a c t a u n i v e r s i t a t i s l o o z i e n s i s ____________________ FO LIA OECONOMICA 47. 1905______________________
Zenon M a tu a la k *
SYSTEM k re d y to w a n ia oewizowego in w e s t y c o i n a z a s a d z ie s a m o s p ła ty
S t r a t e g i a rozw o ju gospodarczego P o l s k i do roku 1970 o p i e r a ł a s i ę n ieo m al c a łk o w ic ie na w y k o rz y s ta n iu cz yn n ik ó w w e w n ę trzn ych . S tru m ie ń h an d lu z a g ra n ic z n e g o s k ie ro w a n y b y ł g łó w n ie na wymianę z k r a ja m i s o c j a l i s t y c z n y m i . H and el z k r a ja m i k a p it a lis t y c z n y m i s p ro w a d z a ł s i ę w p r a k ty c e do s p rz e d a ż y nadwyżek i kupowania za uzyskane s tę d ś r o d k i m aszyn, u rz ę d z e ń , surowców i środków kon s u m p c ji. Cechę c h a r a k t e r y s t y c z n ę wymiany z k r a ja m i k a p i t a l i s t y c z nymi w tym o k r e s ie b y ła j e j p e łn a równowaga, bez s z e rs z e g o wyko r z y s t a n i a mechanizmów fin a n s o w a n ia k re d yto w e g o .
I s t o t n a zmiano s t r a t e g i i rozw oju gospodarczego n o s t ę p iła po roku 1970 i c h a r a k te ry z o w a ła s i ę dężenlem do aktyw nego u d z ia łu w międzynarodowym p o d z ia le p r a c y , szybkim “ o tw ie ra n ie m s i ę * gospo d a r k i n a- zew n ętrz i w y k o rz ysta n ie m z e w n ętrzn ych cz yn n ik ó w rozwo j u . Tak n a k re ś lo n e z a ło ż e n ie rozw o ju o tr z y m a ły o k r e ś le n ie s t r a t e g i i p rz y s p ie s z o n e g o rozw oju g o sp o d arcze g o , a w ię c ro z w o ju , k tó r y d z i ę k i z w ię k sz o n e j w ym ianie m iędzynarodow ej pozw ala r e a liz o w a ć w yzszę s to p ę i n w e s t y c j i n iż p o z w a la ły b y na to ro z m ia ry a k u m u la c ji w ew n ętrzn ej , Podstawowym z a ło ż e n ie m wspom nianej s t r a t e g i i b y ło z w ię k s z e n ie s to p y i n w e s t y c j i bez z m n ie js z e n ia u d z ia łu ko n su m p cji w d o ch o d z ie narodowym, s fin a n s o w a n ie c z ę ś c i program u in w e s t y c y j nego k re d y ta m i z a g ra n ic z n y m i o ra z p r z y j ę c i e p ro e k s p o rto w e j o r ie n t a c j i p r o d u k c ji (p r z y n a jm n ie j w c z ę ś c i I n w e s t y c j i fin a n so w an ych k re d y ta m i z a g r a n ic z n y m i).
*
M g r, a s y s t e n t w Z a k ła d z ie Eko no m iki P rz e m y słu U Ł .
K . S o ł d a c z u k , H and el m iędzynarodow y a rozw ój go
Instrum entem r e a l i z a c j i p o l i t y k i p rz y sp ie s z o n e g o rozw oju s t a ł a i ę aystam k re d y to w a n ia dewizowego I n w e s t y c j i , o p a r t y o zasad ę e a m o s p ła ty . C e le togo system u sfo rm u łow ać nożna n a s t ę p u ją c o t
- s tw o rz e n ie k o rz y s tn y c h warunków z a b e z p ie c z a ją c y c h r e a l i z a c j ę s t r a t e g i i p rz y sp ie s z o n e g o rozw oju g osp o d arczeg o ,
- s tym u lo w a n ie i s e l e k c j a i n w e s t y c j i d la w ła ś c iw e g o ic h u k ie runkow ania i rozm iarów n akład ów ,
- stym u lo w a n ie rozw oju o p ł a c a l n e j p r o d u k c ji e k s p o r to w e j, dężęc w ten sposób do równowagi b ila n s u p ła t n ic z e g o .
Systemem k re d y to w a n ia dowizowego o b ję to t a k i ty p zakupów o c h a r a k t e r z e in w e s ty c y jn y m i m a te ria ło w y m , k tó r e w e f e k c i e mogę p r z y c z y n ić s i ę do z w ię k s z e n ia e k s p o rtu i o s ią g n ię c ia wpływów d ew i zow ych, p o z w a la ję c y c h w r e z u l t a c i e na s p ł a t ę z a c ię g n lę t y c h u- p rz e d n io k re d ytó w z a g r a n ic z n y c h . Zatem p rze z system k re d y to w a n ia dewizowego i n w e s t y c j i rozum ieć n a le ż y s p e c ja ln ą form ę r e a l i z a c j i p r z e d s ię w z ię ć , k tó r y c h głów nym i cecham i s ę i
- k w a l i f i k a c j a samego p r z e d s ię w z ię c ia w o p a r c iu o e f e k t y d ew i zowe, z e p e w n la ję c e s a m o s p ła tę .
- e w id e n c ja i k o n t r o la n akładów na dane p r z e d s ię w z ię c ia ,
- e w id e n c ja i k o n t r o la wpływów o s ią g n ię t y c h z zam ierzonego 2
e k s p o rtu .
3ak ju ż z o s t a ło wspom niane, mechanizmem k re d y to w a n ia dewizowe go i n w e s t y c j i s t a ć s i ę m ia ła sa m o sp ła ta dewizowa ( c z y l i obow lęzek s p ł a t y , zw rotu pożyczonych ś ro d k ó w ). S am o sp ła ta J e s t wewnętrznym sto su nk iem ekonomicznym m iędzy in w esto rem , im p o rtu jącym ś r o d k i i n w e s ty c y jn e z k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h , a p o lsk im bankiem dew izo wym r o z lic z a ją c y m s i ę z z a g r a n ic ę w im ie n iu im p o r te r a 3 . S tę d wy n ik a rów nież p o j ę c ie s a m o s p ła ty d e w iz o w e j; sa m o sp ła ta J e s t formę k re d y to w a n ia dewizowego k ra jo w y c h i n w e s t y c j i na z a s a d z ie k re d y tu bankowego, p o le g a ję c a na wymogu s p ła jty tego k re d y tu ( r a t , o d s e te k i p r o w i z j i ) ś r o d k a « ! ciewizowymi uzyskanym i z e k s p o rtu n e t to towa rów b ędęcych efektem danej i n w e s t y c j i . Pewnego, s z e rs z e g o w y ja ś n ie n i a wy/naga o k r e ś le n ia " s p ł a t a z e k s p o rtu n e t t o “ . Na s p ł a t ę k re d ytó w dewizowych Cin w e s t y c y jn y c h ) z a l i c z a s i ę wpływy w wa~
2 R . M a l e s a , K re d y to w a n ia dewizowe im p o rtu , “ H and el Z a g r a n ic z n y " 1975, n r 5 .
3 I n a t r u k c j a bankowej o b s łu g i 1 e w id e n c ji k re d ytó w d ew izow ych.
lu t a c h w y m ie n ia ln y c h , uzyskane z e k s p o rtu wyrobów 1 u s łu g po p o t r a c e n iu kosztów im p ortu surowców, m a te ria łó w i p ó łfa b r y k a tó w , p o n ie s io n y c h w w a lu ta c h w y m ie n ia ln y c h , a n iez b ęd n ych do p r o d u k c ji e ksp orto w anych wyrobów. Tak w ię c źródłem środków na s p ł a t ę z a c ią g n ię t e g o k re d y tu J e s t uzysk dewizowy z e k s p o rtu wyrotiów bę dących " c z y s t ą - p ro d u k c ję kredytow anego p r z e d s ię w z ię c ia .
