Rafał Mazur
Rozwój personelu jako sposób na
podniesienie konkurencyjności
przedsiębiorstw
Ekonomiczne Problemy Usług nr 74, 533-543
2011
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 662 EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR 74 2011
d r R A F A Ł M A Z U R
Z a c h o d n i o p o m o r s k i U n i w e r s y t e t T e c h n o l o g i c z n y w S z c z e c i n i e
ROZWÓJ PERSONELU JAKO SPOSÓB
NA PODNIESIENIE KONKURENCYJNOŚCI
PRZEDSIĘBIORSTW
S t r e s z c z e n i e
W artykule autor zwraca uwagę na znaczenie zasobów ludzkich we współczesnych przedsię biorstwach. Wskazuje, że poprzez rozwój personelu przedsiębiorstwa mogą podnieść poziom konkurencyjności. We współczesnym świecie nie wystarczy sporadyczny udział w szkoleniach, ale konieczny jest kompleksowy rozwój tych zasobów, polegający m.in. na stworzeniu sprzyjają cych, rozwojowych warunków, efektywnym motywowaniu do rozwoju personelu, stosowaniu coachingu, mentoringu i counsellingu.
P e r s o n e l a k o n k u r e n c y j n o ś ć p r z e d s i ę b i o r s t w a N a o b e c n y m , b a r d z o k o n k u r e n c y j n y m r y n k u , j a k o ś ć z a s o b ó w l u d z k i c h j e s t p o d s t a w ą d l a p r z e d s i ę b i o r s t w a . O k a z u j e s ię , ż e c o r a z w i ę c e j f i r m t r a k t u j e p r a c o w n i k ó w j a k o n a j c e n n i e j s z e z a s o b y , w k t ó r e w a r t o i n w e s t o w a ć . Z a k ł a d a t o r ó w n i e ż m a r k e t i n g w e w n ę t r z n y , k t ó r y o b e j m u j e d z i a ł a n i a p r z e d s i ę b i o r s t w a m a j ą c e o d p o w i e d n i o s z k o l i ć i m o t y w o w a ć p r a c u j ą c y c h d o l e p s z e j o b s ł u g i k l i e n - t ó w 1, c z y l i w y k o n y w a n i a s w o i c h o b o w i ą z k ó w n a w y ż s z y m p o z i o m i e . C o r a z c z ę ś c i e j m ó w i s ię w i ę c o m a r k e t i n g u p e r s o n a l n y m c z y t e ż m a r k e t i n g u s t a n o w i s k p r a c y 1 2. P o t w i e r d z a t o S. K w i a t k o w s k i , p i s z ą c , ż e „ c z y n n i k i n i e m a t e r i a l n e o d g r y w a j ą d z i s i a j , j a k o z a s o b y , r o l ę n i e m n i e j t a k ą j a k t r a d y c y j n e c z y n n i k i m a t e r i a l n e ( . . . ) w ś r ó d t y c h c z y n n i k ó w d e c y d u j ą c ą r o l ę o d g r y w a w i e d z a ” 3. J e s t o n a
1 Ph. Kotler, Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Wyd. Felberg SJA, War szawa 1999, s. 431-432.
2 A. Pocztowski, Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWE, Warszawa 2008, s. 133-137.
3 S. Kwiatkowski, Przedsiębiorczość intelektualna, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 46.
z d a n i e m A . T o f f l e r a n a j b a r d z i e j d o s k o n a ł y m c z y n n i k i e m w y t w ó r c z y m , z e w z g l ę d u n a m o ż l i w o ś ć o d n o w i e n i a i p o m n o ż e n i a w p r o c e s i e z u ż y w a n i a , k t ó r y d o d a t k o w o w c o r a z w y ż s z y m s t o p n i u z a s t ę p u j e i n n e , t r a d y c y j n e z a s o b y 4. D o d a t k o w o w a r t o d o d a ć , ż e t r a d y c y j n a k o m p o z y c j a m a r k e t i n g o w a 4 P j e s t c o r a z c z ę ś c i e j p o s z e r z a n a o p i ą t y e l e m e n t , k t ó r y m j e s t w ł a ś n i e p e r s o n e l . W y n i k a t o z d o m i n a c j i l u d z i , s z c z e g ó l n i e w p r o c e s i e ś w i a d c z e n i a u s ł u g 5, n i e b e z z n a c z e n i a s ą t a k ż e o d p o w i e d n i o w y k w a l i f i k o w a n i p r a c o w n i c y w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h p r o d u k c y j n y c h , s z c z e g ó l n i e ż e w y k o r z y s t u j e s ię c o r a z b a r d z i e j z a a w a n s o w a n e i s k o m p l i k o w a n e t e c h n o l o g i e . R o z w i n i ę t e k r a j e c o r a z