadka fauna ryb,

między

innymi Osmeroides, Cyclolepis, Otodus, Ptychodus, ocaz

małżów,

w tym,

często

gruboskorupowych, jak: Pecten, Ostrea, Inoceramus, które prze-

mawia.ją

raoCzej za niewielkimi

głębokościami

morza.

Obraz mikroskop<lWY wapieni i anaHzy chemiczne z nich

wykonanę

~raz

przeliczenie tloenków na

minerały skałotwórcz,e i

naniesienie wyni- ków na diagram K. Smulikowskiego (znak X na fig. 1)

świadczą, że są

to

wa.pienJe piatS-zczysto-margliste. Ku brzegowi

przechodzą

one w piaskowce

:margliste .

. Wapienie wykształciły Się

w nieCoo pólnocnosudeckiej w

dolnoturoń

...

'

skim p3Ziomie Actinocamax plenus. W dotychcza50wej literaturze

były

one

różnie określane:

plener (H. Scupin, 1913; B. Kiihn, E. Zimmermann, 1918; H. And ert , 1934) oraz drobnoziarnisty piaskowiec marglisty

(J. Mi-

;Iewicz, 1958).

.

: DOlnośląska Stacja Terenowa l. G.

,Nadesłano dn1a 29 maja 1960 r.

ANDERT H. (11ge4) - Die Fazies in der sudetischen Kreide un,ter besonder& Be- riicksichtigung des Elbsandsteingebirges. Zs. deutsch. · geo1. Ges., 86; ' p. 617-637. Berlin.

K'OHN

B., ZIf\lMERMANN E. (1918) - ErUiuif;erungen zur Blatt GrOditzbei'g. Berlin . .MILEWICZ J. (19518~ - Podzial-stratygraficZny osadów kredoWych w .niecce pól:'"

. nocnosudeekiej. Prz. geo1.,G,p. 386-388 i 556, .ru:- 8-9 i 112. Warszawa.

;SCUPIN H. (1913) .,... DieLowenberger Kreide und ihreFauna. Palaontogr., Sapp1., 6.

Stuttgart .

.scuPIN H. (1933) - Zur Stratigraphie und Tektonik der Nordsudetischen Kreide.

... Abh. ·Naturforsch. Ges. Gi:irliti. 32, p. '7'&-81, nr 1. Gorlitz.

Stresiczeni.e

427

o JIHTOJlOrJfllECKOM XAPAKTgPE BEPXHEMEJlOBLIx OTJlOlKEBHR BOCTO'IIIOR 1JACTH· CEBEPOCY,II;ETCKOR MYJIL,lJ;LI

Pe310Me

.n;O CHX nop B nwrepaTYpe ~aBaJIHCh CJIHlII'KOM Ofi~He onpe~eJlEmJ1'l'I BepXUeMe:-

~OBhlM rOpUhIM nopo~aM, a HX ua3BaUHl'I npeJfMY~eCTBeHHO ue yTO'iUl'IJIHCh. B CTa- TLe aliropOM npe~JIaralOTCl'I Ua3BaHHl'I 06OCHOBaHHhIe MHKpOCKOnH'ieCKHMH H XHMH- 'iecKHMH Hccne~OBaHHHMH.

B BepXUeMeJlOBblX OTJlOlKElHl1l'1X B BOCTO'iHOtł 'iaCTH CesepocY~eTCKOH MyJIh~bJ Bh~eJIeHbI ropHhle nopO~hI: KJlaCTHąeCKHe, rJlHHHCThIe H XHMHąeCKHe. B KJIaCTH-

~!ecKHX nopo~ax B~eJIeHhI: necąaHHKH. KBapQeBhIe ^M MepreJlHCTbIe. CpeAH KBap.Qe- 13bIX necąaUHKOB pa3JB1'{aIO'l1;:'H ~Bapo~a necąaHHKOB OTJIH'iaIOIIl"XCl'I npoMCXOlK~e­

IDieM MaTepMaJla, CTeneHblO OKaTaHHOCTH H B03paCTOM.

