Analiza sytuacji uchodźców w Polsce w aspekcie realizacji wspólnej polityki azylowej Unii Europejskiej

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 852. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2011. Hanna Kelm Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania w Katowicach. Helena Tendera-Właszczuk Katedra Europejskiej Integracji Gospodarczej. Analiza sytuacji uchodźców w Polsce w aspekcie realizacji wspólnej polityki azylowej Unii Europejskiej 1. Wprowadzenie Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej liczba obcokrajowców ubiegających się o status uchodźcy w Rzeczpospolitej Polskiej stale rośnie. II konwencja dublińska nakłada na państwa członkowskie odpowiedzialność za rozpatrywanie wniosków azylowych, nie pozostawiając uchodźcy możliwości wyboru kraju, do którego chce się on udać. W przypadku Czeczenów, którzy stanowią ok. 90% wszystkich starających się o przyznanie statusu uchodźcy w Polsce, regulacja ta zmusza ich do pozostawania w kraju, który wedle ich zamierzeń miał być tylko krajem tranzytowym w drodze na zachód Europy, gdzie spodziewali się znaleźć znacznie lepsze warunki życia. Z jednej strony zarządzenie to zwiększa liczbę uchodźców osiedlających się w Polsce, którzy bardzo sceptycznie podchodzą do integracji z polskim społeczeństwem. Z drugiej strony znacznie wzrasta liczba przypadków przemytu ludzi do Europy Zachodniej. Celem tego artykułu jest zaprezentowanie sytuacji prawnej uchodźców w Polsce, analiza aktualnych problemów związanych z warunkami pobytu i procedurą przyznawania statusu uchodźcy oraz propozycji rozwiązań dotyczących przede wszystkim przyjmowania i integracji cudzoziemców. W artykule oceniono rów-.

(2) Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk. 64. nież realizację założeń wspólnej polityki azylowej UE przez Polskę i wskazano możliwe usprawnienia w jej wdrażaniu. 2. Prawne aspekty uchodźstwa Problem badania uchodźstwa jest trudny i skomplikowany głównie z powodu braku dostosowanej do współczesnych uwarunkowań globalnych jednoznacznej i powszechnie akceptowanej definicji uchodźcy. Brak takiej definicji rodzi wiele problemów. Jedynie bowiem prawna identyfikacja uchodźcy gwarantuje mu ochronę w prawie międzynarodowym. Z punktu widzenia państwa przyjmującego uznanie osoby za uchodźcę powoduje przyznanie mu prawa do wieloletniego pobytu na jego terenie. Obecnie stosowana definicja uchodźcy z 1951 r. nie odzwierciedla współczesnych przyczyn uchodźstwa, które często są spowodowane konfliktami i kryzysami na poziomie globalnym. Świadczyć o tym może fakt, że najliczniejszą grupę narodowościową starającą się o azyl w Unii Europejskiej stanowią obywatele Iraku, a jak wiadomo – państwu temu wypowiedziały wojnę Stany Zjednoczone przy wsparciu krajów Unii Europejskiej. Konwencja genewska z 1951 r. oraz protokół nowojorski z 1967 r.1 stanowią prawną podstawę przyznawania statusu uchodźcy i opisują fundamentalne prawa uchodźców. Dokumenty te odwołują się do następującej definicji uchodźcy: „Uchodźca jest to osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, grupy społecznej, przekonań politycznych znajduje się poza granicami kraju, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony państwa, którego jest obywatelem”2. W przypadku obywateli Iraku szukających schronienia w krajach Unii Europejskiej nie można mówić o tego typu przyczynach. Definicja uchodźcy nie pozwala również na przyznanie azylu ofiarom wojen domowych. Uznaje się bowiem, w świetle konwencji, że w kraju objętym wojną domową wszyscy obywatele znajdują się w podobnej sytuacji i nie można mówić o prześladowaniu z któregokolwiek wymienionego w konwencji powodu. Wyraźnie widać więc, że definicja prawna uchodźcy, obowiązująca niezmiennie od blisko sześćdziesięciu lat, jest nieadekwatna do obecnej sytuacji międzynarodowej i wymaga przeformułowania ze względu na zmieniające się przyczyny uchodźstwa. 1 Konwencja genewska z 28 lipca 1951 r. odnosząca się do statusu uchodźcy (Dz.U. z 1991 r., nr 119, poz. 517), protokół nowojorski z 31 stycznia 1967 r. odnoszący się do statusu uchodźcy (Dz.U. z 1991 r., nr 119, poz. 515).. Konwencja genewska z 28 lipca 1951 r., rozdz. 1, art. 1.. 2.

(3) Analiza sytuacji uchodźców…. 65. Warto również w tym miejscu odróżnić status uchodźcy od statusu azylanta. Prawo do azylu, czyli udzielenia w określonych okolicznościach schronienia cudzoziemcom, jest zagwarantowane w prawie narodowym, w konstytucjach wielu państw. W prawie międzynarodowym nie ma jednak powszechnie przyjętej definicji azylu. Udzielenie azylu jest więc całkowicie uzależnione od decyzji konkretnego państwa. Status uchodźcy może być nadany zarówno przez państwo, jak i przez organ międzynarodowy, jakim jest UNHCR (Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców). Status azylanta, w przeciwieństwie do statutu uchodźcy, nie zapewnia ochrony międzynarodowej3. 3. Teoretyczne aspekty uchodźstwa Analiza literatury przedmiotowej wyraźnie wskazuje na brak teoretycznych podstaw w studiach nad uchodźstwem. Istniejące teorie migracji, zarówno ekonomiczne, jak i socjologiczne, jedynie wyrywkowo ujmują problem uchodźstwa, analizując jego specyfikę jako jeden z czynników wpływających na podjęcie decyzji o opuszczeniu własnego kraju. Używa się tu często zamiennie terminów: migracje polityczne lub migracje przymusowe, co nie odzwierciedla charakteru tego zjawiska we współczesnym świecie globalnych konfliktów i zagrożeń. Istnieje więc potrzeba tworzenia nowych teorii opisujących to zjawisko. Zamysł i objętość niniejszego opracowania nie pozwalają na przegląd literatury przedmiotu i istniejących teorii. Autorki podjęły próbę scharakteryzowania kilku zaledwie teorii migracji, które jak dotychczas najlepiej opisują problem uchodźstwa, a które mogą stać się inspiracją do dalszych poszukiwań i tworzenia nowych teorii. Najpełniejszy przegląd literatury prezentuje E. Czapka4. Przytacza ona poglądy amerykańskiego socjologa H.A. Richmonda, który uważa, że ludzie migrują albo w oczekiwaniu na zmianę swojej sytuacji, albo z powodu zmieniających się warunków w swoim kraju, albo w celu ochrony lub zachowania tego, co posiadają5. Z kolei W. Petersen wyróżnia pięć rodzajów migracji: prymitywną, przymusową, przymuszoną, dobrowolną i masową. Zgodnie z tą klasyfikacją uchodźstwo zaliczyć można do migracji przymuszonej. E. Czapka wskazuje jednak, że współcześnie problem uchodźstwa zdeterminowany jest zarówno politycznie, jak i eko3 J. Białocerkiewicz, Status prawny cudzoziemca w świetle standardów międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2002, s. 140–141; A. Florczak, Uchodźcy w Polsce. Między humanitaryzmem a pragmatyzmem, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002, s. 35.. 4 E. Czapka, Stereotyp uchodźcy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2006. 5. Ibidem, s. 38..