c z ę ś c i e j o k r e ś l a s ię m i a n e m g o s p o d a r e k o p a r t y c h n a w i e d z y ( G O W ) . O p i e r a j ą s ię o n e n a s t o s o w a n i u l u d z k i e g o k n o w -h o w w e w s z y s t k i c h p r o c e s a c h w y t w ó r c z y c h . W n o w y c h r e a l i a c h e k o n o m i c z n y c h p r z y r o s t w a r t o ś c i d o d a n e j b ę d z i e e f e k t e m p r a c y u m y s ł o w e j , a n i e w y t w ó r c z e j , d l a t e g o , j a k t w i e r d z ą b a d a c z e : „ e f e k t y w n y r o z w ó j s i ł y u m y s ł o w e j n a r o d u z a d e c y d u j e o p r z y s z ł e j p o m y ś l n o ś c i p a ń s t w a ” 6. J a k z a u w a ż a C z . N o s a l , w y k o r z y s t a n i e w i e d z y z m i e r z a w t r z e c h g ł ó w n y c h k i e r u n k a c h 7: a ) s p r a w n o ś c i r o z u m i e n i a w i e d z y i c e l o w e g o d z i a ł a n i a - o b e j m u j e o r i e n - t a c j ę w o t o c z e n i u , k l a s y f i k a c j ę s t a n ó w o t o c z e n i a , w y k r y w a n i e i u s u w a n i e r o z b i e ż n o ś c i p r z e z p l a n o w a n i e i p o d e j m o w a n i e o d p o w i e d n i c h c z y n n o ś c i . O d p o w i e d n i a w i e d z a i u m ie j ę t n o ś ć j e j w y k o r z y s t a n i a p o z w a l a w i ę c m .i n . t r a f n i e j p r z e p r o w a d z i ć a n a l i z ę o t o c z e n i a p r z e d s i ę b i o r s t w a , c o j e s t p o d s t a w ą z p u n k t u w i d z e n i a u z y s k a n i a p r z e w a g i k o n k u r e n c y j n e j p r z e d s i ę b i o r s t w a . W w a l c e o w y ż s z ą p o z y c j ę k o n k u r e n c y j n ą n a l e ż y b o w i e m z a c z ą ć o d d i a g n o z y w e w ł a s n e j f i r m i e o r a z o c e n y o t o c z e n i a ; b ) s p r a w n o ś c i k o m u n i k o w a n i a s ię z o t o c z e n i e m s p o ł e c z n y m - o d n o s i s ię m .i n . d o c z y n n o ś c i f o r m u ł o w a n i a p y t a ń , r e f l e k s j i k r y t y c z n y c h , k r y t e r i ó w p o s z u k i w a n i a i n f o r m a c j i , u m i e j ę t n o ś c i a n a l i z y k o m u n i k a t ó w , n e g o c j a c j i z n a c z e ń . W y ż s z a s p r a w n o ś ć w k o m u n i k o w a n i u s ię z r y n k i e m m o ż e b y ć r ó w n i e ż ź r ó d ł e m u z y s k a n i a p r z e w a g i k o n k u r e n c y j n e j ;
4 A. Toffler, Powershift: Knowledge, Wealth and Violence at the Edge o f 21st Century, Bantam Books, New York 1990, s. 11 i dalsze.
5 M. Zajączkowski, Marketing-mix. Produkt i cena, Wyd. Lega, Szczecin 2005, s. 41. 6 G. Dryden, J. Vos, Rewolucja w uczeniu, Wyd. Moderski i Ska, Poznań 2000, s. 294.
7 Cz. S. Nosal, Psychologia decyzji kadrowych, Strategie, kryteria, procedury, Wyd. Profesjo nalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1997, s. 142-144.
Rozwój personelu jako sposób na podniesienie konkurencyjności...
535c) sprawności tworzenia nowych struktur - polega na umiejętności oceny
ich zasadności, dostrzeganiu wątpliwości, sprzeczności oraz luk, wska
zuje na płynność, giętkość i oryginalność myślenia, a także pozwala na
wykraczanie poza standardową wiedzę (np. poprzez stosowanie analo
gii i metafor). Wyższa sprawność może oznaczać wyższą kreatywność,
jeśli chodzi o rozwiązywanie problemów, tworzenie nowych produktów
itp. Jest to również bardzo istotne z punktu widzenia konkurencyjności
przedsiębiorstw.
Rozwój zasobów ludzkich nie ogranicza się wyłącznie do poszerzania wie
dzy. A. Pocztowski pod tym pojęciem wskazuje na celowe konfiguracje przed
sięwzięć wzbogacania wiedzy, rozwijania zdolności, kształtowania wartości,
postaw, motywacji i umiej ętności, a także dbania o kondycj ę fizyczną i psy
chiczną osób wykonuj ących pracę, które to przedsięwzięcia prowadzą do wzro
stu jej efektywności oraz do podniesienia wartości rynkowej zasobów ludzkich8.
