А С Г A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
... . ... roj. l A OECONOMI CA Рб,
1989 ___________________J a n i n a B e r n a c k a -Baranowa*
Z M IA N Y POG Ł OW IA 2.WIER/.ĄT GOSľODARSKXClI
W tłOP
WK W S T ĘP N EJ F A Z I E I N D U S T R I A L I Z A C J I
O d k r y c i e b o g a t y c h z ł ó ż w ę g I 4 b r u n a t n e g o w k i e r u n k u po I u n n i owym od B e ł c h a t o w a w p ł y n ę ł o na p o d j ę c i e d e c y z j i o budowi e k o p a l n i i e l e k t r o wni w l a t a c h s i e d e m d z i e s i ą t y c h . Nowo p o w s t a ł y korrtilnat p a l i w o w o - e n e r g e t y c z n y , z I oka I izowany w typowo r o l n i c z y m o b s z a r z e , powodu j e c a ł y s z e r eg zmian zarówno w ś r o d o w i s k u p r z y r o d n i czym, j ak i s p o ł eczno-ekonomi cznym, w tym r ó wn i eż o d d z i a ł u j e na p r o d u k c j ę z w i e r z ę c ą .
N i n i e j s z e o p r a c ow a n i e z m i e r /д <j0 o k r e ś l e n i a zmian w dynami ce w z r o s t u i s t r u k t u r z e chowu z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h w ВОР, spowodowa nych wpływem f u n k c j o n o w a n i a k o mb i n a t u. Pr ze p r ow a d z o n a a n a l i z a do- t y c z y g o s po da r k i i n d y w i d u a l n e j , z uwagi na j e j d o mi nu j ąc y c h a r a k t e r w oadanym o b s z a r z e , jak t eż na w i ę k s z ą j e j p o d a t no ś ć na z m i a ny w y n i k a j ą . ' » z upr zemy s łow i en i a r e j o n u .
P r z e d m i o t badan s t a n o w i ą p o s z c z e g ó l n e r o d z a j e z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h ) b y d ł o , t r z o d a , owce, k o n i e . B ad an i ami o b j ę t o o b s z a r 16 gnin
i 2 m i a s t . W i K ł i i d ana I izowanego o b s z a r u wchodzą gmi nyi B e ł c h a t ó w , D o b r o s z y c e , D r u ż b i c e , Gomunice, G o r z k o w i c e , G r a b i c a , K a mi e ó s k , K l e szczów, K l u k i , L g o t a W i e l k a , R o z p r z a , R z ą ś n i a , S u l m i e r z y c e , S z c z e r ców, Wol a K r z y s z t o p o r s k a , Zel ów o r az m l a s t a i B e ł c h a t ó w I Z e l ó w . Okre ś l e n i e zmian w p o g ł o w i u z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h przoprowadzono w U j a d z i e t e r y t o r i a l n y m gmin or az w u k ł a d z i e wsi w śr od ko wej s t r e f i e ВОР, zwanej r ó wni eż wewnęt rzną lub węzłową (grn.i B e ł c h a t ó w , Kamierfsk, K l e s z c z ó w , K l u k i ) w l a t a c h 1970-1982.