(4) Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk. 66. nomicznie, a nie jak uprzednio, jedynie sytuacją polityczną w kraju pochodzenia. Osoby poszukujące azylu lub uchodźcy to zatem ci, którzy opuścili swoje kraje, aby uniknąć skutków katastrof spowodowanych przez człowieka bądź przyrodę, prześladowania lub konfliktu6. 4. Geneza i rozwój polityki migracyjnej i azylowej Unii Europejskiej Od 1975 r. rozwijała się współpraca policyjna i sądowa krajów członkowskich wspólnot. Współpraca ta odbywała się na poziomie rządów, poza ramami instytucjonalnymi Wspólnot Europejskich. Stopniowo objęła ona również zagadnienia związane z nielegalną oraz legalną imigracją z państw trzecich. Pierwszą inicjatywą było powołanie przez ministrów sprawiedliwości i spraw wewnętrznych krajów członkowskich w grudniu 1975 r. w Rzymie grupy TREVI. Dnia 14 czerwca 1985 r. zawarto układ z Schengen między krajami Beneluksu oraz Francją i Niemcami, w sprawie znoszenia kontroli na wspólnych granicach. W ramach układu kraje członkowskie zobowiązały się do harmonizacji przepisów w zakresie polityki wizowej i zasad określających warunki pobytu cudzoziemców. Kolejnym etapem współpracy było podpisanie w 1986 r., a następnie wejście w życie 1 lipca 1987 r. Jednolitego aktu europejskiego, na mocy którego do 31 grudnia 1992 r. został utworzony w ramach Wspólnoty rynek wewnętrzny oparty na swobodnym przepływie towarów, osób, usług i kapitału. W związku z tym zachodziła konieczność wzmocnienia ochrony granic zewnętrznych Wspólnoty oraz opracowania nowych założeń wspólnej polityki imigracyjnej i azylowej. W 1990 r. podpisano Porozumienie wykonawcze o realizacji układu z Schengen. Azyl w Porozumieniu wykonawczym normowany jest art. 29.2, stanowiącym, że państwa strefy Schengen zobligowane są do przyjęcia i rozpatrzenia każdego wniosku o azyl. W dniu 15 czerwca 1990 r. podpisana została konwencja dublińska, która weszła w życie 1 września 1997 r. Konwencja ta określała państwo, które jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku azylowego złożonego w jednym z krajów Wspólnoty. Miało to zapobiec zjawisku określanemu jako refugee in orbit, czyli składaniu wniosków azylowych w kilku krajach Wspólnoty. W 1992 r. powstała grupa robocza, której zadaniem było dokonywanie uzgodnień w sprawach narodowej polityki migracyjnej, wizowej i azylowej. Była to Grupa ad hoc ds. Migracji. Współpraca miała charakter międzyrządowy. Kolejnym niezwykle ważnym etapem rozwoju wspólnej polityki imigracyjnej, azylowej i wizowej było podpisanie traktatu z Maastricht (1992 r.), na mocy którego wymienione rodzaje polityki stały Ibidem, s. 40.. 6.

(5) Analiza sytuacji uchodźców…. 67. się trwałym elementem współpracy międzyrządowej w ramach III filaru Unii Europejskiej. Przełomowym etapem rozwoju tych rodzajów polityki były regulacje traktatu amsterdamskiego (1997 r.), na mocy którego zostały one uwspólnotowione przez przeniesienie ich z III do I filaru UE, czyli ze szczebla międzynarodowego na szczebel ponadnarodowy. Szczyt w Tampere (1999 r.) przyniósł próbę wypracowania wspólnych norm polityki imigracyjnej i azylowej opartej na czterech zasadniczych kwestiach: partnerskiej współpracy z krajami pochodzenia imigrantów, wspólnym europejskim systemie azylowym, niedyskryminowaniu obywateli krajów trzecich oraz monitorowaniu dużych ruchów migracyjnych. Na szczycie w Nicei (2000 r.) doszło do uzgodnień dotyczących Karty praw podstawowych, w której w rozdz. II zawarte są dwa ważne artykuły – 18 i 19, mówiące o prawie do azylu oraz zakazie masowych wydaleń i ekstradycji do kraju, w którym istnieje poważne ryzyko, że osoba deportowana może być poddana karze śmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu. Na szczycie w Laaken (2001 r.) przeprowadzono diagnozę efektywności dotychczasowych działań, w szczególności opracowania systemu EURODAC oraz wdrożenia Europejskiego Funduszu ds. Uchodźców i wskazano konieczność wprowadzenia w życie konwencji Dublin II. Na szczycie w Sewilli (2002 r.) przyjęto środki na rzecz zwalczania nielegalnej imigracji, zaproponowano stopniowe wprowadzanie skoordynowanego i zintegrowanego systemu administrowania granicami zewnętrznymi, włączenie polityki imigracyjnej do stosunków Unii Europejskiej z krajami trzecimi oraz zalecono przyspieszenie prac legislacyjnych nad opracowaniem rozporządzenia Dublin II i przyjęciem jednakowych norm postępowania w sprawie udzielania azylu. W dniu 1 września 2003 r. rozporządzenie Dublin II zastąpiło konwencję dublińską. Uruchomiono system DublinNET ułatwiający rejestrację imigrantów oraz wskazano kraj właściwy do rozpatrzenia wniosku o udzielenie azylu. Uruchomiono również system EURODAC. Od 2004 r., na mocy traktatu nicejskiego, decyzje dotyczace wspólnej polityki azylowej podejmowane są kwalifikowaną większością głosów, a nie – jak poprzednio – jednomyślnie. W listopadzie 2004 r. powstał program haski, zatytułowany: „Wzmocnienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej”, przyjęty na szczycie Rady Europejskiej w Hadze. Jest on kontynuacją programu z Tampere. W programie wyznaczono cele strategiczne na lata 2005–2012. W dniach 15–16 października 2008 r. na szczycie Rady Europejskiej w Brukseli zostało przyjętych 10 wspólnych zasad polityki migracyjnej, które dotyczą kwestii dobrobytu, solidarności i bezpieczeństwa. Zasady te są elementem nowego pięcioletniego planu budowy obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości..

