Krajowa działalność normalizacyjna w zakresie transportu na tle nowych inicjatyw europejskich

Teresa Idzikowska

Krzysztof Banaszek

KRAJOWA DZIAALNO NORMALIZACYJNA

W ZAKRESIE TRANSPORTU NA TLE NOWYCH

INICJATYW EUROPEJSKICH

Rkopis dostarczono, kwiecie 2013

Streszczenie: Wskazano rol i znaczenie normalizacji w polityce gospodarczej i strategii rozwoju UE.

Omówiono europejsk dziaalno normalizacyjn w zakresie transportu oraz jej bazow struktur instytucjonaln i organizacj prac organów technicznych europejskich organizacji normalizacyjnych (EON). Przedstawiono powizania dziaalnoci normalizacyjnej z legislacj oraz wybrane europejskie inicjatywy normalizacyjne dotyczce transportu. Opisano zasady wspópracy pastw czonkowskich UE z organami technicznymi EON oraz gówne problemy funkcjonowania systemu normalizacji krajowej.

Sowa kluczowe: normalizacja, transport, harmonizacja techniczna

1. WSTP

Transport jest kluczowym elementem gospodarki oraz strategii rozwojowej UE

a normalizacja w tej dziedzinie jest nierozerwaln czci tego rozwoju. Wiele

europejskich firm jest wiatowymi liderami w zakresie produkcji rodków transportu, systemów zarzdzania ruchem, systemów zarzdzania flot, infrastruktury oraz logistyki.

Znajduje to równie odzwierciedlenie w europejskiej dziaalnoci normalizacyjnej, która obecnie obejmuje zarówno klasyczne formy transportu (drogowy, kolejowy, lotniczy, morski), jak i nowe kierunki zwizane z eksploracj kosmosu i gbin morskich. Bardzo wanym przedmiotem normalizacji pozostaj technologie transportowe - w szczególnoci przewóz materiaów niebezpiecznych, a take nowe zagadnienia zwizane z organizacj i funkcjonowaniem systemów transportowych, takie jak interoperacyjno , przewozy intermodalne, inteligentne systemy transportowe.

Sprawno systemu transportowego jest jednym z istotnych czynników konkurencyjnoci zarówno w skali caej Unii Europejskiej, jak i dla konkurencji pomidzy podmiotami. Wraz z rozwojem handlu midzynarodowego, rozszerzeniem Unii o kolejne kraje i wzmoon wspóprac z krajami basenu Morza ródziemnego rola transportu nadal bdzie wzrasta .

Z drugiej strony wraz z rozwojem europejskich systemów transportowych ronie równie rola dziaalnoci normalizacyjnej, która w istotny i trway sposób zostaa powizana z regulacjami prawnymi odnoszcymi si zarówno do harmonizacji technicznej, regulacji rynków oraz bezpieczestwa i interoperacyjnoci. Powizanie to uzasadnia stwierdzenie, e normalizacja europejska jest dziedzin wspierajc legislacj. Od wielu lat znajduje to potwierdzenie w dokumentach strategicznych wyznaczajcych kierunki polityki gospodarczej UE. Nie zawsze podejcie takie w peni przekada si na odpowiednie, oczekiwane przez rodowiska gospodarcze, dziaania dostosowawcze na szczeblu krajowym w poszczególnych krajach czonkowskich.

Podstawowe zasady wyznaczajce rol i znaczenie normalizacji w gospodarce UE okrelio nowe podejcie do harmonizacji technicznej i normalizacji zawarte w Rezolucji Rady z dnia 7 maja 1985 r. Biece wdraanie ewolucyjnych zmian obejmujcych zarówno zasady prowadzenia i finansowania dziaalnoci normalizacyjnej jak i implementacja dorobku tej dziaalnoci w postaci norm i specyfikacji technicznych stao si wanym elementem dziaa dostosowawczych na szczeblu krajowym z uwagi na bezporedni zwizek norm z regulacjami prawnymi. Z tego te wzgldu zaniedbania lub opónienia w zakresie wymaganych dziaa dostosowawczych w poszczególnych pastwach czonkowskich mog sta si istotn barier rozwojow w wielu dziedzinach, w tym równie w dziedzinie transportu.

2. EUROPEJSKA DZIAALNO NORMALIZACYJNA

W ZAKRESIE TRANSPORTU

W stanowisku Parlamentu Europejskiego z dnia 11 wrzenia znajduje si zapis, e: „Normalizacja europejska jest organizowana przez zainteresowane strony i na ich rzecz

w oparciu o reprezentacj krajow (Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN)

i Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki (CENELEC)) lub bezporednie uczestnictwo (Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ETSI)), w oparciu o nastpujce zasady uznane przez wiatow Organizacj Handlu (WTO) w dziedzinie normalizacji: spójno , przejrzysto , otwarto , konsensus, dobrowolno stosowania, niezaleno od szczególnych interesów i skuteczno („podstawowe zasady”). Zgodnie z podstawowymi zasadami wane jest to, by wszystkie odpowiednie zainteresowane podmioty, w tym organy publiczne oraz mae i rednie przedsibiorstwa (MP), byy odpowiednio zaangaowane w krajowy i europejski proces normalizacyjny. Krajowe jednostki normalizacyjne powinny take zachca zainteresowane strony do uczestnictwa i uczestnictwo to uatwia .”