Rozwój personelu w świetle badań
W celu zdiagnozowania sytuacji w zakresie rozwoju zatrudnionych autor
niniejszego artykułu przeprowadził w pierwszym kwartale 2011 r. sondaż za
pomocą metody CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing). Jest to me
toda sondażu telefonicznego wspomagana komputerem, co umożliwia integra-
cj ę wywiadu z programem, szybkie rejestrowanie i sumowanie różnych warian
tów odpowiedzi9. Badanie zostało przeprowadzone na grupie 98 osób (56 kobiet
i 42 mężczyzn) z losowo wybranych przedsiębiorstw w województwie zachod
niopomorskim.
Pierwsze zadane pytanie dotyczyło kwestii przywiązywania wagi praco
dawców i przełożonych do rozwoju pracowników. Respondenci w zaledwie
19,4% odpowiedzi wskazali, że ich przełożeni przywiązują duże znaczenie do
rozwoju zatrudnionych, w 41,8% przypadków niewielką wagę, a 38,8% żadnej
wagi.
Kolejne pytanie dotyczyło podejmowania przez pracodawców lub przeło
żonych działań, mających na celu rozwój pracowników w firmie. Zdaniem po
nad 31% badanych, ich przełożeni nie podejmują żadnych działań w tym kie
runku (rys. 1), ponad 54% robi to stosunkowo rzadko. Zaledwie 14,3%
bada-8 A. Pocztowski, Zarządzanie zasobami..., s. 274.
9 E. Michalski, Marketing. Podręcznik akademicki, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 126.
n y c h w s k a z a ł o , ż e i c h p r a c o d a w c y d o ś ć c z ę s t o p o d e j m u j ą c z y n n o ś c i m a j ą c e n a c e l u r o z w ó j p r a c o w n i k ó w .
Rys. 1. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące podejm ow ania przez pracodaw ców i przełożo nych działań rozw ojow ych na rzecz swoich pracowników
Źródło: badania własne.
N a s t ę p n e p y t a n i e d o t y c z y ł o m o t y w o w a n i a p r a c o w n i k ó w d o p o d n o s z e n i a p r z e z n i c h k w a l i f i k a c j i w e w ł a s n y m z a k r e s i e . W t y m w y p a d k u w a r i a n t z e s t o s u n k o w o c z ę s t y m p o d e j m o w a n i e m d z i a ł a ń m o t y w a c y j n y c h d o p o d n o s z e n i a k w a l i f i k a c j i w y b r a ł o 1 7 ,3 % p o d d a n y c h b a d a n i o m , s p o r a d y c z n e p r z y p a d k i m o t y w o w a n i a z a ł o g i d o r o z w o j u p o t w i e r d z i ł o 3 9 ,8 % , a 4 2 , 9 % r e s p o n d e n t ó w n i e d o s t r z e g ł o t a k i c h z a c h o w a ń w ś r ó d s w o i c h p r z e ł o ż o n y c h ( r y s . 2 ).
Rys. 2. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące podejm ow ania przez pracodaw ców i przełożo nych działań motyw ujących pracowników do rozw oju we własnym zakresie
Rozwój personelu jako sposób na podniesienie konkurencyjności...
537Inne pytanie dotyczyło dostępu pracowników do literatury fachowej i infor
macji na temat najnowszych rozwiązań w branży, w której funkcjonuje przedsię
biorstwo, dzięki czemu zatrudnieni mogliby się rozwijać (tab. 1).
Tabela 1 Odpowiedzi na pytanie dotyczące dostępu do literatury fachowej i informacji
na tem at najnow szych rozwiązań
Lp. Czy mają Państwo dostęp do literatury fachowej Liczba i informacji mogących wpłynąć na poszerzenie wiedzy odpowiedzi
1 Tak, jest ona aktualna i szeroka 12 2 Tak, jest ona aktualna, jednakże dostęp do niej je st utrudniony 19 3 Tak, lecz nie jest ona zbyt aktualna 26 4 Nie ma możliwości zapoznania się z najnow szą literaturą,
a m ogłoby to być cenne 32 5 Nie ma możliwości zapoznania się z najnow szą literaturą i nie
jest to potrzebne 9
Razem 98
Źródło: badania własne.
Największy odsetek osób - 32,7% - uważa, że nie ma możliwości zapozna
nia się z najnowszą literaturą (rys. 3), a mogłoby to być cenne dla rozwoju pra
cowników. Z kolei 26,5% badanych pracowników twierdzi, że literatura
w firmie nie jest aktualna; 19,4% wskazuje natomiast, że literatura jest aktualna,
lecz dostęp do niej jest utrudniony. Żadnych zastrzeżeń w tym zakresie nie ma
zaledwie 12,2% badanych, a 9,2% uważa, że nie jest to w ogóle potrzebne.
Rys. 3. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące dostępu do fachowej literatury i informacji na tem at najnowszych rozwiązań
Inne pytanie dotyczyło skłonności przełożonych do partycypowania w fi
nansowaniu rozwoju pracowników poza firmą (rys. 4). Ponad 64% responden
tów wskazało, że nie mogą liczyć na pomoc w tym zakresie, 31,6% potwierdzi
ło, że są to przypadki stosunkowo rzadkie, a zaledwie 4,1% respondentów
wskazało, że pracodawcy chętnie wspierają ich, finansując rozwój poza firmą.
