Ewa Szadzińska
"Metodologia. Badania. Praktyka
pedagogiczna. Z serii szkice,
rozprawy, studia", Stanisław Palka,
Gdańsk 2006 : [recenzja]
Nauczyciel i Szkoła 1-2 (30-31), 255-258
Ewa Szadzińska
Recenzja książki: Stanisław Palka, Metodologia.
Badania. Praktyka pedagogiczna. Z serii szkice,
rozprawy, studia.
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006, ss. 149.
Prace z zakresu m etodologii zaw sze w zbudzają zainteresowanie, poniew aż od wiedzy z tego zakresu zależy w iarygodność wyników badań. N iektóre z kontro w ersyjnych zagadnień dostrzeganych przez badaw czy w metodologii pedagogiki i m etodologii badań pedagogicznych, m ogą być rozstrzygnięte, dzięki analizie dokonanej przez autora pracy Stanisława Palkę. Tytuł książki „M etodologia Bada nia Praktyka pedagogiczna” wskazuje na obszary tematyczne, do których odnosi się treść pracy.
Praca składa się z wprowadzenia, sześciu rozdziałów zakończenia, zalecanej litera tury oraz indeksu osób i rzeczowego. Układ treści w książce nie je st system atycznym w ykładem z zakresu m etodologii pedagogiki i badań pedagogicznych, ja k w ska zuje sam autor, lecz zbiorem sześciu szkiców. We wprowadzeniu autor książki przedstaw ił przyjęte założenia dotyczące dziedziny poznania pedagogicznego oraz podstawow e zagadnienia z zakresu metodologii pedagogiki i badań pedago gicznych. Tak jednoznaczne określenie założeń um ożliw ia czytelnikowi dokładne zrozum ienie stanowiska autora pracy przy rozw iązyw aniu podjętych problemów. Ponadto w ymieniona w e wprowadzeniu tem atyka poszczególnych części ułatwia całościowe spojrzenie na treść książki.
A utor w pierwszej części, ukazuje rangę problem u badaw czego, składnika badań naukow ych „..nadający im sens i w artość poznaw czą” (s.41). Przedstaw ione Zatem ustalenia dotyczące form ułow ania problem ów są bardzo w ażne dla przebiegu badań naukow ych. Z zakresu logiki autor w skazuje argum enty za form ułow aniem głów nego problem u badaw czego w postaci pytań dopełnienia. Porów nanie typologii problem ów badaw czych istniejących w m etodologii badań przedstaw ione w tekściez rodzajam i problcm ów badaw czych opracow anym i przez Stanisław a Palkę, daje sposobność do dostrzeżenia zróżnicow ania przedm iotu badań pedagogiki ze w zględu na w alory poznaw cze, w alorów poznaw czych oraz w ykorzystanie w praktyce. Bardzo pom ocne w zrozum ieniu istoty w ym ienionych rodzajów problem ów są zaprezentow ane przykłady problem ów z realizow anych badań naukow ych. W kolejnej części pracy przedstaw iono em piryczne badania
2 5 6 Nauczyciel i Szkoła 1-2 2006
ilościow e i jakościow e w pedagogice. Zebrane określenia pojęcia em piryzm u ukazują, iż dośw iadczenie i zw iązana z nim obserw acja należy do „najbardziej pierw otnych aktów poznaw czych człow ieka” i m a duże znaczenie jak o sposób poznaw ania rzeczyw istości pedagogicznej. A utor pracy profesor Stanisław Palka jednoznacznie określaprzyjętc stanow isko w sw oich ro zw ażan iach -u m iark o w an ą wersję em piryzm u genetycznego i m etodologicznego. Stąd w ynika uznanie dla kom plem entarności badań em pirycznych ilościow ych i jakościow ych. W artość w iązania obu typów badań ukazują uzasadnienia przedstaw ione przez autora pracy. U zasadnienia te odnoszą się do obiektów poznania, do celów poznania pedagogicznego oraz przekształcania danych jakościow ych w ilościow e i od wrotnie.
Ważność poznania pedagogicznego nieograniczonego czasowo ani przestrzennie w ym aga zdaniem autora pracy, prow adzenia badań porów nawczych w peda gogice oraz wiązania badań pedagogicznych z badaniami historycznym i, tej czę ści pracy scharakteryzow ano badania historyczne i badania porów nawcze i ich zastosow anie w pedagogice, przedstaw iono korzyści i ograniczenia ich stoso wania. Te składniki treści pozw alają czytelnikow i poznać w ielorakie aspekty za gadnienia. W ykorzystanie m etodologii badań historycznych w historycznych ba daniach pedagogicznych w ym aga zw rócenia szczególnej uwagi na prow adzenia krytykę źródeł w ykorzystyw anych w poznaniu. A utor pracy zw raca uw agę na niedookreślone pow iązania m iędzy badaniam i dotyczącym i w spółczesnych faktów i zjaw isk a historią w ychow ania i myśli pedagogicznej. W skazuje trzy podejścia decydujące o charakterze pow iązań m iędzy tym i sferami. Za najbardziej inspirujące uznać warto historię w ychow aniajako uniezależniającą się dyscyplinę naukow ą od pedagogiki i od historii.
