Odpowiedzialność za nieprawidłowości występujące w badanym sprawozdaniu finansowym

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 796. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2009. Katarzyna Kluska Katedra Rachunkowości. Odpowiedzialność za nieprawidłowości występujące w badanym sprawozdaniu finansowym 1. Wprowadzenie Informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym są „produktem” zasad i metod rachunkowości [Wąsowski 2005, s. 23]. Określone w polskim i międzynarodowym ustawodawstwie zasady rachunkowości z definicji rozumiane są jako nadrzędne, podstawowe i nienaruszalne. Prezentowanie nieprawdziwych informacji w sprawozdaniu finansowym jednostki zawsze związane jest z naruszeniem jednej lub kilku następujących zasad: treści ekonomicznej, memoriału, ostrożnej wyceny, kontynuacji, ciągłości, istotności1. Sprawozdanie finansowe to usystematyzowany zbiór wybranych z ksiąg rachunkowych danych liczbowych o działalności gospodarczej i jej wynikach oraz o sytuacji finansowej jednostki gospodarującej [Świderska, Więcław 2006, s. 1–16]. Stanowi najbardziej popularną formę przekazywania okresowych informacji o podmiocie. Jest praktycznym narzędziem pozwalającym na uporządkowanie informacji finansowych oraz na szybką analizę zawartych w nim danych [Świderska 2002, s. 99]. Zgodnie z przepisami prawa sprawozdanie finansowe powinno zawierać wiarygodne i prawidłowe informacje, na podstawie których wszyscy interesariusze mogą podejmować właściwe decyzje inwestycyjne oraz minimalizować zagrożenia wynikające z nieotrzymania planowanych korzyści ekonomicznych ze wzajemnych Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. 2002 r., nr 76, poz. 694, wraz z późn. zm.), art. 4–8. 1.

(2) Katarzyna Kluska. 188. stosunków handlowych. Mimo że wszystkie dane prezentowane w sprawozdaniu są kierowane do odbiorców i stanowią cenne źródło informacji o podmiocie, to adresaci za najważniejsze uważają informacje o [Wąsowski 2005, s. 32]: – wyniku finansowym z uwagi na możliwość wypłaty dywidendy w okresie bieżącym lub w najbliższych latach oraz na wzrost kursu akcji spowodowany zwiększeniem stopy zwrotu, – sytuacji finansowej z uwagi na zdolność podmiotu do terminowego regulowania swoich zobowiązań, – kapitale i jego strukturze z uwagi na możliwy kierunek i tempo jego pomnażania. W gospodarce rynkowej warunkiem bezpiecznego obrotu jest nie tylko dostęp do informacji o sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych, ale przede wszystkim pewność, że publikowane dane są wiarygodne. W myśl przepisów ustawy o rachunkowości za rzetelność i prawidłowość prowadzonych ksiąg rachunkowych i sporządzane sprawozdanie finansowe odpowiada kierownik jednostki2. Do ustawowych obowiązków biegłego rewidenta należy wykonywanie czynności poświadczających prawidłowość badanego sprawozdania finansowego. Zasadniczym celem badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta jest wyrażenie przez niego pisemnej opinii wraz z raportem o tym, czy sprawozdanie finansowe jest prawidłowe oraz rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, a także wynik finansowy badanej jednostki3. Po nowelizacji ustawy o rachunkowości w 2001 r. obowiązkiem biegłego rewidenta stało się także prognozowanie i wskazywanie zjawisk, które w istotny sposób mogą negatywnie wpływać na możliwość kontynuowania działalności przez badaną jednostkę. Głównym celem niniejszego opracowania jest zwrócenie uwagi na liczne nieprawidłowości, jakie mogą napotkać biegli rewidenci podczas badania sprawozdań finansowych. Zgodnie z obowiązującym prawem odpowiedzialność za zapobieganie i wykrywanie nieprawidłowości spoczywa na kierownictwie każdej jednostki gospodarczej. Biegli rewidenci zaś, bazując na wiedzy i doświadczeniu zawodowym, powinni rozpoznać, czy w analizowanym okresie ujawniono przypadki nieprawidłowości, gdyż wystąpienie takich zdarzeń może mieć istotny wpływ na wiarygodność badanych sprawozdań finansowych. 2. Nieprawidłowości sprawozdania finansowego Obowiązujące regulacje prawne krajowe i międzynarodowe stanowią, że każde sprawozdanie finansowe musi w sposób jasny, rzetelny i wiarygodny odzwiercie2 3. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości..., art. 77. Ibidem, art. 65 ust. 1..