Rys. 4. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące skłonności przedsiębiorców do finansowania rozwoju pracow ników poza firm ą
Źródło: badania własne.
Zadano również pytanie o to, jaki jest klimat w organizacji i psychiczny
komfort pracy w firmie (rys. 5). Powinien on bowiem być przyjazny i sprzyjać
rozwojowi. W tym przypadku bardzo pozytywnie na pytanie o klimat w pracy
odpowiedziało 16,3% respondentów, jako dobry oceniło go 23,5%, a dostatecz
ny 37,8%. Blisko co piąty badany - 22,4% - wskazał, że klimat w organizacji
i komfort pracy są niewystarczające.
Rys. 5. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące klim atu w organizacji i komfortu psychicznego w pracy
Rozwój personelu jako sposób na podniesienie konkurencyjności...
5 39 W y n i k i p r z e p r o w a d z o n e g o b a d a n i a p o t w i e r d z a j ą , ż e w ś r ó d p r z e ł o ż o n y c h ( p r a c o d a w c ó w ) , j e s t d o ś ć z n a c z ą c y o d s e t e k l u d z i , k t ó r z y p r z y w i ą z u j ą z b y t m a ł e z n a c z e n i e d o r o z w o j u s w o i c h p r a c o w n i k ó w . P o d e j m u j e s ię z b y t m a ł o d z i a ł a ń r o z w o j o w y c h , z a r ó w n o n a g r u n c i e f i r m y , j a k i n i e d o s t a t e c z n i e m o t y w u j e s ię z a ł o g ę d o r o z w o j u w e w ł a s n y m z a k r e s i e . R ó w n i e ż k l i m a t w o r g a n i z a c j i w w i e l u p r z y p a d k a c h j e s t n i e s p r z y j a j ą c y r o z w o j o w i p r a c o w n i k ó w . A b y p o d n i e ś ć p r z e d s i ę b i o r s t w o n a w y ż s z y p o z i o m r o z w o j u i u z y s k a ć p r z e w a g ę k o n k u r e n c y j n ą , p o w i n n o s ię s t w o r z y ć k o m p l e k s o w y s y s t e m r o z w o j u p r a c o w n i k ó w . W a r t o p o d j ą ć p r z y n a j m n i e j n i e k t ó r e k r o k i , k t ó r e p r z y b l i ż ą f i r m ę d o t z w . le a rn in g o rg a n isa tio n . C z y n n i k i d e t e r m i n u j ą c e r o z w ó j p r a c o w n i k ó w A b y p r a c o w n i c y r o z w i j a l i s ię , w o r g a n i z a c j i m u s z ą z o s t a ć s p e ł n i o n e w a r u n k i w z a k r e s i e : a ) d o s t ę p u d o w i e d z y - c h o d z i o m o ż l i w o ś ć s k o r z y s t a n i a z n a j n o w s z e j l i t e r a t u r y , d o r o b k u n a u k i , d o s t ę p u d o i n f o r m a c j i n a t e m a t r o z w i ą z a ń w d r o ż o n y c h w f i r m i e , a t a k ż e p r z e d s i ę b i o r s t w a c h k o n k u r e n c y j n y c h , s z c z e g ó l n i e p o t o , a b y n a te j p o d s t a w i e m o ż n a t w o r z y ć n o w e r o z w i ą z a n i a . B a r d z o w a ż n ą s p r a w ą j e s t t a k ż e p o d n o s z e n i e k w a l i f i k a c j i p o p r z e z u c z e s t n i c t w o w s z k o l e n i a c h , k u r s a c h , s t u d i a c h p o d y p l o m o w y c h itp . F i r m y , k t ó r e c h c ą p o z y s k a ć i u t r z y m a ć n a j l e p s z y c h p r a c o w n i k ó w , p o w i n n y a k t y w n i e u c z e s t n i c z y ć w i c h r o z w o j u . b ) m o ż l i w o ś c i t e c h n i c z n y c h - c h o d z i t o o s t w o r z e n i e w a r u n k ó w t e c h n i c z n y c h d o r o z w o j u p r a c o w n i k ó w , t a k i c h j a k : o d p o w i e d n i e m i e j s c a u ł a t w i a j ą c e u z y s k i w a n i e w i e d z y ( b i b l i o t e k a w f i r m i e , m o d e l a r n i a , n a r z ę - d z i o w n i a , p r o t o t y p o w n i a ) . B a r d z o w a ż n e j e s t r ó w n i e ż p r z y z w o l e n i e i p o p i e r a n i e p r z e z w ł a d z e f i r m y r o z w o j u p r a c o w n i k ó w p o p r z e z f i n a n s o w a n i e ( w s p ó ł f i n a n s o w a n i e ) , e l a s t y c z n y c z a s p r a c y , d o d a t k o w e u r l o p y d l a o s ó b p o d n o s z ą c y c h k w a l i f i k a c j e itp . c ) o d p o w i e d n i e g o m o t y w o w a n i a - p o p r z e z w y k o r z y s t a n i e z a c h ę t e k o n o m i c z n y c h , p o z a e k o n o m i c z n y c h , a t a k ż e ś r o d k ó w p e r s w a z j i . C h o d z i t u o s y s t e m b o d ź c ó w d l a p e r s o n e l u r o z w i j a j ą c e g o s ię , p o l e g a j ą c e g o p r z y k ł a d o w o n a : w y p ł a c a n i u n a g r ó d , m o ż l i w o ś c i a c h u z y s k a n i a ś w i a d c z e ń s o c