Członkostwo Polski w Unii Europejskiej a pozycja konkurencyjna polskich małych i średnich przedsiębiorstw

Jacek Klich

Członkostwo Polski w Unii

Europejskiej a pozycja

konkurencyjna polskich małych i

średnich przedsiębiorstw

Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 2, 129-139

1999

Cz ł o n k o s t w o p o l s k i w Un i i Eu r o p e j s k i e j. 129 Ja c e k Kl i c h Cz ł o n k o s t w o Po l s k i w Un i i Eu r o p e j s k i e j A PO Z Y C JA K O N K U R E N C Y JN A PO L SK IC H M A ŁYC H I Ś R E D N IC H P R Z E D SIĘ B IO R ST W Wp r o w a d z e n i e

Po przyjęciu Polski do struktur N A T O , celem strategicznym polskiej polityki je s t uzyskanie członkostw a w strukturach Unii Europejskiej. Eko­ nom iczne konsekw encje akcesji pow inny być w coraz większym zakresie przedm iotem ogólnych i sektorow ych analiz tak, aby uzyskać w efekcie w m iarę pełną listę z jednej strony spodziew anych korzyści, z drugiej zaś praw dopodobnych strat. A rtykuł niniejszy m ożna potraktow ać ja k o głos w dyskusji na tem at tw orzenia takiego bilansu.

C elem artykułu je s t przedstaw ienie - na podstaw ie kilku przykładów - niektórych m ożliw ych konsekw encji przyjęcia przez Polskę regulacji praw nych przyjętych ( lub rekom endow anych ) w UE, a dotyczących sek­ tora m ałych i średnich przedsiębiorstw ( m sp )1. K w estia ta nabiera na zna­ czeniu w kontekście zakończenia screeningu trzech ( nauka, edukacja oraz pom oc m ałym i średnim przedsiębiorstw om ) spośród 31 działów prawa europejskiego będących przedm iotem analizy. Stanow isko Polski w odnie­ sieniu do w ym ienionych powyżej trzech obszarów zostało przedłożone w B rukseli i negocjacje w tych obszarach zostały tym czasow o zakończone2.

K onsekw encje polskiego członkostw a w UE dla przedsiębiorstw sektora msp m ogą być analizow ane w kilku wym iarach: praw nym , eko­ nom icznym , społecznym , kulturow ym , organizacyjnym . Konieczność przyjęcia przez Polskę regulacji unijnych dotyczących małych i średnich przedsiębiorstw m oże być przez polskich przedsiębiorców postrzegana w kategoriach zagrożenia, ale rów nież i szans.

1 P o jęcie: m ałe i średnie p rzed sięb io rstw o o d n o si się do podm iotu g o spodarczego zatrud­ n iają ce g o d o 250 praco w n ik ó w , przy czym za firm y m ałe uw aża się firm y do 50 pracow ni­ ków , a za śred n ie zatru d n ia jące od 51 do 250 p raco w n ik ó w . U jęcie to je s t zg o d n e z defin i­ c ją p rzy jęta w U E, por. Stan sektora m ałych i śred n ich p rz ed sięb io rstw w Polsce. R aport za lata 1995-1996, P olska F un d acja P rom ocji i R ozw oju M ałych i Średnich Przedsiębiorstw , U S A ID -G E M IN I P E D S P roject, W arszaw a 1997, s. 19

1 3 0 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

T o w łaśnie te klasyczne elem enty analizy SW OT, typow ego narzędzia w ykorzystyw anego w analizie strategicznej posłużą do wskazania, z jakich oficjalnych dokum entów UE (decyzje i uchw ały Rady Europejskiej, reko­ m endacje Kom isji Europejskiej) m ogą płynąć szanse i zagrożenia dla msp w Polsce.

Zam ierzeniem autora nie je st przy tym analiza wszystkich regulacji (co ze w zględu na ograniczenia zw iązane z charakterem pracy i jej objęto­ ścią w ydaje się oczyw istym ), lecz w skazanie na kilka zasadniczych, które m ogą dobrze ilustrow ać ja k relatyw ny m oże być charakter regulacji UE na pozycję konkurencyjną polskich m ałych i średnich przedsiębiorstw.