Normy Europejskie (EN) s oparte na konsensusie, który odzwierciedla interesy gospodarcze i spoeczne 33 krajów czonkowskich CEN przekazywane za porednictwem krajowych organów normalizacyjnych. Wikszo propozycji opracowania norm jest inicjowana przez przemys, pozostae propozycje pochodz od konsumentów, maych i rednich przedsibiorstw, stowarzysze lub prawodawców. CEN dziaa w sposób zdecentralizowany. Jej czonkowie - w krajowych organach normalizacyjnych z UE i EFTA - dziaaj w organach technicznych (Komitetach Technicznych, Warsztatach), w skad których wchodz eksperci z danej dziedziny reprezentujcy przemys, federacje branowe, wadze publiczne, rodowiska akademickie, organizacje pozarzdowe

i przedstawicieli innych organizacji, które opracowuj normy. Za zarzdzanie tym

systemem i jego koordynacj odpowiada Centrum Zarzdzania CEN-CENELEC.

2.1. STRUKTURA EUROPEJSKIEJ DZIAALNOCI

NORMALIZACYJNEJ W ZAKRESIE TRANSPORTU

Dziaalno normalizacyjn prowadzon w CEN i CENELEC na potrzeby transportu mona podzieli na kilka obszarów tematycznych:

 Transport drogowy  Transport kolejowy  Transport wodny  Transport lotniczy

 Transport intermodalny i interoperacyjno  Materiay niebezpieczne

 Koleje linowe  Opakowania

Do chwili obecnej zatwierdzonych zostao ponad. 3600 rónego rodzaju dokumentów normalizacyjnych opracowywanych przez 27 organów technicznych (Komitetów Technicznych, Grup Roboczych, Warsztatów) CEN oraz 5 organów technicznych CENELEC z sektora transportu.

2.1.1. Transport drogowy

Normy dotyczce transportu drogowego s przygotowywane gównie w ramach Midzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO). Jednak niektóre tematy w szczególnoci dotyczce: inteligentnych systemów transportowych, bezpieczestwa na drogach, pojazdów elektrycznych, LPG, naprawy i konserwacji oraz recyklingu pojazdów objte s dziaalnoci CEN. Wikszo dotychczas zatwierdzonych dokumentów normalizacyjnych (127 poz.) w zakresie inteligentnych systemów transportowych zostaa opracowana w ramach CEN/TC 278. Normalizacja w dziedzinie telematyki wpiera m.in.:

identyfikacj pojazdów, kontenerów; nadwozi wymiennych i wagonów towarowych,

komunikacj midzy pojazdami a infrastruktur drogow; komunikacj midzy pojazdami; relacje czowieka z maszyn w odniesieniu do telematyki oraz zarzdzanie ruchem

i parkingami. W zakresie tematycznym transportu drogowego dokumenty normalizacyjne opracowywane s równie w ramach prac prowadzonych w komitetach technicznych CEN/TC 333 (15 poz. w tym 4 z nich s zharmonizowane z Dyrektyw 2001/95/WE), CEN/TC 245 (10 poz.), CEN/SS T03, CEN/TC 301 (12 poz.), CEN/TC 286 (44 poz. W tym 5 poz. zharmonizowanych z Dyrektyw 97/23/WE, 1 poz. z Dyrektyw 94/25/WE i 2 poz. z Dyrektyw 94/9/WE) oraz CEN/TC 326 (1 poz.).

2.1.2. Transport kolejowy

Obecnie za jeden z najwaniejszych systemów transportowych w Europie uwaany jest transport kolejowy. W celu osignicia celu jakim jest swobodny i nieograniczony transfer towarów, usug i osób przez granice krajów w Europie, Unia Europejska pocztkowo przyja dwie dyrektywy w sprawie interoperacyjnoci kolei szybkich i konwencjonalnych (obecnie skonsolidowane do jednej Dyrektywy 2008/57/WE). Zasadnicze wymagania zawarte w tych dyrektywach wspierane s przez normy opracowane przez Europejskie Organizacje Normalizacyjne (CEN, CENELEC i ETSI). Za opracowanie Norm Europejskich zwizanych z transportem kolejowym odpowiedzialne s CEN / TC 256 (197 poz.), CEN /CENELEC /WG FPR oraz CLC / TC 9X, odpowiednio w odniesieniu do wszystkich produktów / zagadnie mechanicznych oraz dla zastosowa elektrotechnicznych.

Centrum Zarzdzania CEN - CENELEC koordynuje, we wspópracy z Forum Sektora Kolejowego i czterema konsultantami CEN m.in.: wzajemne relacje midzy dyrektywami technicznymi (np. dyrektywy 2008/57/WE w sprawie interoperacyjnoci transeuropejskiego systemu kolei konwencjonalnej) oraz Technicznymi Specyfikacjami Interoperacyjnoci opracowywanymi przez ERA (European Railway Agency)

i normalizacj; przygotowywanie programów prac normalizacyjnych wspierajcych

postanowienia dyrektyw; wspóprac midzy komitetami technicznymi (CT) dziaajcymi w tym obszarze z odpowiednimi dziaaniami Rad Technicznych CEN i CENELEC oraz wspóprac z innymi sektorami.

Do chwili obecnej opublikowane zostay 103 Normy Europejskie zharmonizowane z Dyrektyw 2008/57/WE, które zostay opracowane w oparciu o Mandat Komisji Europejskiej M/334 z 22 maja 2003 skierowany do Europejskich Organizacji Normalizacyjnych (EON). Na szczególn uwag w tym sektorze transportu zasuguj Normy Europejskie (ok. 250 poz.) wymienione w zacznikach do Technicznych Specyfikacji Interoperacyjnoci (TSI) wprowadzonych Decyzjami Komisji Europejskiej, z których znaczca wikszo (ponad 200 poz.), w odrónieniu od powszechnej zasady dobrowolnoci stosowania norm, ma charakter obowizkowy.