I e t o t a k re d y tu dewizowego
K re d y t J e a t sto su n k iem ekonomicznym m iędzy w ie r z y c ie le m i d łu ż n ik ie m , w którym w i e r z y c i e l zo b o w ią z u je s i ę do p o ż y c z e n ia o- k r e ś lo n e j kwoty d łu ż n ik o w i na o k re ś lo n y c h w a ru n k ach , e d łu ż n ik zobow iązany J e s t z w r ó c ić pożyczoną w a rto ś ć w u stalo n ym t e r m in ie w raz z p rz y p a d a ją c y m i od n i e j k o s z ta m i, t j . procentem i p ro w i z j ą 4 .
W id e n ty c z n y sposób z d e fin io w a ć można k r e d y t dew izow y, z tym,
ź e »
1 ) s to su n e k ekonom iczny i s t n i e j e m iędzy dwiema Je d n o s tk a m i g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j, z k tó r y c h Je d n a to w i e r z y c i e l - Bonk H andlow y, a druga - k r e d y t o b io r c a ( p r z e d s ię b io r s t w o p rz e m y sło we, k o m b in at, z je d n o c z e n ie lu b in n a Je d n o s tk a g o s p o d a rk i u- s p o ł e c z n l o n e j ) ,
2 ) k r e d y t s p e ł n ia dodatkową f u n k c ję w y n ik a ją c ą z zasad gospo d a r k i s o c j a l i s t y c z n e j , a m ia n o w ic ie f u n k c ję k o n t r o l i procesów
5
g osp o d arczych p rz y pomocy p ie n ią d z a ,3 ) k re d y t dewizowy oznacza d la k r e d y t o b io r c y u z y s k a n ie prawa
do zakupu d ew iz w Banku Handlowym, p rz y czym prawo to w ynik a
bądź z z a tw ie rd z o n e g o narodowego p la n u g o sp o d arcze g o , bądź te ż z o d rę b n e j d e c y z j i Banku Handlow ego,
O s t a t n ie s t w ie r d z e n ie wymaga sz e rsz e g o o m ó w ien ia.
Prawo, do zakupu d ew iz w ramach narodowego p la n u g o sp o d arcze go d o ty c z y grupy i n w e s t y c j i o b ję ty c h tym planem (o k r e ś lo n y c h im ie n n ie bądź r o d z a jo w o ), do k tó r y c h z a lic z a m y :
4 M ała e n c y k lo p e d ia ekonom iczna. Warszawa 1974, s . 407, 5 2 . F e d o r o w i c z , F in a n s e w gosp o d arce s o c j a l i s t y
- In w e s t y c jo r e a liz o w a n e w o p a r c iu o k r e d y t y z a g r a n ic z n e ( i n w e s t y c je p la n o w o )6 ,
- planow y zakup s ta tk ó w z k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h .
W g r u p ie i n w e s t y c j i p ianow ych kred ytow an ych dewizowo u d z ie lo n y p rz e z Bank Handlowy k re d y t dewizowy s p e ł n ia J e d y n ie f u n k c ję k o n t r o ln e , bowiom tśrodki dewizowe na im p o rt d la ty c h i n w e s t y c j i z o s t a ł y w c z e ś n ie j u s t a lo n e i z a b e z p iecz o n e w narodowym p ia n ia 8 p o ła c z n o - g o 3 p o d a rc z y n i,
O dm iennie s y t u a c ja p r z e d s ta w ia s i ę w przyp ad ku k re d y to w a n ia i n w e s t y c j i na p o d s ta w ie o d rę b n e j d e c y z j i Banku H andlow ego. Są to tz w . in w e s t y c je p ozap lanow e, do k tó r y c h z a lic z a m y i
- in w e s t y c je a z y b k o re n tu ję c e ( a w ię c in w e s t y c j * p rz y n o sz ą c e s z y b k ie e f e k t y d e w iz o w e),
- t r a n s a k c je e k s p o rtu k o o p e ra c y jn e g o .
Pozaplanow y c h a r a k t e r tego typ u i n w e s t y c j i o z n a c z a , że ś r o d k i dew izow a. J a k i e o trz y m u je w w ynik u z a c ią g a n ia k r e d y tu in w e a to r są dodatkowym i śro d kam i na zakup z im p o rtu . P o n a d to , pomimo Ze in w e s t y c je t e j grup y t.ą pozaplanow e to ś r o d k i na ic h r e a l i z a c j ę s ą o b ję t e p lanem . Planow y ic h c h a r a k t e r p o le g a na u s t a l e n i u d la Banku Handlowego o k r e ś l o n e j kw oty k o n t r o l n e j , k t ó r a z o a t a je “ wy d z i e lo n a " w narodowym p la n ie społeczn o-g osp od arczym i oznacza d o p u szcz aln ą g r a n ic ę w y k o rz y s ta n ia k re d ytó w w danym ro k u 7 .
Ź ró d ła m i fin a n s o w a n ia zakupów im portow ych w ramach k re d y tów dewizowych są *
- Rezerwowy Fundusz Dewizowy, - ś r o d k i w ła sn e Banku Handlow ego,
- w y d z ie lo n e w narodowym p la n ie społeczn o-g osp od arczym w p ły
wy dew izow e,
- k r e d y t y bankowe, - k r e d y t y k u p ie c k ie , - k r e d y t y fin a n s o w e .
D la tego ro d z a ju i n w e s t y c j i stosow ane są z am ien n i# zarówno w l i t e r a t u r z e p rz e d m io tu , j a k i w dokumentach urzędow ych c z t e r y r o d z a je o k r e ś l e ń t in w e s t y c je p la n o w e , in w e s t y c je k re d y to w e , i n w e s t y c je kompleksowe i kom pleksy g o s p o d a rc z e ,
7
P r a k ty k a d z i a ł a n i a syp temu k re d y to w a n ia dewizowego udowo d n i ł « , t e u s ta lo n a w NPSG kwota n ie m ia ła d la Banku Handlowego c h a r a k t e r u o b l ig a t o r y j n e g o . Kwota ta b y ła c z ę s to korygowana p rze z K o n ls ję P la n o w a n ia p rz y R a d z ie M in is t r ó w .
Rezerwowy Fundusz Dewizowy 1 ś r o d k i w ła sn e Banku Handlowego s łu ż ą w y łą c z n ie na fin a n s o w a n ie Im p o rtu pozaplanowego ( a w ię c d la i n w e s t y c j i s z y b k o r e n t u ję c y c h ) . W y d z ie lo n e w narodowym p l a n ie społeczn o-g osp od arczym ś r o d k i z wpływów dewizowych s łu ż ę f i nansow aniu w s z e lk ic h p ł a t n o ś c i gotówkowych zarówno w przyp>dku i n w e s t y c j i p la n o w y c h . J a k 1 i n w e s t y c j i s z y b k o r e n t u ję c y c h . Pod stawową Je d n a k r o l ę w s y s te m ie o d g ry w a ją ś r o d k i dewizowe uzyskane w p o s t a c i k re d ytó w na z a g ra n ic z n y c h ryn kach p ie n ię ż n y c h i ka p it a ło w y c h , k tó r e są w ynik iem n e g o c j a c j i a p a r a tu h an d lu z a g ra n icz n eg o z bankam i, in s t y t u c j a m i fin a n so w ym i i b e z p o śre d n io z d ostaw cam i z a g r a n ic z n y m i.
Bank Handlowy u d z i e l a j ą c k re d y tu dewizowego k i e r u j e s i ę s z e regiem k r y t e r ió w u m o ż liw ia ją c y c h r a c jo n a ln e p o d ję c ie d e c y z j i , U- w z g lę d n la n e J e s t p rze d e w s z y s tk im i
1« Udokumentowanie p rz e z k r e d y t o b io r c ą m o ż liw o ś c i u z y s k a n ia o k re ś lo n e g o p r z y r o s t u e fe k tó w ekon om icznych .
O la k r e d y t o b io r c y e f e k t y te mogą o z n a cz a ć i
- z w ię k s z e n ie rozm iarów p r o d u k c ji e k s p o rto w e j i tym aamym z w ię k s z e n ia o s z c z ę d n o ś c i dewizowych p rz y p r o d u k c ji z a s t ę p u ją c e j im p o r t ,
- poprawę J a k o ś c i produkowanych wyrobów o ra z z w ię k s z e n ie wpływów w drodze u z y s k iw a n ia w yższych cen d ew izo w ych.
