Dzieła dramatyczne L. A. Dmuszewskiego. T. 3

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

D Z I E Ł A

D R A M A T Y C Z N E

L . A. D M U S Z E W S K I E G O .

z R y c i n ą *

w W R O C Ł A W I U ,

u W i l h e l m a B o g u m i ł a K o r n a

A Ł E X A N D R A P I Ł X C H O W S K I E G- O .

Księgarza w Kalisza.

(6)

(7)

D Z I E Ł A

D R A M A T Y C Z N E .

Z A W I E R A :

We z b r a n i e Wi s ł y, Ko m e d y i o- Op e r a w i e d n y m Ak c i e.

Pł a k s a i We s o ł o w s k i. Ko m e d y i o- O p e r a w i e- d n y m A ,k c i e.

Na g r o d.a, Op e r a w d w ó c h Ak t a c h.

Al e x a n d e r i Ap e l l e s. Op e r a.

Kr ó l Ł o k i e t e k c z y l i Wi s l i c z a n k i. Op e r a w, d w ó c h Ak t a c h.

Ł a s k a Im p e r a t o r a. Op e r a.

(8)

(9)

W E Z B R A N I E W I S Ł Y .

K O M E D Y I O - O P E R A

W I. A K C I E

W I E R S Z E M .

i

G R A N A P I E R W S Z Y R A Z N A T E A T R Z E W A R S Z A W S K I M

D N I A 17. G R U D N I A 1 3 1 3 R O K U .

(10)

(11)

T O W A R Z Y S T W U

D O B R O C Z Y N N O Ś C I

W M I E Ś C I E W A R S Z A W I E ,

O B Y W A T E L O M I O B Y W A T E L K O M ,

M A l A T K I E M , S T A R A N I E M , T A L E N T A M I N I E S Z C Z ą -

Ś L I W Y M W S P A R C I E N I O S Ą C Y M

N IiU E Y S Z -\ PRACE_

A U T O R

% U S Z A N O W A N I E M P O Ś W I Ę C A .

(12)

O S O B Y .

K I E R E S Z A , O y c i e c R u z i .

R U Z I A , C ó r k a K i e r e s z y .

E R A S T , k o c h a n y o d R u z i .

W O L A R S K I , o b r a n y z i ę ć p r z e z K i e r e s z ę .

( S c e n a w W a r s z a w i e w d o m u K i e r e s z y . )

R z e c z d z i e i e s i ę o ś w i c i e d n i a 29 S i e r p n i a i S *5' T e a t r w y s t a w i a p o k ó y w d o m u K i e r e s z y , w ś r o d k u

d r z w i , k t ó r e m i s i ę w c h o d z i z u l i c y , z p r a w e y s t r o n y A k

t o r ó w d r z w i d o a l k i e r z a ; — n a s t o l i k u p a l i s i ę ś w i e c a .

A k t o r o w i e t a k s t a ć m a i § n a S c e n i e , i a k s § w y r a ż e

n i n a p o c z ą t k u k a z d ó y S c e n y , t o i e s t p i e r w s z a o s o b a

z p r a w e y s t r o n y A k t o r ó w i t a k d a l ó y .

(13)

S C E N A I.

K I E R E S Z A . (sam .)

G d y człek w e s ó ł, chwilami stai^ się godziny;

]Nie źle się ochociło w moie imieniny;

Parę dobrych przyiacioł, maliniku flasza, T o mi bankiet uczciwy. — Graiąc w maryasza, I baydurząc o w oyn ie, kto gdzie i iak stoi, Kto kom u zayd zie z tylu i kurtę w y k r o i;

K to naypierw ey przebgdzie O d r g , E lb g , Spreie:

Gadu', gadu Mospanie, a tu iuż i dnieie. — P o gali znowu gala, z e yd ą sig sąsiedzi, D ziś córki z a r ę c z y n y , iutro zapowiedzi.

D ziewczyna g d y b y pączek moia Panna Ruzia, F igu rk a, rączka, n ó ż k a , o czko, nosek , buzia, W szy stk o iakby odlane, wszystko iak należy;

K ręciło się wedle n iey z pół k o p y m łodzieży;

Diabli mi po modnisiach: lepsza, k a ż d y przyzna, Staroświecka obfitość, niż modna golizna.

Im ość'Panna córunia, niech się dąsa sobie, J Spazmuie, płacze, w rzeszczy, a ia swoie zrobię —

O toź obrałem zięcia : nie modniś w istocie, A l e tęgi dusigrosz, m oże zebrać krocie.

W praw dzie k rzy czą na niego ,, iakiż kutwa, sknera “ JNiech k rz y cz ą , on tym czasem iak zbiera tak zbiera.

Często tak byw a, że ten co sig z ku tw y śmieie, Niziuchno mu się kłania, k ie d y sam zgoleie.

K tóż to nie rad m ieć złotka, k tó ż to, bardzo proszę?

W szy scy śm y na tym świecie, wszyscy lubigrosze.

(14)

Ś p i e w k a . Hrabia, X iążg , W cie w o d a

Choć ma złota ze sto sztab, G d y się okoliczność poda,

Z a tysiączek , . . c a p ! c a p ! cap X iądz uczy w świętym obrzędzie,

„ Chciwiec iest to z piekła drab A ie d m k ż e przy kolędzie

Za złotówkę . . . cap! cap! cap N ie puścitn, (krzyczą celnicy)

„K on trab an d y, choć nas zd łab“

Jednak przymknąwszy zrzenicy, Za talarka « ♦ ♦ cap! cap! cap!

Sędziowie chociaż poczciwi Na kuban y maią chrap;

I A d wokat mówi tkliwi, G d y dukata cap!, cap! cap Złoto robi panów z kmieci

I młode panienki z bab, Nawet niedorosłe dzieci

C hoć grosing cap! cap! cap!

P rim a charitas ab eg o , G d y można ł a p a ć , to łap, Kto nie dba o grosz, takiego

Słusznie nazwać cap! cap! cap!

(15)

«<y> <7 %a.

S C E N A II.

W O L A R S K I , K I E R E S Z A , R U Z I A X E R A S T . W O L A R S K I ,

Skoócz^ljśbjy iu i pulg; teściu cóż, to znaczy?

Zostawiłeś nas samych?

K I E R E S Z A .

Niech Pan zięć wybacsty.

Zgoliw szy psrg szklenie za przyjaciół zdrowie Poczułem , że mi szmerać zaczęło p o głowie I chcąc aby co prgdzey szumy wywietrzały, W dałem się mimowolnie sam z sobą w morały*

Jeśli k ie d y to w tym dniu w oln y łeb mieć trzeba, Dziś Ruzi zaręczyny (do córki) słyszysz waść?

R U Z I A . (t?o siebie.') O nieba!

W O L A R S K I .

Czekam na ten dzień łuby od tygodni sześciu;

A le cóż to ma znaczyć powiedz Panie teściu ? B o ia poiąć nie m o gg ; dla czego ulieha

Panną na mnie nie patrzy, nic nie mówi, wzdycha, przecież musi iuż w ied zieć, z e to iey weselej Czemuż wigc taki smutek, czemu?

K I E R E S Z A ,

< Ceregiele?

Każda Panna przy ślubie ma zakonną postać, Szlocha, a rada męża iak nayprgdzey dostać.

(16)

VS>s 8 V5>

N a te panieńskie dąsy naylepiey nic nierzec, W stąpi ona z radością na ślubny kobierzec.

W O L A R S K I .

N i e . , . n i e . . . daruy mi W P a n , wiesz iż iestem szczery,

T a cała okoliczność nie iest bez ko zery;

0 . . .w idzisz? znowu wzdycha, płoni się i miesza, A lh o ż to b e z p rzy c zyn y, co?

K I E R E S Z A .

lakem Kieresza, Nie iak dąsy kobiece.

W O L A R S K I. (p a trzą c n a Muzie.) Znowu ach! + * cóż na to ? lak aż to taiemnica?

K I E R E S Z A .

K ró tk o , w o lo w a t o : G d y chcesz wied zieć iaka iest ty ch fochów przy

czyna A le się nie obawiay podobney miłości

(■wskazuie E r as ta.')

Słowem * * * niby kochała tego Jegomości.

Każdy oyciec chce wyswatać z pożytkiem, 1 i a tego panicza odprawiłem z kwitkiem l u z od k ilk u tygodni nie widział d z ie w c z y n y : W czoray przyszedł winszować w m oie imieniny;

Ż y c z y ł mi, Bóg w ie nie c o , dość pigk nie, dość czule,

A nie d o ło ż y ł, bym miał zawsze grosz w’ szkatule:

Na sam przód życzy ć trzeba „ dusie day mu B o ż e “ K to ma dusie, ten wszystko na świecie mieć może*

(17)

g E R A S T *

M iło mi iest p ow tórzyć stokroć me życzenie Szczęście iego iest moiem !