W dalszej części tego rozdziału przedstaw iona została użyteczność w yrażająca się w w ykorzystyw aniu dorobku historii w y ch o w an iajak o m ateriału poznaw czego dla pedagogiki zorientow anej teoretycznie i praktycznie. W pedagogicznych badaniach porów naw czych realizow anych przy stosow aniu badań instytucjonalnych i badań skoncentrow anych na zjaw iskach, procesach pedagogicznych pow inna być uw zględniana ekw iw alencja i kontckstualność. Tc w ym agania są w ażne w badaniach porów naw czych, gdyż ukazują w agę doboru i definiow ania zm iennych oraz ich w skaźników . Trafnie dobrane przykłady badań porów naw czych doskonale ilustrują najw ażniejsze cechy tych badań.
W następnej części pracy przedstaw ione zostały badania teoretyczno-praktyczne w yróżnione ze w zględu na rodzaje problem ów badaw czych. O kreślono pięć sposobów realizow ania tychże badań, które zdaniem autora stw arzają szanse roz w ojow e pedagogiki. Warto zw rócić uw agę na sform ułow aną przez autora pracy
Recenzja książki: Stanisław Palka, Metodologia. Badania. Praktyka 25 7
przestrogę, przed nadm iernym rygoryzm em m etodologicznym , by nie utracić sensu prow adzonych badań.
Treść tego rozdziału je st syntezą zasadniczych w ątków recenzowanej pracy, dla tego warto powrócić do niego, po zapoznaniu się z całym tekstem pracy. M ożna też od niego rozpocząć lekturę, aby stworzyć sobie mapę zagadnień przedstawionych przez autora, które są precyzyjne określone i uporządkow ane, co stanowi o dużej wartości tej pracy.
W kolejnej części pracy przedstawione są możliwości i warunki wiązania badań z pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych. Każda ze szczegółowych nauk pe dagogicznych wyznacza możliwości współdziałania w zakresie badań z innymi naukami. Współpraca pedagoga i badacza z danej dyscypliny określana jest jako współpraca dwustronna, a gdy współpracują pedagodzy i badacze z wielu dyscyplin określana jest jako wielostronna. Autor przedstawia trzy modele prowadzenia takich badań. Celne spostrzeżenie autora dotyczy warunków, które powinny być spełnione dla ich realizacji: wzajem na orientacja w osiągnięciach nauki, ustalenie płaszczyzny językow ej, budow anie system u ogólnego ujm ującego badane zjawiska.
O statnia cześć pracy przedstaw ia tw órcze w iązanie badań pedagogicznych z praktyką szkolną. Ten obszar poznania w pedagogice je st postrzegany jak o niezw ykle ważny, poniew aż w ystępujątrudności w w ykorzystyw aniu teoretycznej w iedzy pedagogicznej w praktyce.(s. 127) W celu zrozum ieniu stanow iska autora pracy, odnośnie używ ania term inu badania pedagogiczne, jak o pośredniego sposobu w yrażenia teoretycznej w iedzy pedagogicznej, potrzebna je st znajom ość zagadnień przedstaw ianych w e w cześniejszych częściach książki.
A utor przedstaw ia m ożliw ość tw orzenia pow iązań teoretycznej wiedzy peda gogicznej z praktyką szkolną przy rozw iązyw aniu problem ów badaw czych, w toku realizacji różnego rodzaju badań, poznaw ania działań badaw czych przez nauczycieli w praktyce i w spólnych działań badaczy profesjonalnych i nauczycieli. A by m ożna tw orzyć takie pow iązania, autor zw raca uw agę na pożądane u nauczycieli cechy takie jak, aktyw na postaw a recepcyjna, um iejętność przetw arzania konstruktów teoretycznych na języ k działań praktycznych oraz zdolność do w spółdziałania w rozw iązyw aniu problemów. W ielorakie uw a runkow ania przedstaw ione przez autora pracy uśw iadam iają czytelnikow i tru dności, z jakim i przy tw orzeniu pow iązań m oże mieć do czynienia. A jed n o cześnie je st to w skazów ka do zw rócenia uw agi na te elementy, które pow inny być uw zględnianie przy tw orzeniu pow iązań teoretycznej w iedzy z praktyką pedagogiczną.
W zakończeniu autor publikacji form ułuje w ażkie przesłanie dla czytelnika, aby niezw łocznie podejm ow ać trud poszukiw ań służących tw orzeniu pedagogiki, która będzie sprzym ierzeńcem dla praktyki.
25 8 Nauczyciel i Szkoła 1-2 2006
Indeks rzeczow y i osobow y ułatw ia czytelnikow i orientację w zagadnieniach przedstaw ionych w książce.
W ym agania intelektualne staw iane czytelnikom tekstu, autor łagodzi kończąc każdy z rozdziałów literackim posłow iem , które trafnie ilustrują ich sens.
