"Horyzonty sporu wokół istoty zjawiska deficytu demokratycznego w Unii Europejskiej", Tomasz R. Szymczyński, Warszawa 2013 : [recenzja]

Rafał Kamprowski

"Horyzonty sporu wokół istoty

zjawiska deficytu demokratycznego

w Unii Europejskiej", Tomasz R.

Szymczyński, Warszawa 2013 :

[recenzja]

Rocznik Integracji Europejskiej nr 7, 434-435

434

RIE7

’13

Tomasz R. Szymczyński, Horyzonty

sporu

wokół

istoty

zjawiska

deficytu demokratycznego

w

Unii

Europejskiej,

Dom Wydawniczy

ELIPSA, Warszawa 2013, ss. 397.

Tomasz R. Szymczyński wswoichlicznych publikacjach podejmował tematykęzwiązaną

z szeroko rozumianą UniąEuropej ską, koncentrując się naaspektach ekonomicznych, politycz­ nych czyspołecznych.Nieobcą problematykąsą dla Autora zagadnienia teoriidemokracjiczy integracji europejskiej. Właśnie temu zagadnieniupoświęciłon swoją ostatniąpublikację, która

jest przedmiotem niniejszej recenzji. Zjawisko deficytu demokracji w Unii Europejskiej jest

tematyką podejmowaną przezzachodnich autorów,jednak na gruncie polskim, jak również zagra­

nicznym, brakuje monografii podejmującej w innowacyjny sposób ww. zjawisko. Autorrecenzo­

wanejpublikacjipodjął siętego intelektualnego wyzwania izeswego obowiązku wywiązałsię w sposób bardzo dobry. Recenzowana książka składa się z sześciurozdziałów,wstępu, zakończe­ nia oraz obszernej bibliografii. Autor już wbardzodobrzenapisanym Wstępie zaznacza, iżza­

równoUnia Europejska, jak idemokracja są to pojęcia,które możnainterpretować na wiele

sposobów. Fakt ten implikuje szereg wyzwań stojących przed badaczem, by z jednej strony nie

utonąć w mnogości możliwych znaczeń opisywanych zjawisk oraz by z drugiej strony nie po­

traktować opisywanego zjawiska powierzchownie. Autor, by uniknąć wspomnianychzagrożeń

wykorzystał w swojejpracy metodę hermeneutyczną Hansa-Georga Gadamera. Wpublikacji postawił Tomasz R.Szymczyński cztery pytaniabadawczeoraz wyróżnił cztery cele pracy, któ­ re zostały wyczerpująco wyjaśnione i zrealizowane w dalszej części pracy.Rozdział pierwszy został podzielony przez Autorana osiem części, które spaja wprowadzenie dodanej problematy­ kiorazpodsumowanie. Podobny zabieg zastosowany został równieżw przypadku pozostałych rozdziałów, co moim zdaniem ułatwia lekturę książki, czyniąc recenzowanąmonografiębardziej przejrzystą.W rozdziale pierwszym TomaszR. Szymczyński przedstawia sylwetkę Hansa-Geo­ rga Gadamera, słusznie zauważając,iż geniusz niemieckiego filozofai filologa może być czyn­ nikiemparadoksalnieutrudniającym interpretację jego prac.Autor analizuje następnie czymjest tzw. rozum hermeneutyczny oraz jegotrzy charaktery:praktyczny, dziejowy oraz językowy. To­

masz R. Szymczyński słusznie kontestuje, iżpotencjał skupiony wpracach Hansa-Georga Ga­ dameranie jestobecnie wystarczająco wykorzystanywdyskusji dotyczącej procesuintegracji europejskiej. Rozdział drugi, podzielonyna dziesięć części, poświęcony został omówieniu źró­

deł współczesnych teorii demokracji.Autor w szczegółowysposób charakteryzuje kolejnych

autorów koncentrującsięprzede wszystkim na koncepcjach zrodzonychwantycznych Atenach.

TomaszR. Szymczyński słusznie zauważa bowiem, iż wszelka próba dokonania syntezy dorob­ ku autorówniesie ze sobą potencjalne zagrożenie pominięcia niektórych teorii. W dalszej części rozdziału Autorcharakteryzuje istotne dla prowadzonej narracji pojęciamitu i logosu oraz uka­

zujeichwzajemną relację. Ważnym elementem opisywanej części publikacji jestdokonana cha­

rakterystykapojęcia politei zarównou Platona, jak i u Arystotelesa.