ý,; Janina Bernaćka-Baranowa
Rozwój p o g ł o w i * z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h z a l e ż y pr z e d e w s z y s t k i m od p o t e n c j a ł u paszowego, det ermi nowanego s t r u k t u r y u ż y t k o w a n i a Z i e m i , s t r u k t u r a zasiewów i pl onowani em or az od s t r u k t u r y o b s z a rowe j g o s p o d a r s t w, zasobów s i ł y r o b o c z e j , uwarunkowań cenowych, w y n i k a j ą c y c h z d z i a ł a l n o ś c i praw wolnego r y nku I p o l i t y k i r o l n e j , j ak równi eż s t o p n i a m e c h a n i z a c j i . Zmiany w dynami ce w z r o s t u i k i e r u n k a c h chowu z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h w ВОР w l a t a c h 1970-19Ö2 n a s t ę p o w a ł y wskut ek p r z e o b r a ż e ń zac ho dz ąc y c h w d e t e r m i n a n t a c f i p r o d u k c j i z w i e r z ę c e j w mi ni onym o k r e s i e . C z y n n i k i w a r u n k u j ą c e rozwój hodowl i z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h u l e g a ł y p r z e k s z t a ł c e n i om z j e d n e j s t r o n y pod wpływem i n d u s t r i a l i z a c j i o b s z a r u , z d r u g i e j wskut ek zmian o g ó l n o k r a j o w y c h uwarunkowań e k ono mi c z ny c h. Zachodzące zmiany w p r o d u k c j i z w i e r z ę c e j w ВОР s t a n o w i ą wypadkowa o d d z i a ł y w a n i a o- bydwu grup c z y n n i k ó w. S t a d t eż o k r e ś l e n i e wpływu d z i a ł a l n o ś c i kom b i n a t u p a l i w o w o - e n e r g e t y c zn e g o i d y n a m i c z n i e r o z w i j a j a c e g o s i ę m i a s t a B e ł c h a t ó w na p r o d u k c j ę z w i e r z ę c a n a l e ż y do zadań d o s y ! z ł o ż o n y c h . Zmiany w p og ł o w i u z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h w r e j o n i e u- p r z e my s ł a wi an y m s t a n o w i ą s y n t e z ę p r z e o b r a ż e ń zarówno w uwaruokowa n i e c h p r z y r o d n i c z y c h i e k o n o mi c z n o - s p o ł e c z n y c h r o l n i c t w a , j ak też w samej p r o d u k c j i r o ś l i n n e j ,
Do gł ównych zmian wywoł anych d z i a ł a l n o ś c i ą i n w e s t y c j i b e ł - c h a t o w s k i e j m a j ą c y c h wpływ na rozwój hodowI i zwi e r z a t g o s p o d a r s k i c h n a l e ż ę p r z e o b r a ż e n i a ś r od o wi s k a p r z y r o d n i c z e g o o d d z i a ł u j ą c e na p o t e n c j a ł paszowy i zasoby wody w y k o r z y s ł y w a n e j w c e l a c h g o s po d a r c z y c h , zmiany w zasobach s i ł y r o b o c z e j w r o l n i c t w i e o r az t r a n s f e r p i e n i ą d z a z p r z e my s ł u do r o l n i c t w a . Wpływ kcxi ti inatu na p o t e n c j a ł paszowy, poprzez zmiany w s t r u k t u r z e u ż y t k o w a n i a zi emi i p l o n o w a n i a , odbywa s i ę za p o ś r e d n i c t we m zmian warunków p r z y r o d n i с г y c h , g ł ó w n i e stosunków w i l g o t n o ś c i o w y c h g l e b y w o b s z a r z e z a l e g a j ą c e g o l e j a d e p r e s y j n e g o , k s z t a ł t o w a n e g o p r z e z d z i a ł a l n o ś ć k o p a l n i or az z a s i a r c z e n i a g l e b y w wy ni ku s p a l a n i a wę g l a b r u n a t n e g o w e l e k t r o w n i .
A n a l i z ę zmian w p o g ł o w i u z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h przeprowadzono w k o n t e k ś c i e zac hodząc y c h p r z e o b r a ż e ń w uwarunkowani ach p r o d u k c j i z w i e r z ę c e j . Zmiany w dynami ce w z r o s t u p o g ł o w i a na 100 ha użytków r o l n y c h mi ę dzy okresem p r z e d i n w e s t y c y j n y m (1970 r . ) a i n w e s t y c y j n y m (1982 r . ) badano w r e l a c j i do w i e l k o ś c i ś r e d n i c h BÖP, wo jewództwa i k r a j u , a w o b s z a r z e środkowym r ó wni eż do ob s za r u z e wnę t r zne go r e j o n u b e t c h a t o w s k i ego.
1. BYDŁO P o g ł o w i e b y d ł a w 80P na 100 ha użytków r o ł n y c h w p o r ó wna ni u z 1970 r . z w i ę k s z y ł o s i ę z 56, 7 do 6 4, 7 s zt uk w 1982 г . W w a r t o ś c i a c h b e z wz gl ędn yc h wz r o s t w y n o s i ł 14, 1X i b y ł i d e n t y c z n y j ak w s k a l i k r a j u . Po zi om chowu b y d ł a w ВОР w s t o s u n k u do ś r e d n i e j k r a j owej n i e u l e g ł zatem z m i a n i e , w o d r ó ż n i e n i u od t r z o d y c h l e w n e j i o w i e c , g dz i e o b n i ż y ł s i ę p o n i ż e j s t a n u z o k r e s u p r zed i n w e s t y c y j n e - go, a w poró wna ni u z województwem u l e g ł p o d wy ż s z e ni u o 2, 6 X (tab. 1).
