V ,
J A N U A R O - M A R T O 1947 T O M O X X I I I • N ° 1 <146>
P R O G R E S O
Progreso fondesis da Profesoro Louis Couturat, College de France, en 1908. O1 konsakresas a la propago, a fa libera diskuto ed a la konstanta per=
fektigo di laLinguoInternaciona. Progreso editesas kom la oficala organo di la
UNIONO POR LA LINGUO INTERNACIONA
(IDO = ESPERANTO REFORMITA)
K om pletigez via ,,P ro g reso "-k o fek tu ro e via Id o -b ib iio te k o !
Malgre la nuna ankore desfacila situeso en la postal e pago»relati, es itere posibla obtenar Ido-libri, inter qui es valoroza verki, qui devas tro»
vesar en la biblioteko di omna Idisti. Ni anke povas furnisar anciena nutneri di nia oficala revuo. Pro ke omna ta materialo trovesas en plura landi ye divers editerii, ni decidis simpligar la procedo e centraligar la komendi dte U LI e lua kasero, qua per la helpo dil agenti di „Progreso"
povas maxim efikive sorgar lo necesa.
De la anciena numeri di „Progreso" <editita da sro. Couturat) es rece»
vebla ankore la sequanta num eri:
P ro g reso
I a yaro 1908/09, no. 1—12:
2a yaro 1909/10, no. 13—24:
3a yaro 1910/11, no. 25—36:
4a yaro 1911/12, no. 37—48:
5a yaro 1912/13, no. 49—60:
6a yaro 1913/14, no. 61—72:
7a yaro 1914, no. 73—80: la
'i kompleta serio e la numeri 1, 3, 7, la numeri 13, 14, 16, 21—24.
la numeri 2 5 —28, 30—33, 35, 36.
la numeri 38, 39, 41—44, 46—48.
1 kompleta serio e la numeri 49—60.
1 Itompleta serio e la numeri 61—72.
numeri 74—80.
10.
La kompleta serii vendesas po sFr. 25.— e la singla numeri po sFr. 2.—.
De la kayeri editita depos 1931 <no. 81 til nun> ni posedas ankore certena stoko. Li es vendebla po sFr. —.50 la simpla kayero e sFr. 1.—
la duopla kayero.
Ni anke povas livrar plura „Tabeli di kontenajo" koncerne la anciena serii di nia revuo. Linguala Suplemento, nri. 2 til 7 esas ankore obtenebla.
L ib ri e b ro sh u ri
Katafogo pri lernolibri e literaturo gratuita ye demando H auff, La K a n t i s t i n o ... sFr. —.50
Tiaux, Quale sucesar en la v i v o ... „ —.50
Dr. Popescu, Makedonia al M a k e d o n ia n i...„ —.40
M otta^H gm ans, Inaugural diskursi <En Ido, Angla, Franca e G erm a n a )... „ —.50
N oetzii, Internaciona d o c o lib ro ... „ 1.—
Beaufront, Kompleta gramatiko detaloza en Ido . . . . „ 1.80 Tedcr=Nordin, Internaciona Radio»lexiko <en 6 lingui) . . „ 2.50 EsperantoM doAztNo, kun gramatiko di Ido en Esperanto . ,, —.40 Ido, Iernolibro por E s p e r a n t i s t o j ...„ —.40
Ido, elementala gramatiko por s t u d e n t i ... „ •—.60
M il vorti Ido, tradukuro di fre q u e s o -lis to ...,, —.60
Orto Jespersen, his work for an I. L. e historio di nia linguo ,, 1.— Haffenden, Europana en Ido ed A n g l a ...„ 1.—
Ricĥardson, Spaco e tempo,- Naturo ed arto,- Fakti e fanta» ziuri,- Deliberado e r e v a d o ...single „ —.60 — , Egiptia, v o y a jo » d e sk rip to ... „ —.60
— , UIo pri p o e z i o ... „ —.50
Siveetlove, Korokanti e k a n so n i...,, 1.—
— , Proboflugi sur P e g a z o ... „ —.80
— , A l modern yunino ... „ —.20
Ja co ĥ , On the Choice of a Common Language . . . „ 6.50 Strandguist, Ido=Sueda le r n o l ib r o ... „ 5.—
P R O G R E S O
O ficala organo d il U n io n o p o r ia L in g u o In te r- naciona (Id o = F s p e ra n to re fo rm ita ). K o n s a k ra ta a ia propago, Hbera d is k u to e ko n sta n ta p e rfe k tig o d i ia L in g u o Internaciona. F o n d ita en 1908 da P ro fe s o ro L o u is C outurat, C ollege de Franee.
J A N U A R O - M A R T O 1 9 1 7 • T O M O X X I I I • \'> l (1 4 6 )
La n orm i d i k o rek teso lin g u a la
Qui esas la chefa kriterii segun qui ni judikas Ia korekfeso lingual di la rasala lingui? En sua recenta verko — Homaro, Naciono, ed Individuo (Allen & Unvvin, London 1946) — Oflo Jespersen diskutas ita problemo de la vidpunto di la rasala linguo o lingui, diskuto qua kontenas deduktaji importanta por la developo e karaktero di la futura Iinguo helpanta. De Ia komenco me kredas ke ni povas asertar kun justifiko Ia fakta difero inter la lingui rasala e la linguo konstruktita qua exis- tas en ke le unesma sequis e sequas ne-interruptita developo historiala, dum ke la lasta esas konstruktenda de materio di la lingui rasala ma adaptenda segun certena Iegi e principi a la bezoni di nia moderna vivo sociala ed ekonomiala ed a la funciono di komunikilo internaciona.
Otto Jespersen exploras la developo di la feorio di korek- teso Iinguala de la pensi di Adolf Noreen, laste -publikigita en Spridda Studier en 1895. Noreen dividas la principi se- quif e sequenda aden tri vidpunti, refutanta la unesma du:
1. la literatural-historiala normo, 2. la natural-historiala normo, e 3. la racionala normo.