necąaHmrn: nepBDro· pci~a (Ta6JI. I, "<pJU'. 2) c(lAep:m:aT OCTPOpefipHCTbIe3epua (ueoKaTaHHhIe), KBapQhI CnOKOH.Ro noramalOT CBeT, TaK KaK npOHCXD~l'IT H3UeHapy- weBHbIX TeKTOHM"IeCKM nopo~ (rpaHHToB, necąaBHKoB). OHM nDl'IBJUłlOTCl'I B QeHO- Maue, KOHl'IKe H CalBTOue.

nec'iaBHKH BTaporo po:n;a (Ta6JI. I, <pm. 3) 06Jla~a1OT B 06~eM XOpOWO OKaTalH- Hb!MH 3epHaMM, KBapQhI BciJlBHCTO norawalOT CBeT, TaK KaK npOMCXO~HT H3 pa3py- lUeHWł nopo~ TeKTOHM"IecKU HapyweHHhIx (rnłeHCOB, CJIaHQeB). DUH nOl'lBJlHIOTCH B Typoue.

MepreJIHCTbIe necąammJ1 (cPJU'. 1 J1 TafiJl. II, cPHr. 4) onpe~eJlHJIHCh ~o CHX nop B JLHrepaType KaK nJIeuep (B. KIOH, 3. D;uMMepMau, 1918), nJleUepCKMH necąaHHlt (r.CKYnMIH, 1913, 1933; r. ~ePT, 1934) MJIM KBK MepreJlHCTbIH necąaUHK (E. MH-

~'leBM"I, 1958).

rJlHHHCThIe nopo~hI np~CTaBJleEłhI nepecJlaHBaIOIqJłMJ1CH· nec'iaHHCThIMJ1 Mep- reJIHMH H ·MepreJIHC'TbIMlH rmmaMH (cPJU'. 1 J1 TafiJl. II, cPHr. 5). OHM nOl'lBJlHlOTC8 11 HIDKHeM TYpoHe H B BepXHeM TYPoue - HJ11KBeM KOBhHKe. necąaBHCThIe MepreJlU

·HMlKuero Typoua onpe~eJIHJIMCb ~o CHX nop KaK MepreJIHCThIe neC'iaBUKH (r. CKyDHH, 1913, 1933; r. Au~epT,1934; E. MHJIeBHą, 1958), a MepreJIHCThIe rJIHBhI H neCąaHHCThIe 'MepreJIH J13 BepXHero TypoHa H uM:m:Hero KOHhBKa onpe~eJIBJIHCb KaK MepreJIHCTbie llec~IaBHKH (B. Krou, 3. D;HMMepMaH, 1918), MepreJIH (r. CKYDHH, 1913, 1933), rJIH-

IDICTb1e MepreJIH (r. Au~ePT, 1934) HJIH KaK rJIHHHCTO-KpeMH~E!MHbIe MepreJIH tE. MHJIeaH"I, 1958).

XMr.mąecKHe oca~ ~CTaBJIem.I IJł3BecTHHKaM.M (qmr. 1 iM orafin. III, cPJU'. 6,7)

M3 HmKueTypOHcKoro rOPH3OHTa c Actinocamax plenus. ·.n;o CHX nap 3m napo,!{bI onpe~eJIl'IJIHCb KaK nJIeHep (r. CKYfiJ1H, 1913, 1933; B. Krou, 3. Il;HMMepMaB, 1918;

r.

^AH~epT, 1934) HJIH KaK MeJIK03epHHCTh!tł MepreJIHCThIH nec'iaBHK (E. MHJIeBH"I,

1958). .

428

Jerzy MILEWICZ

REMAJUtS ON S'l'RUC'tURE OF upPER CRETACEOUS SEDIMENT8.

OF EASTFJtN P ART OF NORTHERN STUDETIC BASIN Summary

In the literature hitherto published, the Upper Cretaceous row used to be rilentio.ned to generally and, as a rule, no. reagana were presented f 0.1' the names given to the dndividual ska·ta. In the present paper tOO autho.r suggests fo.r them a new no.mencla.ture, justitied by miorosco.pic and chemical investigatio.ns.

In the Upper Cretaceous sediments o.f the No.rthemSudeti:cBasin the authol'"

distinguishes clastic, argillaceous and che.nllcal rocks. .

In the clastic rocks he discerns quartz and mady sandstones. Amoog the quartz sands-tones he distingu~shes two types of rocks~ differing by provenance o.f materiał,

degree

ot

·rounding, and age.