(6) Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk. 68. 5. Sytuacja prawna uchodźców w Polsce Ani konwencja genewska, ani protokół nowojorski nie precyzują zasad i procedur przyznawania statusu uchodźcy. W Polsce kwestia ta jest regulowana przez Ustawę z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz Ustawę z 18 marca 2008 r. zmieniającą Ustawę z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej7. Inne ustawy poszerzające kwestie ubiegania się o azyl w Polsce to: Ustawa z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach i Ustawa z 25 maja 2007 r. zmieniająca ustawę o cudzoziemcach i kilka innych ustaw8. Polskie regulacje prawne rozróżniają pojęcia azylu i statusu uchodźcy. Pomimo że w prawie europejskim te dwa określenia są równorzędne, w prawie polskim opisują dwie różne formy ochrony. Status uchodźcy jest zagwarantowany na podstawie międzynarodowych umów, podczas gdy zasady przyznawania azylu są zapisane w narodowych aktach prawnych. W praktyce oznacza to konieczność wykazania istotnego interesu politycznego Polski w przyznaniu azylu, dlatego cudzoziemcom przyznaje się status uchodźcy zamiast azylu. Zgodnie z polskim prawem decyzje o przyznaniu lub odebraniu statusu uchodźcy leżą w kompetencjach pierwszej instancji, Zarządu Urzędu ds. Cudzoziemców. W czasie procedowania decyduje się, czy aplikant spełnia warunki, aby stać się uchodźcą. Jeśli status uchodźcy nie może zostać przyznany, podczas tej samej procedury zapada decyzja o przyznaniu uzupełniającej opieki lub tzw. pobytu tolerowanego. Jeśli cudzoziemiec nie może ubiegać się o którąkolwiek z tych opcji, nakazuje się mu opuszczenie Polski w określonym czasie, nie dłuższym jednak niż 30 dni. 6. Statystyki dotyczące uchodźców w Unii Europejskiej W 2007 r. liczba osób ubiegających się o azyl w krajach członkowskich UE-27 wynosiła ponad 222 tys., podczas gdy w roku poprzednim liczba ta stanowiła 201 tys. Krajami, w których złożono największą liczbę wniosków o przydzielenie azylu, były: Szwecja, Francja, Wielka Brytania, Grecja i Niemcy9. W 2007 r. najwięcej, bo 36 200 wniosków złożono w Szwecji. Stanowiło to wzrost o 49%. Dz.U. z 2003 r., nr 128, poz. 1176 i Dz.U. z 2008 r., nr 70, poz. 416.. 7. Dz.U. z 2003 r., nr 128, poz. 1175 i Dz.U. z 2007 r., nr 120, poz. 818. Obecnie polski parlament pracuje nad kilkoma dalszymi zmianami w ustawie o cudzoziemcach. 8. UNHCR, Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries, 2007, Statistical Overview of Asylum Application Lodged in Europe and Selected Non-European Countries, Brussels 2008, s. 6–7. 9.

(7) Analiza sytuacji uchodźców…. 69. w porównaniu z rokiem poprzednim10. We Francji złożono 29 160 wniosków o przydzielenie, w Wielkiej Brytanii – 27 900, a w w Niemczech – 19 160. W krajach tych odnotowano kilkuprocentowe spadki liczby wniosków o przyznanie azylu (w porównaniu z rokiem poprzednim)11. Analizując strukturę geograficzną napływu osób ubiegających się o statut azylanta w Unii Europejskiej, należy stwierdzić, że największy, bo blisko 38-procentowy udział mieli Irakijczycy, następnie obywatele Federacji Rosyjskiej z o połowę mniejszym udziałem, w tym głównie Czeczeńcy, następnie Pakistańczycy, Serbowie i Somalijczycy. Mieszkańcy Czeczenii złożyli w 2007 r. 18 800 wniosków azylowych, z czego 35% rozpatrywała Polska. 7. Statystyki dotyczące uchodźców w Polsce Z powodów politycznych na początku lat 90. liczba cudzoziemców szukających schronienia w Polsce była bardzo niska. Po 1995 r., po politycznych i ekonomicznych przemianach, liczba wniosków znacznie się zwiększyła. Po 1999 r. największa liczba wniosków przypadała na Rosjan. Co więcej, 90% tych wniosków składały osoby deklarujące czeczeńskie pochodzenie. W okresie ostatnich 8 lat liczba aplikacji Czeczeńców w Polsce znacznie się zwiększyła, przekraczając poziom 90% wszystkich wniosków w 2005 r. Odnotowano wyraźną tendencję rosnącą (rys. 1). To szczególna sytuacja – uchodźcy jednej narodowości stanowią przeważającą większość, podczas gdy liczba uchodźców innych narodowości maleje. Szczegółowe dane prezentuje tabela 1. Można obserwować szybki, ale stabilny wzrost liczby cudzoziemców ubiegających się o status uchodźcy w Polsce. W ostatnich latach tylko dwukrotnie pojawiły się odstępstwa od tej tendencji. W 2004 r. odstępstwo to było spowodowane przystąpieniem Polski do UE. Niektórzy cudzoziemcy sądzili, że po akcesji trudniej będzie dostać się do Polski z powodu bardziej szczegółowych kontroli na granicach. Najważniejszą przyczyną tej nagłej zmiany była jednak konwencja Dublin II12, która weszła w życie w lutym 2003 r. i zaczęła obowiązywać w Polsce 1 maja 2004 r. Zgodnie z tą regulacją uchodźcy nie mogą wybierać kraju członkowskiego UE, w którym chcą się ubiegać o azyl, ani ubiegać się o niego w kilku. W 2006 r. złożono w Szwecji 24 320 wniosków o azyl.. 10 11. UNHCR, Asylum Levels…, s. 6–7.. Regulacja Rady nr 343/2003 z 18 lutego 2003 r. ustanawiająca kryteria i mechanizmy oraz odpowiedzialność państw członkowskich za rozpatrywanie wniosków azylowych złożonych w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego, L 50, 25 February 2003. 12.