Rozwojowi chowu b y d ł a s p r z y j a ł y o g ó l n o k r a j o w e uwarunkowani a e- konomi czne w y n i k a j ą c e z k o r z y s t n y c h r e l a c j i cen ml e ka do cen skupu żywca. Wpływ t y c h uwarunkować z a z n a c z y ł s i ę w y r a ź n i e w s t r e f i e z e w n ę t r z n e j ВОР, s z c z e g ó l n i e w gm. Wol a K r z y s z t o p o r s k a , S u l m i e r z y c e , B e ł c h a t ó w , G r a b i c a or az Z e l ó w . W o b s z a r z e tym obsada b y d ł a na 100 ha użytków r o l n y c h w z r o s ł a od 15, 5* w gm. Z e l ó w do 3 5 , ЬХ w gm. S u l m i e r z y c e or az z a z n a . z y ł s i e wz r o s t poziomu p o g ł o w i a b y d ł a w st o su nku do ś r e d n i e j ВОР w p o r ó wna ni u z okresem p r zed i n w e s t y c y j - nym ( t a b . 2 ) . Na p o z o s t a ł y m o b s za r z e ВОР poza gm. B e ł c h a t ó w pozi om chowu b y d ł a u l e g ł o b n . z e n i u . N a j w i ę k s z y jego spadek w y s t ą p i ł w n a j b l i ż s z y m z a p l e c z u komb i na t u. W gm. Ka mi e ń s k , K l e s z c z ó w , K l u k i ob n i ż y ł s i ę ś r e d n i o о о к . 14%, o r z y równoczesnym spadku obsady w
st o sunku do 1970 r . o o k . 2X.
W śr odkowej s t r e f i e bOr1 w u k ł a d z i e wsi zmiany dynami czne w p o g ł o w i u b y d ł a p r z e b i e g a ł y n i e r ó w n o m i e r n i e . W y r a i n i e z a z n a c z y ł s i ę z wa r t y o bs zar c h a r ak t e r y z . u j ^ c y s i ę spadki em lub mi ni mal ny m wz r ost e m p o g ł o w i a b y d ł a w s to s u n k u do s t a n u p r zed i n w e s t y c y j n e g o . R o z c i ą g a s i ę on Od Gorzędowa w gm. Kami eńsk po Os i n ę w gm. K l u k i , o b e j mu j ą c p r a wi e c a ł ą gm.^Kamieńsk z w y j ą t k i e m j e j p ó ł n o c n o - w s c h o d n i e j c z ę ś c i IWłodz imi e r z , rł ota P o r a j s k a i D a n i e l ó w ) , z gm._ K l e s z c z ó w w s i e t Wol a Grzyma I I n a , Czyżów, W o l i c a , t u s zc z a n o wi ce Wieś', Kuców, F o l w a r k i Sł a w e k or az p o ł u d n i o we c z ę ś ć gm. K l u k i (Nowy J anów, K u i n i c a Ka sz o w ska, K a s z e w i c e , Z a r z e c z e , T r z ^ s , Zar i O s i n a ) .