j a l n o - b y t o w y c h , m o ż l i w o ś c i i c h a w a n s u , k o n s u l t a c j a c h z p r z e ł o ż o n y m i l u b s p e c j a l i s t a m i z i n n y c h d z i e d z i n itp . I s t o t n y j e s t t a k ż e o d p o w i e d n i k l i m a t w o r g a n i z a c j i m a j ą c y d o d a t k o w o z a c h ę c a ć p r a c o w n i k ó w d o r o z w o j u .J a k w s k a z u j e M .A . W e s t , k l i m a t o r g a n i z a c j i o d n o s i s ię d o c a ł o ś c i o w e g o j e j f u n k c j o n o w a n i a z p u n k t u w i d z e n i a p r a c o w n i k ó w . R o z u m i a n y j e s t j a k o p r z e n o ś n i a o b e j m u j ą c a s u m ę i n d y w i d u a l n y c h o d c z u ć p r a c o w n i k ó w w s t o s u n k u d o s w o je j i n s t y t u c j i , w y p a d k o w ą i c h p e r c e p c j i ś r o d o w i s k a p r a c y , k t ó r a m a w p ł y w n a i c h m o t y w a c j ę o r a z i n n o w a c y j n o ś ć , a t a k ż e j a k o ś ć w y k o n y w a n e j p r a c y 10 11. P r z e d s i ę b i o r s t w a c z ę s t o p o d e j m u j ą d z i a ł a n i a w c e l u p l a n o w a n i a k a r i e r s w o i c h p r a c o w n i k ó w . D z i a ł a n i a t e o d n o s z ą s ię d o s z y b k i e g o r o z w o j u w i e d z y , k o m p e t e n c j i i d o ś w i a d c z e n i a . N i e k o n i e c z n i e o z n a c z a t o w s p i n a n i e s ię p o s z c z e b l a c h h i e r a r c h i i o r g a n i z a c y j n e j w f i r m i e , b o s z c z e g ó l n i e w m a ł y c h f i r m a c h m o ż l i w o ś ć t a k a j e s t b a r d z o o g r a n i c z o n a . C e l e m p l a n o w a n i e k a r i e r j e s t p r z e d e w s z y s t k i m z d o b y w a n i e p r e s t i ż u , s a m o d z i e l n o ś c i , a t a k ż e w y ż s z e z a r o b k i . P r o g r a m y ś c i e ż e k k a r i e r y t o p r o g r a m y r o z w o j u i d o s k o n a l e n i a k a d r y 11. C o r a z c z ę ś c i e j f i r m y s to s u j ą t a k ż e c o a c h i n g , m e n t o r i n g i c o u n s e l l i n g j a k o s p o s o b y n a p o d n i e s i e n i e w i e d z y p r a c o w n i k ó w , a t a k ż e p o p r a w i e n i e k l i m a t u p r a c y . C o a c h i n g j e s t t o d w u s t r o n n y p r o c e s , w k t ó r y m p r a c o w n i k r o z w i j a u m i e j ę t n o ś c i i o s i ą g a o k r e ś l o n e k o m p e t e n c j e p o p r z e z r z e t e l n ą o c e n ę , u k i e r u n k o w a n ą p r a k t y k ę i r e g u l a r n e s p r z ę ż e n i e z w r o t n e 12. W a ż n ą s p r a w ą w c o a c h i n g u j e s t b u d o w a n i e p a r t n e r s k i e j r e l a c j i m i ę d z y o s o b i s t y m t r e n e r e m a p r a c o w n i k i e m , k t ó r a m a m u p o m ó c w r e a l i z a c j i o k r e s o w y c h c e l ó w . C o a c h b a r d z o c z ę s t o n i e j e s t e k s p e r t e m w d z i e d z i n i e , k t ó r ą z a j m u j e s ię p r a c o w n i k . M a o n n a t o m i a s t p o m ó c w r e a l i z a c j i c e l ó w p r a c o w n i k a , p o p r z e z w z m a c n i a n i e p o t e n c j a ł u i w s k a z y w a n i e p e w n y c h m o ż l i w o ś c i . C o a c h m a n a b a z i e i n f o r m a c j i p o c h o d z ą c y c h o d p r a c o w n i k a , w s p ó l n i e z n i m b u d o w a ć p e w n e k o n c e p c j e i r o z w i ą z a n i a . C o a c h i n g s t o s u j e s ię s z c z e g ó l n i e p o t o , a b y r o z w i ą z a ć o g ó l n e p r o b l e m y z w i ą z a n e z z a c h o w a n i e m i s t o s u n k a m i m i ę d z y l u d z k i m i w p r z e d s i ę b i o r s t w i e , u s p r a w n i a j ą c k o m u n i k a c j ę w f i r m i e , p o p r a w i a j ą c u m i e j ę t n o ś c i s a m o o c e n y p r a c o w n i k ó w , w s k a z u j ą c w a g ę p l a n o w a n i a k a r i e r z a w o d o w y c h . B a r d z o c z ę s t o t e c h n i k a t a p o m a g a w r o z w i ą z y w a n i u k o n f l i k t ó w i k r y z y s ó w w o r g a n i z a c j i 13. I s t o t n e z n a c z e n i e w e f e k t y w n i e j s z y m z a r z ą d z a n i u r o z w o j e m p r a c o w n i k ó w o d g r y w a r ó w n i e ż m e n t o r i n g . J a k z a u w a ż a E . P a r s l o e , m e n t o r - t o k t o ś , k t o p e ł n i r o l ę z a u f a n e g o d o r a d c y . „ M e n t o r z y m a j ą p r o t e g o w a n y c h r a c z e j n i ż u c z n i ó w