(8) Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk. 70. 12 000. 809. 10 000. 8 000 6 000 4 000. 3480. 3028. 2 000. 0 1182 2000. 1501 2001. 2115 3055 2002. 1340. 5569 2003. 896. 7183 2004. Aplikujący z Federacji Rosyjskiej. 612 6248. 2005. 698. 9923. 6405. 2006. 2007. Pozostali aplikujący. Rys. 1. Udział aplikujących z Federacji Rosyjskiej w całości składanych wniosków o status uchodźcy. Źródło: Polski rocznik demograficzny, Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2008.. krajach jednocześnie13. Dublin II zezwala cudzoziemcom składać wniosek tylko raz, przeważnie w pierwszym kraju członkowskim, do którego przybyli. Czeczeni postrzegają tę sytuację jako szczególnie niekorzystną, ponieważ traktowali oni zawsze Polskę jako kraj tranzytowy w drodze do Europy Zachodniej, głównie Austrii i Niemiec, które oferowały im lepsze warunki życia i opiekę socjalną. Regulacje unijne nie powstrzymują jednak poszukiwaczy azylu w krajach Europy Zachodniej; ich odciski palców są zbierane na granicach zewnętrznych UE (w tym przypadku na granicy polskiej) w tzw. systemie EURODAC, stąd wiadomo, że wracają oni do tych samych ośrodków dla uchodźców w Polsce, z których wcześniej uciekli14. W 2004 r. wyrażono zgodę na powrót 1190 cudzoziemców, głównie z Niemiec, Austrii i Belgii. W tym samym roku tylko 22 cudzoziemców uzyskało zgodę na ubieganie się o azyl w innym kraju członkowskim. W 2005 r. było to 1196 zawróconych i 148 wysłanych, w 2006 r. odpowiednio 682 i 174 i w 2007 r. – 482 i 6815. Kolejne odchylenie miało miejsce w drugiej połowie 2007 r., przed przystąpieniem Polski do strefy Schengen 21 grudnia 2007 r.16 W pierwszej połowie 2007 r. 13 Wielu poszukujących azylu, którzy nie zostali objęci ochroną w jednym państwie członkowskim, podróżuje do innego i wielokrotnie ubiega się o status uchodźcy, spędzając wiele lat na terenie UE i korzystając ze wsparcia socjalnego.. 14 Zob. również: UNHCR Briefing Notes: For Chechen Poland Is Not West Enough, 5 December 2005, www.unhcr.org, 14.09.2008. 15 Dane z raportu rocznego Urzędu ds. Cudzoziemców w latach 2004–2007, dostępnego na stronie: www.udsc.gov.pl/Sprawozdania,253.html, 14.09.2008.. Zob. również: UNHCR Briefing Notes: Chechen Arrivals in Poland Are Back to Normal, 1 April 2008, www.unhcr.org, 14.09.2008. 16.

(9) Analiza sytuacji uchodźców…. 71. średnia miesięczna liczba składanych wniosków wynosiła ok. 250, w lipcu wzrosła do 355, w listopadzie do 1148 i wreszcie w grudniu do 227517. UNHCR zleciła kilku organizacjom pozarządowym zbadanie przyczyn tych różnic i okazało się, że na intensywniejszy napływ Czeczenów wpływ miały dwa czynniki18: – Czeczeni obawiali się, że nie będą wpuszczani na terytorium Polski po przystąpieniu do strefy Schengen; – myśleli, że będąc w strefie Schengen pozbawionej wewnętrznych granic, będą mogli swobodnie przemieszczać się po cały terytorium UE i ubiegać się o status uchodźcy w innych krajach członkowskich. Przeświadczenie to spowodowało bezprecedensową rotację w polskich ośrodkach dla uchodźców. Wielu nowych aplikantów pochodziło z Federacji Rosyjskiej. Równocześnie wielu cudzoziemców oczekujących na decyzję postanowiło wyjechać do innego kraju członkowskiego, aby tam ubiegać się o azyl. Ostatecznie wielu z aplikujących, którzy opuścili Polskę, zostało zatrzymanych w pobliżu granic i zawróconych do polskich ośrodków. Po kilku miesiącach, w kwietniu 2008 r., średnia miesięczna liczba nowych wniosków zmniejszyła się do 300. 8. Procedura przyznawania statusu uchodźcy Aby otrzymać status uchodźcy, cudzoziemiec musi udowodnić, że jest prześladowany w kraju pochodzenia ze względu na rasę, wyznanie, narodowość, poglądy polityczne lub członkostwo w pewnych grupach społecznych, dlatego nie chce lub nie może korzystać z ochrony tego państwa. Jeżeli zarząd Urzędu ds. Cudzoziemców odmawia nadania statusu uchodźcy, cudzoziemiec może zostać objęty uzupełniającą opieką lub zezwala się mu na pobyt tolerowany. Jeżeli żadna z tych form ochrony nie może zostać zastosowana, nakazuje mu się opuszczenie polskiego terytorium. W maju 2008 r. weszła w życie Ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony19, wprowadzająca nową formę ochrony cudzoziemców w Polsce, zwaną „ochroną uzupełniającą”. Zgodnie z art. 15 tej ustawy: „Cudzoziemcowi, który nie spełnia warunków do nadania statusu uchodźcy, udziela się ochrony uzupełniającej, w przypadku gdy powrót do kraju pochodzenia może narazić go na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy przez: 1) orzeczenie kary śmierci lub wykonanie egzekucji, 2) tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie, 3) poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia wynikające 17. Ibidem.. UNHCR Briefing Notes: Steep Rise in Number of Asylum Seekers as Poland Joins Schengen Zone, 21 December 2008, www.unhcr.org, 14.09.2008. 18. Dz.U. z 2008 r., nr 70, poz. 416.. 19.