W rozwizaniach przyjtych dla kross-akceptacji pojazdów kolejowych nieinteroperacyjnych, za podstaw przyjto dokumenty referencyjne stanowice wykazy norm i specyfikacji technicznych majcych uatwi wspóprac miedzy pastwami czonkowskimi na poziomie akceptacji wymaga i bada dotyczcych ponad 200 parametrów pojazdów kolejowych. Wykazy te obejmuj cznie kilkaset rónego rodzaju dokumentów normalizacyjnych.

Zasady bezpieczestwa przyjte dla sektora kolejowego, w szczególnoci wspólne metody bezpieczestwa (CSM) i systemy zarzdzania bezpieczestwem

w przedsibiorstwach kolejowych równie odwouj si do rozwiza i podejcia okrelonego w normach systemowych dotyczcych zarzdzania jakoci, kompetencjami jednostek certyfikujcych, kompetencjami personelu oraz zarzdzaniem ryzykiem.

2.1.3. Transport wodny

Normalizacja w zakresie transportu wodnego obejmuje trzy gówne obszary: nawigacj ródldow, wyposaenie morskie i statki rekreacyjne. Dokumenty normalizacyjne, zapewniajce harmonizacj techniczn dla wymaganego poziomu bezpieczestwa oraz zawierajce szczegóy techniczne interfejsów midzy systemem eglugi ródldowej (skadajcym si ze statków, dróg wodnych oraz obiektów przeadunkowych) a innymi systemami transportu opracowywane s w ramach prac prowadzonych przez komitet techniczny CEN /TC 15 (43 poz.). Na dziaalno komitetu wpywa dyrektywa 2006/87/WE ustanawiajca wymagania techniczne dla statków eglugi ródldowej. Centrum zarzdzania CEN-CENELEC koordynuje przekazywanie informacji dotyczcych opracowywanych przez komitety techniczne CEN dokumentów normalizacyjnych do Komitetu do spraw bezpieczestwa na morzu (COSS), jak okrelono w rozporzdzeniu (WE) nr 2099/2002 w celu: aktualizacji zaczników technicznych (A.1, A.2) do dyrektywy Unii Europejskiej 96/98/WE (Dyrektywa w sprawie wyposaenia morskiego), sugerowania zmian i poprawek do wyej wymienionych zaczników oraz utrzymywania kontaktów z innymi sektorami (np. sprztu ochrony osobistej, budowy statków).

Normy Europejskie z zakresu urzdze i systemów nawigacji i radiokomunikacji morskiej, na mocy Porozumienia Drezdeskiego zawartego midzy CENELEC i IEC stanowi wdroenie Norm Midzynarodowych opracowanych przez IEC, i s zatwierdzane na podstawie wyników gosowania przeprowadzanego równolegle w obu organizacjach. Wykazy norm z tego zakresu publikowane s w ww. zacznikach technicznych do Dyrektywy 96/98/WE. Prace normalizacyjne dotyczce zagadnie zwizanych z budownictwem okrtowym i gospodark morsk prowadzone s w CEN/SS T01 przy cisej wspópracy organizacjami midzynarodowymi w szczególnoci z ISO/TC 8.

2.1.4. Transport lotniczy

W dziaalnoci normalizacyjnej w zakresie transportu lotniczego wyróni mona trzy gówne obszary tematyczne: konstrukcj statków powietrznych i materiaów stosowanych w lotnictwie, urzdzenia i sprzt do obsugi naziemnej statków powietrznych oraz zarzdzanie ruchem lotniczym (ATM). Prace normalizacyjne dotyczce zagadnie ogólnych (w tym sektorowych systemów zarzdzania jakoci), elementów konstrukcji, procesów, instalacji, czci, zespoów i podzespoów statków powietrznych oraz materiaów stosowanych w lotnictwie prowadzone s w AeroSpace and Defence Industries Association of Europe- Standardization (ASD-STAN) (ponad 2100 zatwierdzonych dokumentów normalizacyjnych). Zagadnienia zwizane z urzdzeniami i sprztem do obsugi naziemnej statków powietrznych prowadzone s w CEN/TC 274 (24 poz.) natomiast zagadnienia dotyczce zarzdzania ruchem lotniczym prowadzone s w CEN/TC 377 (2 CEN/TS). Normy Europejskie opracowywane w ramach prac CEN/TC

274 s zharmonizowane z Dyrektyw 2006/42/WE w sprawie maszyn. Celem normalizacji w zarzdzaniu ruchem lotniczym jest zapewnienie i utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczestwa oraz poprawa efektywnoci i jakoci zarzdzania cigle zwikszajcym si nasileniem ruchu lotniczego. Normalizacja w tym zakresie tematycznym wspiera realizacj jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej, dla której ramy regulacyjne zostay stworzone w roku 2004.

Od roku 2006 Dyrekcja Generalna ds. Transportu (MOVE) Komisji Europejskiej, udzielia CEN / CENELEC / ETSI kilku mandatów wnioskujc o opracowanie specyfikacji wspólnotowych (CS) na potrzeby interoperacyjnoci Europejskiej Sieci Zarzdzania Ruchem Lotniczym (EATMN). W mandatach tych KE wnioskuje o opracowanie norm europejskich, które zapewni spenienie zasadniczych wymaga i/lub bd stanowiy przepisy wykonawcze do rozporzdzenia w sprawie interoperacyjnoci systemów, wraz z odpowiednimi procedurami lub skadnikami.