(3) Odpowiedzialność za nieprawidłowości.... 189. dlać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy jednostki na dzień bilansowy. Zgodnie z Międzynarodowymi standardami sprawozdawczości finansowej, by móc uznać sprawozdanie za wiarygodne powinno ono spełniać następujące wymogi: – zawierać prawdziwe informacje, które odzwierciedlają operacje gospodarcze zgodnie z ich treścią ekonomiczną, – przedstawiać obiektywne informacje, wolne od stronniczości i pozbawione wpływu na użytkowników poprzez celową ich selekcję lub formę prezentacji, – ujmować informacje zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny, czyli podawać wartość poszczególnych składników majątku, kosztów i przychodów oszacowaną w sposób realny, bez jej celowego zawyżania lub zaniżania, – prezentować kompletne informacje, obejmujące całość składników majątkowych, kapitałów oraz wszystkie operacje wynikowe4. W każdej jednostce prowadzącej działalność gospodarczą, w całym cyklu rachunkowości zawsze istnieje ryzyko: – wystąpienia pomyłek arytmetycznych, – niewłaściwego zastosowania nadrzędnych zasad rachunkowości, – błędnej interpretacji przepisów prawa, – zaksięgowania operacji gospodarczych niezgodnie z ich treścią ekonomiczną, – niedopatrzeń, – oszustw. Takie zdarzenia mają istotny wpływ na wiarygodny obraz jednostki i prezentowane przez nią sprawozdanie finansowe. Zgodnie z międzynarodowym standardem rewizji finansowej 240 nieprawidłowości sprawozdania finansowego mogą być spowodowane błędami lub oszustwami5. Te dwa pojęcia odróżnia od siebie intencja osoby, która dopuszcza się nieprawidłowości. Według MSRF 240 błędy definiowane są jako niezamierzone nieprawidłowości sprawozdania finansowego, łącznie z niewprowadzeniem danych lub nieujawnieniem informacji, spowodowane przykładowo: – pomyłkami popełnionymi przy gromadzeniu i przetwarzaniu danych, na podstawie których sporządzono sprawozdanie finansowe, – błędnymi szacunkami księgowymi wywołanymi przeoczeniem lub niewłaściwą interpretacją faktów, – mylnym zastosowaniem zasad rachunkowości dotyczących wyceny, wykazywania danych w sprawozdaniu, klasyfikacji, prezentacji lub ujawnienia informacji. 4. Międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej, par. 31–38, 63–64.. Międzynarodowy standard rewizji finansowej 240 „Odpowiedzialność biegłego rewidenta za uwzględnienie podczas badania sprawozdania finansowego możliwości popełnienia oszustw i błędów”. 5.

(4) 190. Katarzyna Kluska. Termin oszustwo oznacza celowe działania podjęte przez kierownictwo jednostki, pracowników lub osoby trzecie, mające na celu uzyskanie nienależnej lub niezgodnej z prawem korzyści, które docelowo spowodują powstanie nieprawidłowości w sporządzonym sprawozdaniu finansowym. Oszustwo obejmuje następujące działania: – manipulowanie, fałszowanie bądź zmianę danych lub dokumentów, – zawłaszczenie majątku, – wyłączenie lub pominięcie w zapisach lub dokumentach skutków transakcji, – rejestrowanie danych pozornych, – niewłaściwe stosowanie zasad (polityki) rachunkowości. Zgodnie z powyższym, oszustwo związane jest zawsze z działaniem zamierzonym. Sprawozdanie finansowe, które zawiera umyślne nieprawidłowości, ma wprowadzać w błąd jego użytkowników, manipulować odbiorcami i wpływać na ich decyzje, pokazując niewiarygodny obraz jednostki gospodarczej. W odróżnieniu od osoby, która popełnia błąd, sprawcę popełnionego oszustwa cechuje: – motyw, który zachęca do przywłaszczenia majątku jednostki czy też osiągnięcia zawyżonego poziomu dochodów, – możliwość popełnienia danego oszustwa, dzięki zajmowanemu stanowisku lub dostępowi do pewnych danych, – usprawiedliwianie swojego postępowania określoną postawą czy też wyznawanym systemem wartości, które pozwalają sprawcy działać nieuczciwie. W niektórych wypadkach dochodzi do popełnienia oszustw przez osoby, na które wywierany jest nacisk ze strony kierownictwa firmy, innych pracowników lub też osób spoza jednostki. W związku z wykrywaniem i ujawnianiem coraz liczniejszych przypadków prezentowania nierzetelnych danych przez jednostki, wzrosły także obawy użytkowników sprawozdań finansowych. Dotyczą one możliwości istotnego zafałszowania na skutek oszustw obrazu przedsiębiorstwa, przedstawionego w sprawozdaniu finansowym [Hołda, Nowak 2003, s. 20]. Zatem ważne jest, by każdy odbiorca sprawozdania miał świadomość tego, kto w świetle obowiązującego prawa ponosi odpowiedzialność za prezentowane informacje. Za zapobieganie oszustwom i błędom oraz za ich wykrywanie odpowiada kierownictwo jednostki gospodarczej i osoby sprawujące nadzór. Ale czy za wykrycie oszustw odpowiada również biegły rewident badający sprawozdanie finansowe, a jeśli tak, to w jakim stopniu? W. Bień [2003, s. 9] wypowiadając się na temat istotnych zagrożeń działalności badanej jednostki, podkreślił, że ukrywanie przed inwestorami prawdziwej sytuacji finansowo-majątkowej spółki, badanej obligatoryjnie raz do roku przez niezależnego audytora, jest możliwe tylko za wiedzą biegłego rewidenta. Powyższe stwier-.