P rz y ro ste m e fe k t u dewizowego b ę d z io w tak im przypadku r ó ż n ic a cen dewizowych p rzed i po r e a l i z a c j i i n w e s t y c j i .
Oak z powyższego w y n ik a , podstawowym k r y te r iu m J e o t w ykazan ie m o ż liw o ś c i s p ł a t y z a c ią g n ię te g o k r e d y t u . W ynika to m iędzy in n ym i z sumej i s t o t y k re d y tu i obow iązku je g o s p ł a t y .
2 . Z a p e w n ie n ie o d p o w ie d n ie j e fe k t y w n o ś c i i n w e s t y c j i .
O b o w iąz u jące w tym z a k r e s ie p r z e p is y p r e f e r u j ą w k re d y to w a n iu dewizowym p r z e d s ię w z ię c ia o w y s o k ie j e fe k t y w n o ś c i d e w iz o w e j8 . O la in w e s to r a oznacza to u z y s k a n ie n a j k o r z y s t n i e j s z y c h r e l a c j i nakład ów do e fe k tó w , co w yn ik a z o g ó ln y ch zasad r a c jo n a ln e g o go sp o d aro w an ia i w yraża s i ę tym , że każda z ło tó w k a e fe k t u p rod uk c y jn e g o powinna b yć uzyskana kosztem n a jn iż s z y c h nakład ów p ra c y s p o łe c z n e j, lu b i n a c z e j t każda z ło tó w k a w ydatkow anych nakładów in w e s t y c y jn y c h 1 kosztów powinna p r z y n o s ić maksymalne e f e k t y ,
Q
O e c y z ja 139 Prezydium Rządu z d n ia 29 IX 1971 r . w s p ra w ia rachunku e fe k t y w n o ś c i i n w e s t y c j i re a liz o w a n y c h w o p a r c iu o k re d y t y z a g r a n ic z n e ( n i e p u b lik o w a n a ).
3 . Z a p e w n io n le w y s o k ie j o p ł a c a l n o ś c i e k s p o r tu , w z g lę d n ie p ro d u k c j i z a a tę p u ję c e Im p o rt.
Oznacza to u z y s k a n ia n a jb a r d z ie j k o rz y stn e g o w skaźn ika o p ła c a l n o ś c i , o k re ś la n e g o mianem KWF ( k u r s wynikowy f in a n s o w y ). W skaźnik te n oznacza sto su n e k ceny f a b r y c z n e j p ow ięk szon ej o marżę p r z e d s ię b io r s t w a h an d lu z a g ra n ic z n e g o do ce n y d e w iz o w e j. O b ra z u je o n . Ja k im kosztem k ra jo w y c h n akład ów uzyskujem y w kon k r e t n e j t r a n s a k c j i e k s p o rto w e j je d n o s tk ę w a lu ty z a g r a n ic z n e j.
A . Z a p e w n ie n ie zw rotu k re d y tu dewizowego zg o d n ie z p rz e w i d z ian ym i te rm in a m i.
K re d y t może b yć u d z ie lo n y p r z e d s ię b io r s t w u . J e ż e l i Je g o s p ł a t a w raz z k o s z ta m i, oprocentow aniem 1 p r o w iz ję dokonane z o s ta n ie w te rm in a c h o k re ś lo n y c h d la p o sz cz e g ó ln y ch ro d z a jó w im p o rtu , k t ó r e w yno szę:
- do 1 roku - p rz y z a k u p ie m a te ria łó w # surowców i opakowań, - do 3 l a t - p rz y im p o rc ie d la i n w e s t y c j i e z y b k o re n tu ję c y c h
i k o o p e r a c ji,
- do 3 l a t - p rz y in w e s t y c ja c h planow ych 1 z a k u p ie środków , j e ż e l i n ie i s t n i e j e in n y , d łu ż s z y k r e d y t z a g r a n ic z n y ,
. powyżej 8 l a t - p rz y in w e s t y c ja c h p la n o w y ch . J e ż e l i na f i n ansow anie i n w e s t y c j i z o s t a ł z a c i ę g n lę t y k r e d y t z a g r a n ic z n y o dłuższym o k r e s ie s p ł a t y . „
Rozwój 1 fu n k c jo n o w a n ie system u k re d y to w a n ia dewizowego in w e a t y c j 1
K re d y to w a n ie dewizowe i n w e s t y c j i p o w s ta ło w roku 1959 w po s t a c i i n w e s t y c j i s z y b k o r e n t u ję c y c h . W roku tym w p la n ie h an d lu z ;
3
«v-..icznego p o ja w iła s i ę nowa p o z y c ja - fundusz s z y b k o re n tu ję - c y c h s i ę i n w e s t y c j i 9 . Na c e l e in w e s t y c y jn e w y d z ie lo n e z o s t a ł y w p la n ie ś r o d k i w kw o cie 50 min z ł d e w .. co s t a n o w iło wówczas 1 p ro c e n t w a r t o ś c i p o ls k ie g o e k s p o r tu . Przedm iotem zakupów ze środków funduszu b y ł y maszyny 1 u rz ę d z e n ia ( 4 6 ,2 % o g ó łu zakupów ), ś r o d k i t r a n s p o r t u (3 8 ,3 3 5 ), a a s z y n y i u rz ę d z e n l« na rozw ój produk c j i e lim i n u j ą c e j n ie u z a s a d n io n y e k o n o m ic z n i* im port (1 2 ,5 % )« p o d n ie s ie n ie cech Ja k o ś c io w y c h e k sp o rto w an ych tow arów (39»). Wpro9 W. R y d y g i e r , Fundusze a k t y w i z a c j i w h an d lu z a g ra n iczn ym , “ Z y c ie G osp od arcze* 1959, n r 50.
w adzenia funduszu m ia ło I s t o t n a z n a c z e n ie z punktu w id z e n ia z w ię k s z e n ia z d o ln o ś c i im p o rto w ej k r a j u , u z u p e łn ie n ia lu k wewnęt- r z n a j p o l i t y k i in w e s t y c y j n e j .
Na s z e ro k ę s k a l ę , w fo rm ie w yodrębnionego system u finansowa*- n la I n w e s t y c j i z Im p o rtu , ro z w in ę ło s i ę k re d y to w a n ie dewizowe w la t a c h s ie d e m d z ie s ią t y c h . Po roku 1971 ro z m ia ry u d z ie lo n y c h k r e dytów z a c z y n a j ę w I s t o t n y sposób waZyć w g lo b aln ym im p o rc ie i n w e stycyjn ym z k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h . System k re d y to w a n ia a t a ł s i ę In te g ra ln y m elementem s t r a t e g i i g o s p o d a r c z e j, z a k ła d a ją c e j s z y b k ie u n o w o cz e śn ie n ie i rozbudowę p o t e n c ja łu p ro d u k cyjn e g o p rz e m y s łu , w o p a r c iu o im p ort t e c h n o l o g i i , m aszyn, urzędzert i surowców z k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h .
W ramach system u k re d y to w a n ia dewizowego fin a n so w a n e b y ły na s tę p u ją c e ro d z a je i n w e s t y c j i i nakładów « - In w e s t y c je p lan ow e, - planow y zakup s ta tk ó w , - budowo o b ie k tó w h o t e la r s k o - t u r y s t y c z n y c h 10 , - in w e s t y c je s z y b k o r e n t u ję c e , - n a k ła d y na k o o p e ra c ję p rz e m ysłó w « .
Przedm iotem k re d y to w a n ia dewizowego d la w yZeJ w ym ienionych ro d za jó w i n w e s t y c j i b y ł i
- Im port in w e s t y c y jn y d la kompleksów g o sp o d arczych o b ję ty c h narodowym planem gospodarczym ,
im p ort s ta tk ó w o b j ę t y narodowym planem gospodorczym ,
- im port in w e s t y c y jn y dla i n w e s t y c j i d a ję c y c h w k ró tk im o k re s i e czasu w ym ierne e f e k t y dewizowe p rz e z z w ię k s z e n ie o p ł a c a l n e j p r o d u k c ji lu b u s łu g p rz e in a c z o n y c h na e k s p o r t ,
im port m aszyn, urzędzeń i n a r z ę d z i, l i c e n c j i , " know-how* 1 i n s t r u k c j i te c h n o lo g ic z n y c h , surowców, m a te ria łó w i elem entów k o o p e ra c y jn y c h , n iez b ę d n ych d la r e a l i z a c j i e k s p o rtu k o o p e ra c y jn e go i p rz e ro b u usłu g ow eg o11.