(10) Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk. 72. z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego, i ze względu na to ryzyko nie może lub nie chce korzystać z ochrony kraju pochodzenia”20. Zgoda na pobyt tolerowany może być przyznana w przypadku, gdy cudzoziemiec nie otrzymał ani statusu uchodźcy, ani ochrony uzupełniającej, ale jego wydalenie z Polski jest niemożliwe z powodów niezależnych od cudzoziemca i polskich władz lub gdy cudzoziemiec nie może wrócić do kraju pochodzenia, ponieważ jego prawa gwarantowane Konwencją Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r. nie są przestrzegane21. Cudzoziemiec ubiegający się o status uchodźcy powinien wypełnić wniosek, który udostępni mu oficer Straży Granicznej, zwykle podczas kontroli na granicy. Wniosek zostaje następnie przesłany do Urzędu ds. Cudzoziemców w Warszawie. Cała procedura nie powinna trwać dłużej niż 6 miesięcy, w praktyce jednak trwa około roku. W trakcie procedury cudzoziemiec jest przesłuchiwany przez organ, który ją przeprowadza. Cudzoziemiec ma prawo ubiegania się o pomoc pełnomocnika lub organizacji takich jak UNHCR. Procedura kończy się decyzją Urzędu ds. Cudzoziemców przyznającego status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zgodę na pobyt tolerowany albo odmową któregokolwiek z wymienionych i nakazującą opuszczenie Polski. Cudzoziemiec, który nie zgadza się z decyzją Urzędu, może odwołać się do Rady ds. Uchodźców. 9. Ocena procedury nadawania statusu uchodźcy w Polsce Mimo że procedura nadawania statusu uchodźcy w Polsce dobrze spełnia swoje zadania i istnieje wiele organizacji pomagających uchodźcom w czasie jej trwania, pozostaje wciąż kilka problemów do rozwiązania: – cudzoziemiec musi udowodnić, że jest prześladowany w kraju pochodzenia ze względu na rasę, wyznanie, narodowość, poglądy polityczne lub członkostwo w pewnych grupach społecznych. Znalezienie wystarczających dowodów bywa bardzo trudne. Zwykle nie ma dokumentów potwierdzających te okoliczności, a decyzje podejmuje się na podstawie ustnych relacji wnioskodawców. Traumatyczne doświadczenia sprawiają, że niektórzy aplikujący mają trudności z opowiadaniem o nich lub wręcz nie są w stanie o nich opowiadać. W takich przypadkach pomocne mogłoby być zaoferowanie dodatkowego wsparcia psychologicznego w czasie przygotowania do niełatwych i stresujących przesłuchań; – podczas przesłuchania cudzoziemiec ma prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika lub organizacji. Nagminnie jednak zdarza się, że jest on infor20 21. http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=269238, 23.09.2008.. Ibidem..

(11) Analiza sytuacji uchodźców…. 73. mowany o terminie przesłuchania na kilka godzin przed jego rozpoczęciem, co uniemożliwia zapewnienie mu należnego wsparcia. Bardziej właściwe wydaje się informowanie zainteresowanego przynajmniej 7 dni przed przesłuchaniem. Obecnie regulacja ta odnosi się tylko do opiekunów nieletnich; – jak wcześniej wspomniano, większość cudzoziemców traktuje Polskę jako kraj tranzytowy w drodze na zachód Europy. Nie satysfakcjonują ich warunki gwarantowane przez polskie prawo i nie są zainteresowani integracją z polskim społeczeństwem. Zdarza się często, że cudzoziemcy wybierają nielegalny pobyt w krajach Europy Zachodniej zamiast prawnej ochrony w Polsce. Wielu z nich nie czeka nawet na decyzję o przyznaniu im statusu uchodźcy. Jeżeli sytuacja ta nie ulegnie zmianie w przyszłości, najrozsądniejszym rozwiązaniem może okazać się ustanowienie jednakowych zasad przyjmowania i integrowania cudzoziemców we wszystkich krajach członkowskich; – zgoda na pobyt tolerowany nie daje cudzoziemcowi prawa do korzystania z programu integracyjnego. Wielu cudzoziemców rezygnuje z tego statusu, chcąc ponownie ubiegać się o status uchodźcy – podają nowe argumenty, by przekonać Urząd ds. Cudzoziemców. Ci, którym odmówiono jakiejkolwiek ochrony, robią to samo, spędzając nawet kilka lat w ośrodku dla uchodźców bez prawa do pracy i polegają całkowicie na polskiej opiece społecznej. Nowa ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony ma spowodować, że ponowne ubieganie się o status uchodźcy będzie bardziej skomplikowane, ale to najprawdopodobniej nie rozwiąże problemu. Trudno jest zaobserwować jakiekolwiek tendencje dotyczące liczby pozytywnie rozpatrzonych wniosków o nadanie statusu uchodźcy w Polsce w poszczególnych latach. Zależy ona od indywidualnej sytuacji każdego cudzoziemca i jego możliwości udowodnienia potrzeby ochrony. Jeśli chodzi o liczbę cudzoziemców, którym przyznano pobyt tolerowany, rodzaj ochrony wprowadzony w 2003 r., można zaobserwować ciągły i znaczny wzrost (zob. rys. 2 i tabela 1). Wielką słabością gwarantowania ochrony w postaci pobytu tolerowanego był brak programów integracyjnych dla tej grupy cudzoziemców. Oznacza to, że chociaż zezwolono im na osiedlenie się i pracę w Polsce, nie otrzymywali oni żadnego wsparcia, gdy rozpoczynali nowe życie. W tych okolicznościach wielu cudzoziemców, którym przyznano zgodę na pobyt tolerowany w Polsce, rezygnowało z tego przywileju i ponownie ubiegało się o status uchodźcy. Wydaje się, że problem ten może być częściowo rozwiązany przez Ustawę o udzielaniu cudzoziemcom ochrony22, która wprowadziła nową formę ochrony, nazwaną ochroną uzupełniającą. Cudzoziemcy, którym przyznano ten rodzaj ochrony, mogą korzystać z programów integracyjnych w takim samym zakresie jak cudzoziemcy ze statusem Dz.U. z 2008 r., nr 70, poz. 416.. 22.