2.1.5. Transport intermodalny i interoperacyjno

W czerwcu 2000 roku Rada Techniczna Komisji Europejskiej zatwierdzia ostateczny raport ze zorganizowanych przez CEN warsztatów w zakresie normalizacji multimodalnego transportu i interoperacyjnych rozwiza, których celem jest przejcie na europejskim rynku transportu z transportu jednym rodzajem rodka do multimodalnych i interoperacyjnych systemów transportowych, zarówno dla pasaerów i adunków.

Maksymalne dopuszczalne wymiary niektórych pojazdów drogowych poruszajcych si na terytorium Wspólnoty w ruchu krajowym i midzynarodowym oraz maksymalne dopuszczalne obcienia w ruchu midzynarodowym okrelone s w Dyrektywie Rady 96/53/WE.

W obszarze transport interoperacyjny i intermodalny brak jest norm zharmonizowanych w rozumieniu 'Nowego Podejcia'. Dokumenty normalizacyjne z tego obszaru opracowywane s w ramach prac Komitetu Technicznego CEN/TC 119 (18 poz.). Wiele norm z tego obszaru opracowywanych jest równie w obszarze tematycznym „zastosowania kolejowe”.

Naley jednak podkreli , e prace dotyczce interoperacyjnoci w sektorze kolejowym lub lotnictwie cywilnym naley traktowa jako równolege i niezalene od rozwoju transportu intermodalnego.

2.1.6. Transport towarów niebezpiecznych

Celem Norm Europejskich z zakresu towarów niebezpiecznych jest wspieranie wymaga prawnych okrelonych w przepisach dotyczcych bezpiecznego przewozu towarów niebezpiecznych. Ramy prawne w tym zakresie powizane s z systemem przepisów ONZ, w których powoane jest ponad 200 Norm Europejskich. Normy te s opracowywane w oparciu o udzielony w 1995 roku mandat M/086 ‘Transport towarów niebezpiecznych’ jaki Komisja Europejska udzielia CEN i wspieraj wymagania okrelone w dyrektywach 94/55/WE, 96/87/WE, 96/86/WE i 96/49/WE lub rozporzdzeniach oraz wymagania dotyczce bezpieczestwa zwizanego z przewozem

towarów niebezpiecznych okrelone w Dyrektywie 2008/68/WE w sprawie transportu ldowego towarów niebezpiecznych oraz Dyrektywie 2010/35/WE w sprawie cinieniowych urzdze transportowych. Centrum zarzdzania CEN-CENELEC koordynuje prace nad transportem towarów niebezpiecznych, z pomoc konsultanta CEN. Europejskie dokumenty normalizacyjne z tego zakresu opracowywane s przez CEN / TC 296 Do chwili obecnej zatwierdzone zostao 26 dokumentów normalizacyjnych opracowanych przez ten komitet, a kolejnych 15 jest trakcie opracowywania.

2.1.7. Koleje linowe

Celem prac normalizacyjnych w dziedzinie kolei linowych jest poprawa bezpieczestwa urzdze przeznaczonych do transportu linowego osób (w tym urzdze linowych wykorzystywanych przez osoby uprawiajce sporty zimowe).

Przewaajca wikszo Norm Europejskich z tego zakresu jest opracowywana w ramach prac CEN/TC 242 (123 poz.). Komitet ten dziaa w powizaniu z OITAF (Midzynarodow Organizacj Transportu Linowego). Normy opracowywane przez ten komitet zaliczaj si do zbioru tzw. norm mandatowych (tzn. opracowanych przez jedn z Europejskich Organizacji Normalizacyjnych na zlecenie Komisji Europejskiej) i s zharmonizowane z Dyrektyw 2000/9/WE z dnia 20 marca 2000 r. odnoszc si do urzdze kolei linowych przeznaczonych do przewozu osób. Ostatnie dokumenty normalizacyjne z tej serii opublikowane zostay w 2005 roku i obecnie komitet techniczny dokonuje przegldu aktualizacji postanowie caej serii.

3. EUROPEJSKIE INICJATYWY NORMALIZACYJNE

W ZAKRESIE TRANSPORTU

Normy Europejskie odgrywaj wan rol we wdraaniu nowych koncepcji

i technologii opracowanych w wyniku prac badawczo-rozwojowych, zwaszcza

w odniesieniu do: integracji rozwiza innowacyjnych pod wzgldem technologii i/lub organizacji, w tym wykorzystania nowych technologii i innowacyjnych rozwiza

w odniesieniu do pojazdów do przeadunku w transporcie, logistyki, terminali

intermodalnych, czy te zastosowania technologii teleinformatycznych.

Inicjatywy dotyczce nowych prac normalizacyjnych w zakresie transportu na poziomie europejskim wynikaj bezporednio z zapisów zawartych w dokumentach legislacyjnych Komisji Europejskiej dotyczcych normalizacji europejskiej i polityki gospodarczej UE. Zagadnienia ujte w inicjatywach dotycz w duej czci uwzgldnia kwestii ochrony rodowiska przy opracowywaniu norm z innych dziedzin. W tym zakresie na szczególn uwag zasuguje projekt specyfikacji technicznej FprCEN/TS 16524:2013 ‘Mechanical products - Methodology for optimising environmental’ przygotowany przez CEN/TC 406 “Project Committee - Mechanical products - Ecodesign methodology”. Wród innych inicjatyw obejmujcych zagadnienia ochrony rodowiska wyróni mona ustanowienie