Na p ó I no c ny -ws c hód od w y d z i e l o n e g o r e j o n u spadku p o g ł o w i a r o z c i ą g a s i ę obszar w z r o s t u obsady b y d ł a . W j ego s k ł a d wchodzi ś r o d kowa i p ó ł n o c n a c z ę ś ć gm. K l u k i z w y j ą t k i e m R o í d z i n a I Wi e r zc h ó w K l u c k i c h , c a ł a gmina B e ł c h a t ó w poza w s i a m i : K u r n o s I , K s i ę ż y M ł y n , Zawadów W . , August ynów, K o r c z e w i Zawady, or az p ó ł n o c n o - ws c h o d n i a c z ę ś ć gm. Ka mi e ń s k . Wokół m i a s t a B e ł c h a t o w a w y s t ą p i ł n a j w y ż s z y wzrost
94 jdniiia Bernacka Baranowa
Zmiany w p o g ł owi u z w i e r z ą t g o s p o d a r s k i c h na 100 ha uży ł w l a t a c h 1970 J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a byd ł o w t rzoda s zt uk ac h owce I k o n i e t i zyc z ny c h raz etri w szt . dużych Gmi ny i B e ł c h a t ó w 48, 1 62. 9 23,3 11,7 61,5 Dob r y s z y c e 59,2 55,2 16,9 13,5 70,5 Drużb i ce 57, 5 70,7 28,9 13,8 72,5 Gomun i ce 52,3 49,7 21,2 14,6 65, 5 G or z k o wi c e 54, 6 63,5 22, 9 16,6 71,6 Grab i ca 58,9 79, 0 27,2 15,6 76,6 Kami erfsk 53,4 47, 9 24 ,4 1b , 8 68,6 K l e s z c z ó w 57, 5 70, 9 29,8 12,4 71.4 K l u k i 59, 5 52, 5 37,5 12,6 71, 0 L g o t a W i e l k a 59,3 80, 0 24, 2 13,4 74,7 Rozprza 57, 8 79, 0 30,7 16,9 77,5 R z ą i n i a 59, 8 97, 1 32,9 13,9 78, 9 SuI mi e r z y c e 53, 3 88, 5 24, 1 11,9 69, 8 Sz c z e r c ó w 57,2 49,2 22,2 11,9 66, 9 Wol a K r z y s z t o p o r s k a 61, 9 78,4 27, 8 15,6 79,1 Ze I ów 58, 8 59, 6 20, 9 12,9 70,5 M. B e ł c h a t ó w 46,7 55, 0 30,4 9, 7 57, 8 M. Ze l ów 50, 5 50, 0 41,7 8,7 60, 0 ВОР 56,7 70,1 26,4 14,0 72,0 Wo j . pi o t rkowski e 54, 9 61, 5 41, 2 13,7 70, 1 P o l s k a 56, 3 72,4 16,4 15.7 72, 9 Z r 6 d ł o i o b l i c z e n i a w ł a s n e na p o d s t a w i e NSP 1970. W y n i k i a dm i ni s t г асу jnym według s t a n u z d n i a 7.X I I . 1978 r . i ndyw i dua Ine gospodar P i o t r k ó w T r y b . 1982.
Zmiany (y ^łowla zwierząt gospodarskich w OOP 95
T a b e l a 1 ków r o l n y c h w ВОР *vg gmin w g o s po da r c e i n d y w i d u a l n e j 1970-1982 1982 1970 • 100X b y d ł o j t r z oda w szt UKach [ o w c e j k o n i e i zycznych r azeńn w s z t . dużych
byü ł o t r zoda owce k on i e zwie- r z ę t a sgó ł ern 62,1 64 , 6 29, 1 I0 2 7 \ 9 129, 1 102,7 124,9 87,2 116,9 67, 5 5li, 4 16,7 7 9, 5 73,3 114,0 102,2 98, 8 70,4 103,9 65 ,4 79,0 30,5 10,5 77, 1 113,7 111,7 105,5 76, 0 106,0 56,«» -5,2 16, 4 11.1 64 , u 108,0 90, 9 77,4 76 , 0 98, 3 56, 7 73,6 28,5 12.5 71,2 103,6 115,9 124,0 75, 3 99,4 70,5 124,9 30,4 11,5 89, 0 119,7 158,1 111,8 73,7 115,9 52,2 39,7 14.3 04 ,0 97, 8 82, 9 146,3 85, 1 94, 6 56,2 6 h j 4 17,3 9, 8 65,8 97, 7 90, 8 58, 0 ■?9,0 92,2 5 » , 9 23,3 9 , 8 6<* , 7 . 9 8 , 9 74 ,2 62, 1 77, 8 91,1 66 , H 105, 1 13,0 9.5 79,6 112,6 131,4 53, 7 70, 9 106,6 63, e 78, 6 25,4 13, 1 7И, 0 110,4 99, 5 82, 7 77, 5 100,6 66, 6 100,5 22,8 11. 1 * 1 , 2 111,4 103,5 69, 3 79, 8 102,9 72,5 97, 7 18,7 1Ć, 8 84, 9 135,5 110,4 77, 6 90, 7 121,6 63, 5 44,2 16,0 10,0 68, 7 111,0 89.8 72, 0 84, 0 102,7 75,9 97,7 ? 7 , 5 u , a 89,4 122,6 124,6 98, 9 75,6 113,0 * 7 ,p Ь ,6 22,1 9.7 71.4 115,5 86,5 105,7 75,2 104,1 45,0 4 1
,
3 59,2 7.4 56,7 102,7 75, 0 194,7 76,3 98, 0 28, 0 3 1 , * 4 5 .1 4.6 35,4 55, 4 63, 2 108,1 5 2 , 8 59, 0 6«.,7 75,7 25,1 10,9 76, 1 114,1 107,9 95, 0 77,8 105,7 61, 1 79,5 31, 6 12,1 75,8 111,3 129,3 8 7 , 9 88, 3 108, 1 1 64, 3 102,2 23, 3 11,9—
-MWIII p
80, 1.