10 M.A. West, Rozwijanie kreatywności wewnątrz organizacji, Wyd. Naukowe PWN, Warsza wa 2000, s. 94.
11 L. Zbiegień-Maciąg, Marketing personalny czyli jak zarządzać pracownikami w firmie, Wyd. Business Press, Warszawa 1996, s. 75.
12 E. Parsloe, Coaching i mentoring, Wyd. Petit, Warszawa 1998, s. 11. 13 A. Pocztowski, Zarządzanie zasobami..., s. 295-296.
Rozwój personelu jako sposób na podniesienie konkurencyjności...
541 i d l a t e g o ł ą c z y i c h z p o d o p i e c z n y m i s p e c j a l n y r o d z a j s t o s u n k ó w ” 14. M e n t o r t o z a z w y c z a j e k s p e r t w d a n e j d z i e d z i n i e , p r z y j m u j ą c y z a d a n i e w p r o w a d z a n i a d o f i r m y i p o m o c y w r o z w o j u n o w y c h p r a c o w n i k ó w . J e s t o n d o r a d c ą , n a u c z y c i e l e m i p r z e w o d n i k i e m . O p r ó c z z a j m o w a n i a s ię w p r o w a d z a n i e m z a t r u d n i o n y c h , m o ż e o n r ó w n i e ż w s p i e r a ć i n n y c h p r a c o w n i k ó w , d o r a d z a ć w k w e s t i a c h z a w o d o w y c h o r a z z w i ą z a n y c h z k a r i e r ą . M e n t o r p r z y w i ą z u j e b a r d z o d u ż ą w a g ę d o r o z w o j u z a w o d o w e g o i r o z p a t r u j e g o w s t o s u n k o w o d ł u g ie j p e r s p e k t y w i e . D u ż e z n a c z e n i e w o b e c n y c h c z a s a c h m a r ó w n i e ż c o u n s e l l i n g . J e s t t o m e t o d a , w k t ó r e j d o r a d c a ( c o u n s e l l o r ) p o m a g a p r a c o w n i k o m w p o z n a w a n i u n a t u r y t r u d n o ś c i , s p r z y j a o t w a r c i u s ię n a m o ż l i w o ś c i z m i a n i p o m a g a m u j e z a i n i c j o w a ć . C o u n s e l l i n g p r z e b i e g a w e d ł u g s i e d m i u k r o k ó w 15: a ) o c e n a , c z y p r a c o w n i k j e s t c e n n y d l a o r g a n i z a c j i , b ) w y b ó r o s o b y m o g ą c e j p o d j ą ć s ię r o l i c o u n s e l l o r a , c ) u ś w i a d o m i e n i e p r a c o w n i k o w i p r o b l e m u , d ) z a p l a n o w a n i e p r z e b i e g u t r e n i n g u , e ) p r o w a d z e n i e t r e n i n g u , f ) p r z e p r o w a d z e n i e o c e n y p o s t ę p ó w , g ) o k r e ś l e n i e h o r y z o n t u c e l ó w d l a d a l s z e j p o m o c y . P r a c o d a w c a p o w i n i e n p r z e w i d y w a ć o b e c n e i p r z y s z ł e z a p o t r z e b o w a n i e n a d o d a t k o w ą w i e d z ę i u m ie j ę t n o ś c i z a r ó w n o z e s t r o n y o r g a n i z a c j i , j a k i z p u n k t u w i d z e n i a p r a c o w n i k a . M o ż n a t e g o d o k o n a ć z a p o m o c ą z e s t a w u m e t o d z w a n y c h a n a l i z ą p o t r z e b . W a r t o r ó w n i e ż n a b i e ż ą c o z b i e r a ć d a n e , s e l e k c j o n o w a ć j e i p r z e t w a r z a ć w s i e c i a c h i n f o r m a t y c z n y c h , w t e n s p o s ó b t w o r z ą c k s i ę g i : k w a l i f i k a c j i ( d l a p r a c o w n i k ó w ) i k a d r y k i e r o w n i c z e j . P r z y a n a l i z i e p o t r z e b w a r t o k o r z y s t a ć z n a s t ę p u j ą c y c h ź r ó d e ł d a n y c h 16: - o k r e s o w e j o c e n y p r a c o w n i k ó w , z b i e r a j ą c i n f o r m a c j e o w y n i k a c h i c h p r a c y ( je ś l i p r a c o w n i k n i e r a d z i s o b i e z a k t u a l n y m i z a d a n i a m i , t o b y ć m o ż e w y m a g a p r z e s z k o l e n i a - j e ś l i n a t o m i a s t w y w i ą z u j e s ię z n i c h d o b r z e , t o b y ć m o ż e n a l e ż y g o k s z t a ł c i ć , a b y w p r z y s z ł o ś c i a w a n s o w a ć ) , i c h z a i n t e r e s o w a n i a c h , a m b i c j a c h , a s p i r a c j a c h , d e k l a r o w a n y c h p o t r z e b a c h r o z w o j o w y c h , - o p i s ó w s t a n o w i s k p r a c y , w t y m w y m a g a n y c h k w a l i f i k a c j i i u m ie j ę t - n o ś c i , 14 E. Parsloe, Coaching..., s. 45.15 Metody organizacji i zarządzania, red. J. Czekaj, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Krako wie, Kraków 2007, s. 53-60.
