św ięcenia pokarm ów wielkanocnych biskupi amerykańscy włączyli to poświęcenie do nowej w ersji rituale romanum.
Pom im o pow ierzchow nego traktow ania decydującej, formatywnej roli katolicyzmu w procesie kształtow ania się polskiego folkloru i miejscami zawężonej perspektywy badawczej, jest w tej pracy wiele do polecenia. Przedstawienie polskiego folkloru szerszej publiczności i opis wybranych dróg, jakim i Polonia amerykańska usiłuje przystosować - i w ten sposób zachow ać - swoje ludowe korzenie, to szczytne zadania, i Silverman należy się pochw ała za ich wypełnienie. Polecam tę książkę.
John M. Grondelski Seton H all University (New Jersey, USA) Przekład z jęz. ang. M aciej B. Stępień
T h o m a s L . H o 1 1 o w a k, A B r i e f H is to r y o f B a ltim o r e 's P o lo n ia , B altim o re: H is to ry k P re ss 19 9 5 , ss. 30.
Baltim ore raczej nie nasunie się jako pierwsze skojarzenie w związku z Polonią w Ameryce. D zisiaj je st to najw iększe miasto w stanie M aryland - liczy 651 tys. mieszkańców, wśród których państwowe statystyki USA z roku 2000 ujawniają zaledwie 15 tys. osób o polskim pochodzeniu. Tylko trzy tamtejsze parafie są jeszcze określane jako polskie, choć dwie inne, prow adzone przez zakon franciszkanów, w ydają się mieć polskie korzenie.
Thom as H ollow ak poświęcił się bez reszty dziełu dokumentowania historii Polonii w Baltimore. Jego przedsięw zięcie wydawnicze (Historyk Press) oraz witryna sieciowa Polonii w Maryland (www.ubmail.balt.edu/~thollowak/home.html) stanowią główne źród ła inform acji na temat tej części polskiej diaspory. Hollowak opublikow ał dotąd jed e naście prac, zajm ujących się genealogią (np. czterotomowy indeks opatrzonych bio gramami nekrologów publikowanych w „Dzienniku Chicagowskim” w latach 1890-1929, podobny indeks dla „Jedności Polonii”, zapisy z ksiąg chrzcielnych parafii św. Stanisława i św. M ichała, a także materiały do dziejów wychodźców polskich końca XIX wieku dostępne w spisach mieszkańców Baltimore) oraz wybranymi aspektami lokalnej Polonii (np. studium pośw ięcone lokalnej prasie polskojęzycznej czy historia parafii Świętego Krzyża K ościoła Polsko-N arodow ego w Baltimore - H oly Cross Polish National Church).
A B r ie f H istory o f Baltim ore's Polonia to w istocie artykuł będący całościowym spojrzeniem na Polonię w tym mieście. Hollowak pisze, że pierwsi Polacy w Baltimore osiedlili się w dzielnicy Fell's Point, gdzie trudnili się „wyrobem beczek, butów; stolarką lub [...] pracam i związanymi z funkcjonow aniem pobliskiego portu”. Jak wszędzie, tak i w Baltim ore em igracja „za chlebem ” zwiększyła wykładniczo polonijną społeczność, i w 1880 r. pow stała tu parafia pw. św. Stanisław a Kostki.
Przekonać się m ożna, że obecne rozbicie sceny politycznej w Polsce nie jest zjawiskiem nowym: w 1886 r. pow stała nowa parafia (Matki Bożej Różańcowej),
a rodzące się wśród Polonii życie organizacyjne wraz z jej m łodą klasą średnią musiało poradzić sobie z now ą grupą przyw ódców (oraz tych, którzy po przyw ództw o sięgali). Autor kładzie nacisk na rozwój organizacji polonijnych, odnotowując przypadki awansu społecznego co bardziej ambitnych imigrantów.
W iększość amerykańskich w spólnot polonijnych początku XX wieku pow staw ała w miastach posiadających rozległą bazę przem ysłową, takich jak Chicago czy Nowy Jork. M niejsza ekonomia Baltimore oraz mniejsza liczebność grupy polskich imigrantów w tym rejonie otwierały przed ich wspólnotą dwie dodatkowe możliwości: port i sezonowe prace rolnicze. Część Polaków łączyła zim ow ą pracę w m ieście z letnim zarobkow aniem na farm ach w okolicznych, wiejskich pow iatach M arylandu, takich jak Anne A rundel, Baltimore i Harford. Praca Hollow aka P olonians L isted in Baltim ore City D irectories [Osoby pochodzenia polskiego w spisach mieszkańców miasta Baltimore] (Historyk Press, 1992) ukazuje również, że niem ała liczba Polaków pracow ała w porcie lub w zakładach z portem związanych, np. w przetw órniach ostryg. (H ollow ak dokum entuje te fakty w swojej m onografii z 1996 r.: A H istory o f Polish Longshorem en and their R ole in the Establishm ent o f a Union at the P ort o f Baltim ore [Historia polskich robotników portowych i ich rola w założeniu związku zawodowego w p orcie B altim ore]). Pracę w przetwórstwie spożywczym szczególnie licznie podejm owały polskie kobiety.
Gdy wybuchła I wojna światowa, Am erykanie polskiego pochodzenia wstępowali do armii USA. Spośród polskich imigrantów w Baltim ore aż 203 zgłosiło się do służby w polskich siłach ochotniczych, walczących wówczas we Francji. Podobny zapał ujawnili Polacy w czasie II wojny światowej. A utor twierdzi, że „[...] zapisy w skazują, iż Polacy byli najliczniej zgłaszającą się ochotniczo do w ojska grupą etniczną [w Baltim ore?]”.
Szczyt rozwoju Polonii w Baltim ore Hollow ak dostrzega w latach dw udziestych mi nionego stulecia. Cytując słowa w spółczesnego dziennikarza, Franka M arkiew icza, zau waża, że w tamtej dekadzie „Polonia w Baltim ore, licząca około 50 tys. osób, posiadała osiem kościołów, cały zastęp religijnych, społecznych i dobroczynnych organizacji, B i bliotekę Polską, 15 instytucji udzielających kredytów mieszkaniowych, sale widowiskowe, towarzystwa sportowe i polskojęzyczną gazetę”. W raz z zakończeniem II wojny światowej rozpoczął się długi okres pow olnego schyłku, w idocznego wyraźnie, odkąd nowe pokolenie zaczęło opuszczać centrum m iasta i osiedlać się na przedm ieściach.
A utor kończy odnotowując to, jak po dekadzie zmagań (1966-1977) Polonia w Baltimore odniosła zwycięstwo w walce przeciw ko projektowi budow y wielkiej autostrady, która zniszczyłaby znaczną część historycznej zabudowy polonijnych osiedli w Fell's Point i Canton. W alka ta w prow adziła na lokalną scenę polityczną m iejscow ą działaczkę, Barbarę M ikulski, wynosząc ją do fotela radnej m iasta Baltim ore. Później M ikulski została wybrana do Kongresu Stanów Zjednoczonych i je st obecnie je d n ą z dwojga osób polskiego pochodzenia wśród 100 am erykańskich senatorów.
K rótka historia prezentuje zwięzły i treściwy ogląd jednego z rzadziej badanych centrów miejskich amerykańskiej Polonii. Sam Hollow ak nadal pracow icie odkopuje dzieje Polonii w M aryland. M iejcie go na oku!
John M. G rondelski Seton H all University (New Jersey, USA) P rzekład z jęz. ang. M aciej B. Stępień