przez CEN i CENELEC grupy koordynacyjnej w zakresie Eco-mobilnoci. Pierwsze spotkanie tej grupy miao miejsce w marcu 2012 roku. W skad tej grupy wchodz przedstawiciele czonków CEN i CENELEC, organizacji reprezentujcych róne sektory (m.in. przemys samochodowy) i Komisji Europejskiej. Dokumenty normalizacyjne z tego zakresu stanowi odpowied na mandat M/468 i s opracowywane w ramach CLC/TC 69X, CLC/TC 23 BX oraz CLC/BTWG 112-1 przy zapewnieniu zgodnoci z zasadniczymi wymaganiami okrelonymi w Dyrektywach Europejskich ‘Nowego Podejcia’ (np. Dyrektywie LVD i Dyrektywie EMC). Wykazy Norm Europejskich opracowanych w odpowiedzi mandat M/468, które dotycz zagadnie zwizanych z adowaniem pojazdów z napdem elektrycznym jak równie program prac normalizacyjnych w tym zakresie mona znale na stronie internetowej CENELEC. [4]

W lutym biecego roku odbyy si warsztaty zorganizowane przez ACOS (Komitet Doradczy IEC ds. Bezpieczestwa) podczas których omawiane byy m.in. aspekty zwizane z uwzgldnianiem w pracach normalizacyjnych zagadnie bezpieczestwa elektrycznego wewntrz samochodów z napdem elektrycznym, bezpieczestwa funkcjonalnego w odniesieniu do pojazdów z napdem elektrycznym oraz bezpieczestwa w odniesieniu do pojazdu z napdem elektrycznym przyczonego do sieci zasilania.

Ponadto kwestie ochrony rodowiska znalazy swoje odzwierciedlenie

w normalizacyjnych inicjatywach europejskich obejmujcych midzy innymi:

problematyk dotyczc: tankowania wodorem, opracowanie wspólnych norm dla zagadnie zwizanych z tankowaniem LNG i CNG, oraz transport morski LNG.

Innego rodzaju zagadnie dotycz propozycje opracowania nowych dokumentów normalizacyjnych zgoszone przez CEN/CLC/TC 5/WG 1 ‘Navigation and positioning receivers for road applications’. Propozycja obejmuje opracowanie Normy Europejskiej skadajcej si z trzech czci pod wspólnym tytuem ‘Space – Use of geo-positioning services for navigation and localization applications”: cz 1: ‘Minimum Operational Performances definition methodology for GNSS-based positioning terminals used In Road transport applications’, cz 2: ‘Performance assessment tests of GNSS-based positioning terminals’ oraz cz 3: ‘Security aspects of performance assessment tests’.

Rekomendacje dotyczce normalizacji znalazy swoje miejsce równie w obszarze tematycznym zwizanym z intermodalnym transportem pasaerskim, w którym prowadzonych jest wiele prac rozwojowych szczególnie w kontekcie takich projektów jak "Smart Cities" czy zakoczonym w listopadzie ubiegego roku projekcie „SAFECYCLE” dotyczcym ruchu rowerowego.

Akcenty dotyczce europejskiej dziaalnoci normalizacyjnej znale mona w nowym programie europejskim STRATEGIA EUROPA 2020. W ramach nowych form organizacji dziaalnoci badawczo-rozwojowej pozostajcej pod nadzorem KE pojawiy si równie informacje wskazujce na uznanie roli normalizacji w niemal wszystkich dziedzinach, w których programowane s prace badawcze. Szczególnym przykadem jest informacja otrzymana z CEN/TC 377 „Air Traffic Management” o naborach ekspertów do prac zwizanych z zagadnieniami dotyczcymi powiza normalizacji i innowacyjnoci oraz mapowania danych lotniskowych.

4.

KRAJOWA DZIAALNO NORMALIZACYJNA

W ZAKRESIE TRANSPORTU

Krajowa dziaalno normalizacyjna w zakresie transportu skupiona jest gównie w Sektorze Logistyki, Transportu i Opakowa (SLT), który wspópracuje z 15 komitetami technicznymi (KT), dziaajcymi przy Polskim Komitecie Normalizacyjnym. Przedmiotem dziaalnoci tych KT s prace normalizacyjne na poziomie krajowym, regionalnym (EON) i midzynarodowym (ISO). Tematyka prac komitetów technicznych, z którymi wspópracuje SLT PKN obejmuje nastpujce zagadnienia: transport wewntrzny ogólnego stosowania (KT 245 i KT 248), transport drogowy (KT 17 i KT 187), transport torowy (KT 138 i KT 265), technika jednostek pywajcych (KT 18 i KT 230), transport lotniczy (KT 19), dwignice, platformy ruchome i ich zespoy (KT 101, KT 131 i KT 163), gospodarka magazynowa (KT 133, KT 135 i KT 162). Ponadto cz prac normalizacyjnych z zakresu transportu lotniczego, w szczególnoci dotyczcych sprztu i instalacji elektrycznych w statkach powietrznych oraz zarzdzania ruchem lotniczym prowadzona jest w Sektorze obronnoci bezpieczestwa powszechnego, z którym wspópracuje 8 komitetów technicznych. Sporód tych 8 komitetów technicznych w KT 177 prowadzone s prace zwizane z transportem lotniczym oraz urzdzeniami i systemami nawigacji i radiokomunikacji morskiej.