1. Re g u l a c j e s t a n o w i ą c e p o t e n c j a l n e z a g r o ż e n i e

Potencjalnie groźne dla polskich m sp m oże być przyjęcie tych unij­ nych rozw iązań, które dotyczą:

- lokow ania działalności gospodarczej w Polsce

- konieczności stosow ania w ym agających norm (sanitarnych, fitosanitar­ nych, w arunków transportu osobow ego i tow arow ego, itp.)

Dla w ielu polskich msp w stąpienie Polski do UE oznacza zw iększe­ nie intensyw ności konkurencji zagranicznej. K onkurencja ta nie musi oznaczać tyko importu dóbr w ytw orzonych w państw ach UE. M oże pole­ gać na lokow aniu działalności przedsiębiorczej w Polsce przy w ykorzysta­ niu w ciąż korzystnych dla zagranicznych inw estorów różnic w sile nabyw ­ czej.

Potencjalne zagrożenia m ogą się zatem w iązać z m ożliw ością zw ięk­ szenia napływ u obcego kapitału i tw orzenia konkurencyjnych przedsię­ biorstw . Polska musi bow iem w ypełnić D yrektyw ę Rady z dnia 7 lipca

1964 roku dotyczącą sw obody prow adzenia i działalności gospodarczej i św iadczenia usług w odniesieniu do działalności osób zatrudnionych we w łasnym przedsiębiorstw ie w przem yśle w ytw órczym i przetwórczym sklasyfikow anym w głów nych grupach ISIC 23-40 ( przemysł i drobna w ytw órczość) ( 6 4 /4 2 9 /E E C )\ O znacza to, że podm ioty zagraniczne m ogą na terytorium R zeczypospolitej Polskiej podejm ow ać i wykonywać dzia­ łalność gospodarczą tak ja k obyw atele polscy. B ędą również mieć prawo do w stępow ania do organizacji zaw odow ych i związkowych. Podobne znaczenie ma D yrektyw a Rady z dnia 15 października 1968 roku dotyczą­ ca sw obody podejm ow ania i prow adzenia działalności gospodarczej w odniesieniu do osób zatrudnionych we własnym przedsiębiorstw ie w

5 N u m ery po d an e w naw iasach o d n o sz ą się do klasyfikacji odnośnych dokum entów przy­ ję te j w UE

Cz ł o n k o s t w o Po l s k i w Un i i Eu r o p e j s k i e j. 131

przem yśle spożyw czym i produkcji napojów (IS1C głów ne grupy 20 i 21) (68/365/EEC ) oraz inne dyrektyw y dotyczące swobody prow adzenia działalności gospodarczej i św iadczenia usług w odniesieniu do działalno­ ści osób zatrudnionych w e w łasnym przedsiębiorstw ie (usługi w zakresie dostaw energii elektrycznej, gazu, w ody i usług sanitarnych (66/162/EEC), spraw zw iązanych z nieruchom ościam i ( 67/43/EEC ), prow adzenia prac

w ydobyw czych (poszukiw anie i w iercenie) ropy naftowej i gazu

(69/82/EEC ), realizacji robót publicznych oraz w spraw ie przyznaw ania kontraktów na roboty publiczne w ykonaw com działającym za pośrednic­ twem agencji lub oddziałów (71/304/EEC ), usługi zw iązane z transportem i przew ozem (82/470 EEC).

Do zw iększenia konkurencji poprzez lokow anie działalności gospo­ darczej na terenie Polski m oże rów nież doprow adzić realizacja dyrektyw y w spraw ie w zajem nego uznaw ania dyplom ów , św iadectw i innych kw ali­ fikacji zaw odow ych w dziedzinie architektury, łącznie ze środkami um oż­ liw iającym i sw obodne prow adzenie działalności gospodarczej oraz św iad­ czenie usług (85/384/EEC ).