- d o k u m e n t a c j i d o t y c z ą c e j p e r s o n e l u ( d a n e d o t y c z ą c e f l u k t u a c j i , n i e o b e c n o ś c i , c h o r ó b , w y p a d k ó w i td .) , - d o k u m e n t a c j i d o t y c z ą c e j p r a c o w n i k ó w o p u s z c z a j ą c y c h o r g a n i z a c j ę - p r z y c z y n y d e c y z j i . K o n i e c z n e j e s t r ó w n i e ż k o m u n i k o w a n i e s ię z p e r s o n e l e m w z a k r e s i e j e g o r o z w o j u , p r z e p r o w a d z a j ą c m .i n . w y w i a d y z p r a c o w n i k a m i i i c h p r z e ł o ż o n y m i d o t y c z ą c e k w e s t i i o c z e k i w a ń t y c h c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i w z a k r e s i e p o d n o s z e n i a k w a l i f i k a c j i . K o m p l e k s o w y p r o g r a m r o z w o j u p r a c o w n i k ó w m o ż e d a ć p r a c o d a w c y s z e r e g k o r z y ś c i , t a k i c h j a k 17: - l e p s z a p r a c a ( i l o ś ć , j a k o ś ć p r o d u k t ó w , u s ł u g ) , m n i e j s z e m a r n o t r a w s t w o , - a k t y w i z a c j a p e r s o n e l u , p o b u d z a n i e d o d z i a ł a n i a , - b a r d z i e j n o w o c z e s n e p r o d u k t y , - b a r d z i e j p r o f e s j o n a l n a o b s ł u g a k l i e n t ó w , - o g r a n i c z a n i e i u s u w a n i e k o n f l i k t ó w w ś r ó d p r a c o w n i k ó w , - p o l e p s z a n i e w i z e r u n k u p r z e d s i ę b i o r s t w a , - k s z t a ł t o w a n i e i d e n t y f i k a c j i (c o rp o ra te id en tity). R o z w ó j p r a c o w n i k ó w d a j e w i ę c d u ż e m o ż l i w o ś c i w z a k r e s i e p o d n o s z e n i a p o z y c j i k o n k u r e n c y j n e j p r z e d s i ę b i o r s t w a , p o p r z e z o f e r o w a n i e l e p s z y c h p r o d u k t ó w , s p r a w n i e j s z ą i b a r d z i e j p r o f e s j o n a l n ą o b s ł u g ę k l i e n t ó w , e f e k t y w n i e j s z ą p r a c ę p r a c o w n i k ó w , a c o z a t y m i d z i e w y ż s z y p o z i o m z a d o w o l e n i a o d b i o r c ó w , c o j e s t s p r a w ą n a j w a ż n i e j s z ą n a o b e c n y m , b a r d z o k o n k u r e n c y j n y m i w y m a g a j ą - c y m r y n k u . W n i o s k i J a k w y n i k a z p o w y ż s z y c h r o z w a ż a ń , p r z e ł o ż e n i w o r g a n i z a c j a c h m a j ą d o w y b o r u d o ś ć s z e r o k i e m o ż l i w o ś c i p o d j ę c i a d z i a ł a ń m a j ą c y c h n a c e l u p o d n o s z e n i e w i e d z y , k w a l i f i k a c j i , d o ś w i a d c z e n i a p r a c o w n i k ó w i d b a n i a o i c h k o m f o r t p s y c h i c z n y . D a j e t o g w a r a n c j ę c o r a z s p r a w n i e j s z e g o d z i a ł a n i a o r g a n i z a c j i , c o j e s t k o n i e c z n o ś c i ą n a o b e c n y m , b a r d z o k o n k u r e n c y j n y m r y n k u . W o b e c n y c h g o s p o d a r k a c h d u ż ą r o l ę o d g r y w a i n n o w a c y j n o ś ć . P r z e d s i ę b i o r s t w a c h c ą c e s k u t e c z n i e k o n k u r o w a ć p o w i n n y p o s i a d a ć z a s o b y i n t e l e k t u a l n e , d a j ą c e m o ż l i w o ś c i z d o b y c i a p r z e w a g i k o n k u r e n c y j n e j . Z a s o b y t e o b e j m u j ą m .i n . w i e d z ę , u m i e j ę t n o ś ć , z d o l n o ś ć i s k ł o n n o ś ć d o i n n o w a c y j n o ś c i p o s z c z e g ó l n y c h p r a c o w n i k ó w p r z e d s i ę b i o r s t w a . P r z e d s i ę b i o r c y m u s z ą w i ę c z w r ó c i ć w i ę k s z ą u w a g ę n a r o z w ó j p e r s o n e l u ,
Rozwój personelu jako sposób na podniesienie konkurencyjności...