1. Segun ita literatural-historiala normo la kriterio di ko- rekteso esis Ia akordo di formi gramatikala e dil elementi lin- guala kun la stilo di la skriptisti di antea tempi. Por ta prin- cipo pledis la frati Grimm e lia multa dicipuli. La frati Grimm gloriizis omno quo developis reguloze de la linguala uzo di antea periodi, ed en akordo kun la legi di la linguo. Ta legi esis precipue legi sonala. Noreen repudias ta vidpunto dicante ke existas nula motivo sequar stilo qua probable esis justi-
fikebla en periodo anfea e sub diferanfa kondicioni. La legi quin gramatikisfi formulizis esis nur inventi homala, e ta legi povas interprefesar diferante e mem povas abrogesar da posa generacioni.
2. La natural-historiala normo havas kom premiso la dok- trino ke Iinguo e sas organismo naturala, qua kreskas e deve- lopas maxim bone en sfando di kompleta Iibereso, ke ol se- quas sua propra legi qui esas Ia legi dil psikologio e ke, konseque, dogmo od inferfero kun linguo esas malajo rejek- fenda. Ta vidpunfo ankore pleas rolo importanta, ed ula filo- logi preferas sfudiar quon li nomizas „!a konduto di linguo"
quala ol esas, prefere kam explorar la koristanta developo ed anticipar olua futura forrni.
3. La teorio propozita da Noreen esas titulizita Ia racionala, qua vestizesas en la formulo „Lo maxim bona esas to, quo povas komprenesar maxim precize e maxim rapide da la au- dantaro, e quo povas maxim facile produklesar da la paro- lanto“. IIu simpligis ta formulo, pos kritiko da Flodstrom, aden „La maxim bona parolmaniero esas fa qua, kun la necesa komprenebleso, unionigas la maxim grande posibla simpleso".
Quale ilu agnoskas, ta vidpunto ja expresesis da Es. Tegner en 1874 en la formulo „To quo, maxim facile expresafa, esas maxim facile komprenata“. Setala dicas ke Ia normo racio- nala da Noreen esas nur parte jusfifikebla, pro ke ol ne deci- das qua formi esas justa o falsa, ma nur decidas la formi qui servas olia skopo. Linguala kustumo esas la maxim alta tribunalo; linguala kustumo decidas kad formo esas justa o falsa.
Jespersen krifikas la analizo di Noreen pro ke ol quesfi- onas „quo esas Ia decidanta faktoro en korekteso Iinguala“
vice questionar „quo fakte decidas cadie la korekteso lingual inter la homi de omna sfrati di nia societo“. Examenante ta lasta questiono, Jespersen enumeras sep decidanfa faktori:
1. la normo 2. la normo 3. la normo 4. la normo 5. la normo 6. la normo 7. la normo
autoritatoza geografiala literaturala arisfokrafala demokratala logikala estetikala
Por sequar ilua argumenfo esas necesa rezumar la defino dil diferanta normi: 1. La normo auforitatoza havas kom bazo decidi oficala, quala ti di la Akademio Franca, o fi di lexiko agnoskata, o ti di gramatikisti qui formulizas la reguli di lin- guo; 2. la normo geografiala ofte esas ta di specal regiono, grupo, od universitato, exemple la pronunco dil B. B. C., o dil universitafo di Oxford, o di Hannover, o di tale nomizifa fea- frala Iinguo, kom la linguo o pronunco maxim pura; 3. Ia normo literafurala esas la imifo di nacionala giganti iiterafural.
En Anglia, Shakespeare e Chaucer agnoskesas kom maestri linguala, ma ni anke savas ke multa linguala formi en lia verki esas nun obsoleta, fale ke li ne povas sequesesar kom- plete; 4. la normo aristokratala signifikas la imito di la linguala uzo di la fale nomizita „alta societo". Ma quale definar ta sociefo? quesfionas Jespersen. Segun Brunot, citata da Meillef, la linguala tipo qua imitesas esas ta qua uzesas dal klasi qui esas senprofesiona e sole duktas vivo en alfa societo.
Ta linguo esas nefrublata da irga provincala influi e da omna vulgara „Parisianism i“ ; olu evitas omna nocioni qui apartenas al mestieri, a cienco, e mem ad arto. Brunot konkluzas ke la skopo dil skribita linguo esas fixigar la kustumo ed uzo linguala, e la skopo dil ortografio esas direktar la pronunco e parolo; 5. la normo demokrafala justifikas omna formi uzata da Ia majoritato. Ta vidpunto ne devas konfundesar kun la tale nomizita „natural-historiala“ kriferio, qua vidas en omna formi sucesoza ia natural evoluciono di linguo, dum ke la demokratala vidpunto nur asertas ke to quon uzas Ia majori- fafo, esas justa. Existas famoza filologi qui aceptas amba vid- punti, e me citas de Jespersen la dico di Sayce: „La sola normo di korekteso esas kustumo e lingual uzo da la soci- eto. To quo aceptesas da la majoritato da ti qui parolas la linguo, esas linguale korekta.“ E de Sweet: „Irgoquo esas generale uzafa en linguo, esas pro ta motivo gramatikale ko- rekta." E mem Tegner dicas: „ ...lin g u o esas nulo altra kam modo qua regnas en certena grupo de homi. Irgaquante ab- surda fa modo esas, ol restas la lego di linguo, segun quanfe ol esas dominacanfa. Ne existas autoritafo plu alfa a qua onu povus apelar.“ Jespersen komentas ke lingui esas nulo altra kam homala kreuri, e ke ne nur esas justa, ma mem nia devo kontributar — segun nia savo e povo — a lia perfektigo,
„me ne apartenas a ti qui quik agnoskas la maxim mala
2 3
uzurpanto quik kande lu esas ferme esfablisita. Existas ulo nomizita poiitikala moraleso quo esas plu granda kam iua prezenta p o v o ... e me deklaras ke anke existas plu alta lin- guala moraleso kam ia agnosko dil maxim granda absurdaji kande oli divenabis iinguala kustumo“ ; 6. la Iogikala normo esas ta qua judikas la korekteso di expresuro segun quante ol konkordas kun la universala legi di penso. Ta krirerio esas ulo universala ed opozas omno quo esas pure nacionala od individuala. Segun ol, nulo esas korekta quo konfliktas kun penso. Ni konstatas ke ta vidpunto opozas la natural- historiala maxime, nam segun la lasta omno esas justa kande praktiko e kustumo aprobas ol. La maxim multa linguisti opozas la probo aplikar logikala normi a Iinguo. Linguo, li dicas, esas psikologio, ne logiko, od altravorte, linguo esas nek logikala nek nelogikala, ol esas indiferenta a logiko, lin- guo e Iogiko esas fenomeni nule reiatata. Ma, dicas Jespersen,
„esus surprizanta se Iinguo, qua servas por expresar pensi, devus esar tote nedependanta de la legi di korekta pensado“.