Zakresy tematyczne poszczególnych KT obejmuj:

KT 17 - Pojazdy drogowe i terenowe (samochody ciarowe i osobowe, przyczepy, motocykle, motorowery i rowery); elementy wyposaenia tych pojazdów (mechaniczne, elektryczne i elektroniczne, z wyczeniem opon i szyb); bezpieczestwo czynne i bierne pojazdów i pasaerów; warunki bezpiecznego poruszania si niektórych pojazdów na drogach publicznych i w terenie, usugi transportowe, teleinformatyka w transporcie i ruchu drogowym ; sprzt i akcesoria do skroplonego gazu wglowodorowego (LPG);

KT 18 - Konstrukcj i budow statków morskich i ródldowych. Wyposaenie kadubowe i pokadowe, urzdzenia pokadowe, siowni i napdowe, wyposaenie wntrz, systemy rurocigów, wyposaenie i instalacje elektryczne oraz konstrukcja, budowa, urzdzenia, wyposaenie i systemy obiektów techniki morskiej i ródldowej;

KT 19 - Statki powietrzne i kosmiczne, ich wyposaenie i osprzt, napdy, zespoy, czci, elementy oraz materiay niemetalowe i procesy technologiczne; transport lotniczy, urzdzenia naziemne i wyposaenie eksploatacyjne;

KT 101 - Terminologi, klasyfikacj, wytyczne projektowania i obliczenia dwignic (z wyjtkiem podestów ruchomych i dwigów), ich zespoów oraz normy parametryczne;

KT 131 - Wytyczne projektowania, eksploatacji i odbioru dwigów, schodów i chodników ruchomych;

KT 133 - Opakowania i dystrybucj wyrobów - zagadnienia ogólne w tym termionologia, znakowanie i metody bada; materiay i przybory opakowaniowe - szpule, bbny, worki, torby; opakowania z tworzyw sztucznych - beczki, hoboki, kanistry, tuby oraz skrzynie, klatki, opakowania transportowe z zawartoci;

KT 135 - Opakowania i zamknicia metalowe - terminologia, wymagania i metody bada, baki, puszki, tuby, opakowania aerozolowe, beczki, hoboki, kanistry;

KT 138 - Konstrukcje i badania taboru kolejowego, nawierzchnie kolejowe, osprzt sieci trakcyjnej, zabezpieczenia ruchu kolejowego, transport adunków, kontenery, zbiorniki do transportu materiaów niebezpiecznych;

KT 162 - Logistyk -w tym m.in. terminologi i wymagania w zakresie: logistyki przedsibiorstw, acuchów dostaw, systemów makrologistycznych, magazynowania, projektowania centrów logistycznych i dystrybucyjnych, itp.; elektroniczna gospodarka – w tym m.in. terminologi i wymagania w zakresie: globalnych identyfikatorów towarów, usug i lokalizacji wg systemu GS1 (kody kreskowe, technologie EPC/RFID), systemów automatycznej identyfikacji, elektronicznej wymiany danych, elektronicznych: katalogów, dokumentów i transakcji itp.; gospodarka magazynowa -w tym terminologia i wymagania w zakresie urzdze i wyposaenia magazynowego (palety adunkowe, paletowe jednostki adunkowe, jednostki logistyczne, regay i stojaki magazynowe, mostki przeadunkowe, platformy podnonikowe, drabiny magazynowe budowle magazynowe, itp.), maszyny pakujce (w tym m in. paletyzatory i depaletyzatory ), adunki transportowe (m. in. W transporcie: drogowym, kolejowym, morskim, kombinowanym, wewntrzzakadowym) oraz monitorowanie transportu;

KT 163 - Napdy linowe i ich elementy, wyposaenia kolei linowych i konserwacja, koleje linowe, wycigi narciarskie, konstrukcje urzdze transportu linowego, drut stalowy i liny stalowe;

KT 177 - Projektowanie i produkcj wyrobów podwójnego zastosowania

w szczególnoci: sprztu lotniczego; sprztu pancernego; sprztu radiolokacyjnego,

optoelektronicznego i elektronicznego; techniki morskiej. Systemy cznoci: przekazywania danych i kierowania ruchem w przestrzeni;

KT 187 - Opony, zawory i obrcze do samochodów osobowych, ciarowych, autobusów, pojazdów rolniczych, maszyn budowlanych i drogowych, samolotów, pojazdów jednoladowych i wózków widowych oraz dtki do opon;

KT 230 - Konstrukcj i budow maych statków, wyposaenie kadubowe i pokadowe, urzdzenia pokadowe i napdowe, wyposaenia wntrz, wyposaenie nawigacyjne, systemy rurociagów i instalacje elektryczne KT 245 - rodki transportu bliskiego o ruchu cigym (przenoniki) cignowe, bezcignowe oraz z medium poredniczcym, suce do przenoszenia materiaów masowych lub jednostkowych, przeznaczone do ogólnego stosowania;

KT 248 - Wózki jezdniowe przemysowe, stosowane gównie w transporcie wewntrznym, napdzane, rczne oraz doczepne ogólnego stosowania, a take wózki szynowe stosowane w transporcie wewntrzzakadowym;

KT 265 - Wymagania dotyczce taboru i elementów taboru zwizane

z bezpieczestwem i wygod pasaerów; bezpieczestwo ruchu tramwajowego,

trolejbusowego, autobusowego i metra; wymagania dotyczce usytuowania przystanków w komunikacji miejskiej i ich wyposaenia; specjalistyczne zagadnienia nie wchodzce w zakres prac innych KT.