10 O e c y z ja 173 Prezydium Rzędu z 17 X I I 1971 r . w s p ra w ie bu- aowy p rz e z firm ę z a g r a n ic z n ę z k re d y tó w z a g r a n ic z n y c h h o t e lu w W a rsz a w ie ( n i e p u b lik o w a n a ). O e c y z ja 121 Prezyd ium Rzędu z 4 X 1972 r . w s p ra w ie w y k o rz y s ta n ia w ia t a c n 1972/1975 k re d ytó w i ,vy- konawstwa z a g ra n ic z n e g o w c e lu budowy o b ie k tó w t u r y s t y c z n y c h ( n i e p u b lik o w an a ) .
U chw ała 168 Rady M in is t r ó w z 23 X 1970 r . w s p ra w ie d e w i zowego k re d y to w a n ia n ie k t ó r y c h ro d z a jó w im p o rtu z k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h ( n i e p u b lik o w an a ) .
K re d y to w a n ie dewizowe i n w e s t y c j i e t a ć s i ę m ia ło podstawowym elementem s t r a t e g i i p rz y ś p ie s z o n e g o rozw oju g o sp o d a rcz e g o . O pra cowany i r e a liz o w a n y z p oczątkiem l a t s ie d e m d z ie s ią t y c h program rozw oju p o t e n c ja łu gospodarczego o p a r ty b y ł w poważnym s to p n iu o iw p o rt now oczesnych m aszyn, urządzeń i t e c h n o lo g i i z r o z w in ię t y c h k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h . Program te n u m o ż liw ia ł« - w z ro s t z d o ln o ś c i p ro d u k c y jn y c h , - p r z y s p ie s z e n ie p o stęp u te c h n ic z n e g o i te c h n o lo g ic z n e g o , - w z ro s t o r g a n i z a c j i p r o d u k c ji, - p o d n ie s ie n ie J a k o ś c i p r o d u k c j i, - p o d n ie s ie n ie w iS d z y t e c h n ic z n e j k a d r y , ' •
- u z y s k a n ie nowych pow iązań k o o p e ra c y jn y c h i h an d lo w ych , p r z y c z y n ia ją c y c h s i ę do z w ię k s z e n ia u d z ia łu w międzynarodowym po d z i a l e p r a c y .
Warunkiem powodzenia teg o programu b y ło Je d n a k zagw arantow a
n ie w z ro stu e k s p o rtu ,m a ją c e g o na c c lu poprawę b ila n s u p ła t n ic z e g o . Program in w e s t y c y jn y , r e a liz o w a n y w o p a r c iu o k r e d y t y z a g ra n ic z n e z k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h , ro z p o c z ę ty z o s t a ł w roku 1971 i obejm ow ał n a s tę p u ją c e k i e r u n k i in w e s to w a n ia « - p rz e m y s ł e le k tro m a sz yn o w y ''m o to r y z a c y jn y , e l e k t r o n i c z n y , e- l e k t r o t e c h n ic z n y i budowy m a sz y n ), - p rz e m y s ł ch em iczny (tw o rz yw a s z tu c z n e , s k ó r y s y n t e t y c z n e , p e tro c h e m ia \ - p rz e m y sł wydobywczy ( m ie d z i, s i a r k i , i ic h p rz e tw ó rs tw a ,'', - h u tn ic tw o i p rz e m ysł s to c z n io w y * - p rz e m y s ł l e k k i , . - p rz e m y s ł sp ożyw czy. N a k re ś lo n y na p ię c io la - tk ę 1971-1975 program in w e s t y c y jn y o- b j ą ł 269 zadań in w e s t y c y jn y c h o n a k ła d a c h dewizowych w wysoko ś c i 11 ,8 mld z ł dew. W a rto ś ć nakład ów p r z e d s ta w ia t a b . i .
J a k w ynik a z t e b e l i , n a jw ię k s z e n a k ła d y ( 9 690 min z ł d e w .) z o s t a ł y p rzezn aczo n e d la t r z e c h re s o rtó w « p rze m ysłu maszynowego, p rze m ysłu chem icznego i p rz e m y s łu c ię ż k ie g o , co s ta n o w i 82% na kład ó w dewizowych ogółe.n. P o z o s t a łe 18& nakład ów o w a r t o ś c i 2 131 ¡nln z ł dew. p rzyp ad a na 8 r e s o r t ó w . Kwoty podane w kolum n ie 5 o- k r e ś l a j ą w a rto ś ć nakład ów dew izow ych w raz z w i e l k o ś c i ą zobow iązań s p ł a t y . Źródłem s p ł a t y wykazanych zobow iązań p o w in ie n b yć e k s p o r t ze z r e a liz o w a n y c h i n w e s t y c j i . K o s z ty k re d ytó w oszacow ane zo s t a ł y na p o d s ta w ie k o n t r a k t a c j i p rzep ro w ad zon ej w l a t a c h
1971-T a b e l a 1 W a rto ść n akład ów dewizowych p rzezn aczo nych
na r e a l i z a c j ę i n w e s t y c j i planow ych o p a rty c h o k r e d y t y z a g ra n ic z n e na p o d s ta w ie d e c y z j i p o d ję ty c h od 1970 r . do X V 1975 r . .
( w w in z ł d e w .)
R e s o rt I l o ś ćzadań
N ak ład y dewizowe N ak ład y d ew i
ogółem % zowe w raz z ko sztam i k r e d ytu MPM 99 4 973 42,1 7 211 MPCh 70 2 709 2 2 ,9 3 928 MPC 36 2 000 17,0 2 912 M P SiS 12 733 6 ,6 1 135 MPL 24 490 4 ,2 710 H L iP U 5 275 2 ,3 399 MŁ 4 194 1 .7 281 CZSM 10 166 1.4 241 MG1E 6 157 1,3 228 MB1PMB 2 39 0 ,3 57 CSO 1 27 0 .2 39 iłazeta 269 11 821 100,0 17 141 $ Ź r ó d ł o : Opracowano na p o d s ta w ie » A n a liz a u d z ie lo n y c h p rze z dank Handlowy k re d ytó w za l a t a 1971-1975. Bank H andlow y, Warszawa 1976; Ocena p o l i t y k i k re d y to w e j w d z i e d z in i e i n w e s t y c j i r e a 1lzow anych na zasad ach s a m o sp ła ty dew izow ej - o p ra co w a n ie MHZiGM, c z e r w ie c 1975.
-1974. W o k r e s ie tym uzyskano ś r e d n io s z e ś c i o l e t n i e k r e d y t y 1^ p rz y śred nim o p ro c e n to w a n iu 7 ,5 % p . a . , co d a je ś r e d n i k o sz t k r e dytów w w y s o k o ś c i 45% n ak ła d ó w .
O ui p ie rw s z e l a t a fu n k cjo n o w a n ia system u k re d y to w a n ia d ew izo wego i n w e s t y c j i na z a s a d z ie s a m o s p ła ty w y k a z a ły i s t o t n a n ied o
-12
D e c y z ja Prszyd ium Rzędu n r 24 z d n ia 23 IV 1972 r . ( n i e p u b lik o w an a ) w p ro w a d z iła zasad ę fin a n s o w a n ia i n w e s t y c j i k r e d y t o wych do 20% g otów kę, a 80% d łu g o te rm in o w y « i k re d y ta m i z a g r a n ic z nym i ( p r z y n a jm n ie j s i e d m i o l e t n i m i ) .
c i ą g n i ę c i a i t r u d n o ś c i w r e a l i z a c j i . P rz y c z y n y ty c h t r u d n o ś c i zw iązane b y ły ze złym gospodarowaniem p r z e d s ię b io r s t w , r e a l i z u j ą cych in w e s t y c je w o p a r c iu o k r e d y t y dew izow e. Z ł o ż y ł y s i ę na to niedom ogi wykonawstwo in w e s t y c y jn e g o , w y d łu ż a n ie s i ę c y k ló w i n w e s t y c y jn y c h , oddaw ania do e k s p l o a t a c j i o b ie k tó w n ie wykończo nych . e ta k ż e problem y zw iązane z uzyskiw aniem o d p o w ie d n ie j J a k o ś c i p r o d u k c ji, n ien ad ążaniem za modą, dużą i l o ś c i ą r e k la m a c ji l e p.