(12) 236. 24,12. 74. –. 1. 58. Narodowości, na które przypada najwyższa liczba wniosków (%). Liczba cudzoziemców, którym przyznano status uchodźcy w Polsce. Liczba cudzoziemców, którym przyznano pobyt tolerowany w Polscea. Wstrzymane aplikacje. Wnioski rozpatrzone negatywnie. 191. 363. –. 392. 47,86. 257. 199. 394. –. 105. 17,87. 151. 3580. 1997. 374. 1461. –. 120. 18,79. 603. 602. 3165. –. 140. 24,61. 881. Sri Lanka. 3210. 1996 3061. 1999. 1007. 1317. 1715. –. 55. 1918. 790. –. 39. 29,01. 888. Armenia. 3423. 1998. 29,42. Ochrona w postaci pobytu tolerowanego została wprowadzona w 2003 r.. 135. 61. 67,40. 845. 1995. Armenia. 537. 1994. 2527. 1217. –. 53. 25,35. 1182. 4662. 2000. 2864. 1830. –. 284. 33,14. 1501. 4529. 2001. 4718. 493. –. 253. 59,09. 3055. 5170. 2002. 80,61. 5569. 3163. 4366. 24. 219. 8079. 2004. 1998. 2763. 832. 305. 88,91. 7183. Rosja. 6909. 2003. 2284. 4413. 1832. 312. 91,08. 6248. 6860. 2005. 939. 3875. 2048. 423. 90,30. 6405. 7093. 2006. 1732. 1102. 2876. 116. 91,95. 9239. 10 048. 2007. Źródło: Dane liczbowe dotyczące złożonych w latach 1992–2000 wniosków oraz wydanych w tym okresie decyzji w sprawie o nadanie statusu uchodźcy w RP, www.udsc.gov.pl/Zestawienia,roczne,233.html; Dane liczbowe dotyczące postępowań prowadzonych wobec cudzoziemców w latach 2001–2003, Biuro Informatyki, Ewidencji i Statystyki, Urząd ds. Cudzoziemców, Warszawa 2004; Dane liczbowe dotyczące postępowań prowadzonych wobec cudzoziemców w latach 2003–2005, Biuro Informatyki, Ewidencji i Statystyki, Urząd ds. Cudzoziemców, Warszawa 2006; Dane liczbowe dotyczące postępowań prowadzonych wobec cudzoziemców w latach 2005–2007, Biuro Informatyki, Ewidencji i Statystyki, Urząd ds. Cudzoziemców, Warszawa 2008.. a. –. 137. Narodowości, na które przypada najwyższa liczba wniosków (liczbowo) 554. Bośnia i Hercegowina. Narodowości, na które przypada najwyższa liczba wniosków. 822. 1993. 568. 1992. Liczba składanych wniosków o status uchodźcy rocznie. Wyszczególnienie. Tabela 1. Statystyki dotyczące uchodźców w Polsce (1992–2007). 74. Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk.

(13) Analiza sytuacji uchodźców… 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0. 75. 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Liczba cudziemców, którzy otrzymali status uchodźcy w Polsce Liczba cudziemców, którzy otrzymali pozwolenie na pobyt tolerowany w Polsce Wnioski wstrzymane Odmowy nadania statusu uchodźcy. Rys. 2. Decyzje wydane przez Urząd ds. Cudzoziemców w latach 1992–2007 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tabeli 1.. uchodźcy. Wspomniana ustawa gwarantowała prawo do udziału w programach integracyjnych tym cudzoziemcom, którzy otrzymali zgodę na pobyt tolerowany w latach 2003–2008 (zanim ustawa nabrała mocy). Najczęstszą decyzją wydawaną przez Urząd ds. Cudzoziemców jest przerwanie procedury ubiegania się o status uchodźcy. Cudzoziemcy wycofują swoje wnioski, aby odzyskać swoje dokumenty lub opuścić ośrodki dla uchodźców bez informowania o swoich planach. 10. Socjalne wsparcie podczas procesu aplikacyjnego Po złożeniu wniosku cudzoziemiec ubiegający się o status uchodźcy powinien mieć zapewnioną opiekę socjalną i medyczną w czasie trwania procedury aplikacyjnej. Opieka ta może być wydłużona na okres 2 miesięcy od dnia otrzymania decyzji o nadaniu statusu uchodźcy. Wsparcie socjalne dla aplikujących zawiera: – zakwaterowanie w ośrodku dla uchodźców23, – pełne wyżywienie (lub w szczególnych przypadkach jego ekwiwalent – 9 zł na dzień), 23 W przypadku problemów zdrowotnych lub związanych z bezpieczeństwem aplikujących istnieje możliwość zagwarantowania finansowego wsparcia ze strony indywidualnej organizacji w czasie pobytu w Polsce..

(14) Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk. 76. – wsparcie finansowe na wydatki osobiste i środki higieny – 70 zł na miesiąc (opcjonalnie), – jednorazowy dodatek na ubrania i buty – 140 zł, – bezpłatne uczestnictwo w kursach języka polskiego, – pokrycie wydatków na edukację dzieci, – opiekę medyczną, – pomoc w dobrowolnym opuszczeniu terytorium RP24. 11. Ocena socjalnego wsparcia cudzoziemców podczas procesu aplikacyjnego Polskie prawo zapewnia uchodźcom skromne warunki, zaspokaja tylko ich podstawowe potrzeby. Jest to powodem ciągłych skarg cudzoziemców, którzy chcieliby otrzymywać większe fundusze na swoje potrzeby i przebywać w ośrodkach dla uchodźców o wyższym standardzie. Aby poprawić tę sytuację, Urząd ds. Cudzoziemców skorzystał z Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców, by zakupić niezbędny sprzęt i zmodernizować ośrodki. Wiele pozarządowych organizacji, jak Caritas Polska, Polska Akcja Humanitarna, Polski Czerwony Krzyż, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, również próbuje pomóc cudzoziemcom w ubieganiu się o status uchodźcy, zapewniając im opiekę medyczną, wsparcie psychologiczne i konsultacje prawne. Każdy cudzoziemiec ubiegający się o status uchodźcy jest zobligowany do nauki języka polskiego, a jego dzieci mają obowiązek uczęszczania do polskiej szkoły. Cudzoziemcy, którzy traktują Polskę tylko jako kraj tranzytowy, odmawiają nauki języka polskiego i posyłania dzieci do szkół. Aby rozwiązać ten problem, organizacje pozarządowe próbują przybliżać cudzoziemcom polską kulturę i zwyczaje, co ma ich przekonać do rozważenia pozostania w Polsce. 12. Programy integracyjne dla uchodźców i osób korzystających z ochrony uzupełniającej Cudzoziemcy, którzy otrzymali status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą w Polsce, mają prawo uczestniczenia w programach integracyjnych. Od 1996 r. do grudnia 2000 r. jedynym tego typu wsparciem był indywidualny program adaptacyjny, był to jednak tylko projekt pilotażowy i nie był oparty na polskim prawie.. Urząd ds. Cudzoziemców, Procedury pomocy, http://test.uric.gov.pl/Procedury,pomocy,122. html, 23.09.2008. 24.

