Zanalizuj i zinterpretuj wiersz Wisławy Szymborskiej Noc. Zwróć uwagę na kreację dziecka i Boga w tekście.
I. ROZWINIĘCIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów) Punktacja
1. Wstępne rozpoznanie całości, np.: (0–4)
a) utwór ukazujący ludzkie wątpliwości dotyczące natury Boga, b) próba zrozumienia historii Izaaka i Abrahama,
c) opowieść o rozwoju wiary „z dosłowności do przenośni”, d) „ Ja” liryczne wypowiada się jako dziecko – liryka roli, e) określenie typu liryki – wiersz refleksyjny,
f) utwór tworzący sytuację rozmowy lirycznej („Co takiego zrobił Izaak, proszę księdza katechety?”),
g) zwrócenie uwagi na refleksyjny charakter ostatniej części wiersza (ostatniej całostki).
2. Znaczenie tytułu, np.: (0–1)
a) zapowiedź groźnej sytuacji z perspektywy dziecka , słowo „noc”.
3. Kreacja bohaterki lirycznej, np.: (0–6)
a) dziewczynka („pójdę pociemniała, bezbronniejsza”), b) boi się spisku Boga z ojcem,
c) naiwnie, dosłownie interpretuje historię biblijną, d) próbuje schować się przed grozą świata,
e) dorośli ją niepokoją,
f) próbuje racjonalizować swoje wizje („Ale przecież nie ma ptaków z tak wielkimi skrzydłami”),
g) czuje się samotna („milczy przeciw mnie”), h) buntuje się (nie chce cudu dla siebie).
4. Język „ja” lirycznego, np.: (0–4)
a) stylizacja na mowę dziecięcą,
b) pytania charakterystyczne dla dziecięcej dociekliwości, np. „Co takiego zrobił Izaak (...)?
Kradł ołówki?”,
c) metafory oddające świat dziecięcej wyobraźni, np. „zabieleje przed oknami, ptakiem, wiatrem po pokoju zaszum”, „grzyb suszony zamiast serca”,
d) emocje oddane przez powtórzenia, anafory, ciągi pytań,
e) personifikacja Boga, np. „Czeka Pan Bóg i z balkonu chmur spoziera”,
f) bliskie dziecięcemu widzeniu świata określenia, np. piłka, przechodzenie przez sztachety, duża trąba, długa koszula.
5. Kreacja Boga w tekście, np.: (0–4)
a) groźny, nieprzewidywalny („Stare dzieje Bóg [...] wskrzesić może”), b) łączą go relacje z dorosłymi (ojciec dziewczynki, Abraham),
c) nie jest dobry ani kochający,
d) żąda niewinnych ofiar (dziecko, Izaak),
e) bezlitosny, okrutny („Pan Bóg [...] spoziera, czy się ładnie [...] stos zapali”).
6. Dostrzeżenie różnic w ukazaniu świata dorosłych i dziecka, np.: (0–2) a) dorośli dostrzegają mniej niż dziecko,
b) dzieci ofiarami, dorośli katami,
c) dziecko zbuntowane wobec świata, dorośli pokorni.
7. Konteksty kulturowe, np.: (0–2)
a) Biblia (biblijna historia Izaaka i Abrahama wprowadzona przez motto), b) filozofia (filozofia Kierkegaarda – fragmenty Bojaźni i drżenia), c) malarstwo (obraz Caravaggia Ofiarowanie Izaaka).
8. Wnioski
Pełny, np.: (3)
Określenie typu liryki, kreacja podmiotu lirycznego wynikająca z buntowniczej postawy wobec Boga, określenie relacji człowieka i Boga w utworze, wskazanie źródeł takiej kreacji, przejście „z dosłowności do przenośni” jako dojrzewanie podmiotu lirycznego.
Częściowy, np.: (2)
Określenie typu liryki, omówienie relacji łączącej człowieka z Bogiem na przykładzie kreacji dziecka i Boga w wierszu.
Próba podsumowania, np.: (1) Dostrzeżenie zmian w relacji łączącej człowieka z Bogiem na przykładzie kreacji dziecka i Boga w wierszu.
II. KOMPOZYCJA (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
− podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym (2)
− uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona
leksyka (2)
− zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka. (1) Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. JĘZYK (można uzyskać maksymalnie 8 punktów)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne:
słownictwo, frazeologia, fleksja (8)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia
i fleksja (6)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne:
składnia, słownictwo, frazeologia (4)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), fleksyjnych
(2)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
V. ZAPIS (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy) (2)
− poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); na ogół poprawna
interpunkcja. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