K I E R E S Z A .

Kłaniam uniżenie.

/

S p i e w , E R A S T . N a sam przód ż y c z y ć należy

Zdrowia i czerstwey starości;

Bogacz gd y w chorobie leży, Zdrowym nędzarzom zazdrości.

D rugie niech będzie życzenie N ie doświadczyć cnót utraty, K to ma spokoyne sumienie

T e n iest prawdziwie bogaty!

B yd ź dobroczyn nym i tkliwym Niech będzie życzenie trzecie Kto się dzieli z nieszczęśliwym

T e n iest najbogatszym w święcie*

B y d ź zawsze serca stałego, Czwarte życzenie z kolei, K tó ż iest bogatszym od tego,

C o nie utracił nadziei!

K I E R E S Z A .

W szystko prawda, wszystko iest: rzeczą oczywistą, D ow odzisz przekonywasz Mości moralisto j

(18)

'•51 i o ■<*

Jednakże mimo iego gorliwe życzenie la mego przedsięwzięcia nigdy nie odmienię.

Prawisz iak A n io ł, przecież mówiąc między nami, N ie nakarmisz Mospanie ż o n y morałami.

Jesteś chłopiec uczciwy k a ż d y z nas to powie Posiadasz dobre serce i masz oley w gło w ie;

Zawsze w ygaszkow an y , cznpierny opięty, Diabiisz po rem, g d yś g o ły iak Tureęki święty*

Naypierwszy Pań Sekretarz p rzy Ministrą b o k u ; Cóż ztąd k ie d y nie płatny od puiirzeeia roku!

Możesz wprawdzie braciszku kied yś w y y ś ć na człeka, Lecz to kiedyś w przyszłości, a tu czas ucieka.

Kochana gotowizna! to mi grunt Mospanie, W o lę ia trzy w garści, niźli tysiąc w pianie.

O tóż masz verho b r w i, i racz przestać na tym i—

iii; z i

a

.

T o całą iego w in a, że nie iest bogatym!

Lecz tkliwa miłość piedba o abiory, o złoto, Stałość, wzaiemna skłon n ość, pociąg serc. . .

K I E R E S Z A ,

T o to t o ! Zwyczayna rozkochanych pustaków przemowa Chcieyże wiedzieć, ty damo romansowa., Z e sig ta czuła m iłość w cztery dni uśm ierzy, G d y po pieszczotach musisz p ó y ść spać bez w ie

czerzy.

B yłabyś iak. to m ówią, m ądry lecz po szkodzie, N ie p om oże serc pociąg i słabość p r z y głodzie., W id zieliśm y przykładów podobnych z b yt wieleJ M ądry o yciec nie w a z a na miłosńe trele,

(19)

11

W yszu k u je p ożytk ów dla swego dziecięcia *.

I k tó żb y sobie ż y c z y ł gołego mieć zięcia?

Otóż to mąż dla W a ś c i, zacny Pan Wolarski, W d o w ie c to prawda ale ieszcze diable dziarski:

K a ż d y człek dawney daty chociaż starowina, Przesadzi wiercipiętów modnych z pół tuzina.

R U Z I A .

N ie przeczę ze posiada rozliczne zalety,

O ycze drogi ♦.,, wiesz dobrze . . . to serce niestety Zaięte ♦ * *

K I E R E S Z A .

luż rozumiem W aściną perorę, Będziesz go koch ać, tę rzecz ia na siebie biorę.

Uważno, iakim zięciem niebo mnie obdarza, Ma mieć diabła zyskown y urząd Komissarza, A przy zręcznych zabiegach i szczęsnym trafunku, Został wspólnikiem znaczney części łiwerunku.

Rzecz tak iasna iak słońce źe wpół roku prawie Pietliężnieysżego człeka nie będzie w Warszawie.

Porzuć więc moia có r k o , niepotrzebne gniewy, T o ć to będą u ciebie dukaty iak plewy*

0

biorąc W olarskiego za rękę.') Zachowując odwieczne prawa i zwyczaie, W ła d zą oycow ską córkę W Pan u oddaię;

Będziesz kontent upewniam, z tak poczciw ey żony, Ż.s cię p o lu b i, ia w tem , —

W O L A R S K I *

Sługa uniżony.

W tey mierze z W P a n o w y m rednakze mam zdanie Pewno się udobrucha, iak żon ą zostanie.

(20)

E R A S T .

(z uszanow aniem do K iereszy.)

Życzę szczerze byś wiciział córki tw oiey szczęście Choć rzadko uszczęśliwia podobne zamęśeie.

M ó y współzalotnik wygrał przez losów szafuoek, Za rang iest tkliwa miłość, za nim liwerunek — Wiech Bóg wasze życzenia łaskawie uiści,

Lecz często są niepewne pod ob n e k orzyści;

Fortuna bywa czasem niestałą w swym biegu Można morza p rzepłyn ąć, utonąć na brzegu,

W O L A R S S I . T aka mowa dowodzi żeś pełen zawiści i K ied y wątpisz o m oiey widoczney korzyści:

Podiąłem się dostawić na dziś pięćset wołów P rzyznay sam Dobrodzieiu, to nieszpetny połów*

I sumiennie postąpię g d y sobie pozwolę

N ie więcey iak sto złotych mieć zysku na wole, Zatem summa summarum iasna, oczywista

Ż e piędziesiąt tysięcy pewno się skorzysta* — W kontrakcie ten naypierwszy w łożon o warunek Iż dziś dostawić muszę cały liwerunek,

W przypadku zwłoki chociaż ieden dzień upłynie I kontrakt się umarza i z&robek zginie*

A l e ia Bogu dzięki przyrzeczeń nie zdradzę M oie woły iuż wczoray stanęły na Pradze:

Dziś 2 niemi paraduig z tryumfem do miasta G ryps pięćdziesiąt tysiączków do kab zy i basta*

(da Erasta')

C ó ż iest lepszego? * * * czyli miłość romansowa? * *«

Czyli trzosik pękaty P * , ♦ a 2

(21)

łS' 15 <<5>l

K I E R E S Z A , (do E r a sm .) D an u o ani słowa!

Teraz choćbyś poruszył mózgu Salomona le g o trzosik p ękaty pewno cig pokona —

(do córki)

I W aść też przestaniesz byd ź nakoniec upartą! . . W O L A R S K I . (p a tr z ą c n a zegarek.) - D a y go katu! . . . patrz W P a n iuź kwadrans na

czwartą A le , ale . . . radbym też powróciwszy z Pragi Dziś wszystko sk o ń czy ć ; i tak; zapisy, posagi Prawne formalitates, wnioski etcetera — W sz a k z e się kon trakt przed ślubem za w iera ! W issz teściu co posiadam, ieśii iego wola, Racz vice versa co daść?

K I E R E S Z A , (zd u m io n y.) Hola! hola!

Oto mi niespodzianie wyrżnął peryochę,

Sądziłem Panie zięciu, żeś sicjomnieyszy trochę, W nosiłem że mey Ruzi w dzięki, ślepki, nosek , Rozum, uigly iego serce. , + *

W O L A R S K I .

M y l n y w niosek;

T o c b y mi brakowało w głowie piątey klepki, G d y b y m ią brał dla te g o , ż e ma wdzięczne ślepki, M ile y wprawdzie wziąść p ię k n ą , niż li koczkodana, L e c z ia się zawsze trzymam prawideł W Pana;

Niech ma usta z koralu, z alabastru szyię, N a przyjemnych jagodach roża i lilie,

(22)

<«»> iĄ v?h

N ó ż k ę cztery calo w y, staniczek wygięty, T o wszystko przy posagu, w i ę c e j ma ponęty, R ozsadek szukać każe sto so w n e j intraiy,

N iechno przecie Pan wspomni na trzo sik pękaty.

I prawda . . . i zawsze prawda, dzielne p rzek o

nanie;

L e cz w tych czasach żelaznych, przyznam sig m óy Panie

A n i zasłyszeć można, gdzie o gotowiznie,

C h o ć iest talar to sig wnet iak piskorz wyśliznie.

D ukat? . . a Dobrodzieiu! to iu£ fenix rzadki:

W y c n ó d iest, nic przychodu, piać a piać podatki.