T ru d n o ś c i d o p a tryw a ć s i ę n a le ż y ró w n ież w m echanizm ie p o d z ia łu środków in w e s t y c y jn y c h fin a n so w an ych z k re d ytó w d ew izow ych, dokonywanego na s z c z e b lu c e n tra ln y m . W ie le d e c y z j i ó p r z y d z ia le środków dewizowych na in w e s t y c je p o d ję to bez d o s t a te c z n e j a n a l i z y e k o n o m ic z n e j, s z c z e g ó ln ie w z a k r e s ie m o ż liw o ś c i z b y tu na ryn kach z a g ra n ic z n y c h o ra z o p ł a c a l n o ś c i dew izow ej e k s p o rtu towarów u zys kanych d z i ę k i podejmowanym in w e s ty c jo m . Z naczną i l o ś ć d e c y z j i d o ty c z ą c y c h i n w e s t y c j i kred yto w an ych dewizowo p o d ję to z punktu w id z e n ia w ew nętrznych p o trz e b g o e p o d a rk i, n ie tw o rząc ró w n o le g le z'i środków k ra jo w y c h nowych z d o ln o ś c i p ro d u k c y jn y c h , u m o ż liw ia - J ycych o b s łu g ę z a c ią g n ię t y c h k re d y tó w .
W r e z u l t a c i e s p ię t r z a j ą c y c h s i ę w s y s te m ie t r u d n o ś c i ju ż w roku 1974 p o j a w ił c i ę problem r a ż ą c e j r o z p i ę t o ś c i m iędzy w ie lk o ś c i ą o b s łu g i k re d ytó w o ra z w a r t o ś c ią e k s p o rtu z i n w e s t y c j i f i nansowanych na p o d s ta w ie ty c h k re d y tó w . Prób ą r o z w ią z a n ia tego •jroblemu b y ła U cliw ała 245 f?ady M in is t r ó w w s p ra w ie z a t w ie r d z e n ia zw eryfik o w an eg o wykazu i n w e s t y c j i re a liz o w a n y c h w o p a r c iu o k r e d y ty z a g r a n i c z n i 3 . U chw ała ta n ie w n io s ła je d n a k żadnych nowych ro zw iąz ań ry3 te n o w y c h , J e d y n ie u sa n k cjo n o w a ła i s t n i e j ą c y s ta n r z e c z y . W n i e j s c e p o ję c ia i n w e s t y c j i fin a n so w an ych z k re d ytó w z a g ra n ic z n y c h na z a s a d z ie s a m o sp ła ty dokonano p o d z ia łu w s z y s t k ic h a k t u a ln ie re a liz o w a n y c h i p rz e w id z ia n y c h do r e a l i z a c j i p r z e d s ię w z ię ć in w e s t y c y jn y c h , fin a n so w an ych k r e d y ta m i, na n a s t ę p u ją c e c z t e r y g ru p y ;
i ) in w e s t y c je p ro e k s p o rto w e , g w a ra n tu ją c e w o k r e s ie e p ła t y wpływy dewizowe z o p ła c a ln e g o e k s p o r tu , k tó r e p r z e k r a c z a ją ł ą c z n ie p o n ie s io n e n a k ła d y dew izow a,
J" > U chw ała 245 z 1974 r . Rady M in is tr ó w w s p ra w ie z a t w ie r d z e n ia zw a ryfik o w a n a g o wykazu i n w e s t y c j i re a liz o w a n y c h w o p a r c iu o k r e d y t y z a g ra n ic z n e ( n i e p u b lik o w a n a ).
2 ) In w e s t y c je o p e łn e j s a m o s p ła c ie d e w iz o w e j,
3 ) in w e s t y c je o o g r a n ic z o n e j s a m o s p ła c le (m in im a ln ie 30,0 na kładów s p ła c a n e wpływam i dewizowymi z e k s p o rtu będącego efektem kredytow anego p r z e d s i ę w z ię c ia ) ,
4 ) in w e s t y c ja n ie s p e ł n i a j ą c e warunków s a m o s p ła ty ( c a ł k o w i c i e zw o ln io n e z obow iązku s p ł a t y k re d y tu d ew izo w eg o ).
Z w e ry fik o w a n y program i n w e s t y c j i p la n o w y c h , o b ję ty c h zasadę sa m o sp ła ty dew izow ej w l a t a c h 1971-1974, p r z e d s ta w ia t a b . 2 .
T a b e l a 2
Z w e ry fik o w a n y p la n i n w e s t y c j i planow ych W y s z c z e g ó l n ie n ie Ogółem Z a d a n ia o b ję t e sa m o sp ła tę Z a d a n ia I I I I I I Ж Razem z w o ln io ne z sa- m o sp ła ty IV I l o ś ć zadań 239 32 64 34 130 109 U d z ia ł pro- contow y 100,0 13,4 2 6 ,8 14,2 54,4 4 5 ,6 N a k ła d y de wizowe W min z ł dew. 8 060 1 818 2 219 1 819 5 856 2 204 U d z ia ł p ro centow y 100,0 2 2 ,6 2 7 ,5
---
2 2 ,6 72 ,7 2 7 ,3 Ź r ó d ł o : O b lic z e n ia w ła sn e na p o d s ta w ie z a łą c z n ik a do U ch w ały 245 z 1974 r . Rody M in is t r ó w w s p ra w ie z a t w ie r d z e n ia zwe ry fik o w a n e g o wykazu i n w e s t y c j i r e a liz o w a n y c h w o p a r c iu o k r e d y t y z a g ra n ic z n e ( n i e p u b lik o w a n a ; o ra z na p o d s ta w ie danych Bonku Handlow ego.Z p rz e d sta w io n e g o w t a b . 2 z e s t a w ie n ia w y n ik a , t e p op rzez we r y f i k a c j ę programu n a k re ś lo n e g o w p o cz ątk u l a t s ie d e m d z ie s ią t y c h , r e a liz o w a n e i wynegocjow ane z Bankiem Handlowym in w e s t y c je po d z ie lo n o na t
- in w e s t y c je r e a liz o w a n e w o p a r c iu o k r e d y t y z a g r a n ic z n e na z a s a d z ie s a m o s p ła ty d ew izow ej (1 3 0 i n w e s t y c j i o n a k ła d a c h d ew izo wych w w y s o k o ś c i 5856 min z ł , co s ta n o w i 54,4^ re a liz o w a n y c h i n w e s t y c j i ) ,
- in w e s t y c je r e a liz o w a n e w o p a r c iu o k r e d y t y z a g r a n ic z n e n ie s p e ł n i a j ą c e warunków s a m o s p ła ty dew izow ej (109 i n w e s t y c j i o na
k ła d a c h dewizowych w w y a o k o ś c l 2204 min z ł d e w ., c z y l i 46% r e a liz o w a n y c h i n w e s t y c j i ) .
W g r u p ia i n w e s t y c j i o b ję ty c h oam osp łatę dewizo*»? n a j l i c z n i e j sze z b io ro w o ś ć s ta n o w ię in w e s t y c je o p e łn e j e a m o a p ła c i« (6 4 i n w e s t y c je o n a k ła d a ch dewizowych 2219 » I n z ł d e w .) ; n a jm n ie j l i c z na ęjrupę «9 in w e a t y c je o w pływach dewizowych p r z e k r a c z a ją c y c h na k ła d y (3 2 in w e a t y c je o n a k ła d a c h 1819 min z ł dew.). W yjątkow o duży (pomimo w e r y f i k a c j i ) j e s t u d z ia ł I n w e s t y c j i o c z ę ś c io w e j eamo- s p ł a c i e dew izow ej (3 4 in w e s t y c je o n a k ła d a ch dewizowych 1819 min z ł d e w .) . Tak w ie le i n w e s t y c j i w t e j g r u p ie ś w ia d c z y o n i e t r a f nym n a k r e ś le n iu programu o ra z o z w ię k s z a ją c e j s i ę d y s p r o p o r c ji m iędzy n ak ła d a m i a e f e k t a m i, co zm uszało do maksymalnego wyegzek wowania e k s p o rtu za w a lu t y w y m ie n ia ln e na s p ł a t ę ro sn ę ce g o za d łu ż e n ia z i n w e s t y c j i r e a liz o w a n y c h na z a s a d z ie s a m o s p ła ty .