The sandstones o.t the fill"st type (Plate I, Fig. 2) show angular gmins. The .quartzes discl06e unifo.rm extinction of lig'ht. being dedved from the disintegration o-f rocks tecronically no.t engaged (granites. sandstones); they OCCUT in the Ceno- manian, Con-iacian and Santonian.

The sandstones of' the second type (Platel, Fig. 3) show usually well rotmded grains. The quartzes disdose wavy exrtinction of light, due to being dell"ived fro.m the disintegration ofrocks tectonically engaged (gneisses, schists); they occur in the Turonian.

Heretofo.re, the marly sandstones (Fig. l and Plate llI, Fig. 4) havebeen desc:r1bed 1n lit€!I.'ature as "Planer" (B. Kuhn, E. Zimmermann, 1918), Planet sand- -stone (H. Scupin, 1913, 1933; H. Andert, 1934), or marly sandstone (J. Milewicz, 1958).

The argillaceous rooks are represented by są.ndy marls and marly clays ^(Fig. l, and Plate LI, Fig. 5) mutually intercala:ted. They occur in the Lower Turonian an4 in the Uw>er Turo.nian-Lorwer Coniacian. In the lit€!l.'ature hitherto. published, the Lawer Turonian sandy marls have been described as mady sandstones (H. Scupin, 11)13, 1933; H. Andert, 1934; J. MilewiCz, 1958), whereas' the Upper TurOIlian and the Lower Coniacialtl marły clays and sandy marls well"e termed marly sandstones (B. ^Kuhn, E. Zimmermann, ^1918), marls (H. Scupin, 1913; 1933), argillaceous marls (H. Andert, 1934) O'r ar~llaceo.us-siliceous marls (J. Milewicz, 1958).

The chemical rocks are represe.ntedby llmestones (Fig. l, and Plate III.

Figs. 6, 7), occurmg in the Low€'I" TurO'nian zone O'f Actin,ocamax plenus. In litera- ture, they hitherto were called "Pliin.er" (H. ScUIPi!n; 1913, 1933; B. Kuhn, E. Zimmer- manii, 1918; H. Andert, 1934), o.r fin.e-gralined mady sandstone (J. Milewicz, 1958).

TABLICA I

Fig. 2. Piasko.wiec kwarcowy z Radlówki. Niko.le skrzyżowane, ,pow. 42 X Quartz sandstone from Radlówka. Crossed lIliools, enlarged X 42 Fig. 3. Piasko.wiec kwareowy z Chmielna. Niko1e skrzyżowane, pow. 42 X

QuaŃZ sandsto.ne fram Chmielno. Crossed nicols, enl~ged X 42

Kwart. geol., nr 2, 1961 r. TABLICA I

. fig. 2

F]g.3

Jerzy MILEWICZ - Uwagi o wykształceniu osadów górnokredowych wschodnl~j części niecki

północnosudecklej

TAĘLICA II

Fig. 4. Piaskowiec marglisty z Rakowic Włeikich. Nikoie skrzyżowane, pow. 42 X Marly sandstone from Rakowice Wielkie. Cr06Sed nicols, enlarged X 42 Fig. 5. Margiel piaszczysty z Chmielna, Nikolejlkrzyżowane, pow. 42 X

Sandy marl kom Chmielno.

crosSed · nicol;;;

^{enlarged X 42}

Kwart. geol.. nr 2, 1961 r. TABLICA II

Fig. 4

Fig. 5

Jerzy MILEWICZ - Uwagi o wykształceniu osadów g6rnokredowych wsohodniej części niecki

p6łnocnosudeckiej

TABLICA III

Fig. 6. Wapień.piaszczysro-marglisty z Radlówki. Nikole skrzyżowane, pow. 42 X Sandy-maa:ly lime6tone from Raciłó:wka. Crossed nkols, enIarged X 42 Fig. 7. Wapień piaszczysro-margIistr _z Radł6wld.Nikole skrzyżowane, pow. 42 X

- Sandy-marIY limestOne from~RadlówlGi;" 'Crossed Jllicols; enlarged X 42

Kwart. geol., nr 2, 1961 r. TABLICA III

Fig. 6

Fig. 7

Jerzy MILEWICZ - Uwagi o wYkształceniu osadów górnokredowych wschodniej części nlecld·

pólnocnosudeckiej