Mam wprawdzie pare dworków i ćwierć kamie

nicy, L e c z iak goły gosp od arz, goli komornicy*

N a ulicy G rzybow sk iey mam i ogród ieszcze A le kaduk mi po nim, iak deszcze, tak deszcze W sz y s tk o powymakało. — Jednak Mości zięciu ' .Muszę cię uwiadomić o mem przedsięwzięciu —

Tandem te d y z ciułania ieszcze w czasy stare Zostało mi nie w igcey iak tysiączków pare Ź e ie zmnożg w czwórnasób mam pewność nie

płopn ą Iest wioska tuż nad W is ł ą , blisko za Jabłonną M yślę i<j zadzierżaw ić; dziedzic panicz m łod y Zwiedzaiąc przez lat kilka odległe narody W r ó c i ł m ądry iak S o lo n , iak Kapucyn goły A co oyczysko zebrał przez krwawe m o zo ły I dziadunia talary, i babki korale

Synał przeszastai w iak 01 ś tam Paieroiale —

(23)

VS'. 15

Z molą w ięc gotowizna u niego dziś będę U yrzaw szy i ą , w pół darmo puści wieś w argdg C ó ż te d y mówisz aa to ko c h a n y łaskawco? . . .

W G L A R S K I.

A niechże cig uściskam W ie lm o żn y dzierzawco! ., K I E R E S Z A .

la k myślisz! . . dobrze wyidę z taką facy gd ką ? . , W O L A R S K I.

G otowizna na golce naylepsaą iest wędką.

Pewna k o rzy ść maiąc rzecz z takim modnym frycem W pare lat Pan dzierzawca zostanie dziedzicem Ż e ci w tym d o p o m o g f przysięgam na duszę — Zacapisz wieś zacapisz! lecz iuż odeyśe muszę,

{C hce się żegnać z K iereszą i zastanaw ia się.) A le moia nieboszczka niech spoczywa w Bogu Jest temu ósmy miesiąc iak zmarła w połogu Zostawiła mi chłopca; śiiczniucfiny ja k u b e k Kocham g o ! , ♦ ♦ .gdyż podobny do mnie kubek

w kubek B ęd zie .to mego życia naymilssa pociecha luz na w id ok dukata hultay sig uśmiecha

(do R u z i)

O dtąd syn to W P a n n y .'— Z ch o d zą c na dół z tamki W m-s rym dworku nad W is łą zostaia u msniki Chciey go w tych dniach o d w ied zić; i Pani macocha P ew n y iestem że malca serdecznie pokocha

Biegng na Pragg; w krótce z wołami sig stawie —■

(cicho do K iereszy p o ka zu ią c E r as tai) lak to ? . . . on tu zostanie? * ♦ -

(24)

r«p i

16

^

K I E R E S Z A .

Zaraz go wyprawię*

W O L A R S K I .

Pomyśl tymczasem teściu o naszem weselu.

(do R u zi)

Całuię rączki Pani. (do E ra sta zim no.) B ąd ź zdrów przyiacielu, (odchodzi.')

S C E N A III,

R U Z I A , K I E R E S Z A I E R A S T . K I E R E S Z A . (p r z jia ź n ie do E ra s ta,) Cjóż robić? . . . my tak chcem y, a los chce na

opak

Żałuię cię poczciwsze, iesteś dobry chłopak — Radbym z duszy — dali — Pan — iuż w tym

nie poradzę Pięćset wołów tw ó y rywal zostawił na Pradze — Choćbym chciał: iak sam widzisz: nie iest w moiey

mocy, * A zatem kochaneczku, ży czę dobrey nocy — Czyli'raczmy dzień dobry — pono słońce wschodzi l u z mu się nlaiey córki widywać niegodzi.

D ziew czyn o! raz na zawsze pożegnay sam pana, (g a si świecę i o d chodzi do alkierza.')

S C E N A

(25)

<£*

' 1 7

^

S C E N A IV.

R U Z I A I E R A S T . E R A S T . (nayczu ley.) B ądź zdrowa Rozalio! . ♦ ♦

R U Z I A .

Chwilo opłakana.

E R A S T .

M ó y smutek dzielić może ten tylko kto kocha!

R U Z I A .

Krzywdziłbyś mnie d o w o d zą c, żem zmienna żem płocha,

Znasz to serce wiesz iż go nie złudziło złoto . . * W y p e łn ia ć wolą o y ca , iest prawem i cnotą.

Odchodzisz z moim szczęściem, pociechą, weselem PrzestaiącJjydź kochankiem, bądź mi przyiacielenn

D w t i ś p i e w i O przyiaźni przyiaźni droga Św ięty darze dobrego Boga!

W troskach iakie ludzie znoszą T y się staiesz r o z k o s z ą ! . . . Szczęśliwy stokroć szczęśliwy, Jeśli z nim przyiaciel tkliwy, Wspólnie się W s z c z ę ś c iu Weseli*

A w troskach troski podzieli*

(

^jErUst odchodzi.)

ii

(26)

18 S C E N A V.

R U Z I A , (sam a.)

Z niknęły rozkosz, szczęście, zniknęły na wieki, W moim smutku o1 Boże! wzywam twey opieki;

Spraw niech to rozczulone serce uspokoię, Niech znam iakie są te ra z, obow iązki moie, ]Niech zapomnę przeszłości, g d y zapomieć trzeba,

W zm ocniycie moią duszę dobroczynne nieba, (po chw ili m ilczenia uspokaia się.)

C ó ż to iest? nagła zmiana? . . , znikła boleść sroga!

Radość napełnia serce i nadzieia droga.

Ś p i e w . Łaskawe niebo dla ziemi, D a rzy względami bez miary, L ecz nadzieia między niemi, D ar droższy nad wszystkie dary*

Ona uśmierza troski;

Uspokaia bole

Nawet iey promień Bożki, Osładza niewolę.

(27)

Ip V5>v

S C E N A VI,

K I E R E S Z A I R U Z I A . K I E R E S Z A .

Jeszcześ nie w łó ż k u ?

R U Z I A . Id s*

K I E R E S Z A ,

G zy B ozkie skaranie!

Chciałem choć trochg zasnać , , iakieś zamigszanie, G w ar, szelest po ulicach. —

R U Z I A *

N i e b a ! gore m oże?

K I E R E S Z A .

G o re ? . . . b y d ź b y to mogło . . . spieszmy. . . .

S C E N A VII.

W O L A R S K I I K I E R E S Z A . W O L A R S K I ,

( Tfpada wybladły, cały w pomieszaniu.')

B o ż e! Rożę(

K I E R E S Z A .

C ó ż to u licha? Pan zigć? , , yr iskimże nie ładzie?

Gzy by cig kto potuzał? byłześ w iakiey zwadzie ?

B ^

(28)

« 20 ©

R z e k n ij słowo! , ♦ ♦ Kieresza za zięcia zniewagę, E y Mospanie! , * *

W O L A R S K I .

Słuchajcie! . . . spieszyłem na Pragę*

A b y dostać w o ły w tym dniu na terminie, Przybliżam sig do mostu, most do diabła płynie.

W isła nagle wezbrała > iakby potop prawie, W o d y pełno na Pradze, nawet i w Warszawie;

P ły n ie zboże kopam i, .drwa, d o m y , stodoły, Co mi do cudzey szkody » » . moie w oły! woły!

K I E R E S Z A , A łb o ż sig p o t o p i ły ? ; * *

W O L A R S K I .

C h o ć b y ocalały,

G d y dziś ich- nie przeprawię spełzł zarobek cały ! A le nie na tem k o n ie c , * .

K I E R E S Z A .

I cóż m oże prgdzey.

W O L A R S K I *

Na znaczne kupno wszystkich nie m ai|e pieniędzy, A widząc ż e się taka pewna k orzyść zdarza, Pożyczyłem dukatów tysiąc u lichwiarza:

Procent diabli, a. termin oddania dziś właśnie Pan T e ś ć musi mi pomódż —

K I E R E S Z A .

A niech piorun trzaśnie;

Słyszysz Ruziu, iakie mi banaluki plecie ? Muszę? dla czegóż muszę ? » , *

(29)

21 W O L A R S K I .

Sp odziewam sig przecie.

Z e T e ś ć w takim przypadku choćby przedał dworek, I za zięcia . ♦ ♦

K I E R E S Z A *

Oto mi lepsy goliworek!

Chciałby mnie zażyć z mańki, chciałby zażyć sztucznie.

Ęrgo * * *

W O L A R S K I .

C ó ż to? spostrzegam iakowąś odtniang!

M ożebyś Pan chciał cofnąć słowo raz mi dane?

Ja maiąe iuż solenne O y ca przyrzeczenie,

Choćbym miai p o yść do prawa, z córką sig ozenie, I iego kosztem moig powetuig stratg,

D o zobaczenia!

K I E R E S Z A .

Oto wlazłem w taropatg (.do k o la r s k ie g o )

Jeszcze słowo.' (do siebie.) Wzigła go na m óy dworek- chętka, Diabeł nie śpi gotów mnie pozwać do Podsgdka,

( do k o la r s k ie g o )

Rozumiałem, że iesteś p oczciw y iak Kw akier!

(z rezonem.')

A le nie * * * wąs do góry czapka na bakier.