l
114,2 141,2 110,9 75, 8 110,0 o s t a t e c z n e w p r z e k r o j u obwodów s p i s o w y c h i m i e j s c o w o ś c i w p o d z i a l e stwa r o l n e , GUS, Л а г з г а л а 1978; W y n i k i s p i s u r o l n i c z e g o 1982, WUS,') 6 Jan i ni Bernacka -Bar mowa
T a b e l a 2
R ó ż n i c e w r e l a c j i p o g ł o w i a z w i e r z ą t na 100 ha użytków r o l n y c h do ś r e d n i e j w ВОР w l a t a c h 1970-1982
J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a B y d ł o Trzoda Owce Kon i e
Z w i e r z ę t a ogół em Gml ny i B e ł c h a t ó w ♦ 11,1 -4,7 ♦ 27, 6 ♦9,9 ♦ 9,1 D o b r y s z y c e ♦ 0, 1 -4.2 ♦ 2, 5 -9,2 -1.6 D r u ż b i c e -0,4 ♦3,6 ♦ 12,0 -3,3 ♦ 0 . 6 Gomuni ce -4,9 -11. 2 -15, 0 -2,5 -6.3 G o r z k o wi c e v -8,7 ♦6.6 ♦ 26,8 - 4, 0 -5,0 Grab I ca ♦ 5,1 ♦ 52, 2 ♦ 18,1 - 5, 9 ♦Ю. 2 Kami erfsk -13,4 -15, 9 *49,8 ♦ 11,2 -10,0 К I eszczów -14,6 -16,1 -43, 9 ♦1,3 -12,7 K l u k i -13, 9 -23,4 -49,2 -0,1 -13, 6 L g o t a W i e l k a -1,6 ♦24,7 -40,0 -8, 5 ♦ 0, 9 R ozprza -3,3 - 8, 9 -15,1 -0, 5 -4,9 R ząśn i a -2,6 -5,8 -33,8 ♦ 2, 6 -2,9 SuI mi er zyce ♦ 17,6 ♦ 2, 8 -16,0 ♦14,0 ♦ 14,7 Sz c z e r c ó w * 2 , 8 -12, 0 -20, 3 ♦6,7 -2,6 W o ł a K r z y s z t o p o r s k a ♦ 8, 1 ♦ 17,2 ♦ 4, 3 * 3 , 1 ♦ 7, 6 Ze I ów ♦ 1,1 -16,8 ♦0,8 -3,2 -1.5 M. B e ł c h a t ó w -0,3 -23,8 ♦120,6 -1,5 -5.8 M. Ze l ów -45,7 -29,2 ♦ 21, 9 -19,9 -36,8 * Z r 6 d ł oi j ak w t a b . 1.
b y d ł a . Wsk aź ni k w z r o s t u w p o r ó wna ni u z okresem pr z e d I n w e s t y c y j n y m (1970 r . = 100X) w y n o s i ł powyżej 140%, a w w i e l u w s i a c h p r z e k r o c z y ł 150-160%.
