XIII Międzynarodowy Kongres Historii Nauki 4 1 3 turalnej; W. I. Antopowa (ZSRR), O rozwoju teorii przewodnictwa cieplnego w XIX w.; A. N. Bogoluibow (ZSRR), Rozwój idei mechaniki maszyn w XX wieku; M. I. Imanlijew, L. J. Kriboszein (ZSRR), Rozwój i stan współczesny równań cał-kowo-różniczkowych; N. N. Krulikowski (ZSRR), Dzieje rozwoju spektralnej teorii operatorów różniczkowych; Z. A. Kuziczewa (ZSRR), Z dziejów matematyki; L. L. Kulwecas (ZSRR), O próbach aksjomatyzacji czasu w mechanice klasycznej; S. S. Kutatelacfee (ZSRR), Problemy ruchu wirowego: rozwój idei i zastosowań; L. J. Majstrów (ZSRR), Cłóume etapy rozwoju maszyn liczących; F. A. MiedWiediew (ZSRR), Pochodna i całka w ich wzajemnym związku historycznym; N. M. Mier-kułowa (ZSRR), Z dziejów kształtowania głównych pojęć dynamiki gazów; I. A. Tiulina (ZSRR), Dwa ujęcia budowy modelu ciała o zmiennej masie. W Sekcji V został również wygłoszony referat W. Krajewskiego (Polska), Przenikanie idei pra-wa statystycznego do nauki XIX wieku.
Wśród referatów poświęconych poszczególnym uczonym (lub szkołom) znalazły się następujące: Badhelard (Francja), O roli interpretacji w teoriach algebraicznych; W. R. Hamilton, H. L. Burstyn (USA), Leon Foucault: triumf intuicji nad mate-matyką; R. S. Calinger (USA), Listy Eulera do księżnej niemieckiej: przekaz myśli naukowej; J. W. Dauben (Stany Zjednoczone), Teoria liczb niewymiernych; G. Can-tor, E. Carolyn (Stany Zjednoczone), Ch. S. Peirce i matematyka ekonomiczna; J. Grattan-Guinness (W. Brytania), Bertrand Russel i paradoksy logiki matema-tycznej; E. MeMullin (Stany Zjednoczone), Zastosowanie metody hipotetyczno-de-dykcyjnej przez Galileusza; K. Stieglea- (NRF), Leibniz a geometrie nieeuklidesowe; H. S. Tropp (Kanada), Gauss i podstawowe twierdzenie algebry; N. N. Hendrich-son (ZSRR), O pracach Gaussa w źakresie teorii liczb; S. S. Demidow (ZSRR), D'Alembert i teoria równań różniczkowych cząstkowych w XVIII w.; S. N. Kiro (ZSRR), Odesska szkoła podstaw matematyki; A. A. Kisielów (ZSRR), O pewnych zapomnianych ideach Eulera; B. L. Łaptiew (ZSRR), Poglądy Łobaczewskiego na rolę metody matematycznej w badaniu przyrody; N. A. Slezkin (ZSRR), Engels a współczesna mechanika; O. B. Szejnin (ZSRR), Newton a klasyczna teoria praw-dopodobieństwa; A. B. Sztykan (ZSRR), O peumym rękopisie matematycznym Newtona. Ten niepełny przegląd wygłoszonych referatów świadczy o tym, że za-interesowania historyków matematyki i mechaniki bynajmniej nie skupiały się na dziejach nauki -w ich własnych krajach.
Polska delegacja na Kongres była bardzo aktywna, odczuwało się jednak brak w niej historyków matematyki i historyków fizyki. W przygotowanym na kongres moskiewski tomiku referatów uczonych polskich z zakresu historii nauk matema-tyczno-fizycznych znalazły się wyłącznie prace z historii astronomii i historii chemii. Budziło (to duże zdziwienie gospodarzy.
Władysław Krajewski
HISTORIA FIZYKI I ASTRONOMII
Na obrady Sekcji Historii fizyki i astronomii zgłoszono przeszło 50 referatów, przy czym przeważała tematyka astronomiczna (29 doniesień, wobec 22 referatów z fizyki). Historia fizyki była jednak bogato reprezentowana n a kongresie w innych sekcjach (poświęconych np. historii fizyki nowożytnej, historii mechaniki) i na sympozjach kongresowych. Nie wszystkie zgłoszone referaty zostały ostatecznie n a Kongresie przedłożone, a w programie obrad wprowadzone były pewne zmiany.
Przy szerokim uwzględnieniu tematyki fizycznej w innych imprezach Kongresu obrady Sekcji VIB (Historia fizyki i astronomii) skoncentrowane były tematycznie wokół historii fizyki XVIII i XIX w. Genezę nowoczesnej fizyki analizowali
414
XIII Międzynarodowy Kongres Historii NaukiO. A. L e ż n i e w a (ZSRR) w c i e k a w y m s t u d i u m p o r ó w n a w c z y m o p o c z ą t k o w y m okresie r o z w o j u f i z y k i w Rosji i w Stanach Z j e d n o c z o n y c h oraz W. F. Cannon (Stany ZjedinocBOme), referujący w y o d r ę b n i a n i e s i ę w e Francji, w początkach X I X w. f i z y k i jako samodzielnej .dyscypliny akademickiej. D. S. Minczenko (ZSRR) p r z e d s t a w i ł ścieranie s i ę n e w t o ń s k i e j i kartezjańskiej f i z y k i w pracach petersburskiej A k a d e m i i Nauk w I połowie X V I I I w. z a k o ń c z o n e z w y c i ę s t w e m n e w t o n i a n i -stów. K. Stiegler (NRF) w s k a z y w a ł na źródła laplaee'owskiego determinizmu w pra-cach Boszkowicza i (pośrednio) Leibniza.