Słowo wiatr! . . .

W O L A R S K I *

O baczymy kto ustąpi komu.

(30)

■<£'> 22

S C E N A VIII.

K I E R E S Z A , W O L A R S K I , E R A S T I R U Z I A . E R A S T .

D aruycie iź nie maiąc bydź więcey w tym domu, Ten razieszcze dla ważney przyczyn y przychodzę:

Mieszkańców nadwiślańskich Bóg zasmucił srodze, Jęk ów , smutku, narzekań, któż opisać zdoła!

T e n płacze nad swą zgubą ten o pomoc,woła.

W czo ra y ieszcze b ogaci, dzisiay w iedney chwili, Gały albo część znaczną maiątlcu stracili.

A biedni którzy i tak mieli bardzo mało G od n i litości bo im nic nie pozostało.

Lecz okropnieyszy nad to eom teraz powiedział Przyiaciof od przyiacioł, mężów od żon przedział, Nie mogąca przewidzieć nieszczęścia pogromu, N ie iedna z matek wyszła przed godziną z domu:

W raca . . . słyszy głos dzieci bliskich zatonięcia, I nie może ratować własnego dziecięcia!

W O L A R S K I , (nagle przerażony.') D opiero przypomniałem . . . aż mi we łbie prysło, M ó y naymilszy Jakubek mieszkał tuż nad Wisłą.

Ah lecę! . . .

E R A S T .

Zostań W Pan.

W O L A R S K I .

Mam zostać? dla czego?

(31)

. 23 S?*

Ę R A S T .

Iuż iest woda w tym domu, w którym był syn iego.

W O L A R S K I * (z krzy kiem*) W o d a ! zginął robaczek!

E R A S T .

Biegnąc w tamte stron}', Spostrzegłem źe od wszystkich dom b ył opuszczony, W tem słyszę płacz dzieciny wpadam wcześnie

przecię, Porywam i unoszę opuszczone dziecię.

Jeżeli sig nie mylę iest to syn W7 Pana.

W O L A R S K I , (z niecierpliw ością.) G dzież on iest?

E R A S T . (p o g lą d a ią c n a R u z ię .) G zy go przyimie macocha kochana, Chcąc się pierw ey upewnić, w podle u sąsiadki

Zostawiłem* ♦ ♦ ♦ ,

W O L A R S K I * M ó y Kubuś! (-wypada spiesznie.)

S C E N A IX.

K I E R E S Z A , . R U Z I A I E R A S T .

K I E R E S Z A .

P r z y k ł a d wcale rzadki.

D a y go k a tu , toś mi gracz!

(32)

w * 2Ą

R U Z I A , (z radością,) Jakaż dla mnie chwała J Żem tyle poczciwego człowieka kochała. —

E R A S T .

Poczciw ego? . . . to inrię aż tak mi iest drogim, Ź e czuię mniey boleści w tem rozstaniu srogim?

B ą d ź szczęśliw ą , boś godna b yd ź nią przez twe cnoty :

N iechay w twóy dom nie wchodzą cierpienia, kło

p o ty ;

R ozpacz, smutek i trwoga niech dni twych nie miesza!

R U Z I A . Płaczesz?

E R A S T .

B y łe m kochanym, ta myśl mnie pociesza, Kochałem c i ę , ,♦ raz jeszcze odbierz to wyznanie.*

Inną kochać, to serce iuż nie będzie w stanie, Niech cię o tem upewnią te łzy które leig!

R U Z I A .

C zu ię ! iż mi Róg ieszcze zostawił nadzieię, K I E R E S Z A . (rozczulony,) I mnie sig na płacz zbiera * * , iakaż głowa słaba!

Dalipan pono się tak rozbeczę iak baba, E y do licha! to ć warta względu miłość taka, Muszę wyznać że teraz żal mi nieboraka, I g d y b y . . . ,

(33)

25 ^

SCENA X I OSTATNIA.

W O L A R S K I , K IE R E S Z A , R U Z I A I E R A S T .

W O L A R S K I * {wpada z radością.) T o on, to on móy ie d y n a k lu b y !

(do E r as ta z zadziwieniem.') Syna nieprzyiaciela wyrwałeś od zguby?

E R A S T .

Człelc poczciw y zapomni urazy, móy Panie, G d y iego nieprzyjaciel nieszczęsnym zostanie*

Bądź pewien że to serce nie zna nienawiści.

R U Z I A *

O iak są niepewnemi podstępne korzyści!

T e n bogacz *** w iedney chwili pół swych zysków

i stracił;

T e n ubogi . , . nową sig cnotą ubogacił,

Naywigksze zbiory mogą znieść w iosów zmianie:;

C n o ta! tea skarb naydroższy, na wieki zostanie, W O L A R S K I ,

Zadziwiam sig * * * prawdziwie*

K I E R E S Z A .

(do W o lą rsk ie g o w skązuiąc Erasta.')

Chciałeś mu Waść dopiec, Widzisz sam iak to zacny, iak poczciwy chłopiec;

(34)

w> 9.6 '-*>

Zawsze go szacowałem zawsze mi był miły, T e diable liw e r u n k i, trochę omie skusiły, T e n urząd Koomiissarza, te zyski, te w oły;

A ż tu ni z tąd ni z owąd, iak ten tak ten goły.

Ergo z dwóeh goiych wolę bracie dobrodzieiu, Obrać tego co w, głowie więcey ma oleiu, Nadewszystko coraz się bardziey przekonywam, Ż e go kocha dziewczyna, —

W O L A R S K I .

Otóż wszystko zrywam!

Wprawdzie tracąc tg pannę, czuię, w sercu mękę, I mógłbym się dopomnieć prawnie o iey rękę.

Z acn y Rywal uiął ronię swym wspaniałym czynem ..

N iech się cieszy k o ch an k ą, iak ia moim synem*

R U Z I A . O radości!

E R A S T . O szczęście!

R U Z I A ,

O y cz e d ro g i!

K I E R E S Z A . .

Basta!

A widzisz Mościa Panno,' złapałaś Erasta. — Hola! , . * h o la ! aż teraz do gło w y mi przyszło . . . N i e masz złego, coby na dobre nie w yszło:

A ż mi z czoła w y try sły , potu krople krwawe . . . W sza k to dziś owę wioskę miałem wziąść w

dzierzawę:

L e ż y nad samą W isłą i o tey godzinie, Panie odpuść może iuż do Torunia płynie.

(35)

M o ie pare tysiączków uciułane z trudem, Ocalały szczęśliwie, prawie iakb y cudetri, — Ruziu! to Waścin posag, więcey moie dziecię, Ani fenika, póki iestem na tyni święcie:

D o ś ć daię, k ied y się t y m, co posiadam dzielę, C ó ż na to Panie m łody?

E R A S T .

Lubo nie mam wiele, Jednak praca, staranie, , ♦ * przy pomocy nieba,

Ghoć nie wezmę posagu, nie brakńie nam chleba.

(z czułością do R u zi.)

Bes niey byłbym ubogi maić|c skarby świata!

R U Z I A .

Bez posagu, bez zbiorów , z nim iestem bogata*

E R A S T .

O y cze ! cliciey mnie posłuchać, .odkryię me zdanie:

T e n posag zbyt korzystnie użytym zostanie. . K I E R E S Z A .

K orzystn ie?

W O L A R S K I . (prędko.)

Co korzystnie? . . nim go kto odbierze,;

Pozwołcie i a noylepiey poradzę W te y mierze.

M y t o my , w takich rzeczach doświadczone ćwiki, G dzie idzie o zarwanki, gratki, p rt

C ó ż tedy ?

E R A S T *

N ie łudzi mnie tak marna ponęta, Droższa korzy ść nad wszystkie gratki i procenta;

(36)

28 v»»

Korzyść iaką odnoszą ci ludzie wspaniali, Którzy dłoń dobroczynną nieszczęsnym podali;

Którzy osarli o c z y w gorzkich łzach tonące* — O y c z e! dziś byłbyś stracił, twoie dwa tysiące:

Odciay ie dla zniszczonych w tey chwili współ braci,

Kto biednych wspiera ten si§ swym czyne'm bogaci.

Nagrodzi go stokrotnie opatrzność łaskawa,

Poyd zie za tym przykładem wspaniała Warszawa, Ileż to razy F a n i e , Jaśnie O świecone

Poświęcały z pokorą swe dłonie p ieszczon e!