(5) Odpowiedzialność za nieprawidłowości.... 191. dzenie potwierdza wieloletnia współpraca Enronu i firmy audytorskiej Arthur Andersen. Biegli rewidenci przez wiele lat potwierdzali wiarygodność sprawozdań finansowych Enronu, czynnie pomagając przy ich fałszowaniu, natomiast po ujawnieniu oszustw niszczyli dokumentację rewizyjną. Głównym powodem działań niezgodnych z obowiązującym prawem była chęć zysku wykazywana zarówno po stronie zarządu spółki, jak i badających ją biegłych rewidentów. Konsekwencją ujawnienia „owocnej” współpracy był upadek Enronu i Andersena, a także gwałtowny spadek zaufania odbiorców badanych sprawozdań finansowych do biegłych rewidentów, a także osób zarządzających jednostkami gospodarczymi. 3. Odpowiedzialność kierownictwa organizacji i osób sprawujących nadzór Zgodnie z obowiązującymi regulacjami jednostki gospodarcze obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, a także rzetelnie i jasno przedstawiać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Rachunkowość jednostki obejmuje: – przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, – prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym, – okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, – wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego, – sporządzanie sprawozdań finansowych, – gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą, – poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą6. Kierownik każdej jednostki gospodarczej ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru. Nie jest on zwolniony z odpowiedzialności z tytułu nadzoru, jeśli powierzy obowiązek prowadzenia rachunkowości innej osobie za jej zgodą, przy zachowaniu formy pisemnej. Gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność w tym zakresie ponoszą wszyscy członkowie tego organu. Ponadto kierownik danej jednostki nie może scedować swoich uprawnień i odpowiedzialności na inną osobę w zakresie przeprowadzenia inwentaryzacji w formie spisu z natury7. 6 7. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości ..., art. 4. ust. 3 Ibidem, art. 4 ust. 5..