Innym , pośrednio w iążącym się z praw nym i regulacjam i funkcjono­ w ania m sp w UE zagadnieniem , które będzie stanow iło poważne w yzw a­ nie dla msp w Polsce je s t konieczność spełniania w ym agających standar­ dów jeże li chodzi o norm y sanitarne, w ytw arzania i przechow yw ania pro­ duktów , ekologiczne, itp. E gzem plifikacją tego zagrożenia może być np. zakazanie importu przez UE niektórych produktów w ytw arzanych przez polskie m leczarnie ze względu na łam anie przez nie unijnych norm sani­ tarnych i czasow a ( trw ająca 13 m iesięcy) utrata tych rynków 4. Po w droże­ niu przez polskich producentów odpow iednich reżim ów sanitarnych i technologicznych, na rynki UE z dniem 8 stycznia 1999 roku dopuszczone zostały w ybrane tylko w yroby pięciu polskich m leczarni3.

Podobnie w ym agające m ogą być warunki dotyczące przewozu osób, zw ierząt i tow arów . M ałe i średnie przedsiębiorstw a, które dom inują na rynku usług transportow ych w Polsce6 m ogą napotkać istotne trudności. M oże się rów nież pogorszyć ( i tak ju ż niełatw a ) sytuacja polskich ryba­ ków, w łaścicieli kutrów , którzy b ędą m usieli w yposażyć swoje jednostki w

4 J.B ielec k i, M ożliw e w zn o w ien ie dostaw , R zeczp o sp o lita. 1997, I grudzień 5 J.B ielec k i, E m bargo o stateczn ie zn iesio n e. R zeczp o sp o lita . 1999, 9 styczeń

6 w sekcji: T ran sp o rt, sk ład o w a n ie i łączn o ść, w 1996 roku na 133740 aktyw nie d ziałają­ cych p rzed sięb io rstw , ty lk o 225 firm (0 ,1 6 % ) stan o w iły firm y zatru d n iające pow yżej 250 p ra co w n ik ó w , por. R aport o stanie sektora m ałych i śred n ich p rzedsiębiorstw w P olsce w latach 1996-1997, P o lsk a F un d acja P rom ocji i R ozw oju M ałych i Średnich P rzed się­ b io rstw , U S A ID G E M IN I Sm ali B usiness Project, W arsz aw a 1998, s.170

132 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

now oczesne urządzenia do naw igacji by móc prow adzić sw o ją działalność gospodarczą.

2 . Un o r m o w a n i a o c h a r a k t e r z e n e u t r a l n y m

Pom iędzy zagrożeniam i a rozw iązaniam i tw orzącym i szanse dla pol­ skich m sp lokują się obszary, które m ogą być zaklasyfikow ane jak o posia­ dające znaczenie neutralne. O znacza to, że rozw iązania przyjęte i stosow a­ ne w Polsce są na tyle zbieżne z rozw iązaniam i stosow anym i w UE, że w łaściciele polskich msp nie powinni odczuw ać obaw przed przyjęciem rozw iązań unijnych. Takim obszarem spraw są zagadnienia poruszane w szeregu rekom endacji Komisji Europejskiej:

- R ekom endacji K om isji Europejskiej z dnia 7 grudnia 1994 roku w spraw ie transferu m ałych i średnich przedsiębiorstw (94/1069/EC ) - R ekom endacji Kom isji Europejskiej z dnia 3 kw ietnia 1996 roku w

spraw ie definicji m ałych i średnich przedsiębiorstw (96/280/EC )

- R ekom endacji Kom isji Europejskiej z dnia 25 m aja 1994 roku w spra­ w ie opodatkow ania m ałych i średnich przedsiębiorstw (94/390/EC )

3 . Re g u l a c j e p o t e n c j a l n i e w z m a c n i a j ą c e p o z y c j ę p o l s k i c h m s p

S ą w reszcie takie obszary istniejących i proponow anych w ramach UE rozw iązań dotyczących m sp, które przyjęte przez Polskę prowadziłyby do w zm ocnienia pozycji rodzim ych msp głów nie w zględem dużych przed­ siębiorstw , a pośrednio rów nież w zględem konkurencji msp z krajów członkow skich UE.