Po dokonaniu charakterystykidorobkufilozofówantycznej Grecji, Tomasz R. Szymczyński

analizuje myśl republikańską. Należy zgodzić sięz Autorem,iż niemożliwym jestomówienie jej idei bez odwołania się do greckiej spuścizny.Autor recenzowanej publikacji opisuje następnie

genezę oraz znaczenie demokracji przedstawicielskiej, która rozwinęła się w XIX wieku. Współczesne teorie demokracji stanowią temat trzeciego,składającegosięzdziewięciu części,

rozdziału.Autorscharakteryzował w nimprzejście zklasycznych teorii demokracji do koncep­

cji współczesnych. Jako moment przełomowy owej zmianyTomasz R. Szymczyński wybrał moment śmieci Fryderyka Nietzschegow 1900 roku. Autor zaznaczył dalej, iżowa współczes­ ność charakteryzować będzie się nowym zjawiskiem, jakimbyło pojawienie się społeczeństwa orazkulturymasowej. Wdalszej części rozdziału omówione zostały główne myślitakichauto­

rów, jak MaxWeber, Joseph A. Schumpeter,RobertA. Dahl, Giovanni Sartori oraz Pierre Bourdieu. Zastosowanietak szerokiegospektrum umożliwiłoAutorowipoznanierozmaitych

RIE

7’13

435

narzędzi badawczych, które następnieumożliwiły mu zrealizowanie celów pracy. Istotne miejsce w omawianej części poświęcił Autor również roli języka orazjegotrzem cechom: lineamości,

dychotomiczności i substancjalności. Rozdziałczwarty poświęcony został relacji współczes­ nych teorii integracjieuropejskiej z demokracją. W sześciukolejnychczęściach Autor dokonuje

charakterystyki klasycznychteorii integracji europejskiej, rozwiązań zaproponowanych przez

Jeana Monneta oraz teorii współczesnych. Tomasz R. Szymczyński słusznie kontestuje, iż wszelkie próby dokonaniazjednoczenia Europy posiadają bogatą tradycjęhistoryczną, w której

nierazpróby ujęcia teoretycznego integracji służyłypartykularnym interesom danych państw. Autor monografii szczegółowo omawia następnie poszczególne podejściateoretyczne. Waż­ nym elementem jest osadzenieich w perspektywie historycznej,wskazując równocześnie na ich

źródła.Tomasz R. Szymczyńskizauważa także, iż zagadnienie demokracji niebyło głównym przedmiotemzainteresowania twórców klasycznejteoriiintegracjieuropejskiej. Tematem piąte­

go rozdziałuuczynił Autorkwestiędeficytu demokracji w Unii Europejskiej w perspektywie

prawneji tożsamościowej. Wzajemne oddziaływanieprawa i tożsamości posiada istotnyzdaniem

Tomasza R. Szymczyńskiego wpływ na problem deficytu demokratycznego.Autor publikacji przyjął w omawianymrozdziale optykę Dimitrisa Chryssochoou porządkującą problematykę

deficytu demokratycznego zuwzględnieniem odmiennychpunktów widzenia,tj. prawa oraz

przestrzeni społeczno-psychologicznej. W dalszej części rozdziału Autorskoncentrowałsięna źródłach prawaUnii Europejskiej jako instytucjonalno-prawnych czynnikach wpływających na

deficyt demokratyczny. NastępnieAutor ukazał i omówił perspektywę społeczno-psycholo-

giczną koncentrującsię na zjawisku oddalania obywateliUniiodeuropej skiego procesu integra­ cji.Autor w wyczerpujący sposóbscharakteryzował obieperspektywyorazodniósł je, w dalszej

części rozdziału, do problematyki dylematu między rozszerzeniowym ipogłębieniowymwy­ miaremprocesu integracjieuropejskiej.Ostatni, szóstyrozdział stanowi analizę zjawiska defi­

cytudemokratycznego w Unii Europejskiej z perspektywy hermeneutycznej. Autor słusznie zaznaczył, iż badanie tak złożonego podmiotu współczesnychstosunków międzynarodowych

generuje szereg problemówi wyzwań.Sprowadzają się one do podstawowegodylematu przyję­ ciaperspektywycałościowej bądź fragmentarycznej.Autorukazuje następnie zaletyprzyjęcia

metody hermeneutycznej, która w przeciwieństwie do analitycznej umożliwiazastosowanie wielowymiarowej perspektywy. TomaszR. Szymczyński charakteryzuje w dalszej części roz­ działu główne dylematy dyskusji dotyczącej deficytudemokratycznego wUnii Europejskiej.

Ważne miejsce w przyjętych przez Autora rozważaniach stanowi relacja międzyfilozofią nauki

a socjologiąwiedzyoraz rola komunikacji w procesie legitymizacji władzy. Ostatnią częścią re­ cenzowanej publikacjijest podsumowanie.Autorodpowiedział w nim na pytania badawcze po­ stawione we wstępiepracyoraz zwrócił uwagę na obszary szczególnie istotne wkontekście

dalszychprocesów integracyjnych. Stanowić mogą onetemat prac kolejnychbadaczy podej­ mujących w swych rozważaniach problematykę deficytu demokratycznego wUnii Europej­ skiej. Publikacja Tomasza R. Szymczyńskiego stanowibardzo istotny wkład w toczącą się dyskusję nadproblematyką deficytu demokratycznego wUniiEuropej skiej, która w polskiej li­ teraturze jest praktycznie nieobecna. Wnikliwość analizy przeprowadzonej przez Autora,znajo­ mość przeogromnej literaturyoraz wynikająca z jej lektury refleksja powodują, iż omawiana

publikacja jest zcałą pewnością godną polecenia.