W świętey sprawie ludzkości, gorliwe, usłużne, Same dawszy, i ieszcze zbierały jałm użnę;

Ich starań, przysług, chęci, któż 2 nas nie pamięta, G d y do darów łą c z y ły sw e piękne talenta. (*)

C ) O d l a t k i l k u n a s t u , p i e r w s z y c h d o s t o j e ń s t w o so b y p ł c i o h o y g a mięś.?kai§.ce w W a r s z a w i e , p rz ez r o z m a i t e s p o s o b y s t a r a i § s i ę p r z y n o s i ć u l g ę c i e r p i j - eey l u d z k o ś c i , i n i t o p r z e z d a w a n i e W i d o w i s k p u b l i c z n y c h , i u z t o p r z e z z b i e r a n i e i a ł m u z n , — D ł u g o

b ę d z i e p a m i ę t n y m o s t a t n i k o n c e r t d a n y w k o ś c i e l e XX, P ia y ó w , z k t ó r e g o d o c h ó d p o d z i e l o n y m z o s t a ł p o m i ę d z y n i e s z c z ę ś l i w y c h w y l e w e m W i s ł y z n is zc za - T, y cIi. ■ _ 13t w o r z o n e T o w a r z y s t w o R a t u n k o w e p o d p r z e w o d n i c t w e m g o r l i w y c h w s p r a w i e l u d z k o ś c i O b y w a t e l i i O b y w a t e l e k , w y n a y d u i e d o t g d cora z n o w e ź r j ó d ł a z a s i ł k ó w , t a k d l a z n i s z c z o n y c h p r z e z w y l e w w o d y , i a k o te ż prz ez k l ę s k i w o i e n n e . — N i e c h Ę ó g w s p i e r a i c h u s i ł o w a n i a !

(37)

V£!> 2 9 V£S5

Ich głos przyiemnie brzmiący, ich kunsztowne tony, Z głosem tk liwey wdzięczności wspartych połę*

cssony*

N i e ty lk o sluchaiftcym sprawił zachwycenie*

L ecz sig zapewne przedarł przez Niebios sklepienie*

K I E R E S Z A ,

C o u licha otóż mam zięcia kaznodzieię,

Skruszył mnie» — Zatem niech się woła Boża dzieie.

Zostałem z w y c ię ż o n y w tym przypadku iednym*

(łą c zą c E ra sta i córkę,')

W aści oddaię Ruzig, a ie y posag biednym. —

Ś p i e w k i . W O L A R S K I * Fortuna płata figlasy

Wznawia i Biszczy nadzieje;

Dziś człeka stroi w atłasy lutro paklakiem odzieie*

Kto się chce cudzym zbogacie, Zmieszają się mu zamysły*

W ię c e y na tem może stracić, N iżli na wezbraniu Wisły* —

K I E R E S Z A , Skarałeś nas w odę Boże*

Taka była wola Pańska*

W kró tce przy pokoiu, może Wyśleni pszeniczkg do Gdańska;

(38)

V9> gO '&*>

W ięk sze klęski, większe bied y ; Dzięki Niebu iak skry prysły, Zgoią się te blizny kiedy, Nawet i wezbranie Wisły,, —

R U Z I A , (do Ernsta.') Naystalszy między stałemi,

Godzien takiego imienia, Wszak, iuż dopełaionemi Nayczulsze twoie życzenia !

E R A S T , (do Publiczności.") Jedno mi ieszcze zostało

N a nim lo sy me zawisły . + * A b y sig W A M podobało, Dzisieysze W ezbranie W isły,

K o n i e c .

(39)

PLAKSA I WESOŁOWSKI

K O M E D Y I O - O P E R A

W I, A K C I E .

N A Ś L A D O W A N A Z F R A N C U Z K I E G O .

G R A N A P I E R W S Z Y R A Z N A T E A T R Z E N A R O D O W Y M

W A R S Z A W S K I M W M A R C U 2313,

(40)

O S O B Y.

P a n P Ł A K S A .

P a n i P Z . A K S I N A , ż o n a i e g o ,

A U R O R A , i c h c ó r k a .

P a u W E S O Ł O W S K I .

P a n i W E S O Ł O W S K A , z o n a i e g o .

J U Z I O , i c h s y n ,

S ł u ż ć i c y N o t a r y u s z a ,

( S c e n a n a g r a n i c y P o d l a s i a . )

( T e a t r w y s t a w i a O k o l i c ę w i e y s k ą , z p r a w e y s t r o n y m a ł y

d o m e k W e s o ł o w s k i e g o , z l e w e y p i ę k n y d o m P ł a k s y . )

S C E N A

(41)

vs>> t<5V

S C E N A I.

W E S O Ł O W S K I .

( W y c h o d z i z swoiego d o m u i ko ń czy rozm ow ę, któ rą za czą ł w domu..')

E y co to szkodzi! W ielka rzecz że zachorował, ma febrę teraz, za to też będzie zdrowszym pote'm i naprawi sig mu apetyt; nie ma tego złego któ- reby na dobre nie wyszło — nadto krótko żyie«

m y na święcie żebyśm y się mieli czem troszczyć!

~ nic nad wesołość? —

Ś p i e w k a . fo rtu n a zmienna kobieta D a rz y i odbiera wnet

Dziś koszulę zedrze z grzbiet*

Iutro wstęgą zdobi grzbiet, Komu się ona rozśmieie T e n natychmiast pan i zuch N ie c h że swym darem zashwieie K a żd y go za p lecy buch!

Złap i<| choć za brzeg trzewika Zaraz mocnyś g d y b y de*b Niech się w ym kn ie dobrodzika Stracisz tw ó y ostatni zfjb,

0

(42)

*P> V5ł

Niech cię lubi choć z godzing Masz kochanek ile chcesz G d y pokaże kwaśną ming N a próżoo z miłości schniesz.

Ostrożnie z tą chytrą panią N ie wyzyw ay ią na plac Naylepsze lekarstwo na nią B y d ź wesołym w pośród prac.

N iedbać na dumnych marzenie B ie ż e ć za cnotą trop w trop, Kto ma spokoyne sumienie Szczęśliwy. X i ą ż e czy chłop.

S C E N A II.

W E S O Ł O W S K I I J U Z I O . J U Z I O* (w biegaiąc p rędko.) T atcleuku! T a tu le n k u !

W E S O Ł O W S K I . C ó ż ci to chłopcze?

J U Z I O . Ostatni baran. . . .

W E S O Ł O W S K I . C ó ż mu sig stało ?

J U Z I O . N ieborak iuż nie ż y i e !

W E S O Ł O W S K I , W o la Pana Boga!

(43)

* *

55

J U Z I O .

A le iuż nie mamy nic w n a szły o w cza rn i!

W E S O Ł O W S K I . ■ Co to szkodzi cha! cha! cha! , , ,

J U Z I O , Z czego sig Tatulo śmieie?

Nasz sąsiad nie będzie nam iuż zazdrościł;

p rzykro mu b y ło żeśmy mieli sto ow iec! teraz się nieborak ucieszy i będzie na nas poglądał w e sołym okiem, o tak m óy chłopcze widzisz że nie ma tego złego k tóreby na dobre nie wyszło, ale, ale dziś miał b y d ź u nas Pan Bogacki,

J U Z I O . Już b y ł raniuteńko,

Już b y ł (u konten to w a n y) a to Wyśmienicie, otóż to sumienny i regularny czło w iek , dziś iest termin, winien mi 500 złotych, dziś,

J U Z I O ,

Pan Bogacki był, ale nie przyniósł 500 złotych, W E S O Ł O W S K I ,

A to czemu?

J U Z I O ,

Bo powiedział że teraz iest święte Morato

rium,

W E S O Ł O W S K I ,

A ch prawda Moratorium, cha! cha! cha! * , , iak się też wielu z tego spanoszy, dobrze i to, dobrze i to I

C 2

(44)

J U Z 1 0 .

Matula bardzo gdyrała na Pana Bogackiego;

i powiedziała z e on nie ma sumienia , bogacić się z cudzą krzyw d ę, ale on zwyczaynie iak k a ż d y Bogacki nic sig tem nie wzruszył/

GoP ♦ , ♦ moia żona g d y ra ła ? ♦ * * cha! cha!

cha! przedziwna kobieta, kto się dostanie w iey rgce i na-iey igzyk, musi się dobrze pocić niebo

rak, , , «. N o , cóż powiedział nakoniec t a n B o gacki ?

J U Z I O .

G d y Matula zawsze wołała iż u naszych przod

k ó w , było w zw ycza iu owe dawne przysłowie

„ k t o komu winien oddać pow in ien“ Pan Bogacki zimną krwią odpowiedział, pamiętay W P a n i , że także iest przysłowie „ n i e odd alę, ieszcze ła ią “ i poszedł zkąd przyszedł.

W E S O Ł O W S K I . T o zabawnie, prawdziwie*

J U Z I O *

I Tatuleńka nic sig tym nie gryzie?

Niech Pan Bóg zachowa , ż e b y wszyscy mieli sig martwić którym nie oddaią sprawiedliwej- na- leżytości, to b y ledwo siedemdziesiąta czgść ludzi na świecie miała m in ę ia ką ta ką wesołą,

J U Z I O .