Przede w szystkim , polscy przedsiębiorcy m ogą liczyć na pom oc w zakresie zm niejszania bariery biurokratycznej. M ałe firm y w porów naniu z dużym i ponoszą relatyw nie w iększe koszty transakcyjne przy wypełnianiu obligacji nałożonych na nie przez przepisy praw a i biurokrację. Zm niej­ szaniu bariery biurokratycznej służy R ekom endacja Komisji Europejskiej z dnia 22 kw ietnia 1997 roku w spraw ie poprawy sytuacji i ułatwień dla przedsiębiorstw rozpoczynających działalność (OJ C (97) 1161 FINAŁ). Jej celem je s t zw rócenie uwagi adresatom na potrzebę upraszczania i ujed­ nolicania w skali Unii w ym ogów adm inistracyjnych, w tym podatkowych, nakładanych pi zez krajow e (w ew nętrzne) regulacje prawne na przedsię­ biorstw a. Z naczna liczba rozm aitych adm inistracyjnych obow iązków czę­ sto zniechęca do podejm ow ania sam odzielnej działalności gospodarczej i bardzo utrudnia jej prow adzenie. Zróżnicow anie takich adm inistracyjnych w ym agań pom iędzy poszczególnym i państw am i Unii ham uje rozwój

Cz ł o n k o s t w o Po l s k i w Un i i Eu r o p e j s k i e j. 133

przedsiębiorczości, zakładanie przedsiębiorstw poza granicam i własnego kraju i tym sam ym spow alnia rozwój gospodarczy W spólnoty.

K om isja widzi potrzebę uproszczenia wielu procedur, zw łaszcza zw iązanych z rozpoczynaniem działalności gospodarczej. W tym celu K om isja w R ekom endacji zaleca w ładzom adm inistracyjnym podjęcie, w ścisłej w spółpracy z organizacjam i przedsiębiorców , szeregu inicjatyw takich jak:

a) pow ołanie na odpow iednich szczeblach kom órek odpow iedzialnych za opracow yw anie i w drażanie rozw iązań upraszczających w ym agania staw iane przedsiębiorcom ,

b) w prow adzenie jed n eg o i jed no liteg o form ularza zgłoszeniow ego dla przedsiębiorców ,

c) zorganizow anie jed n eg o i jedn oliteg o punktu przyjm ującego zgłosze­ nia (form ularze zgłoszeniow e) przedsiębiorców ,

d) w prow adzenie jed n eg o i jed no liteg o num eru identyfikacyjnego dla przedsiębiorców ,

e) w prow adzenie term inów dyscyplinujących dla organów adm inistracji w ydających zezw olenia i koncesje a także zasady, że przedsiębiorca m oże odm ów ić udzielenia inform acji, żądanej przez organ adm inistra­ cji, jeżeli inform acja ta je s t ju ż dostępna w bazie danych o przedsię­ biorcach,

f) podjęcie rozm ów pom iędzy organam i podatkow ym i i organami ubez­ pieczeń społecznych w celu stw orzenia skoordynow anej polityki wo­ bec przedsiębiorców .

Przyjm ując za punkt odniesienia pow yższe w skazania, można na przykład ( w odniesieniu do ptk.6) postulow ać w prow adzenie w Polsce uproszczenia procedur i zm niejszenia częstotliw ości dokonyw ania św iad­ czeń - np. poprzez przejście w uzasadnionych przypadkach na kwartalne w ypełnianie odpow iednich form ularzy i dokonyw anie wpłat.

S zansą dla polskich msp m oże być też realizacja rekom endacji Rady z dnia 28 m aja 1990 roku w spraw ie realizacji polityki upraszczania pro­ cedur adm inistracyjnych na korzyść m ałych i średnich przedsiębiorstw K rajów C złonkow skich (90/246/EEC ).

R ekom endacja zaleca państw om członkow skim :

a) w drożenie program u upraszczania procedur adm inistracyjnych na rzecz przedsiębiorczości, angażującego w szystkie odpow iednie insty­ tucje publiczne,

b) przegląd istniejących oraz now o w prow adzanych regulacji prawnych pod kątem ich zgodności z ekonom icznym i i społecznym i realiami. c) podjęcie starań, aby w szystkie propozycje legislacyjne poddawane

134 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i f.n s i s

ności, efektyw ności oraz klarow ności, jeżeli m ają zw iększać adm ini­ stracyjne obow iązki spoczyw ające na przedsiębiorstw ach; dotyczy to rów nież inicjatyw legislacyjnych Kom isji Europejskiej,

d) zw rócenie szczególnej uwagi na:

- m odernizację organizacji instytucji adm inistracyjnych, zw łaszcza - zajm ujących się przedsiębiorstw am i, w celu poprawy ich w spół­

działania,

- m ożliw ości upraszczania procedur poprzez ich standaryzację i re­ dukcję liczby w ym aganych form ularzy na tem at rachunkow ości, podatków , ubezpieczeń społecznych i statystyki,

- w prow adzanie, gdzie to m ożliw e, instytucji ułatw iających załatw ie­ nie ogółu form alności zw iązanych z pow staniem przedsiębiorstw a, - zastępow anie m ożliw ie ja k najw iększej liczby decyzji adm inistra­

cyjnych proceduram i "skutecznego braku sprzeciw u", polegającym i na tym , że z upływ em określonego okresu od w ystąpienia do kom ­ petentnego organu, brak jeg o reakcji traktow any jest jak o podjęcie pozytyw nej decyzji,

- upow szechnianie inform acji dla m sp poprzez publikacje rozmaitych - poradników i broszur,

- upow szechnianie znajom ości obow iązującego prawa,

- w prow adzanie, gdzie je st to niezbędne, specjalnych uproszczeń w postępow aniu adm inistracyjnym w obec msp,

e) pow ołanie bądź utrzym yw anie odpow iedniej instytucji mogącej pro­ w adzić konsultacje pom iędzy adm inistracją a przedstawicielam i przedsiębiorców i m ogącej prom ow ać uproszczenia w ustaw odaw ­ stw ie i procedurach adm inistracyjnych.

Rada zaleca, aby państw a członkow skie inform ow ały Kom isję o sw oich głów nych osiągnięciach na polu upraszczania procedur adm inistra­ cyjnych jak rów nież o napotykanych problem ach oraz propozycjach. Z w raca też uw?gę, by cały proces upraszczania nie naraził na niebezpie­ czeństw o praw pracow ników i osób trzecich.

R ekom endacja zaleca Komisji Europejskiej w prow adzenie w życie pow yższych zaleceń w sw oich w łasnych instytucjach oraz sporządzanie regularnych raportów na tem at środków przedsiębranych przez W spólnotę oraz państw a członkow skie W spólnoty odnośnie do uproszczeń adm ini­ stracyjnych.

K ontunuując w ątek potencjalnych korzyści, jak ie dla polskich msp m oże przynieść członkostw o Polski w UE, wskażm y na kilka uchwal Rady Europejskiej, których realizacja m oże pom óc we w zm ocnieniu pozycji polskich msp.

Cz ł o n k o s t w o p o l s k i w Un i i Eu r o p e j s k i e j. 135

U chw ała Rady z dnia 10 października 1994 roku w spraw ie w ykorzy­ stania dynam izm u i innow acyjnego potencjału m ałych i średnich przedsię­ biorstw , w tym rzem iosła w konkurencyjnej gospodarce (O.J. C 294 22/10/1994). U chw ała ta nałożyła na Kom isję E uropejską obow iązek po­ w ołania kom itetu złożonego z ekspertów reprezentujących poszczególne państw a członkow skie oraz stow arzyszenia i organizacje reprezentujące interesy m sp na poziom ie europejskim . K om itet ten korzystając ze w spar­ cia K om isji Europejskiej m a się zajm ow ać upraszczaniem nazbyt skom ­ plikow anych procedur i popraw ą działania msp. Prace kom itetu m iały się skupić na problem ach zw iązanych z pow staw aniem , wzrostem i transferem przedsiębiorstw . Istnieje m ożliw ość, że w oparciu o raporty kom itetu eks­ pertów m ogą być podejm ow ane w naszym kraju inicjatyw y zm ierzające do zastosow ania sugerow anych w raportach rozw iązań.

U chw ała Rady z dnia 27 listopada 1995 roku w spraw ie m ałego i średniego przedsiębiorstw a przem ysłow ego i innowacji technologicznych ( OJ C 341 19/12/1995). U chw ała ta poleca adresatow i podjęcie: starań w zakresie upow szechniania i prom ocji inform acji technologicznych oraz doradztw a specjalistycznego, starań ułatw iających przem ysłow ą w spół­ pracę m sp zarów no z dużym i przedsiębiorstw am i ja k i ośrodkam i nauko­ w o-badaw czym i, w spieranie w zrostu udziału sektora msp w wyścigu tech­ nologicznym , rozbudow ę i optym alizację sieci pow iązań i współpracy pom iędzy msp i innymi podm iotam i z ich otoczenia, starań w celu lepsze­ go w ykorzystania istniejących środków finansow ych.