La miskompreno e misdefino di logiko naskas de oiua kon- fundo kun la gramatiko Latina, qua lasta ofte prizentesis — false — kom modelo Iogikala. Jespersen citas interesanta exemplo pri la miskompreno dil vorto „logiko“ : Ka frazo ne- logikala povas esar Iinguale korekta? Pott e Benfey asertas ke „dufoye du esas kin“ esas frazo linguale korekta, nam linguo ne esas koncernata kun Iogiko, ma nur kun sua propra legi, ti di linguo. Same, li dicas, Ia frazo „mea ronda tablo esas quadrata“ esas linguale korekta. Jespersen kontesfas fa aserto, nam linguala korekteso dependas e de iexikal e de gramatikal elemenfi. Me preferus dicar ke la frazi cifita esas gramatikale korekta ma linguale falsa, tale propozanta preska equaciono inter linguo e logiko ( = la Iegi di korekta pen- sado). Jespersen kredas ke Lichtenberg exajeris kande lu di- cis ke „nia tofa filozofiado esas la konsfanta korektado di nia lingual kusfumi“. Jespersen adm isas nelogikala expresuri tam longe kam li ne kreas miskompreni, e dicas „ke ulo ge- nerale aceptafa e praktikata en linguo kondamnesas kom ne- gramafikala pro ke ol esas nelogikala, dum ke plu defaloza exameno generale montros ke ta kondamno naskas pro tro streta interpreto di logiko e gram atiko... e ke min tormale logikala konsidero e plu libera vidpunto pri la reala naturo di linguo — kun kompreno di psikologio e lingual kresko —
admisos ke la expresuro esas fakte admisebla. La linguisto devas rejektar la superfacala apliko di logikala normi a la questioni di korekta parolo, ma, dicante ico, me nule opozas la inteligenfa apliko di logikala normi“. 7. Fine, la estetikala normo judikas korekteso linguala per kad ol satisfacas nia artala senso od estetikala sentimenti: korekta linguo signifi- keskas bela linguo. Jespersen eskartas ta kriterio, pro ke fakte ol dependas de Ia linguala uzo di partikulara grupo.
Ici esas la sep kriterii plu o min freque uzata da individui.
Jespersen simpligas la normi ad un singla kriterio: „Lo lin- guale korekta esas to quo esas demandafa da la partikulara linguala grupo a qua ni apartenas.“
Ni esas koaktata uzar la rasala lingui tala quala ni trovas oli, freque obskura, nelogikala, e nepreciza. Ta neprecizaji naskis pro ke linguo ne esas nur instrumenfo di komunikado.
Mme de Stael definas linguo dicante ke „elle (la Franca lin- guo) n’est pas seulement comme ailleurs un moyen de com- muniquer ses idees, ses sentiments et ses affaires, mais un insfrumenf dont on aime a jouer ef qui ranime les esprits comme Ia musique chez quelques peuples ef Ies liqueurs fortes chez quelques |autres“ (ol ne nur esas quale omnaloke moy- eno por komunikar nia idei, nia sentimenti, e nia aferi, ma anke instrumento kun qua onu prizas juar e qua animas la spirito quale la muziko che kelka populi, e la forta Iiquori che kelka altri). Lingual expreso do ne nur servas la expreso di penso, ma offe fa di sentimenfo. Adulti parolas longafempe a Iia kafi o hundi o kavali. Infanteto babilas negramafikale, studenfi kreas jargono nekomprenebla per Ia invento di sen- signifika elemenfi, edc. Ica fakti, rezumita hike, ja demonstras la profunda difero inter la linguo rasala e la linguo konstruk- tita. La unika kriterio pri insfrumento esas olua apteso por sua skopo. Ni do probez klarigar pluse Ia skopi di la Iingui rasala ed artificala.
La lingui rasala havas funcioni altra kam la nura komuni- kado di idei e pensi, ed ica skopi esas legifima pro motivi hisforiala.
La skopo di iinguo helpanta esas nur Ia komuniko di idei e pensi inter !a membri di diversa grupi iinguala.
La Iingui rasala havas heredajo orfografiala e gramatikala qua ofte interferas kun la maxim skopo-konforma komuniko di idei e pensi.
4
5
La linguo heipanta havas nula tala heredajo ecepte Ia ma- terio (radiki, eiementi, e gramatiko) qua esas konforma en ia granda iingui rasaia e qua povas absorbesar segun oiua propra iegi e principi.
La legi di klareso pensala agnoskesas kom rnaxim skopo- konforma, ma ne esas introdukfebla en Ia linguo rasala pro hisforiala motivi.
La iegi di kiareso pensaia (Iogiko) esas introduktebia en iinguo konstruktenda por la kiara komuniko di idei e pensi.
La linguala idealo havas kom kerno la dico di Tegnĉr
„To quo, maxim facile expresafa, esas maxim facile kom- prenafa“ ; fa idealo ne esas atingebla en rasala Iingui sen profunda reformi ortografiala e gramatikala.
La iinguaia ideaio esas atingeb/a en la iinguo heipanta se ni egardas olua funciono e tasko.
Ni' do vidas ke la rasala Iinguo e la helpanta linguo re- prezentas du speci, ed en lia historio, ed en Iia funciono e fasko. Nutrivar Ia una de la altra duklas ni ad inlrodukfar la absurdaji dii rasala lingui aden Ie helpanfa, od, inverse, ad reformar le rasala segun la legi di Ia konstruktita lingui.
Dividante la mondolinguala movado, ni dicernas infer la naturalisla e Ia aufonomisfa (o skemala) skoli. La doktrino dil nafuralista skolo duktas a la acepto dil natural-historiala normo (hike aplikaf a la konstrukto di sua linguo, prefere kom la korekfeso Iinguala). 01 aceptas la trezoro dil lingui rasala kam materio uzebla se ne uzafa. OI pluse uzas Ia ar- gumento literafural-historiala aplikata a sua propra skriptisti, por ke la lernanfi selekfez la korekla elementi gramatikal (afixi). La chefa argumenfo por Ia introdukto di certena formi esas linguala uzo e kustumo qua nomizesas la psikologio linguala.