A mnie dalibóg wspomiawszy na taką nieczu- łość Pana Bogackiego łzy sig w oczach z a k rgc iły !

go vs>>

(45)

V5>> 5 7 V5>>

W E S O Ł O W S K I *

W s t y d ź się, chłopcze, naśladuy tw ego oyca, któremu sig ieszcze nie przytrafiło przsz całe ż y c ie , aby choć śedng noc przepgdżił bezsennie

% umartwienia !

J U Z I O *

Ach prawda, Tatul&ńka zawsze śpi iak zabity*

C z y chcesz b y d ź podobnym do naszego ^{s ą} siada, Pana Płaksy, który przez całe życie beczy i beczy, chociaż ies* Bogu dzięki zdrów i bogaty!

J I J Z I O .

Praw da, zawsze tak wygląda iak panna mło

da kied y idzie do śiuhu z starym wdowcem*

C ha! cha! cha! słowo w słowo dobrze mó

wisz, A iego godna Małżonka, h§?

J U Z I O *

Pani Płaksina? * * * ona tylk o raz w rok u -

śmiecfanie sig colcołwieczek, W E S O Ł O W S K I , Ras w rok?

J U Z I O .

Aha! w rocznicę póyścia za m ą ż *

Cha! cha! cha! słowo w słowo i ia to uwa

żałem* O y ko b iety bardzo lubią przypominać tg przyiemną ro c zn ic g , twoia matka to ż samo słowo w słowo.

(46)

** 58 J U Z I O * Moia poczciwa Matuleńka?

Pobraliśmy się w dzień Świętego Bonifacego, to też u niey to święto iest uroczystsze od W ie l ki eynocy,

J U Ż I O .

A l e , ale czy też Tatulo nie widział iuż w y - chodzącey dziś Panny Płaksianki A u ro ry ?

' W E S O Ł O W S K I *

Panny Płaksianki, ,ey! ey! czy ieszcze m y

ślisz o niey?

J U Z I O *

W ię c e y niż zawsze.

Czyliż sądzisz że iey R o d z ic e , którym sig marzy w głowie iakieś GraFostwo, i skarby wiel

kiego Mogoła, przyimą za zięcia syna, iedaego poczciwego Podlaskiego Szlachcica, jlctóry oprócz swey poczciwości, wesołości, dwóch w ło k gruntu, tego domu i 500 złotych spoczywaiących pod Moratorium nic więcey niema?

J U Z I O .

Mnie się zdaie żem samey Pani Płaksinie bar

dzo przypadł do gustu, ona iest okrutnie rozu

mną i uczoną, zawsze czyta a c z y ta , aże ma

•wzrok słaby otóż ia iey czytywam, i znoszę ksią

żki zkąd tylko zarwać mogę* — A do tego w ie

dząc że ona lubi rozrywać sig rozumnymi szara-

(47)

<dp> 5 9 <&>

darni, otóż iey zadałem tak: p i e r w s z e ptaszek, d r u g i e grubo śpiewa, albo biie, a w s z y s t k o p e w n y Jegom ość, ona od razu powiedziała że to ia , a to nie ia, bo szarada znaczyła G i i b a s , ia przez to rozumiałem naszego Pisarza od A k c y z y , któ ry się umizga do Pan ny A u r o r y Płaksianki*

N o iesli tylk o w tem ufasz, to n ie daleko zaydziesz w twoich nadzieiach ied aak poray- śieaiy o tem* — A teraz rpóy Juzio trzeba zanieść Panu Dobruckiemu 200 talarów które mu winien iestem*

J U Z I O .

Jakto Tatulenku ? a Panu Bogackiemu wolno nie oddać.

Ź y ig lat 50, zaaydowałem się w różnych ta

rapatach, lecz nigdy nie chybiłem w dotrzyma

niu przyrzeczonego słowa* Prawda że zawód i*.

Bogackiego pozbawia innie wszelkiego zapasu, i Oddawszy 200 Talarów D obruckiem u , ani szeląga w domu nie zostanie, ale wola Pana Boga, lepiey nic nie mieć niż utracić wielkie dobro, iakiem iest rzetełność; gdybym został dłużnym , możebym utracił moi§ naymilszą w eso ło ść, która iest całem moiem bogactwem i szczęściem; a zatem chłopcze zabierz worek który le ży na małym stoliku pod zwierciadłem, w eź nogi za pas i biegniey co tchu do Pana Dobruckiego.

(48)

W Ąo J U Z I O .

Jeźelim zawsze kochał mego T a t u la , to teraz tak go kocham , . , tak kocham , . . dalibóg bardziey niż Pannę P ła k sia n k g , poeałuig go p o sto razy w każd y paluszek i iestetn tak wesoły iak móy Tatuleńko W e so ło w sk i, k tó ry kocha sęyoię io iłu lk g , a dobrze mówię przykład z góry.

M a z u r e k S t a r o p o l s k i , Ghafupecska niska

O y c ie c M aikg ściska I my tak hgdziemy l a k sig pobierzemy.

D obra żonka perła droga Dana od samego Boga A kto niema żo n k i tkliw y 1 JNie zna róży, lecz pokrzyw y.

J U Z I O I W E S O Ł O W S K I , (razem .) Chałupeczka niska

O y cie c Matkg ściska I my ^ będziemy I w y bgdzieeie (Jak sig pobierzem y

|Jak sig pobierzecie*

J U Z I O .

Ciesz sig ciesz sig m óy Tatulu A nie zadługo Dziadulu Jakże to wam miło bgdzia

G d y was r ó y wnucząt osigdzie.

(49)

41 ^ O b a d '"w a.

Chałup eeaka niska etc*

J U Z I O * K a ż d y chłopiec iak u!«ny Jakie bgdą z nich ułany Już widzę iak dzielną dłonią Swą miłą Oyezyzng bronią.

O b a d w a.

Chałupeezka etc. (Juzio w ybiega.)

S C E N A III.

P Ł A K S A I W E S O Ł O W S K I .

P Ł A K S A. ( w ychodząc z swego d om u♦) O t ó ż nie wątpiłem* « * ♦

D zień dobry Panie P ła k s o , dzień dob ry!

P Ł A K S A ,

Ach gdzież tam dzień d o b ry ! przekląłem cig słysząc taki hałas, śpiewy, trele ♦ * * któż tu był?

czy iarmsrk? . . *

W E S O Ł O W S K I * Ja i móy syn rozmawialiśmy trochg»

P Ł A K S A .

Rozumiałem że was b yło naymniey czterdzie

stu , chociaż ieszcze nśedostawało wasaey żony*

Przedziw na kobieta zawsze w łebskim hum orze!

P Ł A K S A * M ó y B o ż e iak iesteś szczęśliwy l

(50)

<<S* Ą2

M oie sig zdaie że i W Panu nic nie braknie.

P Ł A K S A .

M ó y B o ż e zazdroszczę waszego losu!

E y cóż u licha przecież W P a n masz dochodu naymnióy dziesięć tysięcy.

P Ł A K S A * (ciężko w zd ych a ią c.) Ach cóż to znaczy, inni rnaię po milionie * , 4 a ia tylk o dziesięć tysięcy*

« W E S O Ł O W S K I .

N ie masz krew nych tylk o jedynaczkę córkg dla któ rey le ży w gotowiźnie śliczny posag*

P Ł A K S A .

M iły Boże inni maią po dziesięcioro*

W ie d z ę sąsiedzi iak kto siedzi, powiadaię że pleśnieią u W Pana dukaty*

P Ł A K S A *

M iły B o że człowiek nie m oże oka zmrużyć aby niegodziwi ludzie nie zakradli sig do tych spleśniałych biednych dukatów.

W ystawiłeś w Mieście śliczną kamienicę i ka*

żesz sobie płacić dziesięć razy większe komorne iak było przed dwoma laty*

P Ł A K S A ,

A ch cóż mi z tego, w naypięknieyszych p o kojach stoi kwaterunkiem Pułkownik*

1

(51)

/(.g ^

Masz źong która cig Serdecznie kocha!

P Ł A K S A , (mocno rozczulony.) M iły B oże! tak, tak, kocha. . . . (uczuwszy ból i złapawszy się za bok,) O y , o y ! kocha,; k o cha serdecznie,

W E S O Ł O W S K I . Jesteś przytem zdrów. * * * ,

P Ł A K S A ,

Broń B oże słabym *. * * zmęczonym* * » t W E S O Ł O W S K I .

Jak to? masz a p etyt, iesz za czterech*.

P Ł A K S A *

Prawda że niby to iem, ale cóź z tego kiedy apetyt fałszywy.