(6) Katarzyna Kluska. 192. Zgodnie z międzynarodowym standardem rewizji finansowej 500 to kierownictwo badanej jednostki ponosi odpowiedzialność za prawidłowe sporządzenie sprawozdania finansowego odzwierciedlającego rodzaj i zakres jej działalności8. W oświadczeniu o rzetelności i jasności sporządzonego sprawozdania finansowego kierownictwo w sposób bezpośredni lub pośredni podaje stwierdzenia dotyczące: – istnienia – składniki aktywów lub zobowiązań istnieją na dany dzień, – praw i obowiązków – składniki aktywów lub zobowiązań dotyczą jednostki na dany dzień, – wystąpienia – transakcje lub zdarzenia dotyczące jednostki miały miejsce podczas danego okresu, – kompletności – nie występują niewykazane składniki aktywów, zobowiązań, transakcje lub zdarzenia, nie zaniechano także dokonania koniecznych ujawnień, – wyceny – składniki aktywów lub pasywów zostały wykazane we właściwej wartości, – pomiaru – transakcja lub zdarzenie zostało wykazane we właściwej kwocie, a przychód lub koszt został przypisany do właściwego okresu, – prezentacji i ujawnienia – dana pozycja została ujawniona, sklasyfikowana i opisana zgodnie z odpowiednimi założeniami koncepcyjnymi sprawozdawczości finansowej. W myśl powyższego, za zapobieganie błędom i oszustwom oraz za ich wykrywanie odpowiada kierownictwo jednostki i osoby sprawujące nadzór w danej jednostce, jak na przykład rada nadzorcza. Jednym z głównych zadań kierownictwa jednostki gospodarczej powinno być opracowanie, wdrożenie i demonstrowanie wśród pracowników zasad uczciwości i etycznego postępowania. Odpowiednia selekcja pracowników i szkolenia w tym zakresie mogą w dużym stopniu przyczynić się do zwiększenia świadomości i uwrażliwienia pracowników na podejrzewane i popełniane oszustwa. W interesie każdego kierownictwa jednostki leży także stworzenie takiego systemu kontroli wewnętrznej, który zapewniałby skuteczny i uporządkowany przebieg działalności jednostki gospodarczej. Odpowiedzialność kierownictwa sprowadza się nie tylko do utrzymywania, ale także modyfikowania systemu kontroli wewnątrz jednostki, ponieważ takie działania zwiększają możliwość sporządzania sprawozdania finansowego wiernie odzwierciedlającego obraz jednostki. Obowiązkiem zaś osób sprawujących nadzór nad kierownictwem w jednostce jest sprawdzanie zaangażowania i skuteczności podjętych działań ze strony osób zarządzających, mających na celu ujawnianie i zapobieganie oszustwom. Efektywny nadzór powinien obejmować także weryfikację czynności wykonywanych przez. 8. Międzynarodowy standard rewizji finansowej 500 „Dowody badania”..

(7) Odpowiedzialność za nieprawidłowości.... 193. kierownictwo, gdyż osoby te mają większe niż pracownicy możliwości obchodzenia systemu kontroli lub wpływania na wiarygodność sprawozdania finansowego. Z obowiązujących przepisów jednoznacznie wynika, iż to kierownik jednostki lub osoba, której powierzono obowiązki związane z prowadzeniem ksiąg w firmie, jest odpowiedzialna względem prawa za dopuszczenie się nierzetelnego prowadzenia ksiąg i sporządzenia sprawozdania finansowego nieodzwierciedlającego faktycznego stanu finansowego przedsiębiorstwa. Art. 77 ustawy o rachunkowości9 stanowi, że osoby, którym udowodni się nadużycia związane z: – zaniechaniem prowadzenia ksiąg rachunkowych, – prowadzeniem ich wbrew przepisom ustawy, – podawaniem w tych księgach nierzetelnych danych, – niesporządzeniem sprawozdania finansowego, – sporządzeniem go niezgodnie z przepisami ustawy, – zawarciem w tym sprawozdaniu nierzetelnych danych, – podlegają grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie. 4. Odpowiedzialność biegłego rewidenta W świetle krajowych uregulowań do głównych zadań biegłego rewidenta należy terminowe przeprowadzenie badania, wykonanie czynności poświadczających sprawozdanie finansowe, pisemne wyrażenie bezstronnej opinii zgodnie z obowiązującymi przepisami, normami wykonywania zawodu oraz zasadami kodeksu etyki zawodowej. Odpowiedzialność zawodową biegłego rewidenta określają następujące zasady etyki: niezależność, uczciwość, obiektywizm, kompetencje zawodowe i należyta staranność, zachowanie tajemnicy, profesjonalna postawa, stosowanie standardów technicznych10. Biegły rewident, badając sprawozdanie finansowe, powinien w każdym przypadku zachować bezstronność i niezależność, by sformułowana przez niego opinia i raport wraz z przesłankami dotyczącymi zagrożenia kontynuacji działalności mogły stanowić źródło informacji nie tylko dla kierownictwa zbadanego podmiotu i zatrudnionych tam pracowników, ale także dla współpracujących z jednostką instytucji, kontrahentów i inwestorów. Zgodnie z obowiązującymi przepisami bezstronność i niezależność nie jest zachowana, jeżeli biegły rewident: 9. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości..., art. 77.. Międzynarodowy standard rewizji finansowej 200 „Cel i ogólne zasady badania sprawozdań finansowych”. 10.