La autonomista (o skemala) skolo adopfas la principo ra- cionala en qua la defino diferas de Noreen en ke on dicas ke racionala referas a la legi di korekta e klara pensado; ma ta legi devas acepfar la maxima quanfo de formi internacione konocata e facila. Se ni aceptas ke Ia legi di klar pensado esas la legi di Iogiko lingual, ni justifikas la principi di la sisfemi dil skolo autonomista, sen decidar la quanto o Ia pre- ciza formo dil logiko introdukfenda. E ni devas memorar la dico da Jespersen, ke Iogiko ne devas konfundesar kun la gramatiko Latina.
L IN G U A L A S U P L E M E N T O
NUMERO 9 * JANUARO-MARTO 1947
A1 m cm bri dil ak ad cm io
Segun la statutal elekfi la siori de Belie, Bogard, Cornioley, Laurent, Marcilla, Nakhla, O’Regan, Richardson, Roze, Vigh, Weber, (Kauling f) elektesis o rielekfesis kom membri dil Ido-akademio.
La majoritato do es 6/11. Ma oportas la pronta kunlaboro di omna akademiani, se ni ne vol ajornar nia decidi senfine. Til la 6 janu- aro 1947 la Linguala Suplemento nr. 8 respondizesis nur da 2 aka- demiani (e 2 altra samideani). Decido ne ja es posibla.
L’akademiani voluntez konsiderar la Linguala Suplemenfo kom cirkulero segun § 30, ube stipulesas ke „Komitatani ed akademiani, qui ne respondizas tri sucedanta cirkuleri sen suficanl exkuzo, es remplasenda". Segun §24 fakademio povas konsistar ek 8-15 membri.
Bern, 6.1.47. La sekretario dil akademio:
H. Cornioley
DISKUTO DIL NOVA PROPOZI
* -ab a s/es -inta. — Auerbach: aprobinda. Beiie: Til nun la propozajo, quankam pasable olda, ne ja od apene uzesis en praktikado. Persone me ne senfas la bezono aplikar fa sufixo verbaf. Richardson: yes, ex.: me * skribabas = (E) I have writfen, me skribis = (E) I wrote. Strandquist: Ta vorfo esas logikala fempo-formo por „esas esinfa“, komoda, facila, precipue por novici. Cornioiey: En DEFIS tre populara por expresar la perfekto o mem 1’imperfekto, do fakte natural ed internaciona, adoptinda. Votostando tii nun: 2 yes, 1 no.'L a diskuto duras.
*-abez/esez -inta. — Auerbach: aprobinda. Beiie: Povas esar praktikal en frazi quale „por ke vu *ftnabez lor lua arivo, oporfas ke vu komencez frue“. Richardson: ne bezonata, pro ke on ne povas chanjar Io pasinta. Strandquist: superflua.
Cornioiey: L’exemplo di sr. de Belie montras la posibleso e futileso di ta formo. Alfra exemplo: „L’instruktisto dicis:
Omni *skribabez adminime 10 linei til la fino dil leciono.“
Votostando: 2 yes, 1 no. La diskuto duras.
* ablasionar/ablacionar. — Auerbach: aprobinda. Betie: La nuna formo es plu natural ed es pro to preferinda. Richardson:
forsan yes, ma ne tre importas. Strandguist: superflua. Cor- nioiey: quale Belie. La c-pronunco es DIR, la s-pronunco nur F. Votostando: 2 no, 1 yes. La diskuto duras.
* ablasiono/ablaciono. — Auerbach: On devas unesme kla- rigar la generala problemo dil verbal substantivo e dil „-ion“- vorti ante adopfar singla vorti. Belie: videz *ablasionar. Richard- son: videz * ablasionar. Strandquist: superflua. Cornioiey: videz
*ablasionar. Votostando: 2 no, 1 yes. La diskuto duras.
* ablusionar/ablucionar. —Auerbach: aprobinda.Be//e:videz
*ablasionar. Richardson: videz *ablasionar. Strandquist: super- flua. Cornioley: videz *ablasionar. Votostando: 2 no, 1 yes.
La diskufo duras.
* ablusiono/abluciono. — Auerbach: videz *ablasiono. Beiie:
videz *ablasionar. Richardson: videz *ablasionar. Strandquist:
superflua. Cornioiey: videz *ablasionar. Votostando: 2 no, 1 yes. La diskuto duras.
* absceso/abceso. — Auerbach: Tam longe kam ni ritenas
„cienco“, ni ne povas chanjar „c“ aden „sc“ en altra vorti.
Belie: En Ido klasik es preferinda konservar la formo „abceso“
kom plu simpla. „Sc“ fitas kom elemento naturalista, kande on aplikas la „Merksemal Principo“. Richardson: La fondinti di Ido objecionis forte „sc“. Strandquist: superflua. Cornioiey:
Chanjo o nechanjo es principe diskutebla e decidebla ye I’un- esma okaziono alfabetala. Decido hike determinos la decido pri „cienco“ exemple, ma ne mustas pro to ajornesar. Ce- tere finternacioneso skribala di ca vorti es ne omnakaze ega- la. Hike „sc“ es DEIRS, do tre internaciona. Votostando:
2 no, 1 yes. La diskuto duras.
* abstrakta/abstraktita. — Auerbach: aprobinda. Beiie: Ta- kaze on devas dicar „abstraktigar“ (igar abstrakta) vice la
nuna „abstrakfar“. Me preferas „abstraktar“ ed „abstraktita“.
Per la „MerksemaI Principo" on havus „abstracf (a)“ kom adjektivo natural tote pronta. Richardson: No, „abstraktita“
suficas. Strandquist; tofe internaciona vorto, plu komoda kam la nuna verbo-formo. Cornioiey: Sembias a me posibla havar e la verbal e 1’adjektivala formo, pro quo ne? E hav „ab- stract“ ed „abstracfed“, S „abstracto“ ed „abstraido“. Se existas principal objeciono pro 1’unsenceso dil radiko, me pre- ferus aprobar *abstrakta, qua es DEIRS, ed examenar *ab- strahar (L e quaze DFIRS) vice „abstraktar“. Votostando:
2 no, 1 yes. La diskuto duras.