U chw ała Rady z dn ia 9 grudnia 1996 roku w spraw ie w ykorzystania pełnego potencjału m ałych i średnich przedsiębiorstw , w tym m ikroprzed- siębiorstw 7 i rzem iosła ( OJ C 018 17/01/1997). W uchw ale tej Rada, uznając, że zgodnie z zasad ą subsydiarności tw orzenie otoczenia sprzyja­ jące g o funkcjonow aniu i rozw ojow i msp należy w pierwszej kolejności do

zakresu działania poszczególnych państw , zachęca Kom isje i państwa członkow skie do dalszej w spółpracy i i w ym iany dośw iadczeń w tw orze­ niu takiego środow iska. W szczególności U chw ała wskazuje na potrzebę tw orzenia w każdym z państw członkow skich po jednym lub więcej spe­ cjalnych punktów inform acyjno-kontaktow ych dla m ałych i średnich przedsiębiorstw , m ających ułatw iać im pokonyw anie barier w handlu po­ m iędzy przedsiębiorstw am i z różnych krajów .

Istotne znaczenie dla polskich przedsiębiorców m oże mieć Uchwała Rady z dnia 30 czerw ca 1988 roku w spraw ie rozw oju infrastruktury przedsiębiorczości i działań m ających na celu prom ow anie rozwoju przed­ siębiorczości, a w szczególności m ałych i średnich przedsiębiorstw w

1 3 6 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

K rajach W spólnoty. Choć jak o akt, uchw ała nie ma m ocy wiążącej dla adresatów , to stanow i w yraźne w skazanie, co do zalecanych kierunków działań. Polityka na rzecz m sp pow inna się opierać na następujących zasa­ dach:

- prom ocja m sp musi być oparta na w zm acnianiu ich pozycji (siły) ryn­ kowej,

- trzeba dążyć do m inim alizow ania kosztów zw iązanych z dostosow a­ niem m sp do w ym ogów praw nych W spólnoty i znoszenia zbędnych re­ gulacji,

- należy dokonać przeglądu istniejącego ustaw odaw stw a pod kątem m oż­ liwości jeg o upraszczania,

- pow inno się unikać dublow ania działań podejm ow anych przez kraje członkow skie z działaniam i na szczeblu W spólnoty,

- trzeba ułatw ić dostęp msp do Funduszy Strukturalnych i innych pro­ gram ów finansow ania,

- należy rozw ijać ponadgraniczną w spółpracę, w ym ianę inform acji i do­ św iadczeń dotyczących msp.

P odobnie je s t z U chw ałą Rady z dnia 22 listopada 1993 roku w spra­ w ie zw iększenia konkurencyjności przedsiębiorstw , w szczególności m a­ łych i średnich przedsiębiorstw i drobnej w ytw órczości oraz w spraw ie w alki z bezrobociem . C hoć nie pociąga to za sobą żadnych skonkretyzo­ w anych obow iązków dostosow aw czych dla Polski, w arto w tym m iejscu przypom nieć, ja k ie są preferow ane kierunki działalności państw człon­ kow skich w zakresie msp. Państw a członkow skie zaproszone zostały do: - dbania o zapew nienie funduszy (kredytów ) dla msp,

- w spierania w spółpracy pom iędzy msp,

- zachęcania m sp do udziału w przetargach na zam ów ienia publiczne, - upraszczania procedur adm inistracyjnych i regulacji prawnych, którym

poddane są msp,

- prom ow ania prow adzenia szkoleń, zw łaszcza dla m łodych przedsiębior­ ców i kadry

- kierow niczej,

- zagw arantow ania organizacjom reprezentującym msp udziału w kon­ sultacjach dotyczących w prow adzania regulacji m ających w pływ na msp.