(15) Analiza sytuacji uchodźców…. 77. Indywidualne programy integracyjne zostały wprowadzone w 2001 r. Są one koordynowane przez odpowiednie władze wojewódzkie25. Indywidualny program integracyjny trwa 12 miesięcy i prowadzi go powiatowe centrum pomocy rodzinie. Program ten obejmuje: – wsparcie finansowe – ok. 520–1150 zł na osobę na miesiąc, zależnie od liczby członków rodziny, – kurs języka polskiego (obligatoryjny)26, – ubezpieczenie medyczne, – konsultacje prawne, psychologiczne i rodzinne27. Każdy cudzoziemiec biorący udział w indywidualnym programie integracyjnym ma swojego własnego opiekuna, wyznaczonego przez powiatowe centrum pomocy rodzinie. Monitoruje on postępy podopiecznego i stara się adaptować program do jego indywidualnych potrzeb. Po zakończeniu programu cudzoziemiec nabywa prawo do korzystania z polskiej opieki społecznej w takim samym stopniu jak polscy obywatele. 13. Ocena funkcjonowania opieki nad cudzoziemcami i programów integracyjnych Najważniejszym problemem jest zapewnienie cudzoziemcom odpowiedniej opieki w Polsce. Po otrzymaniu decyzji o przyznaniu im ochrony są oni zobligowani do opuszczenia ośrodka dla uchodźców nie później niż w ciągu 2 miesięcy od daty otrzymania decyzji. Liczba mieszkań przeznaczonych dla nich jest ściśle ograniczona, dlatego większość z nich jest zmuszona szukać zakwaterowania na własną rękę. Nie mają żadnych środków finansowych na zakup nieruchomości, a często nawet na wynajęcie mieszkania. Co więcej, polscy właściciele mieszkań sceptycznie podchodzą do cudzoziemców, mając fałszywe przekonania o ich kulturze i zwyczajach. Dobrym rozwiązaniem byłoby stworzenie systemu mieszkań rotacyjnych, wynajmowanych cudzoziemcom na okres 1–3 lat, aby zapewnić im wystarczający czas na zintegrowanie się, znalezienie zatrudnienia i zdobycie środków na utrzymanie. Opiekunowie, którzy sprawują nadzór nad cudzoziemcami w czasie indywidualnego programu integracyjnego, są często przepracowani i niewystarczająco 25 Prawne uwarunkowania integracji uchodźców w Polsce. Komentarz dla praktyków, red. W. Klaus, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa 2008, s. 9–24. 26 Zazwyczaj kurs ten jest organizowany nieodpłatnie, ale zdarza się, że cudzoziemiec musi za niego zapłacić.. Zarządzenie Ministra Polityki Społecznej z 29 września 2005 r. o gwarantowaniu wsparcia uchodźcom, Dz.U. z 2005 r., nr 201, poz. 1669. 27.

(16) Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk. 78. przygotowani do pełnienia swoich zadań. Konieczne jest zatrudnienie większej liczby opiekunów, odpowiednio do tej pracy przygotowanych. Cudzoziemcy traktujący Polskę jako kraj tranzytowy bardzo trudno integrują się z polskim społeczeństwem. Budowanie świadomości na temat polskiej rzeczywistości, zwłaszcza możliwości, jakie niesie szybki rozwój gospodarczy i poprawa warunków życia, mogą przekonać cudzoziemców do osiedlenia się w Polsce. Indywidualny program integracyjny trwa tylko 12 miesięcy. Jest to okres zdecydowanie za krótki na zintegrowanie się z polskim społeczeństwem. Tego typu program powinien trwać co najmniej 3 lata, aby mógł być rzeczywiście efektywny. Cudzoziemcy, którym przyznano zgodę na pobyt tolerowany, nie mają prawa uczestnictwa w programach integracyjnych28. Są oni pozostawieni bez wsparcia, co uniemożliwia im rozpoczęcie nowego życia w Polsce. Pozostawieni sami sobie najprawdopodobniej nie poradzą sobie w polskiej rzeczywistości, będą żyć w biedzie lub zajmą się działalnością przestępczą. Ponieważ grupa ta jest stosunkowo nieliczna, objęcie jej programem integracyjnym byłoby niewielkim obciążeniem finansowym, a zapobiegłoby wielu problemom społecznym w przyszłości. Cudzoziemiec, który zawarł związek małżeński z polskim obywatelem, jest wyłączony z programu integracyjnego. Rozwiązanie to nie jest dobre, ponieważ osoby te często nie mówią po polsku i mają trudności ze znalezieniem pracy. Uczestnicząc w programie integracyjnym, mogłyby nauczyć się języka i otrzymać wsparcie finansowe, zanim znajdą zatrudnienie. 14. Podsumowanie W artykule podjęto próbę przeanalizowania obecnej sytuacji uchodźców w Polsce. Możemy zaobserwować zmiany w polskiej legislacji dotyczącej cudzoziemców ubiegających się o status uchodźcy polegające na poprawie warunków przyjmowania i integracji uchodźców. To tendencja bardzo pozytywna, dająca cudzoziemcom nowe możliwości rozpoczęcia życia w Polsce. W wielu przypadkach otrzymują oni takie same prawa jak polscy obywatele. Zmiana przepisów to jednak za mało. Powodzenie całego procesu zależy od wielu czynników. Najważniejsi są sami cudzoziemcy i Polacy. Jeżeli emigranci nie będą chcieli pozostać w Polsce, integracja się nie powiedzie. Władze i pracownicy socjalni nie są przygotowani do pracy z cudzoziemcami i zbyt obciążeni obowiązkami, dlatego nigdy nie będą w stanie zapewnić cudzoziemcom należytego wsparcia. Źródłem problemu jest brak pieniędzy i wykwalifikowanych pracowników. Konieczne jest przedstawienie cudzoziemcom Polski jako dobrego Nie dotyczy to cudzoziemców, którym przyznano zgodę na pobyt tolerowany przed majem 2008 r. 28.