* abstraktigar/abstraktar. — Auerbach: aprobinda. Belie:
v. *abstrakta. Richardson: v. *abstrakta. Strandquist: v. *ab- strakta. Cornioley: Formo Iogikale derivenda de *abslrakta, ma poke invitanta. Votostando: 2 no, 1 absteno. La diskuto duras.
* aceleraciono/acelero. — Auerbach: v. *ablasiono. Beiie.
En Ido klasika, formo superflua pro l’existanta „acelero“.
„Ac(c)eleracion“ es vorto nafural tote pronta segun la „Merk- semal Principo". Videz *-aciono. Richardson: No, „acelero“
suficas. Strandquist: superflua. Cornioiey: L’ideo „Ido klasika“
implikas „Ido neklasika“, e tala teorio havus grava konse- qui. Ni hav e havez un Ido bone uzebla omnaloke ed omna- kaze. Lingual analizo montras ke la naturala lingui havas du speci de verbala substantivi: 1. la nura radiko + dezinenco, 2. la participo + dezinenco, ex. (1.) I accusare/accusa, (2.) L accusare/accusatio. Ka ni ne povus esar fante saja ed apro- bar tala sinonimi, kande li naturale existas, do hike ed „aku- zo“ ed „akuzaciono“ ? Do apud „acelero“ anke *aceleraciono?
Votostando: 2 no, 1 yes. La diskuto duras.
*acendajo/fairo. — Auerbach: Quankam me ne prizas
„fairo“, me ne kredas ke la propozita vorto esas plu bona.
Beiie: signifikas „lo acendenda“ (komparez: tradukajo = lo tradukenda) e nule „fairo“. Richardson: yes. Strandquist: super-
flua. Cornio!ey: Kad „-ajo“ ne es „lo -ata “ o „lo -ita“ (sen- dajo, kontributajo), anke „lo -ebla“ (manjajo)? Do ex. papero povus esar acendajo, normale formacita vorto, ma „fairo“
ne es ulo acendata, ma ex. videble brulanta papero. Prenar
„acendajo“ vice „fairo“ semblas neposibla. Votostando: 2 no, 1 yes. La diskuto duras.
*acenduro/fairo. — Auerbach: v. *acendajo. Belie: signifikas
„la produkturo dil agoacen d ar“ (komparez: tradukuro). „Fairo“
= kaloro e lumo developita da ula kauzo. Quankam „acen- duro“ e „fairo“ povas esar konsiderat kom sinonimi, ne semblas konsilinda indikar la elemento „fairo“ per derivuro.
Me tamen admisas ke la formo dil vorto „fairo“ ne es ideala.
Pro to me propozas *fuego (S fuego) vice „fairo“. Richardson:
yes. Strandquist: superflua. Cornioley: quale sr. de Belie. Nula- kaze „acenduro“ devus remplasar autonoma vorto por D feuer, E fire, F feu, I fuoco, R ogon’, S fuego. Pri *fuego ni po- vos diskutar plu tarde. Votostando: 2 no, 1 yes. La diskuto
duras.
*acento/m aniero parolar (unika signifiko). — Auerbach:
aprobinda. Beiie: nuna signifiko „plufortigo di la voco, kande on pronuncas ula vokalo di vorto“. Me propozas por ta no- ciono *streso e rezervar „acento“ por la nuna „super-signo“.
„Super-signo“ es repulsinda, pro ke lu signifikas „ulo super signo“, kande on vizas „ulo super litero". Por la nociono
„maniero parolar“ Ido havas „pronunco (-maniero), tono“.
Richardson: no, „parol-maniero“ esas plu klara. Strandguist:
Ta vorto e sas ja adoptita. Me ne esas filologo, pro to me ne esas kompetenta judikar pri la neceseso aplikar specala reguli por lua uzado parole. Nia linguo permisas, se me ne eroras, la metafora uzo dil vorti. Cornioiey: Me preferas quale sr. de Belie „acento“ = „super-signo“. Votostando: 3 no, 0 yes.
La diskuto duras.
Redaklero: H. Cornioley, sekr. dil akademio,Schulweg2, Bern, Suisia.
La deduktaji quin ni cherpis de ica rezumo havas kom fundamento la agnosko ke ed la skopo ed la hisforiala le- gaco dil rasala e dil helpanta lingui fundamentale diferas. E ni devas adjuntar ke same quale chanjis ia psikologio di agri- kulturala sociefo per la transformo aden proletario industriala da la industriala revoluciono en la 19-a yarcento, tale la psi- kologio di nia 20-a yarcento chanjesas de pure nacionala grupi aden plu granda grupi transfrontiera. La augmentafa ciencaia eduko dil kreskanta generacioni, eduko demandata de ia kres- kanta uzo de mashini e ciencala instrumenti e mefodi, posi- bligos la simpligo di nia iingual instrumento helpanta a formo maxim skopo-konforma. Heinz Jacob (London)
De mondolinguala noto-libreto
La unesma pazo por donar rango akademiala a !a pro- blemo di linguo helpanfa facesis per la esfabliso di katedro di kompariva interlinguistiko en la universitato di Wroclaw (Breslau). Ibe profesoro Leonard Weber diskursas pri la prin- cipi di la sistemi vivanta, Esperanfo, Ido, Latino sine flexione, Occidental, e Basic English. II dicas ke sua „nombroza stu- dianfi studias asidue, e me docas senparfise omna sistemi".
* *
*
En hisforiala surveyado dil anciena universitafo di Cam- bridge, Sir Arthur Quiiler-Couch naracas ke la kafedro por Greka establisesis en 1540 e ta por Lafina ersfe en 1869 pos ta por Sanskrif. Ed il duras dicar ke „kande nia du uni- versitati (fa di Cambridge ed Oxford) divenis interesata en Greka, lia membri montris imensa intereso en la sfudio di Angla“, quankam la katedro por Angla literaturo erste esta- blisesis en 1910 en Cambridge. Ico esas konvinkiva argu- mento quan ni Idisti freque uzis, nome ke Ia studio di stran- jera Iinguo profundigas nia intereso en nia linguo matfal, e la posibleso di komparo monfras a ni plu klare Ia sfrukfuro elementai di nia propra linguo.