Tablica 1 Struktura wspópracy krajowych KT z organami technicznymi CEN i CENELEC

Krajowe KT Organy techniczne CEN i CENELEC

Nr Nazwa Nr Nazwa

17 ds. Pojazdów i Transportu Drogowego

CEN/SS T03 Pojazdy drogowe

CEN/TC 245 Pojazdy kempingowe CEN/TC 278 Transport drogowy i telematyka ruchu CEN/TC 301 Pojazdy drogowe z napdem elektrycznym CEN/TC 320 Transport – Logistyka i usugi CEN/TC 326 Tankowanie gazem pojazdów napdzanych

gazem ziemnym

CEN/TC 333 Rowery

CEN/TC 354 Jazda na, pojazdach silnikowych przeznaczonych do przewozu osób i towarów, a

nie przeznaczonych do uytku na drogach publicznych - Wymagania bezpieczestwa 18 ds. Statków i Techniki

Morskiej

CEN/TC 15 Statki eglugi ródldowej 19 ds. Lotnictwa i

Kosmonautyki

ASD-STAN z wyjtkiem D2

Stowarzyszenie Europejskiego Przemysu Lotniczego i Obronnego - Normalizacja CEN/CLC/TC 5 Technologie kosmiczne

CEN/SS T02 Lotnictwo i kosmonautyka CEN/TC 274 Urzdzenia i sprzt do obsugi naziemnej

statków powietrznych 101 ds. Dwignic, ich Zespoów

i Czci

CEN/TC 147 urawie

CEN/TC 168 acuchy, liny, pasy, zawiesia i akcesoria - Bezpieczestwo

131 ds. Dwigów, Schodów i Chodników Ruchomych

CEN/TC 10 Windy, schody i chodniki ruchome CEN/TC 198 Platformy podnonikowe

133 ds. Opakowa CEN/SST 14 Opakowania

CEN/TC 194 Naczynia do kontaktu z ywnoci

CEN/TC 261 Pakowanie 135 ds. Opakowa Metalowych i Zamkni brak - 138 ds. Kolejnictwa CEN/CLC/WG FPR

Ochrony przeciwpoarowej w kolejnictwie CEN/TC 119 Nadwozia wymienne do transportu

kombinowanego

CEN/TC 256 Kolejnictwa

CEN/TC 296 Cysterny do transportu towarów niebezpiecznych CEN/TC 280 Kontenery morskie 162 ds. Logistyki, Kodów

Kreskowych i Gospodarki Magazynowej

CEN/TC 146 Maszyny pakujce

CEN/TC 225 Technologie AIDC

CEN/TC 344 Stalowe statyczne systemy skadowania CEN/TC 368 Identyfikacja produktu 163 ds. Lin i Transportu

Linowego

CEN/TC 168 acuchy, liny, pasy, zawiesia i akcesoria – Bezpieczestwo

CEN/TC 242 Wymagania dotyczce bezpieczestwa urzdze kolei linowych przeznaczonych do

przewozu osób 

c.d. tablicy 1 177 ds. Projektowania i

Produkcji Uzbrojenia i Sprztu Wojskowego

ASD-STAN/D2 Elektryka CEN/BT/WG 125 Grupa Robocza Rady Technicznej CEN ds.

normalizacji zaopatrywania obronnego CLC/SR 80 Urzdzenia i systemy nawigacji i

radiokomunikacji morskiej CEN/TC 377 Zarzdzanie ruchem lotniczym 187 ds. Opon, Obrczy i

Zaworów

brak - 230 ds. Maych Statków CEN/SS T01 Przemys stoczniowy i konstrukcje morskie

245 ds. Urzdze Transportu Cigego Ogólnego

Stosowania

CEN/SS 109 Sprzt do przenoszenia i przechowywania materiaów

CEN/TC 148 Urzdzenia i systemy transportu cigego 248 ds. Wózków Jezdniowych CEN/TC 150 Pojazdy przemysowe

265 ds. Komunikacji Miejskiej brak -

Na uwag zasuguje fakt, braku w Tablicy 1 wymienionych organów technicznych ETSI, jako trzeciej uznanej na szczeblu europejskim organizacji normalizacyjnej. Brak organów technicznych ETSI przypisanych w zakresie wspópracy regionalnej krajowym organom technicznym PKN wynika z odmiennoci charakteru czonkostwa w porównaniu z CEN-CENELEC. (ze wzgldu na charakter czonkostwa).

5. PODSUMOWANIE

Jednym z podstawowych problemów zwizanych z krajow dziaalnoci normalizacyjn jest zbyt maa liczba krajowych dokumentów normalizacyjnych wspierajcych legislacj opublikowanych w jzyku polskim. W dziaalnoci gospodarczej w znikomym stopniu wykorzystywany jest dorobek normalizacji, nie stosuje si te zasad nakazujcych uwzgldnianie norm i specyfikacji technicznych w zamówieniach publicznych. Szczególnym tego przypadkiem jest duy procent SIWZ-ów, w których powoywane s normy nieaktualne (w tym równie branowe), normy wycofane bez zastpienia lub co gorsza wycofane, które zostay zastpione europejskimi dokumentami normalizacyjnymi o rónym charakterze. W prawie krajowym w odniesieniu do wikszoci dziedzin objtych harmonizacj techniczn na szczeblu europejskim wci nie ma klarownej regulacji pozwalajcej na traktowanie norm jako kodeksów dobrych praktyk. Przez co nawet definicje kodeksów dobrych praktyk i systemów odniesienia zawarte w Rozporzdzeniu UE dotyczcym oceny ryzyk w zakresie zmian wprowadzanych do systemu kolejowego [11] nie wystarczaj do ich stosowania w praktyce gospodarczej

i administracyjnej. Równie wanym problemem jest zbyt mae zaangaowanie

przedstawicieli spoeczestwa, rodowisk gospodarczych w szczególnoci MP oraz administracji publicznej w prace normalizacyjne prowadzone na szczeblu krajowym, czego konsekwencj jest zbyt maa liczba, a niektórych zakresach tematycznych wrcz cakowity brak krajowych ekspertów uczestniczcych w pracach normalizacyjnych zarówno na szczeblu krajowym jak i europejskim. Cz z tych problemów jak wynika z Rezolucji