(17) Analiza sytuacji uchodźców…. 79. miejsca na osiedlenie się, informowanie o jej szybkim wzroście gospodarczym i poprawiających się warunkach życia. Niezbędne jest stworzenie dla poszukujących azylu systemu, który zapewni im godne warunki życia, wystarczające środki na rozpoczęcie nowego życia, adekwatną pomoc prawną, psychologiczną, opiekę medyczną, zakwaterowanie, szkolenia pozwalające na znalezienie zatrudnienia i – co najważniejsze – poczucie bezpieczeństwa. Istnieje potrzeba objęcia cudzoziemców dłuższym, 2–3-letnim programem integracyjnym, aby mieli oni szansę na przystosowanie się do polskiej rzeczywistości i naukę języka polskiego. Realizacja tych założeń będzie wymagała znacznych nakładów finansowych i wysiłku. Wypracowanie odpowiednich warunków integracji cudzoziemców pomoże jednak w tworzeniu wielokulturowego społeczeństwa, korzystającego z różnorodności, zapobiegnie marginalizowaniu cudzoziemców, tworzeniu gett i zwiększaniu skali ubóstwa i przestępczości. Inwestowanie w cudzoziemców pomoże zapobiec poważnym problemom społeczno-ekonomicznym w bliskiej przyszłości. Literatura Białocerkiewicz J., Status prawny cudzoziemca w świetle standardów międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2002. Czapka E., Stereotyp uchodźcy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2006. Dane liczbowe dotyczące postępowań prowadzonych wobec cudzoziemców w latach 2001–2003, Biuro Informatyki, Ewidencji i Statystyki, Urząd ds. Cudzoziemców, Warszawa 2004. Dane liczbowe dotyczące postępowań prowadzonych wobec cudzoziemców w latach 2003–2005, Biuro Informatyki, Ewidencji i Statystyki, Urząd ds. Cudzoziemców, Warszawa 2006. Dane liczbowe dotyczące postępowań prowadzonych wobec cudzoziemców w latach 2005–2007, Biuro Informatyki, Ewidencji i Statystyki, Urząd do Spraw Cudzoziemców, Warszawa 2008. Dane liczbowe dotyczące złożonych w latach 1992–2000 wniosków oraz wydanych w tym okresie decyzji w sprawie o nadanie statusu uchodźcy w RP, www.udsc.gov.pl/ Zestawienia,roczne,233.html. Dudzic A., Polska w strefie Schengen, UKIE, Warszawa 2008. Florczak A., Uchodźcy w Polsce. Między humanitaryzmem a pragmatyzmem, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002. Konwencja Dublińska, OJ C 254, 19.08.1997. Polski rocznik demograficzny, Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2008. Prawne uwarunkowania integracji uchodźców w Polsce. Komentarz dla praktyków, red. W. Klaus, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa 2008. Regulacja Rady nr 343/2003 z 18 lutego 2003 r. ustanawiająca kryteria i mechanizmy dla determinowania państw członkowskich do odpowiedzialności za rozpatrywanie.

(18) 80. Hanna Kelm, Helena Tendera-Właszczuk. wniosków azylowych złożonych w jednym państwie członkowskim przez obywatela państwa trzeciego, OJ L50, 25 February 2003. UNHCR, Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries, 2007, Statistical Overview of Asylum Application Lodged in Europe and Selected Non-European Countries, Brussels 2008. UNHCR Briefing Notes, Chechen Arrivals in Poland Are Back to Normal, 1 April 2008, www.unhcr.org, 14.09.2008. UNHCR Briefing Notes, For Chechens, Poland Is Not West Enough, 5 December 2005, www.unhcr.org, 14.09.2008. UNHCR Briefing Notes, Steep Rise in Number of Asylum Seekers as Poland Joins Schengen Zone, 21 December 2007, www.unhcr.org, 14.09.2008. Ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 2003 r., nr 128, poz. 1176. Urząd ds. Cudzoziemców, Procedury pomocy, http://test.uric.gov.pl/Procedury,pomocy,122. html, 23.09.2008. Ustawa o cudzoziemcach, Dz.U. z 2003 r., nr 128, poz. 1175. Ustawa o cudzoziemcach, Dz.U. z 2008 r., nr 70, poz. 416. Ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 2008 r., nr 70, poz. 416. Zarządzenie Ministra Polityki Społecznej z 29 września 2005 r. o gwarantowaniu wsparcia uchodźcom, Dz.U. z 2005 r., nr 201, poz. 1669. An Analysis of the Situation of Refugees in Poland and the Execution of the European Union Common Asylum Policy Since Poland’s accession to the European Union, the number of foreigners applying for asylum in the country has consistently risen. The Dublin Regulation requires member states to consider asylum applications, but does not provide refugees the freedom to choose the country they wish to go to. The article presents the legal standing of refugees in Poland, an analysis of the current issues bearing on the conditions of their stay and the procedure for granting refugee status as well as recommendations for steps that should be taken, particularly concerning the taking in and integrating of foreigners. The article also assesses the implementation of EU common asylum policy guidelines by Poland and highlights improvements that could be made in the implementation process. The article consists of three parts. The first briefly analyses modern migration theories and employs them to determine the problems facing refugees and the most recent trends concerning this phenomenon in the world. The second part discusses the history and development of EU asylum policy, with a particular focus on treaty resolutions and motions on the issue from the European Summits. The last section presents a review of legal acts initiated in Poland and an analysis of the conditions of stay and procedures for conferring refugee status on a foreigner. This section also points out possible improvements that could be considered in this matter..

(19)