* * •
*
Plurfoye „Progreso“ raportis anfe la milito pri la akti- veso di ISA (Internafional Eederafion of Nafional Standardi- zing Associations) qua okupis su, sub ia direkfo di Dr. Eugen Wiister, pri la selekto di artificala linguo por la nomenklaturo
feknologiala. En konfero evenfinfa en sepfembro 1946 en Lon- don, ISA ed IEC (Internafional Electrotechnical Commission) ri-organizesis kom ISCA. Probable fa nova federuro organi- zos teknikala komitato pri nomenklafuro. — En 1935 IEC publikigis infernaciona elekfro-teknikala vortaro, en qua uzesis, experimentale, Esperanto por omna nocioni, ma Franca ed Angla por la definuri.
* *
*
Esforco e propozi por la kreo di nomenklafuro ciencala, preparesis da profesoro Parry Moon e dro Domina Eberle Spencer in LISA. La litulo di la diserfuro esas Jnternaciona- leso en la nomi di ciencala koncepti“ qua aparos en la Am e- rikana Jurnalo Fizikala. Me esperas ke pasable detaloza dis- kuto pri fa propozi aparos en „Progreso“ en 1947. Profesoro Moon bone konocas la sisfemi interiinguala e propozas util- uzar olia experienci.
* * *
La principi di reformo espelala duras okupar ciencisti e fonetikisfi en diversa landi. Lastayare la minisfro edukala en Luxemburgia introdukfis espelo fonetikala en la linguo Luxem- burgiana. Por reformo espelala en la Germana linguo pledas profesoro dro Wolfgang Steiniij en Tagiiche Rundschau del 27-a novembro 1946. Racionala simpligo dil espelo en irga linguo esas bonvenanfa signo por ni mondolinguani, ma ni devas sempre memorar ke ol esas nur pazo en la justa di- reciono, ma nule konfundenda kun Ia introdukfo di konstruk- tita linguo kom duesma komunikilo internaciona.
* *
*
La questionaro di IALA, dissendita recenfe a multa inter- linguisfi e lingual experti kontenas 127 quesfioni relate detali gramatikal e strukturala. OI redaktesis da profesori Andre Martinet e Jean Paul Vinay. Multa de la questioni demonstras la desfacileso krear reguli simpla por linguo-formo naturalista, ma, quale me ja expresis, la formo di la linguo sub la pre- zenta cirkonstanci mondala esas min importanfa kam la prin- cipo di la adopfo di linguo konsfrukfifa. Ni anticipas kun vivaca intereso la progreso di la labori di IALA.
* * *
Demandi por interlinguo emanas de omnaspeca lateri. Sioro
W. Percival, skolestro di Hornsey Counfy School, submisis propozo por linguo arfifical al Brifaniana minisfro edukala ed al direktoro generala di UN ESCO, profesoro Julian Huxley, segun raporfo en Evening N ew s (18.12.46). Taia linguo de- vus docesar en la sekundara skoli dil tofa mondo e devus rem plasar la unesma sfranjera linguo. Tal aranjo dukfus a direta infernaciona relati dil yunaro mondal. La propozanto kredas ke tala linguo devus kreesar artificale, sen prepondero de irga traiti dil rasala lingui.
Kroniko internaciona
Francia. La Parisan radio-staciono emisas diskuto pri la LI ye lundio, 10-a 11.47, Programme Parisien, ye kloko 13.30. — La Parisan Idisti ed Occidentalisti nun renkontras en komun kunveni. L’Unique aranjis en decembro diskuto pri )a LI inter G. Aguire, Daniel Carion, de Guesnet, Paul Jauzin, Prof. Andre Martinet, e C. Papillon. Prezidis E. Armand.
Anglia. Me recevis la trista novajo pri la morto di sro Reeve en decembro 1946. Adio Charlie, idealisto, bonega kamarado en bon
Idisto. J. W. B.
En publik kunveno sro Wright dicis, ke la matrikulanta autoritati refuzis Esperanto kom sujeto examenal, pro ke la studenti judikus ol kom ,soft option1 = tro facil temo fakultativa vice Iinguo rasala.
Austria. Sro Baller, evanta 83 yari, mantenas sua infereso por Ido. Nova Ido-konsulo esas K. M. Polan, Oswaldgasse 14/VI/lO, Wien XII.
Brazilia. Patro Ludoviko Kauling naskis ye la 20-a decembro 1884 en Winsler, Nederlando, studiis en la kolegio Ruwenberg ed en la seminario di Ypelaar; il studiis filozofio en Haarlem e teologio en Louvain. Lua unesma verko esis gramatiko dil idiomo Bisaya pa- rolat en Filipini insuli. Arivint en Brazilia ye Ia 22-a mayo 1911, il retroiris a Nederlando kin yari plu tarde e duris sua studii lin- guala. En 1920 il venis a Brazilia, docis en la seminario di Cam- pinas (stato Sao Paulo). Kun la morlinta patro Luiz Gonzaga ,Van Woesik, il editis la Manualo por Ia Linguo Internaciona por Brazi- liani; il tradukis aden Ido 1’Evangelio da Santa Lukas e Ia libro dil proverbi da Salomon. Quankam tre modesta, il obtenis mult hono- rizanta diplomi. Lu savis bonege la Latina, Greka, Hebrea, Neder- Iandana, Germana, Angla, Franca, Flandrana, Portugalana ed Ido. II esis membro dil akademio e prezidanto dil Braziliana Ido-federuro depos 1930. II mortis pos longa sufro ye la 7-a septembro 1943.
Patro Kauling esis la maxim kompetenta Idisto en Brazilia, nobla karaktero, alta spirito, e bona amiko. Fausto Tenfuss.
8 9
La Idisti Sud-Amerikana pregesas relateskar kun Dro Fausto Tenfuss, Caixa postai 147, Mirassol, E. S. Paulo, Brazilia por ri- organizar nia movado en ta koniinento.
Hursgaria. Madyara Idisti pri qui me audis dum la lasta yaro esas sri Dro Galantai, Flittner, Suntinger, Ringhofer. A. Vigh.