(8) Katarzyna Kluska. 194. – posiada udziały, akcje lub inne tytuły własności w jednostce lub w innej jednostce z nią stowarzyszonej, dominującej, zależnej lub współzależnej, z wyłączeniem udziału w spółdzielni mieszkaniowej, – jest lub był w ostatnich 3 latach przedstawicielem prawnym, członkiem organów nadzorczych bądź zarządzających lub pracownikiem badanej jednostki lub jednostki z nią stowarzyszonej, dominującej, zależnej lub współzależnej, – w ostatnich 3 latach uczestniczył w prowadzeniu ksiąg rachunkowych, sporządzaniu sprawozdania finansowego, stanowiącego przedmiot badania, – osiągnął chociażby w jednym roku w ciągu ostatnich 5 lat co najmniej 50% przychodu rocznego z tytułu świadczenia usług na rzecz badanej jednostki, jednostki wobec niej dominującej lub jednostek z nią stowarzyszonych, jednostek od niej zależnych lub współzależnych (zapis ten nie obowiązuje w wypadku pierwszego roku działalności biegłego rewidenta), – jest małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej do drugiego stopnia lub jest związany z tytułu opieki, przysposobienia lub kurateli z osobą zarządzającą lub będącą w organach nadzorczych badanej jednostki albo zatrudnia przy prowadzeniu badania takie osoby, – z innych, niewymienionych powyżej, powodów nie może sporządzić bezstronnej i niezależnej opinii11. Międzynarodowy standard rewizji finansowej 240 stanowi, że biegły rewident ma obowiązek uwzględnić możliwość wystąpienia błędów i oszustw w trakcie badania sprawozdania finansowego jednostki12. Ponieważ odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, ponosi przede wszystkim kierownictwo jednostki, biegły rewident powinien uzyskać pisemne oświadczenia, w których osoby zarządzające jednostką potwierdzą: – swoją odpowiedzialność za stworzenie i wdrożenie systemu kontroli wewnętrznej służącego zapobieganiu i wykrywaniu oszustw, – ujawnienie biegłemu rewidentowi wyników szacunku wielkości ryzyka polegającego na tym, że sprawozdanie finansowe może zawierać istotne nieprawidłowości spowodowane oszustwami, – ujawnienie przeprowadzającemu badanie swojej wiedzy o wpływających na jednostkę oszustwach lub podejrzeniach dokonywania oszustw popełnianych przez: kierownictwo, pracowników pełniących znaczącą rolę przy kontroli wewnętrznej lub inne osoby, w wypadku których oszustwo może wywierać istotny wpływ na sprawozdanie finansowe, 11. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości..., art. 66.. Międzynarodowy standard rewizji finansowej 240 „Odpowiedzialność biegłego rewidenta za uwzględnienie podczas badania sprawozdania finansowego możliwości popełnienia oszustw i błędów”. 12.

(9) Odpowiedzialność za nieprawidłowości.... 195. – ujawnienie biegłemu rewidentowi wiedzy o zgłoszonych przez pracowników, byłych pracowników lub inne osoby zarzutach oszustwa lub podejrzeń o oszustwo wpływających na sprawozdanie finansowe. Badając sprawozdanie finansowe, biegły rewident powinien uzyskać racjonalną pewność, że nie zawiera ono istotnych nieprawidłowości niezależnie od tego, czy są one wynikiem błędów czy oszustw. Biegły rewident nigdy nie uzyska całkowitej pewności, że takie nieprawidłowości zostaną wykryte i usunięte podczas badania. Wynika to z faktu, że każde badanie jest wyrywkowe, a większość dowodów uzyskiwanych w procesie badania ma charakter raczej uprawdopodobniający niż rozstrzygający13. Jednym z obszarów rachunkowości szczególnie podatnym na ryzyko oszustwa jest obszar wszelkiego rodzaju szacunków. Biegły rewident, bazując na własnej wiedzy i doświadczeniu, powinien rozważyć, czy oszacowane wielkości mogą wskazywać na brak obiektywizmu czy też na manipulowanie ze strony kierownictwa jednostki14. W razie wykrycia takich nieprawidłowości biegły rewident powinien przeprowadzić retrospektywną ocenę szacunków zarządu oraz założeń dotyczących istotnych szacunków zawartych w sprawozdaniach z lat ubiegłych. W myśl krajowych uregulowań biegły rewident może ponosić odpowiedzialność dyscyplinarną, karną i cywilną. Zgodnie z art. 78 ustawy biegły rewident, który sporządza niezgodną ze stanem faktycznym opinię o sprawozdaniu finansowym i stanowiących podstawę jego sporządzenia księgach rachunkowych jednostki lub sytuacji finansowo-majątkowej tej jednostki, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie. Jeżeli biegły rewident działał nieumyślnie, będzie podlegał karze ograniczenia wolności albo grzywnie15. Odpowiedzialność dyscyplinarna normowana jest przepisami ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie16. Biegły rewident, który podczas badania postąpiłby sprzecznie z regulacjami ustawowymi, normami wykonywania zawodu lub zasadami etyki zawodowej, w wyniku postępowania dyscyplinarnego prowadzonego przez organy Krajowej Izby Biegłych Rewidentów, mógłby otrzymać karę: upomnienia, nagany, zawieszenia w czynnościach zawodowych na okres od roku do trzech lat, wydalenia z samorządu biegłych rewidentów. Międzynarodowy standard rewizji finansowej 200 „Cel i ogólne zasady badania sprawozdań finansowych”. 13. 14 Międzynarodowy standard rewizji finansowej 240 „Odpowiedzialność biegłego rewidenta za uwzględnienie podczas badania sprawozdania finansowego możliwości popełnienia oszustw i błędów”. 15. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości..., art. 78.. Ustawa z 13 października 1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie (Dz.U. z 2001 r., nr 31, poz. 359). 16.