Parlamentu Europejskiego [10] wystpuje równie w innych krajach czonkowskich UE. Kolejnym problemem dotyczcym dziaalnoci normalizacyjnej zarówno na szczeblu krajowym jak i europejskim jest niky udzia zagadnie zwizanych z normalizacj w programach ksztacenia zawodowego wszystkich szczebli, w tym równie ksztacenia menaderów. Skutkiem tego problemu jest znikoma liczba notyfikowanych wasnych tematów normalizacyjnych (w latach 2011 - 2012 z zakresu transportu zgoszono jedn propozycj) co kontrastuje ze znaczn liczb prowadzonych w kraju prac badawczo-rozwojowych.

Waciw zasad byoby przywrócenie tzw. weryfikacji normalizacyjnej wszystkich projektów, w których wymagania bd wymagane badania powinny lub mog by oparte na dokumentach normalizacyjnych. Weryfikacja prawidowoci powoywania norm powinna by wykonywana niezalenie jako zadanie specjalistyczne. W przeciwnym razie ewentualne bdy mog by przedmiotem konfliktów lub szkód trudnych lub niemoliwych do naprawienia.

Opónienia we wdraaniu wspólnotowych zasad dotyczcych stosowania norm, powoywania ich w przepisach oraz ich aktualizacji miay, maj i bd miay zawsze fatalne skutki we wspópracy midzyinstytucjonalnej oraz bd przyczyn barier rozwojowych. Problem dualizmu i kontrowersji zwizanych z dobrowolnoci stosowania norm z jednej strony, a z drugiej obowizkiem ich stosowania nakadanym przez prawo bdzie si pogbia jeli instytucje odpowiedzialne na legislacj w poszczególnych dziedzinach nie uwzgldni normalizacji jako dziaalnoci faktycznie wspierajcej tworzenie przepisów. Bibliografia 1. ftp://ftp.cencenelec.eu/EN/EuropeanStandardization/HotTopics/ElectricVehicles/M468%20Set%20of% 20Standards.pdf 2. http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm 3. http://www.safecycle.eu/section/deliverables/ 4. http://www.cencenelec.eu/standards/HotTopics/ElectricVehicles/Pages/default.aspx.

5. IEC ACOS 10th Workshop. Safety aspects in the area of E-mobility. Frankfurt 2013 s. 16Smart Cities and Energy – The role of standardization in support of Smart Cities – Programme of CEN-CENELC Meeting Centre. Bruksela 2012, s.2

6. Komisja Europejska. Strategic objectives for the European standardization system to 2020-Projekt do konsultacji publicznych. Bruksela 2013, s. 4

7. Komisja Europejska. MEMO -Clean power for transport – Frequently asked questions. Bruksela 2013, s.14

8. KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOECZNEGO: Strategiczna wizja w zakresie norm europejskich – Poste w celu poprawy i przyspieszenia zrównowaonego wzrostu gospodarki europejskiej do roku 202. Bruksela 2011, s. 22

9. PKN: Przegld Europejskiego Systemu Normalizacyjnego: Stanowisko Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego (CEN) i Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego Elektrotechniki (CENELEC). Warszawa, s.14

10. Przyszo europejskiej normalizacji Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 21 padziernika 201 r. w sprawie przyszoci europejskiej normalizacji. Bruksela 2012, s.12

11. Rezolucja Rady z dnia 7 maja 1985 r. w sprawie nowego podejcia do harmonizacji technicznej oraz normalizacji

12. ROZPORZDZENIE KOMISJI (WE) NR 352/2009 z dnia 24 kwietnia 2009 r. w sprawie przyjcia wspólnej metody oceny bezpieczestwa w zakresie wyceny i oceny ryzyka, o której mowa w art. 6 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2004/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady

13. Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1025/2012 z dnia 25 padziernika 2012 r. w sprawie normalizacji europejskiej, zmieniajce dyrektywy Rady 89/686/EWG i 93/15/EWG oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 94/9/WE, 94/25/WE 95/25/WE, 95/16/WE, 97/23/WE, 98/34/WE, 2004/22/WE, 2007/23/WE i 2009/105/WE oraz uchylajce decyzje Rady 87/95/EWG i decyzje Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1673/2006/WE

14. Stanowisko Parlamentu Europejskiego przyjte w dniu 11 wrzenia 2012 r. w pierwszym czytaniu, w celu przyjcia Rozporzdzenia [13]

NATIONAL STANDARDIZATION ACTIVITIES ON TRANSPORT SECTOR IN COMPARISON WITH THE NEW EUROPEAN INITIATIVES

Summary: Pointed out the role and importance of standardization in the EU economic policy and

development strategy. Discussed European standardization activities in the field of transport and its basic institutional structure and organization of the work of the technical bodies of the European Standards Organizations (ESOs). Shown the relation between the standardization and legislation and selected European standardization initiatives concerning transport. Described the principles of cooperation of the EU Member States and ESO technical bodies as well as the main problems of the system of national standardization.