U d z ia ł p o sz cz e g ó ln ych re s o rtó w w zw eryfikow anym p ro g ram ie p r z e d s t a w ia j? t a b . 3 1 4 .
W g r u p ie i n w e s t y c j i z w o ln io n y c h z obow ięzku s a m o s p ła ty n a j w ię k s z y u d z ia ł m a ię : p rz e m ysł chem iczny ( 1 185,3 min z ł dew. -- co s ra n o w i 43 .3% p ie rw o tn y c h nakładów p rz e w id z ia n y c h p r o g r a mem) o^az p rz e m y sł l e k k i ( 2 3 1 ,4 min z ł dew. - 47% nakład ów p i e r w o tn y c h ). Znaczny u d z ia ł w z w o ln ie n ia c h m aja ró w n ież r e s o r t y s budownictwa i p rzem ysłu m a te r ia łó w budow lanych (1 0 ,5 min z ł dew. - 27.j ) , p rzem ysłu spożywczego i skupu ''13 4,2 min z ł dew. - 17% ) o ra z p rzem ysłu maszynowego ( 506 n ln z ł dew. - 10% ) p o r . tab, 1 ) .
• W w yniku w e r y f i k a c j i p o w s ta ł nowy, docelo w y program in w e s t y c j i p la n o w y ch , o b ję ty c h za&adę s a m o sp ła ty d e w iz o w e j. Program ten o b j ę ł 160 zadań in w e s t y c y jn y c h , na k t ó r y z ł o ż y ło s i ę 130 In w e s ty c j i z a k w a lifik o w a n y c h przfez U chw ałę 245 Rady M in is t r ó w o ra z 30 zad ań , na k t ó r e d e c y z j e p o d ję te z o s t a ł y w o k r e s ie p ó ź n ie js z y m .
R ó w n o le g ła do w e r y f i k a c j i system u n a s tę p o w a ła dość i s t o t n a zmiana zasad s p ł a t y k re d y tó w , w y ra ż a ję c a s i ę ic h p o s tę p u ję c ę l i b e r a l i z a c j ę . Do 1970 r . źródłem s p ł a t k re d ytó w dew izow ych b y ł ponadplanow y e k s p o rt lu b o s z c z ę d n o ś c i dewizowe u zysk ane ze z m n ie js z a n ia planowego im p o rtu ( a n t y i m p o r t ) . I s t o t n a zm iana na s t ą p i ł a w s p ła t a c h , gdy systemem s a m o sp ła ty dew izow ej o b ję to i n w e s t y c je p la n o w a . W łę c z e n ie ty c h i n w e s t y c j i do system u k r e d y t o w ania dewizowego r o z s z e r z y ło z n a c z e n ie s a m o sp ła ty d e w iz o w e j. Po p ie r w s z e , o d s tę p io n o od z a sa d y s p ł a t y k re d y tu t y l k o wpływam i po n adplanow ym i. W nowych w arunkach r e a l i z a c j a t e j zasad y tru d n a
by-T a b e l a 3 In w e s t y c ja r e a liz o w a n e w o p a r c iu o k r e d y t y z a g ra n ic z n e
ne z a s a d z ie o am o sp ło ty d ew izow ej ( w t y s . z ł d e w .)
R e s o rt
N a k ła d y d e w i
zowe ogółem G rupy k l a s y f i k a c j i I l O Ś Ćzadań
I X I I I I M GiE 59 ,4
m
- 2 2 MPC 1 45 0 ,4 13 17 1 31 MPM 1 852.1 3 25 24 52 MPCh 929,2 2 7 1 10 MB1FMB 22 - 1 - 1 ML1PD 275 - 5 - 5 MPL 2 5 0 ,7 7 ■m
2 9 M P SiS 64 9,3 6m
m
1 7 CZSM 166,5 ' 4» 9 1 10 CSO 27 ,1 1 - - 1 MŁ 173,9 - - 2 2 Razem 5 855.6 32 64 34 130Ź r ó d ł o ! O b lic z e n ia w ł& ene na p o d s ta w ie z a łą c z n ik a do U- c h w a ły 245.
T a b e l a 4
In w e s t y c je r e a liz o w a n e w o p a r c iu o k r e d y t y z a g r a n ic z n e n ie s p e ł n i a j ą c e warunków aamo
3
p ł a t y d ew izow ej (w min z ł d e w .)R e s o rt N a k ła d y d ew izo we ogółem I l o ś ć zadań % w a r t o ś c i p ie r w o tn e j nakładów MGiE 9 7 .8 3 6 ,2 MPC 2 5 ,2 2 1 ,3 MPM 500,6 28 10 ,0 MPCh 1 185,3 56 4 3 ,8 MB1PM8 10,5 1 2 7 .0 MPL 231,4 12 4 7 ,0 M P S iS 134,2 5 17 ,0 MŁ 19,5 2 1 0 ,0 Razem 2 204.5 109 I G , 7 Ź r ó d ł o ; 3ak w t a b . 3 .
ła w z a s to s o w a n iu ze w zględu na n ie m o ż liw o ść wyegzekwowania p ro d u k c j i ponadplanow ej z nowo budowanego o b ie k t u , p o k ry w a ją c e j ca- Ło ść r a t i o d se to k k r e d y t u . Ponadto t r a k t o w a n ie p r o d u k c ji z i n w e s t y c j i planow ych ja k o ponadplanow ej wymagałoby n ie u m le s z c z a n ia w p la n ie pewnej c z ę ś c i p r o d u k c j i, co n ie z n a jd o w a ło u z a s a d n ie n ia
w d łu ż sz y ch o k re sach c z a s u 14. 2 c h w ilę o b ję c ia kredytow aniem de wizowym i n w e s t y c j i planow ych p r z y j ę t o z a l i c z a n i e na s p ł a t ę k re d y tu dewizowego wpływów z t y t u ł u r z e c z y w is te g o e k s p o rtu z dane go p r z e d s ię w z ię c ia .
Po d r u g ie , dopuszcza do z a l i c z a n i a na o p ła t ę k r e d y tu wpływów z e k s p o rtu tcw arów pochodzęcych z w yższych fa z p r z e tw ó rs tw a . Oo- ty c z y to g łó w n ie e k s p o rtu towarów b a r d z ie j u s z la c h e tn io n y c h .W p ro w ad zen ie t e j z a sa d y m ia ło na c e lu w y e lim in o w a n ie e k s p o rtu bezpo ś re d n ie g o i w łę c z e n ie do e k s p o rtu tow arów u s z la c h e t n io n y c h , b a r d z ie j o p łe c e ln y c h .
Po t r z e c i e , wprowadzono m o ż liw o ść s p ł a t y k re d ytó w wyrobam i in n y m i, n ie zw ięzanym i b e z p o śre d n io z r e a iiz o w a n ę in w e s t y c j ę . Wprowadzenie t e j m o ż liw o ś c i s p ł a t y J e s t ko nsekw encję n a c isk ó w s y stem ow ych. d ężęcych do c o ra z s z e rs z e g o In t e r p r e t o w a n ie p o ję c ia s a m o e p ła ty . Na s p ł a t ę z a c z ę to z a l i c z a ć e k s p o rt wyrobów n ie zw ię- zanych z k red ytow an e in w e s t y c j ę , a le produkowanych w danym z je d n o c z e n iu . ko m b in acie cż y w ramach WOG. O z n a cza ło to w y d z ie le n ie z o g ó ln e j p u l i e k s p o rtu o r g a n i z a c j i g o s p o d a rc z e j pewnej Je g o c z ę ś c i p rz e z n a c z o n e j na s p ł a t ę k r e d y t u . F a k t y c z n ie b y ły to Je d n a k inw e s t y c j e r e a liz o w a n e w o p a r c iu o k r e d y ty z a g r a n ic z n e , a le z w o ln io n e z obow ięzku s a m o s p ła ty .