Przystąpienie Polski do UE m oże dać m sp szansę na uzyskanie do­ stępu do szeregu program ów pom ocow ych finansow anych przez UE. Przykładem m oże być tu D ecyzja R ady Europejskiej z dnia 9 grudnia 1996 roku w spraw ie trzeciego w ieloletniego program u dla m ałych i średnich przedsiębiorstw na terenie Unii Europejskiej (9 7 /1 5/EC). Jest to decyzja

Cz ł o n k o s t w o Po l s k i w Un i i Eu r o p e j s k i e j. 1 37

Rady, a zatem je s t aktem obow iązującym dla adresata ( je st nim przede wszystkim K om isja Europejska). D ecyzja ustala cele i środki planow anego na 4 lata program u w spierania m ałych i średnich przedsiębiorstw . Co w aż­ ne je s t dla polskich m sp to art.7 tej decyzji , który stanow i, że program ten będzie dostępny dla państw E uropy Środkow ej i W schodniej stow arzyszo­ nych ze W spólnotą.

C ele, jak ie sobie staw ia D ecyzja Rady s ą następujące:

a) Popraw a i uproszczenie adm inistracyjno-praw nych w arunków funk­ cjonow ania m sp, a w szczególności:

- zapew nienie, że interesy m sp b ę d ą brane pod uwagę w

- różnorodnych podejm ow anych przez U nię inicjatywach i progra­ m ach,

- upraszczanie i popraw a jak o ści aktów legislacyjnych Unii, - popraw a przejrzystości działań i upow szechnianie,

- najlepszych w zorców w dziedzinie upraszczania adm inistracyjno- praw nych w arunków funkcjonow ania msp,

- popraw a w arunków działalności m sp na arenie, - m iędzynarodow ej.

b) P opraw a finansow ych w arunków w jak ich działają msp, a w szczegól­ ności:

- ułatw ienie dostępu dla m sp do źródeł finansow ania,

- kontynuacja w ysiłków zm ierzających do rozw iązania problemu - przeterm inow anych płatności,

- ułatw ianie rozw oju specyficznych instrum entów finansow ych, - stym ulow anie rozw oju rynku kapitałow ego dla szybko - rozw ijających się msp.

c) P om oc dla m sp na drodze um iędzynarodow ienia przyjm owanych przez nie strategii zw łaszcza poprzez popraw ę przepływ u informacji i rozw ój usług w spierających w spółpracę, w tym:

- rozwój usług w dziedzinie przepływ u inform acji we W spólnocie, - w spieranie akcji prom ujących msp,

- rozw ój w spółpracy poprzez w spieranie sieci w yszukiw ania partne­ rów,

- w spieranie naw iązyw ania bezpośrednich kontaktów, - w spieranie w yszukiw ania podw ykonaw ców za granicą, - popraw a w arunków działania m sp na rynku wewnętrznym , - ułatw ianie dostępu m sp do now ych rynków , w tym światowych. d) P op raw a konkurencyjności m sp oraz ułatw ianie im dostępu do badań,

1 3 8 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

- w spieranie innow acyjnego potencjału msp, - pogłębianie um iejętności zarządzania,

- adaptacja do w ym ogów staw ianych przez środow isko,

e) P rom ocja przedsiębiorczości i w spieranie grup specjalnych, w szcze­ gólności:

- w spieranie rozw oju kultury prow adzenia przedsiębiorstw a i - sam ej przedsiębiorczości,

- opieka nad rzem iosłem i m ałym i przedsiębiorstw am i, - rozwój handlu,

- w spieranie udziału kobiet i m łodych osób w biznesie, a także - osób niepełnospraw nych.

f) P opraw a instrum entów polityki w obec msp.

D ecyzja nakłada na K om isję E u ropejską obow iązek pow ołania specjalne­ go kom itetu złożonego z reprezentantów państw członkow skich, którego zadaniem będzie opiniow anie w szelkich kroków podejm ow anych przez K om isję w w ykonaniu niniejszej D ecyzji. K om itetow i przew odniczy przedstaw iciel K om isji. D ecyzja przeznacza 127 m ilionów ECU na reali­ zację tego czteroletniego program u.

R ów nie w ażn ą w ydaje się D ecyzja R ady z dnia 19 m aja 1998 roku w spraw ie instrum entów pom ocy finansow ej dla m sp w prow adzających in­ now acje i tw orzących now e m iejsca pracy - inicjatyw a dotycząca rozwoju i zatrudnienia.