N ic cig nie udrgeza * * * masz wszystko*' P Ł A K S A *

M iły Boże cóż ztfgd k ie d y mnie nic nie bawi, nadzwyczayna czułość serca i delikatność nerwów nie pozwala mi nawet patrzyć kiedy Indyka zarzynaią,

Przecież W Pan tego samego indyka k ied y widzisz na stole z podlewą i dobrze upieczonego, ta owa delikatność nerw ustgpuie i caluteńkiego zrepetuiesz*

P Ł A K S A .

Prawda że go ziem do szczętu, ale miły B oże cóż z te g o , k ie d y to nie idzie na korzyść zdrowia, bo mam ieszcze chgć na lepszy specyalik.

(52)

T o iednak rzecz dziwna, ze Pan sąsiad ma

jąc tak czułe serce, nigdy nie dał iałmużny tylu błagaiących go o wsparcie.

P Ł A K S A . ( rozczulony.) Jak tylko obaczę nieszczęśliwego, krew sig ścina w moich żyła ch , mając iuż rękę w kieszeni mimowoloie przez zbyteczną czułość muszę u- ciekać*

N ic nie dawszy hę? * . * bardzo n iew ygo

dna dla biedaków czułość, — ale porzućmy wszy

stkie tkliwości i pomówmy o czem innem, + i * P ow ied z mi Panie Sąsiadzie czyli wkrótce my- słisz wysiać zamąż Pannę Aurorę waszą córkę, g d y ż syn móy. . . .

P Ł A K S A ,

M oię córkę? W Pana syn? to iakiś ro

mans, a romanse mimowolnie łz y mi z oczu w y - ciskaią, otóż moia żona chciey sig ią o t o zapytać*

S C E N A IV*

W E S O Ł O W S K I , P Ł A K S A , i Pani P Ł A K S I N A . P Ł A K S I N A . (m a ią c ctiązke.') ] V Iężulku! iakże masz okrutne serce, zostawić mnie samą'5, gdym sig zanurzyła w naytkliw szey sęepie romansu.

(53)

W E S O Ł O W S K I . D zień d o b ry Pani Płaksino!

P Ł A K S I N A . (nie uw aiaiąc.') Już byłam bliską doświadczyć paroxyzmu »♦ * palpitacyi. . , .

P Ł A K S A .

M iły B o ż e nieszczęśliwa k o b ie t a! P Ł A K S I N A .

■- : -; ' J

Skropiłam łzami tg zachwycającą książką.

W E S O Ł O W S K I . Dzień dobry Pani Płaksino.

P Ł A K S A .

U w ażay duszko, nasz sąsiad mówi ei dzień dobry.

P Ł A K S I N A .

P rzebacz, przebacz, byłam wzruszoną. , * ♦ W E S O Ł O W S K I .

Cóż to za książka tak czuła.

P Ł A K S I N A . Listy H eloizy do A b e la r d a !

E y , do diabła na cóż czytać takie banaluki nad któremi trzeba ięczeć, k ied y W P a n i chcesz t o i ey dam A w an tu ry Arabskie czyli tysiąc n ocy i iedna, dwanaście łokci śmiechu, Dubeltówka siedmiogwintowa stęplem rozrywaiących koncep

tów przybita, Affekta rozkochaney Małgorzaty K ró lew n ey Konstantynopolitańskiej do dziwnie sławnego tak w rycerskim rysztunku, iak t e l

(54)

w Olimpijskim Horyzoncie kawalera Skandymira.

A lb o też nieporównanego Sanszopanszę Guberna

tora W y s p y Barataryi, ręczę że będziecie pękać ze śmiechu.

P Ł A K S I N A .

M y ze śmiechu! m y ! (z m ocnem westchnieniem.') Niestety!

O to mi śliczna kompania, czekaycie n o , za

wołam na pom oc moię Marynę, (woła.) Pani W e sołowska! p rzy b yw ay na ratunek.

S C E N A V*

C i ż i Pani W E S O Ł O W S K A .

W E S O Ł O W S K A . (ieszcze w dom u.) C ó ż tam, id ę , i dę, serdeczny Jasiulku! (w cho

dzi i mówi bardzo prędko.) D zień dobry Panie Sąsiadzie nayuniżeiisza Pani Płaksino, iakze sig maroy, iak się spało? bardzo :dsigkuig, i a m a m się niech będę Panu Bogu nieskończone dzięki w y śmienicie, przedziwnie, wybornie, przytem zdro- wiuteńlca iak ryba, i chociaż od pare lat p od o

bało się Nay wyższemu zsyłać na nas k rzyżyk i, nic to nie szkodzi, dobrze mówiła moia świętey pa

mięci Matka która była z domu Kom orn ikow ną Mielnicką, dobrze mawiała, niech spoczywa W p o k o iu , Panie świeć nad iey duszę, dobrze ma

wiała „ k o g o Pan Bóg stworzy tego nie u m o rzy.”

^ /|6 w

(55)

I tak : grad nam w y tłukł z kretesem proso gruszki b e r y , jabłka sztetyny, śliwki w ęgierki powym a- rzafy, kurczęta porwał krogulec, kaczucłiny po- ziadała Łasica a m łyny wiatr powywracał.

P Ł A K S A .

Chociaż W Pani straciłaś m łyn , przecież za- stała ci paprzyca i pytel,

W E S O Ł O W S K A .

T o si§ znaczy że lubię rozprawiać, nić nie

\szkodzi! , ♦ * k a ż d y na świecie gada, i lepiey sig należycie wygadać niźli w milczeniu ukrywać złe mysh, prawda że wiolo gadam, ale broń Boże, ni

k ogo n o b m ó w i ę , nikomu sławy nie u ym g, n i

k o g o nie eczern ig, m iędzy gadanką a plotcizkę wielka ró żn ica, ale nie tylko oióy igzyk ustawi

cznie iest w ruchu, cała iak mnie widzicie ruszam się i»k mogg, prt na daie długie ż y c ie człowieko

wi,. lenistwo iest grzechem śmiertelnym: o czwar- tey godzinie rano iuż iesteoi na n ogach, koła- czg do wszystkich drzwi, w oborze, w stodole, w piwnicy i na poddaszu ,oddaig w izyty iedń® po drugiey iako gospod yn i, od osmey do południa przemieniam się w kucharkg i przy p o m o c y B o - ż ó y nikt mnie nie przepisze, wszystkie Staropol

skie potrawy umiem na palcach, a chociaż nie su to modne łak ocie, jednak sam K ról mógłby ie 2 gustem skosztować, zamiast wykwintnych sosów*

wesołość z iak a ia i m óy poczciw y rubacha zaia- dam y, staią za nalepszfj przyprawg; po obiedzie?

^ Ąq <©>>

(56)

k tóry zawsze i regularnie iest gotowym o samey dwunastey, biegnę do ogrodu, na pole, na łsk ę, wieczoreni kądziałka i k a m yc z k i, o dziewiątey idsiem w imię Pańskie do łó żk a , otóż co sig so

wie ż y c ie iak należy, a g d y od dobrych przyia- cioi iesteśmy zaproszeni na biesiadkę nie p o

wstydzę sig ręczę, mazura tak w ytn ę iak należy i potrafię nie iednemu , , , o y ! ta k , tak . t ♦ nie iednemu. . . .

E t cetera et cetera . . . p ó y d ź do mnie nie oceniona połowico, niech cię serdecznie u ś c i s k a j kubek w ku bek drugi ia, ten sam humor, f sam zapał, taż wesołość, to się zowie iak nalepy Mał

żeństwo. Moście Państwo Płaksowie naśladuycie nas, i przestańcie tych ustawicznych niesjetów bo to diabła warto.

S C E N A VI.

C I Ż I A U R O R A , { w g łę b i T ea tru .) P Ł A K S A .

M

^{i ł y} B oże, ci ludzie nie wiedzą że i łz y cza

sem $ęt roskoszij*

N o Pani sąsiadko, ponieważ ie y małżonek na moię propozycyą kazał się udać do Jeymości, przeto oświadczam ió y iż móy iedynak Józefek

’ p o czciw y 48

(57)

poczciw y chłopiec, chociaż trochg ieszcze nie rozgarnięty, ale to nip nie szkodzi, koniec koń

cem kocha waszą córkg.

A U R O R A . (przybiegaiąc z radością.') A ch Mamo iaka dla mnie radość! ale Ma ma

nia nie odpowiada? zdaie sig gniewać, Papo? k o chany Papo, wszakże mnie kochasz? i chcesz wi

dzieć twą córkg szczęśliwą.'

P Ł A K S A . {płacząc,')

Biedne dziecig nie w ie , nie przewiduie iakie to są skutki miłości, albo niestety, iakie skutki małżeństwa.,

P Ł A K S I N A ,

Maścią P a n n o ! powinnaś sig zastanowić na

leżycie i b y d ź przekonaną ż e nigdy nie zezwolg na małżeństwo nie proporcyonaliie,

Cha! cha! cha! nie proporcyonalne? nasze dzieci Bogu dzigki nie są przecież garbate, a wia

domo W Pan i byd ź musi żem Szlachcic i do tego Podlaski.