Po c z w a rte w r e s z c ie , dopuszczono do z a l i c z a n i a na s p ł a t ę k r e dytów sp rz ed aż w ek sp o rcie- wewnętrznym .
D z ia ła n ie ayetem u w la t a c h 1071-1900
W la t a c h 1971-1980 u d z ie lo n o k re d ytó w dewizowych na łę c z n ę kwotę 13 ,5 mld z ł d e w ., z czego w y k o rz ys ta n o 13,2 mld z ł d e w ., p rz y czyn z o b o w ię z an ia do s p ł a t y ( k r e d y t y w raz z k o s z ta m i) wy n o s i ł y 1 9 ,4 mld z ł dew. W i e lk o ś c i u d z ie lo n y c h i w y k o rz y s ta n y c h k re d ytó w z a w ie ra t a b . 5.
1 4 R . M a l e s a K re d y to w a n ie dewizowo im p o rtu , "H a n d e l Z a g r a n ic z n y " 1975 n r 5 .
W i e l k o ś c i k re d ytó w u d z ie lo n y c h i w y k o rz y s ta n y c h w la t a c h 1971-198C (w t y s . z ł dew.X R o d z a je nakładów L ic z b a K r e d y ty u d z ie lo n e Kwota do s p ł a t y ( 3 ♦ 5 ) K r e d y t y w y k o rz y s ta n e zadań kwota % planow ane k o s z ty ( od s e t k i ♦ p ro w i z j e ) 1 2 3 4 5 6 7 In w e s t y c je planow e 152 8 789 750 6 5 ,0 4 428 232 13 217 982 8 939 793 P lan o w y zakup s t a t ków 28 1 144 105 8 .5 442 486 1 586 591 1 144 105 Budowa o b ie k tó w h o t e la r s k o t u r y s -ty c z n y c h 28 1 209 861 9 ,0 687 339 1 897 200 955 440 In w e s t y c je szybko- k o r e n tu ję c e 626 2 376 096 17 ,5 317 982 2 694 078 2 155 233 Raze® 834 13 519 812 100,0 5 876 039 19 395 851 13 194 571
Ź r ó d ł o : Opracowano na p o d s ta w ie a n a l i z i n a t e r i a ł ó w ź ró d ło w ych Banku H andlow ego.
Ul Ul K re d y to w a n ie d e w iz o w a In w e s ty c ji na z a s a d z ie s a ra o a n ła t
N a j l i c z n i e j s z ą grupo i n w e s t y c j i w s y s te m ie k re d y to w a n ia de wizowego s ta n o w ię planowe in w e s t y c je p ro d u k c y jn e (6 5 Yt w s z y s tk ic h u d z ie lo n y c h k r e d y t ó w ). W g r u p ie t e j z re a liz o w o n o 152 in w e s t y c jo 0 n a k ła d a c h dewizowych 8 ,8 rold z ł dew.
Kredytow aniem dewizowym o b ję to zarówno in w o s t y c je w przemy s ła c h s ta n o w ią c y c h p o ls k ą s p e c ja ln o ś ć e k sp o rto w y (s t o c z n io w y , mo t o r y z a c y jn y , maszyn b u d o w lan ych , w yd ob yw czy). Ja k ró w n ież w p rz e m ysła ch z a s p o k a ja ją c y c h p rzede w szystk im w ew nętrzne p o trz e b y g o s p o d a rk i ( h u t n i c t w o , łą c z n o ś ć , p rz e m y sł gumowy) o ra z w przemy s ła c h o. c h a r a k t e r z e "rynkowym " (r o ln o - s p o ż y w c z y , m eb lo w y). U d z ia ł p o sz cz e g ó ln ych r e s o r tó w w k re d y to w a n iu planow ych i n w e s t y c j i p rzed s t a w ia t e b . 6 .
N a jw ię k s z e kw oty z o s t a ły p rzezn aczo n e d la p rze m ysłu ch em icz nego ( 2 402 762 t y s . z ł d e w ., t j . 2 7 ,3& w a r t o ś c i k re d ytó w u d z ie l o n y c h '. p rze m ysłu maszynowego ( 2 204 368 t y s . z ł dew. - 2 5 ,l$ i) 1 p rze m ysłu h u tn ic z e g o ( l 582 207 t y s . z ł dww, - 1 8 & ). W w yniku z r e a liz o w a n y c h i n w e s t y c j i planow ych uruchom iono m iędzy in n ym i no wą p r o d jk c ję eksp orto w ę j samochodów osobowych " F i a t 126 p " zesp o
łó w napędowych do ty c h samochodów, magnetofonów i rad io m ag n eto
fonów no l i c e n c j i " G r u n d ig " , t e r m i n a l i do maszyn c y fr o w y c h , m ie d z i e l e k t r o l i t y c z n e j , w s z e lk ie g o ro d z a ju b la c h o ra z ro z sz erz o n o p ro d u k c ję eksp orto w ą t s ta tk ó w d a le k o m o rs k ic h , o b r a b ia r e k , ło ż y s k to c z n y c h , s il n i k ó w w ysokoprężnych 1 e le k t r y c z n y c h , odkuwek, o d le wów ż e l i w a , mrożonych owoców 1 w arzyw .
U d z ie la n ie k re d ytó w na p lanow y Im p ort s ta tk ó w m ia ło m ie js c e Je d y n ie w la t a c h 1971-1975. W d r u g ie j p o ło w ie u b ie g łe g o d z i e s i ę c i o l e c i a im port s ta tk ó w z o s t a ł pow ażnie o g ra n ic z o n y 1 fin a n so w an y b y ł poza planem i systemem k re d y to w a n ia dew izow ego, ze środków
arm atorów ^fundusze dewizowe arm atorów na zakup s ta tk ó w pod z a
sta w h ip o t e c z n y ).
2 k re d ytó w dewizowych zak u p io n o 28 s ta tk ó w ( 5 d la P o ls k ic h L i n i i O c e a n icz n ych 1 23 d la P o l s k i e j 2 e g lu g i M o r s k i e j ) , w tym 2 promy, 3 d ro b n ic o w c e , 4 z b io rn ik o w c e do przewozu s i a r k i , 9 z b io rn ik o w c ó w do przewozów p a liw p ły n n y c h 1 10 masowców. K r e d y to w anie s ta tk ó w dokonywane b y ło w edług zasad o b o w ią z u ją c y c h in w e s t y c j e planow e - z pewnymi o d stę p stw a m i d o ty c z ą c y m i s a m o s p ła ty . R ó ż n ic a p o le g a ła na tyra, że s p ł a t y k re d y tu n ie w iązan o z k o n k re tnym zakupem, le c z z łą c z n ą nadwyżką dewizową p r z e d s ię b io r s t w a żeg lu g ow eg o.
T a b e l e 6 U d z ia ł p o s z c z e g ó ln y c h re s o rtó w w k re d y to w a n iu i n w e s t y c j i planow ych w l a t a c h 1971-1980 (w t y s . z ł d e w .) R e s o rt L ic z b a zadań u d z ie lo n eK r e d y ty % w y k o rz y s ta K r e d y ty ne u/ /» ogółem 152 8 789 750 100,0 8 939 793 100,0 MPM 52 2 204 368 25 .1 2 233 065* 2 5 .0 MH 26 1 582 207 18 ,0 1 510 146 16.9 MPMCiR 18 724 068 8 .2 687 476 7 .7 CZSR 15 380 743 4 .3 345 395 3 .9 MPCh 12 2 402 762 27 ,3 2 678 655* 30,0 MPL 10 245 796 2 .8 246 796 2 ,7 M Pa is 8 709 803 8 ,1 709 803 7 ,9 ML i PO 5 279 777 3.2 279 777 3,1 MG 2 59 397 0 ,7 59 397 0 ,7 MŁ 2 151 721 1 .7 145 677 1 .6 MB1PMB 2 48 108 0 ,6 43 606 0 ,5 a P r z e k r o c z e n ie w y k o rz y s ta n ia przyznanego k r e d y tu z o s t a ło spowodowane w MPM - wzrostem kursów w a lu t u e k s p o rte ró w ( s z c z e g ó l n ie Je n a Ja p o ń s k ie g o ), w MPCh - ro z sz e rz e n ie m z a k re s u rzeczowego im p o rtu .