N in iejszą d ecy zją R ada pow ołała do życia program pom ocy finanso­ wej dla m sp w prow adzających innow acje i tw orzących nowe m iejsca pra­ cy. C elem program u je s t tw orzenie now ych m iejsc pracy poprzez ułatw ia­ nie tw orzenia i rozw oju msp. Program oparty je s t na trzech filarach:

- pierw szy m a za zadanie dostarczanie kapitału dla tw orzenia i rozruchu przedsiębiorstw o znacznym potencjale innow acyjności,

- drugi m a w spierać tw orzenie w spólnych przedsiębiorstw (w ramach U nii) przez co najm niej dw a m sp pochodzące z różnych krajów Unii, - trzeci filar to system gw arancji dla kredytów i pożyczek udzielanych dla

msp, zw łaszcza takich, które zatrud niają do 100 pracowników.

Program pow inien zostać zakończony do 31 grudnia 2000 r. (choć udzielone w tym czasie kredyty, pożyczki i gw arancje m ogą oczywiście obejm ow ać okres dłuższy).

Za k o ń c z e n i e

Pow yżej zaprezentow ane zostały w ybrane jed y n ie wątki możliwych zm ian w pozycji konkurencyjnej msp, co autom atycznie uniem ożliwia

Cz ł o n k o s t w o Po l s k i w Un i i Eu r o p e j s k i e j. 139

próbę dokonania całościow ego bilansu zagrożeń i szans, jak ie dla przed­ siębiorstw sektora m sp niesie członkostw o Polski w UE. W szczególności trudno je s t zarysow ać dostatecznie precyzyjnie charakter i skalę zagrożeń dla msp. W niniejszym tekście intencją autora było tylko w skazanie, iż elem enty analizy SW O T m ogą i pow inny stanow ić czynnik porządkujący dyskusję na tem at konsekw encji polskiego członkostw a w UE dla krajo­ w ych msp. W podsum ow aniu m ożna skonstatow ać, że członkostw o Polski w U E nie musi i nie pow inno być postrzegane przez krajow e msp tylko w kategoriach zagrożenia. Istniejące w UE rozw iązania oraz form ułowane rekom endacje m ogą w przyszłości (po przyjęciu przez Polskę wszystkich regulacji unijnych w przedm iotow ej kw estii oraz w prow adzenia m echani­ zm ów szeroko w krajach unijnych stosow anych, a zorientow anych na w sparcie firm sektora m sp) w zm ocnić pozycję konkurencyjną polskich m sp poprzez m.in.:

- zw iększenie zakresu inform acji biznesow ej, do jakiej będą m iały dostęp m sp

- zw iększenie m ożliw ości otrzym yw ania przez przedsiębiorstw a sektora msp kredytów i zam ów ień rządow ych

- ułatw ienia adm inistracyjne i uproszczone procedury

- dynam izow anie rozw oju m ałych, innow acyjnych przedsiębiorstw

- poszerzenie zakresu w spółpracy m iędzy m sp z różnych krajów tak, aby ułatw ić osiągnięcie efektu synergii

U w zględnienie pow yższych elem entów w polityce przem ysłow ej i praktyce w Polsce z pew nością przyczyni się do w zm ocnienia pozycji konkurencyjnej polskich m sp w obec dużych firm krajow ych. Inwestycje w infrastrukturę w spierającą pow staw anie i rozwój msp w Polsce będzie m iało swój pozytyw ny skutek rów nież w zw iększaniu konkurencyjności polskich m sp w obec m ałych i średnich firm działających w państwach UE. T rzeba pam iętać, że msp w państw ach Unii Europejskiej korzystają aktu­ alnie z licznych program ów w sparcia w sw oich państw ach, co w sposób oczyw isty daje im przew agę nad firm am i polskim i8.

8 p rzeg ląd takich p ro g ram ó w m ożna zn aleźć np. w: O .L isso w sk i, Instrum enty finansow e w sp ie ran ia m ałych i śred n ich p rz ed sięb io rstw w U nii E u ropejskiej i w Polsce. W ybrane zag a d n ie n ia, W y d aw n ictw o P olitechniki P ozn ań sk iej, 1998