Z o p r a c o w a ń s z c z e g ó ł o w y c h w y m i e n i ć trzeba zgłoszony na k o n g r e s i n t e r e s u jący referat L. M. v a n Broeckpovena (Belgia) o ibadaniach Y o u n g a nad i n t e r f e -rencją oraz iP. P. W i t k i e w i c z i u s a (ZSRR) o m a w i a j ą c y badania nad m a g n e t y z m e m prowadzane w Wilnie przez Stefana S t u b i e l e w i c z a w latach 1805—1814.
W grupie r e f e r a t ó w astronamioznyah tylko nieliczne m i a ł y 'za temat w c z e ś -niejsze epoki dziejów tej dyscypliny. A. S. Abraimian (ZSRR) z r e f e r o w a ł p o d s t a w y starożytnego k a l e n d a r z a ormiańskiego o długości i podziale roku analogicznych do kalendarza egipskiego (12 X 30 = 5 dni). G. Rosińska m ó w i ł a o i n s t r u m e n t a l n y c h traktatach a s t r o n o m i c z n y c h z Krakowa, a A. K e m p f i przedstawił stan pracy nad edycją k o p e r n i k o w s k i e g o Listu do Bernarda Wapowskiego.
Większość r e f e r a t ó w ś w i a d c z y ł a o s k u p i e n i u u w a g i h i s t o r y k ó w n a u k i n a p i e r w s z y c h 'stuleciach n o w o ż y t n e j astronomii. iNa w s p o m n i e n i e zasługują przede w s z y s t k i m n o w e u s t a l e n i a z a w a r t e w r e f e r a t a c h T. B. Settle (Stany Zjednoczone) o w k ł a -dzie Borellego w o d k r y c i e parabolicznych orbit k a m e t a r n y c h i C. Tabarroniego (Włochy) o mowo odkrytym druku u l o t n y m J. D. Oasisiniego, w e r y f i k u j ą c e g o II pra-w o Keplera na p o d s t a pra-w i e Obserpra-wacji słonecznych. P. B. Mhirsep (ZSRR) analizo-w a ł euHeroanalizo-wską .teorię ruiohiu Ksliężyca, а К. M. Pedensein (Dania) o m a analizo-w i a ł rozanalizo-wój k l u c z o w e j w astronomii X V I I I w. teorii aberracji światła.
Ostatnie posiedzenie S e k c j i poświęcone było historii astronomii X I X w. E. R y b -ka o m ó w i ł k o r e s p o n d e n c j ę p e t e r s b u r s k o - k r a k o w s k ą W. S t r u v e g o z M. Weisse. Z i n n y c h r e f e r a t ó w u w a g ę zwróciło studium R. L. N u m b e r s a (Stany Zjednoczone) 0 analogii K i r k w o o d a (1849) i jej roli w k o n t r o w e r s j i n a temat kosmogonicznej teorii Laplace'a.
Jerzy Dobrzycki
H I S T O R I A CHEMII (WRAZ Z F A R M A C J Ą )
N a X I I I M i ę d z y n a r o d o w y m Kongresie Historii N a u k i referaty p o ś w i ę c o n e za-g a d n i e n i o m historii chemii i f a r m a c j i /były w y za-g ł a s z a n e w r a m a c h Sekcji VII, obra-dującej pod p r z e w o d n i c t w e m W. K u z n i e c o w a w dniaclh 21—24 VIII 1971. Niezależnie od prac tej s e k c j i o d b y ł o się 24 VIII specjalne s y m p o z j u m p o ś w i ę c o n e zagadnie-n i o m zagadnie-nauczazagadnie-nia d y d a k t y k i historii chemii w szkołach wyższych, zorgazagadnie-nizowazagadnie-ne 1 p r o w a d z o n e przez w y b i t n e g o radzieckiego historyka Chemii — N. A. F i g u r o w -skiego. N a K o n g r e s i e w y g ł o s z o n o 70 r e f e r a t ó w i prelekcji z w i ą z a n y c h z historią chemii. W kilku przypadkach w m i e j s c e z g ł o s z o n y c h r e f e r a t ó w p o j a w i ł y się n o w e nie zapowiedziane p r o g r a m e m .
Udział poszczególnych k r a j ó w w obradach Sekcji VII przedstawiał się n a s t ę -pująco: ZSRR — 22 r e f e r a t y , Stany Zjednoczone — 9, Wielka Brytania — 5, Franc j a — 3, Holandia — 3, Japonia — 3, K a n a d a — 3, P o l s k a — 2, Węgry — 2, B r a z y -l i a — 1, Czechosłowacja — 1, N R D — 1, N R F — 1 , R u m u n i a — 1.
T e m a t y k ę r e f e r a t ó w m o ż n a podzielić na 3 grupy:
1. R e f e r a t y p o ś w i ę c o n e zagadnieniom metodologii i periodyzacji historii c h e -m i i (np. M. Tanaka, W. I. Kuzniecow, S. A. S z u k a r e w i inni).