Z r ó d ł o i Oak w t a b . 5 .
W g r u p ie o b ie k tó w h o t e la r c k o - t u r y a t y c z n y c h Bank Handlowy u- d z i e l i ł k re d ytó w d la 28 z ad ań , na kwotę 1 209 861 t y s . z ł d e w .. w tym d la 26 h o t e l i i m o t e li (8 5 1 225 t y » , z ł d e w .) , b iu ro w c a " In - t r a c o " (7 0 838 t y s . z ł d e w .) i kompleksu PUL "LO T“ (2 8 7 800 t y s . z ł d e w .).
¿ró d łe ra s p ł a t y d la tego ro d z a ju i n w e s t y c j i pow inny być wpływy dewizowe z e k s p l o a t a c j i o b ie k tó w .
W la t a c h 1971-1980 Bank Handlowy u d z i e l i ł k re d ytó w na 628 p r z e d s ię w z ię ć s z y b k o re n tu ję c y c h o łą c z n y c h n a k ła d a c h dewizowych 2 376 096 t y e . z ł dew. K red ytow ane p r z e d s ię w z ię c ia p o le g a ły głów n ie na zakupach maszyn i urządzeń w c e lu m o d e r n iz a c ji i u z u p e łn ia n ia p osiad an eg o p ark u maszynowego.
Z k re d y tó w s k o r z y s t a ł y 24 r e s o r t y g o s p o d a rc z e . N a jw ię k s z y u- d z i a ł w k re d y to w a n iu m ia ły r e s o r t y t p rze m ysłu maszyn c ię ż k ic h
1 r o ln ic z y c h , p rzem ysłu maszynowego, k o m u n ik a c ji, g ó rn ic tw a o ra z l e i n i c t w a i p rzem ysłu drzewnego«
J a k z powyższych rozważań w y n ik a , k re d y to w a n ie dewizowe i n w e s t y c j i na z a s a d z ie ssm o o p ła ty s t a ł o s i ę in te g r a ln y m elementem p o l i t y k i in w e s t y c y jn e j P o l a k i w la t a c h s ie d e m d z ie s ią t y c h . Ogromne nakłc.dy dewizowe (fin a n s o w y i n p u t ) p r z y n ie ś ć powinny gospodarce k o r z y ś c i dewizowe (fin a n s o w y o u t p u t ) , w y n ik a ję c e z e k s p o rtu e- fe k tó w z re a liz o w a n y c h i n w e s t y c j i . N a s tę p i to Je d n a k w końcu l a t o s ie m d z ie s ią t y c h , k ie d y to o s t a t n i e in w e s t y c jo r e a liz o w a n e w r a mach n a k ro ślo n e g o programu o s t a t e c z n ie "sa m o sp ła cę s i ę " .
Zenon M a tu s ia k
SYSTEM OF HARD-CURRENCY CREDITS FOR INVESTMENT PROJECTS BASEO ON SELF-REPAYMENT P R IN C IP L E S
The s t r a t e g y o f P o la n d 's econom ic developm ent in the p e rio d f o llo w in g 1970, which was c a l l e d a s t r a t e g y o f a c c e le r a t e d s o c io econom ic d e velo p m en t, was c h a r a c t e r iz e d w it h a d e s i r e to ensure an a c t i v e p a r t i c i p a t i o n f o r Po lan d in the i n t e r n a t i o n a l d i v i s i o n o f la b o u r , r a p id " e x t e r n a l op en ing up" o f th e economy, and u t i l i z a t i o n o f e x t e r n a l f a c t o r s o f g ro w th .
The system o f e x te n d in g h a r d - c u rr e n c y c r e d i t s to fin a n c e i n vestm en t p r o j e c t s based on th e s e lf- re p a y m e n t p r i n c i p l e i . e . repaym ent o f o b ta in e d c r e d i t s by s e l l i n g the e f f e c t s o f commis s io n e d in v e s tm e n t p r o j e c t s became an in s tru m e n t in a c c o m p lis h ment o f t.ie s t r a t e g y c o n c e iv e d in t h i s w ay. As a r e s u l t , th e s e lf- re p a y m e n t p r i n c i p l e became synonymous w ith s u b je c t in g im port o f in v e s tm e n t goods from c a p i t a l i s t c o u n t r ie s to an o b l i g a t i o n o f r e p a y in g i t s c o s t s w ith e x p o rts to th e m ark ets o f th e s e c o u n tr ie s . The s e lf- re p a y m e n t p r i n c i p l e W3S to a c c o m p lis h two b a s ic g o a ls in the P o l is h economys
l" ) c r e a t e c o n d it io n s s e c u r in g im p le m e n ta tio n o f an a c c e l e r a ted econom ic d evelo p m en t,
2 ) s t im u la t e grow th o f p r o f i t a b l e e x p o rt s t r i v i n g in t h i s way f o r an e q u ilib r iu m i n th e payments b a la n c e .
V /ith m the fram evo rk o f h a r d - c u rr e n c y c r e d i t s f o r in v e s tm e n ts , t h e r e were fin a n c e d th e f o llo w in g ty p e s o f p r o j e c t s :
- p lan n ed in v e s tm e n t p r o j e c t s (e c o n o m ic c o m p le x e s ), - p lan n ed p u rch a se s o f s h ip s ,
- c o n s t r u c t io n o f to u r i s t f a c i l i t i e s and h o t e l s , - in v e s tm e n t p r o j e c t s b r in g in g f a s t r e t u r n s .
The main item s to be p u rch a se d by means o f h a r d - c u rr « n c y c r e d i t s f o r th e s e p r o j e c t s ware m achines and eq u ip m e n t, know-how, raw m a t e r i a l s , ele m e n ts tu rn e d ou t on c o o p e r a t io n b a s is as w e l l as co m p lete tu rn - k e y p r o j e c t s and s h ip s .
The system of h a r d - c u rr e n c y c r e d i t s underw ent a trem endous e v o l u t i o n , w hich i s r e f l e c t e d in v e r i f i c a t i o n o f tho e la b o r a t e d
programme o f c r e d i t s f o r complex p r o je c t s and l i b e r a l i z a t i o n o f p r i n c i p l e s a c c o r d in g to w hich th e u t i l i z e d c r e d i t s w ere to be r e p a id .
A l l in a l l . th e t o t a l v a lu e o f c r e d i t s exten d ed o v e r the y e a r s 1971-1900 amounted to 13.5 b i l l i o n f o r e ig n exchange z l o t y s w ith 13.2 b i l l i o n f o r e ig n exchange z l o t y e h a v in g been u t i l i z e d . The f i n a n c i a l o b l ig a t io n s to bo r e p a id as a r e s u l t o f ' th e se c r e d i t s amount to 19 .4 b i l l i o n f o r e ig n exchange z l o t y s . The b ig g e s t s h a re o f a l l c r e d i t s f e l l to complex in v e s tm e n t p ro j e c t s . The re m a in in g p a rt o f o b ta in e d c r e d i t s was used f o r i n ve stm en t p r o j e c t s w ith f a s t r e t u r n s (17.5?', ), t o u r i s t f a c i l i t i e s and h o t e ls ( 9 % ) and s h ip s ( 8 . 5 % ) .
The above d a ta r e v e a l th a t th e in v e s tm e n t p r o j e c t s put on stream owing to h a r d - c u rr e n c y c r e d i t s h e ld an im p o rta n t p la c e in the In v e s tm e n t p o l i c y o f P o lan d in the s e v e n t i e s ; th e y e x e rte d a huge Im pact on m o d e rn iz a tio n o f I n d u s t r i a l p r o d u c tio n but s i m u lta n e o u s ly t h e i r in f lu e n c e on th e payments b a la n c e w as, to a b ig e x t e n t , n e g a t iv e .