543 w k t ó r y m d r z e m i e n i e j e d n o k r o t n i e o l b r z y m i p o t e n c j a ł t w ó r c z y . M o ż l i w o ś c i t e s ą b a r d z o c z ę s t o n i e w y k o r z y s t y w a n e , a p r a c o w n i c y o g r a n i c z a j ą s ię d o r u t y n o w e g o w y k o n y w a n i a s w o i c h z a d a ń . K a ż d e p r z e d s i ę b i o r s t w o , a b y p r z e t r w a ć , a t y m b a r d z i e j r o z w i j a ć s ię , m u s i o b o k t z w . d z i a ł a l n o ś c i p o w t a r z a l n e j , z o r i e n t o w a ć s ię n a d z i a ł a l n o ś ć r o z w o j o w ą - p o l e g a j ą c ą n a u l e p s z a n i u i u s p r a w n i a n i u p r o d u k t ó w , ś w i a d c z o n y c h u s ł u g , o r g a n i z a c j i p r a c y i o b s ł u g i k l i e n t ó w . W y n i k i p r z e p r o w a d z o n e g o b a d a n i a p o t w i e r d z a j ą , ż e s t o s u n k o w o c z ę s t o p r a c o d a w c y i p r z e ł o ż e n i n i e p r z y w i ą z u j ą o d p o w i e d n i e j w a g i d o r o z w o j u p r a c o w n i k ó w , n i e m a w ł a ś c i w e g o k l i m a t u w o r g a n i z a c j i i b r a k u j e d z i a ł a ń m o t y w u j ą c y c h z a t r u d n i o n y c h d o p o d n o s z e n i a k w a l i f i k a c j i . W w i e l u f i r m a c h o r g a n i z u j e s ię s z k o l e n i a , k u r s y , s ą t o j e d n a k d z i a ł a n i a s p o r a d y c z n e i m a j ą n i e w i e l k i z w i ą z e k z k o m p l e k s o w y m r o z w o j e m p e r s o n e l u . D ą ż e n i e f i r m d o p o s i a d a n i a r o z w i n i ę t y c h z a s o b ó w l u d z k i c h p o p r z e z p o d n o s z e n i e w i e d z y i k w a l i f i k a c j i p e r s o n e l u j e s t d l a o b e c n y c h o r g a n i z a c j i s p r a w ą k l u c z o w ą . P r a c o w n i c y m o g ą o d e g r a ć b a r d z o i s t o t n ą r o lę w d z i a ł a l n o ś c i r o z w o j o w e j p r z e d s i ę b i o r s t w a . P o w i n n i b y ć j e d n a k p r z y g o t o w a n i d o te j r o l i p o p r z e z u d z i a ł w k o m p l e k s o w y c h d z i a ł a n i a c h r o z w o j o w y c h o p r a c o w a n y c h z g o d n i e z m is j ą , k i e r u n k i e m i s p e c y f i k ą d z i a ł a l n o ś c i f i r m , a p r z e d e w s z y s t k i m m u s i b y ć t o z b i e ż n i e z o c z e k i w a n i a m i i p r e f e r e n c j a m i o b e c n y c h i p r z y s z ł y c h k o n s u m e n t ó w . S T A F F D E V E L O P M E N T A S A W A Y T O R A I S E C O M P A N Y C O M P E T I T I V E N E S S S u m m a r yIn the paper author points the importance of human resources in modern companies. Author shows that through staff development, companies can raise the level of competitiveness. In the modern world, sporadically participation in professional training is not enough, but the compre hensive development of those resources is needed, involving for example creating suitable devel opment conditions, effective staff motivation to develop, using coaching, mentoring and counsel ing.