P Ł A K S I N A *

N ie iest tu mowa o Szlachectwie; wiesz W P a n iaki mamy maiątek,

E y co tam! kto zdrów i poczciwy ten za

wsze iest maietnym i g d y b y na to tylko zważano wszystkie małżeństwa b y ły b y szczęśliwe.

'O* Ą 9

D.

(58)

*s>> 50 ^ P Ł A K S A .

M iły B o że tu się widzg zanosi na kłótnią a w takich okolicznościach łz y mimowolnie pu

s z c z a j mi sig z oczów.

A U R O R A , B ied n y móy Juzio.

S C E N A VII.

G I Ż I J U Z I O . J U Z I O ,

Otóż

^iestem!

otóż

^iestem!

A U R O R A *

Panie Józefie tak iesteś wesołym nie przewi

dując co nas czeka.

J U Z I O ,

C o nas czeka, o tem potem , s teraz muszę WPaństwu powiedzieć że miałem wielki przypadek.

W E S O Ł O W S K I , (kontem .') , P rzypadek? , , , zapewne będzie co zaba

wnego !

P Ł A K S A , (p rzerażony.) M iły Boża znowu przypadek, na tym świecie same tylko przypadki przypadki i przypadki,

W E S O Ł O W S K I . N o ? i cóż? gaday chłopcze?

J U Z I O .

Tatuleńko posłał przezemnie 200 talarów P a

nu Dobruckieaiu*

(59)

5 * ^ W E S O Ł O W S K I .

T ak, t ak, dziś termin, dług wypłacie iest to wielka rozkosz,

P Ł A K S A ,

CJo ten człek pjawi? płacić iest u niego ro zkoszą, miły B o ż e co za przewrotni ludzie ci po- czciwscy i W esołow scy,

J U Z I O .

A !e Tatuleńko nic nie w ie co się z te m iz o o ta

larami z r o b ił o , otóż to tak*

Ś p i e w .

{T en śpiew pow inien is'ó ia k n a jp r ę d z e j.) J U Z I O .

P odług zlecenia Bez opoźnienia Talarki wziąłem P rgd ko drapnąłem, A ź na w pół drogi Jakiś ubogi

Stoi zgłodniały I w łatach cały.

Jakby bez duszy A ni si§ ruszy,

W pośród swey nędzy N ie chce pieniędzy Ł z ą lice zrasza T k liw ie uprasza Bym go do wioski Z miłości Boski

D »

(60)

52 Prowadził śmiało B o ma sił mało, M n ie litość bierze Wzruszam się szczerze A więc to chore Na plflcy biorę:

W tem dziadek stary Cap za talary !

Ja k drapnie w nogi A c h , Boże drogi M ó y w orek maiąc Zm ykał iak zaiąc, G onię i gonię Proino czas trwonig Przepadło wreście Talarów dwieście.

P Ł A K S A .

M iły B o że! zgubili ostatnie 200 talarów! mu

szę ia za nich płakać ♦ ♦ ♦ 200 talarów!

Jakże mogłeś chłopcze byd ź tak. . . . W E S O Ł O W S K I .

(zatykaiac ręka usta swoiey zonie.')

O! o! o! W Pani byś gdyrała do iutra, c ó i robić, przypadek, wola Pana Boga! + ♦ któż sig może ustrzedz złego człowieka*

P Ł A K S I N A . (z szyderstwem.') O tó ż iuż i po weselu, biedny Panie Żigciu,

(61)

55 w

P Ł A K S A * (z boleścią.) B ied n y Panie Z ię cia !

E y co tam znad że tale Bóg chciał, zawsze to powtarzam nie ma tego złego któreby na dobre nie wyszło i ieśli WPaństwo d!a naszego ubóstwa nie chcecie p rzyiąć poczciwego Juzia za swego Z ię c ia , dobrze sig stało że on zgubi! 200 talarowi musiało to b yd ź iuż w niebie przepowiedziano ze to małżeństwo byłob y piekleni na ziemi! Ergo dobrze, dobrze i ieszcze raź dobrze się stało, (tu słychać wystrzał.')

P Ł A K S I N A . (przestraszona.) A c h m ó y Boże c ó ż to iestp

P Ł A K S A *

(ledw o z strachu m ogąc się utrzym ać.) A h ! ah! ah! iuż po mnie! ratuycie.' przebóg!

ratu ycie!

H a! ha! ha! to zapewne polowanie! to móy żywioł, dawniey niebyło nademnie lepszego S trzel

ca w calem Podlasiu, aż mi raźniey gdym usły

szał wystrzał, (słychać z a sceną obcy głos.) T rz y - maycie! łapayeie!

P Ł A K S A . (n iezm iernie p rzelękniony.) Umieram! + /*'♦ słyszycie? * + * ł a p a y e ie !, ♦ « umieram,

P Ł A K S I N A .

M o ż e ło try zakradli sig do naszego skarbcu biege § !

(62)

P Ł A K S A .

Czekay żono, czekay! łotry do skarbcu! miły Boża umieram ♦ . » czekay ż o n o ! czekay c o r k o ! nie mam dosyć siły wspieraycie mnie! (trzym a się za suknią żo n y , A u r o r a uczepia się z a suknią Oyca i ta k wszyscy odch o d zą z trw ogą do d o m u.)

^ 54 ***

' S C E N A VIII.

W E S O Ł O W S K I , W E S O Ł O W S K A I JUZIO.

B iedny bogacz musi płakać na samo pomyślenie o łotrach, m y zaś śmialibyśmy sig do rozpuku z tych rabusiów, w id ząc iakby się oszukali zayrza- wszy do naszey szkatuły; ale cóz ci to Marychno?

zamyślasz się? Bóg z tobą.

Jednakże stracić ostatnie 200 talarów, nie szpetna sumka, i nie łatwo da sig taka druga za

robić*

Sumka iak sumka, ale dług iest ś w ifty m ; b§- dąc dłużnikiem nie mógłbym oka zmrużyć ale przecież Pan D o b ru c k i m o że zaczekać*

W E S O Ł O W S K A ,

E y , co W asze prawisz, teraz nikomu ufać nie można, był wprawdzie naszym przyiacielem, k ie d y nam sig dobrze p o w o d ziło , ale dziś widząc nas

(63)

biedaków gotów zedrzeć ostatnią koszulę, taki to świat teraźniejszy*

Prawdę mówisz, możeby pozwał ten dług nie iest zahypotekowanym. E y do licha, ia bym miał na to spokoynie patrzeć g d y b y Burgrabia i W oźn i mieli moie chudoby zabierać? nic z tego! lepiey łatano, aby nie chwytano . • • wiesz co zon o!

day mi rękę » .. tak * * . patrz mi w o c z y , , * tak +, + wszak ty znasz dobrze moie serce?

W E S O Ł O W S K A , Jak moie własne!

Spokoyność duszy i sumienie iest naywigkszą rozkoszą człowieka, — ■ Przed ay m y nasz domek, w yp łaćm y dług, rozumiesz mnie? . . . . chociaż iestteśmy podtalusiali, ale Bogu dzięki zdrowi, czerstwi. Z a Podstarościego k a ż d y mnie chętnie przyimie, Wasze Marychno możesz bydź przewy- borną gospod yn ię, a ty chłopcze do żołnierzy, i ia byłem niegdyś towarzyszem u Petyharców . * no zgoda?

W E S O Ł O W S K A I J U Z I O . (podaiac ręce W esołow skiem u,)

Zgoda!

W o la Pana Boga! stało sig ♦ * » coś mi teraz ł z y na sercu,

55

^{^}

(64)

56 <<5s J U Z I O .

Ja biegnę i napiszę duiemi literami D o m i g r u n t d o s p r z e d a n i a *

W E S O Ł O W S K A . A ia zaczng układać nasze rupiecie*

('odchodzi z synem.')

S C E N A IX.

W E S O Ł O W S K I I P Ł A K S A . P Ł A K S A *

M1ŁY

Boże* on tu iest iesżcze i spokoyniuteńki a ia prawie na wpół umarły.

N o i cóż to było takiego Panie sąsiedzie?

P Ł A K S A .

Przewidziałem Dieszczgście, od samego rana serce moie ustawicznie, puk, p u k , puk* * * *

' W E S O Ł O W S K I . A le cóż przecie*

P Ł A K S A . •

G d y b y nie móy ogrodnik byłbym z krete

sem zrabowany.

W E S O Ł O W S K I . Zrabowany! a to zabawnie!

P Ł A K S A .

Zabawnie ż e b y mnie ło try zniszczyli?