G erm ania. Josef Weisbart, bon mondolinguislo, mortis en de- cembro 1946. Perisis en aerala atako sdi Ebermann e Schusteck en Dresden. La sequanta samideani recente expresis deziro ri-organizar la Germana Ido-movado: Paul Bohne ek Koethen/Anhalt; Wilhelm Ahrens, Yorkstr. 4, (20) Hildesheim; Josef Demary; Kurt Linde; Dro Berkold. Multi sufras pro manko de nutrivi, ed Idisti qui povas hel- par pregesas direte relateskar.
Suisia. Efikiva propagilo .Das Studium fremder Sprachen* editesis dal Schweiz. Weltsprache-Verein.
O ficala in fo r m i
Decidi di! komitafo: Por remediar la omiso dil nomo di sioro Gouix del listo dil kandidati, la komitato decidis kooptar ilu kom membro. La komitato elektis la sequanta funcioneri qui komencas funcionar del 1-a januaro 1947: Prezidero Hans Cornioley; Vicepre- zidero J. Warren Baxler; Sekretario Victor Gouix; Vicesekretario Henry Vinez; Kasero Jakob Kreis-Schneeberger; reprezentanto che IALA dro S. Auerbach. Segun paragrafo 19 la komitato funcionos til la 31-a de- cembro 1949.
P rogreso: En 1947 nia centra! revuo aparos quarfoye kun ad- minime 16 pagini, inkluzanta la Linguala Suplemento. Til nova decido dil komitato, Progreso redaktesos da Heinz Jacob. La Linguala Su- plemento redaktesos da Hans Cornioley.
A kadem io: La membri dil akademio elektis Ia sequanta funcio- neri qui komencas funcionar ye la 1-a januaro 1947: Prezidero Gilbert H. Richardson; Sekretario Hans Cornioley; Kasero E. Bogard.
Konfero Internaciona en 1947: La posibleso di konfero inter- naciona en 1947 exploresas prezente dal komitato. Se posibla, tala konfero eventos en agosto o septembro.
Adresario di Ia funcioneri dil Uniono: En la sequanta adresario mankas tri adresi di membri, de qui ni ne ja audis depos la milito.
Korektigi e kompletigi devas sendesar al sekretario di ULI.
Dr. S. Auerbach, 1, Cleve House, Cleve Road, London N. W. 6, Anglia; J. Warren Baxter, 57, Limes Grove, Lewisham, London S. E. 13, Anglia; A. de Belie, Generaal-Drubbel-Str. 135, Berchem-Antwerpen, Belgia; E. Bogard, 4, rue de Lorraine, Thaon-les-Vosges, Francia;
Dr. Hans Brismark, Box 50, Hoting, Suedia; Hans Cornioley, Schul- weg2, Bern,Suisia; P. Eriksson, Vasagatan 5, Tranas, Suedia; Joaquin
Ferreres, 26, Enero, 38, 2°, 4a, Hostafranchs, Barcelona, Hispania;
V. Gouix, 254, avenue P. Deschanel, Bruxelles 3, Belgia; Heinz Jacob, 3, Spareleaze Hill, Loughton (Essex), Anglia; J. Kreis-Schneeberger, Case postale 27, Geneve 12, S uisia; Dr. J. Laurent, 233 bis, Prom.
Corniche, Marseille, Francia; Pedro Marcilla, Marques del Duero 84, Barcelona, Hispania; Karel Neumeister, Vratislavova 3, Praha VI-58, Chekoslovakia; Dr. A. M. O’Regan, GIenamaddy, Co. Galway, Eire- Irlando; C. Papillon, 52, rue Petit, Paris XVIIIe, Francia; E. Philippe, 12, rue Porte Jaune, Bourges (Cher.), Francia; L. Raiteri, Inverigo (Como), Italia; Gilbert H. Richardson, 164, Rye Hill, NewcaslIe-on-Tyne, 4, Anglia; E. Thomsen, Sjaellandsgade 57, Fredericia, Dania; Henry Vinez, Donzenac (Correze), Francia; Prof. L. Weber, Universitato, Wroclaw (Breslau), Polonia.
Ica adresi recevesis ante la redaktal klozo: Dro Arpad Vigh, pa- roko, Pestszenterzsebet, Vecsey-u. 5, Hungaria; Ladislaus Hont (olim Horovitz), V. Furst S. u. 38 a, V. 3, Budapest, Hungaria; Patro Raphael Nakhla, Residence des Jesuites, Zahleh (Liban), Siria.
S ocieto d il M eceni d i P rogreso
Cirkulera letro dal organizanto, sioro J. Warren Baxter, adjunt- esas ad ica numero di Progreso. Omna pagi o susteni promisata quitigesos publike.
1-a lisfo dil m eceni: Dr. S. Auerbach £ 2.2.0; Dr. H. Brismark sKr. 100; C. Papillon fFr. 500.-; Gilberf H. Richardson £10 ed £6;
Sueda Ido-federuro sKr. 200.-; J. Kreis Fr. 20.-; A. de Saint-Martin
$ can. 20.—, P. Marcilla Ptas 10.—, De Belie + Rev. Fr. Honore bfrs. 200.—.
B ib lio g ra fio
La nura menciono di publikigajo ne exkluzas olua plu detaloza recenso en futura numero.
Libri e broshuri
UIo p ri poezio da Gilbert H. Richardson. 8 pagini, ri-imprimita kompletigite de Progreao. Preco sfr. —.50.
A graaiist commentary on the gospel o f mark, 2-a parto. Da Alfred Hy. Haffenden, 56 pagini, preco 2/— s Angla. Kontenas poemo en Ido ed Angla ed Ido-anunco. Recevebia del editerio C. W. Daniel Co.
Ltd., Ashingdon, Rochford, Essex, Anglia.
10 11
Revui e jurnali
Periodal Informiio, okt., nov.-dec. 1946, jan., februaro 1947.
La Langue Internationale, nro 4, 1946 — D’oii vient l’Ido? Chro- nique.
Suisa Ido-buletino, nro 5, 1946 — Raporto yaral dal prezidanto dil Suis Uniono por la LI.
Les Jeunes et la Langue Internationale, nro 4, decembro 1946 — Paul Melconian, 18 rue Nouvelle, Alfortville (Seine), Francia.— Paci- fismo e LI — Shak-rubriko — Novaji — Gramatikal angulo.
Espoir, red. Louis Lovich, 55 rue Ernest Diderot, Bordeaux, Francia.
Pensi pri la nuna stando dil LI.