(10) 196. Katarzyna Kluska. Kodeks cywilny stanowi, że gdyby opinia wyrażona przez biegłego rewidenta zawierała istotne błędy, to osoby fizyczne i prawne mogą pociągnąć go do odpowiedzialności materialnej, jeśli poniosły szkodę w wyniku oparcia swoich decyzji na takiej opinii17. 5. Podsumowanie Zgodnie z przedstawionymi powyżej uregulowaniami krajowymi i międzynarodowymi, to na kierowniku jednostki spoczywa odpowiedzialność za sporządzenie sprawozdania finansowego zgodnie z obowiązującymi przepisami. Sprawozdanie takie ma zawierać prawdziwe dane i przedstawiać wiarygodny obraz jednostki. Biegły rewident odpowiada za wyrażenie opinii o zbadanym sprawozdaniu finansowym. Za zapobieganie błędom i oszustwom oraz za ich wykrywanie odpowiada kierownictwo jednostki i osoby sprawujące nadzór w danej jednostce. Nie oznacza to jednak, że biegły rewident jest zwolniony z badania tych zagadnień. Przeprowadzając badanie sprawozdania finansowego, biegły rewident powinien kierować się zawodowym sceptycyzmem, zadawać pracownikom i kadrze zarządzającej pytania z zakresu popełnionych w jednostce oszustw lub podejrzeń w tym zakresie, uwzględnić zastosowanie dodatkowych procedur badania na wypadek wystąpienia możliwości popełnienia błędów i oszustw w jednostce oraz pamiętać o obowiązku informowania o stwierdzonych nieprawidłowościach. Literatura Bień W. [2003], Opinia biegłego rewidenta o istotnych zagrożeniach działalności badanej jednostki, „Rachunkowość – Audytor”, nr 2. Hołda A., Nowak W. [2003], Nowy standard badania sprawozdań finansowych, dotyczący sposobu uwzględniania ryzyka dokonywania oszustw w jednostce, „Rachunkowość – Audytor”, nr 3. Sprawozdanie finansowe bez tajemnic [2006], red. G.K. Świderska, W. Więcław, Difin, Warszawa. Świderska G.K. [2002], Zmiany w prawie gospodarczym a kreatywna rachunkowość, [w:] Rewizja finansowa a zmiany w prawie gospodarczym, III Doroczna Konferencja Audytingu Krajowej Izby Biegłych Rewidentów, materiały pokonferencyjne, Warszawa. Wąsowski W. [2005], Kreatywna rachunkowość, fałszowanie sprawozdań finansowych, Difin, Warszawa. Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., nr 16, poz. 93 z późn. zm.), art. 415. 17.

(11) Odpowiedzialność za nieprawidłowości.... 197. Responsibility for Irregularities that Occur in an Audited Financial Report The main purpose of preparing and publishing a financial report is to supply its recipients with credible and honest information about the financial situation, assets and performance of a company. Any financial report can contain irregularities that distort the picture of the company. The consequences of this may be especially felt by stakeholders, who, on the basis of the information contained in the report, take decisions on where to allocate capital. In this article, the author presents the main responsibilities of the auditor and company management in the process of preparing and auditing financial reports as well as the legal responsibility for any irregularities that arise..

(12)