Cosmoglotta, decembro 1946 — Justifiko di Esperanto — Original exemplo de objektaleso — Mondial, nova Ll da Suedo — La linguo di la semii.
Mondi Linguo, nri 42, 43, 44 kun propagili Why not Esperanto, e World Unity and a World Language.
Deziras korespondar ...
Dr. Osvvald Berkold, Ebenvveiler, Kreis Saulgau iiber Aulendorf, Wiirttemberg, Germania — en Franca o Germana linguo.
G. Tesseyre, 2, rue Sepeletier, AGEN (L. et Garonne), Francia — deziras kambiar ilustratita postkarti.
L. Renau, route de la Chapelle, Lumieges (Seine Inf.), Francia.
Thomas Wood, 39, Devonshire Road, Hazel Grove, Stockport, Cheshire, Anglia — pri la evoiuciono di Ido e pri skemala LI ge- nerale.
Hermann Jacob, Reinickendorfer Str. 48, II, (1) Berlin, N. 65, Ger- mania — deziras audar de olima amiki.
Kurt Linde, Manteuffelstr. 6, (1) Berlin, SO 36, Germania — per- dinte omno pregas por helpo e deziras recevar Idaji.
Josef Demary, An der Abtei 33, Duisburg-Hamborn, Germania, opresit dum la fashismo pregas pri helpo e deziras korespondar por ri-organizar la Ido-movado en Germania.
Omna komendi e pagi por libri povas sendesar direte al landal agenti di Progreso (videz infre> qui aranjos lo necesa kun la kasero di U LI. La sendo»
kusti inkluzesas en la preco. Por obtenar la preco en landala pekunio, volun- tez muitiplikar ia sumo obtenita en suisa franki per la sequanta kambio-valoro:
Angla sh.: 1.15, Belga franki : 10.—, Chekoslovaka kroni: 11.50, Dana kroni:
1.10, Franca fr.: 28.—, Hisp. Pesetas: 2.50, Italiana Lire: 50.—, Holandana fl.: —.62, Sueda kr.: —.85, Usana dolari: —.23.
Kontributaji por la Uniouo
M em bri ab o n a n ta kolektiva od individuala, m inim a k o n trib u ta jo 3— S F r.
M em bri su sten an ta adminime 6.— SFr.
A b o n i o rd in a ra 4.— S F r.
M eceni pagas segun volo e recevas gratuite plura exempleri di Progreso, se ta deziro sat frue indikesas.
On povas pagar en nacionala pekunio po 1'oficala kambio-valoro al sequanta landal agenti:
A n g lia : DIo. E. C. Haslam, I. L.S. kasero, 3, Spareleaze Hill, Lougĥton <Essex>
A u stria : K. M. Polan, Oswaldgasse 14/VI/10, Wien X I I
Belgia: Victor Goui’x, Av. P. Desdianel, 254, Bruxe(Ies 3 (Postgiro- konto no. 1589.io>
Brazilia: Dr. Faust Tenfuss, Caixa postal, 147 Mirassol, E . S. PauCo
Cĥeĥoslovaĥia: Karel Neumeister, Vratislavova j , Praĥa V I-58 D ania: E. Thomsen, Sjaellandsgade 57, Fredericia
Francia: C. Papillon, 52, Rue Petit, Paris 1 9 e (Postdiekokonto 317.32 Paris>
E. Philippe, 12, Rue Porte Jaune, Bourges (Cher> Postdieko»
konto 989.70 Paris>
N ederlando: P. Wegmann, Deurningerstraat 153, Enscĥede H ispania: Petrus Marcilla, Marques del Duero, 84, Barcelona H ungaria: Dr. Arpad Vigh, paroko, Vecsey=u. 3, Pestszenterzseĥet Italia-. Leonardo Raiteri, Inverigo (Como>
Suedia: Erik Jarnstad, Prez. dil Sueda Ido-Federuro, Postfako 18042, Stockĥolm 18.
En faltra landi on povas sendar la pagi ad un dil supra adresi o direte al kasero di LILI: J . Kreis^Scĥneeĥerger, Case Champet 27, G eneve (Suisia).
Postdieko-Konto I/7202 (ULI>. Banko-konto: Societe de Banque Suisse, G eneve (Uniono por la L. L>
12
Uniono por la Linguo Internaciona
<Ido = Esperanto reformita>
Afcademio di Ido:
Direfctanta Komitato:
Prezidero Hans Cornioley <Suisia>
Viceprezidero J. Warren Baxter <Anglia>
Sekretario V ictor Gouix <Belgia>
Vicesekretario Henri Vinez <Francia>
Kasero
J. Kreis=Sdineeberger <Suisia>
Reprezentero cĥe I A L A Dro S. Auerbadt <Anglia>
Cetera mernbri dil komitato:
Kanoniko E . B ogard <Francia>
D ro H a n s Brism arĥ <Suedia>
P. Eriĥsson <Suedia>
Jo a q u in Terreres <Hispania>
H e in z J a c o ĥ <Anglia>
K arefN eum eister < C hekoslo vak i a>
C. Papidon <Francia>
E . Pĥifippe <Francia>
Leonardo R aiteri <1 talia>
E . Tĥomsen <Dania>
Prezidero G. H. Ridiardson <Anglia>
Seĥretario Hans Cornioley <Suisia>
Kasero E. Bogard <Francia>
Cetera membri dil afcademio A . de Befie <Belgia>
D r o je a n Laurent <Francia>
Pedro Marcilfa <Hispania>
Patro N aĥĥfa <Siria>
D ro M. A . 0 ’Regan <Irlando>
L eftoro J a n is R oze <Latvia>
A rp a d Vigĥ <Hungaria>
L eonardW eĥer <Polonia>
P R O G R E S O es 1'ofical organo dil Uniono R e d a k t e r o : Heinz Jacob,
3, Spareleaze Hill, L oug h to n <Essex>, Anglia A d m i n i s t r e r o : J. Kreis^Sdineeberger,
Case Champel 27, G eneve, Suisia
La korespondo pri la movado es sendenda al sekretario dil Uniono:
Victor Gouix, 254, av. Paul Desdianel, Bruxelles 3, Belgia
Imprimata da J. Kleiner, Monbijoustrasse 121, Bern. <Membro dil Uniono.>