Po zi om chcwu b y d ł a p o z o s t a j e w b e z po ś r e d n i e j z a l e ż n o ś c i od z b i o r u r o ś l i n p as t e wny c h I s i a n a , c z y l i od i c h pl onów i p o w i e r z chni upraw. Wychodząc z z a ł o ż e n i a , że pozi om pl onów r o ś l i n upraw nych w s t o s u nk u do ś r e d n i e j ВОР n i e u l e g ł z mi a ni e - na co ws k a z u j ą przeprowadzone b a d a n i a p r z e z S . S a r n a c k ą I W. S o - k o ł o w s k i e g o ( 1982) - zmiany w p oz i o mi e p o t e n c j a ł u
paszo-_ paszo-_paszo-_paszo-_ paszo-_paszo-_paszo-_paszo-_paszo-_paszo-_ paszo-_paszo-_paszo-_paszo-_paszo-_ ľ/Ttiany ooglowia zwierząt gospodarskich w BÜP 97
wogo mogą wy ni ka ć z p r z e k s z t a ł c e ń s t r u k t u r y u ż y t k o w a n i a z i e m i , stru k t u r y zasiewów or az zmian w p l o n ow a n i u użytków z i e l o n y c h . Na d y namikę wz ro st u chowu b y d ł a mogą wywrzeć wpływ r ó ż n i c e w s t r u k t u rz e u ż yt k o w a n i a z i e m i , g ł ó w n i e w u d z i a l e o d s e t ka użytków z i e l o ny ch. W l a t a c h 1973-1982 u d z i a ł a r e a ł u ł ąk i p a s t w i s k w p o w i e r z c h ni użytków r o l n y c h ogółem n i e u l e g ł wi ększym zmianom ( t a b . 3 ) .
T a b e l a 3
Zmiany w u d z i a l e użytków z i e l o n y c h w p o w i e r z c h n i użytków r o l n y c h w l a t a c h 1973-1981 л g os po da r c e i n d y w i d u a l n e j w ВОР wg gmin On i n у U d z i a ł użytków z i e l o n y c h w p o w i e r z c h n i u ż y t ków r o l n y c h Zmiany w u d z i a l e użytków z i e l o n y c h 1973-1981 1973 1981 B e ł c h a t ó w 16, 1 14,3 -1,9 D ob ry sz yc e 27,0 26,7 -0,3 Drużb i ce 20,2 18,6 -1,4 Gofrun i ce 23,8 24,8 ♦ 1,0 G or z k owi c e 28,2 16,7 -1.5 Gr ab i ca 13,7 10,8 -2,9 Kami eńsk 21,1 23, 8 ♦ 2, 7 К leszczów 20,8 19,3 - 1, 5 K l u k 1 30, 0 31,0 ♦ 1,0 L g o t a W i e l k a 13, 1 10,8 -2,3 Roz prz a 16,5 16,7 -1,8 R z ą ś n i a 21.1 19,4 -1.7 S u l m i e r z y c e 17,3 17,5 * 0, 2 S z cz er c ów 30,2 30,0 -0,2 Wola K r z y * z t o p o r s k a 12,3 14,8 * 2 , 5 Zelów 20,2 18,1 - 2,5 Razem ВОР 18,3 18,3 -0,9 Ź r ó d ł o : A. N i e p s u j 1983. W u j ę c i u p r z e s t r z e n n y m , r ó ż n i c e k s z t a ł t o w a ł y s i ę od - 2 ,9 * w gn. G r a b i c a 'do *2, 7% w gm. Kamieńsk 1 n i e k o r e l o w a ł y ze zmianami p o g ł o w i a b y d ł a . W s t r e f i e ś r o d k o w e j , w o b s za r z e n a j w i ę k s z e g o o b n i ż e n i a
iii- :> j i i {NTiij 1.1'gwü b y ť t j u d z i a ł użytków z i e l o n y c h wykazał t e nd en c j a <(/iüsto*n; ( Ka mi e ńsk, K l u k i ) lub n i e w i e l k i e g o spadku ( K l e s z c z ó w ) . M o im zatom p r z y j ą ć , że zmiany w p og ł o w i u b y d ł a w s t r e f i e s ą s i a d u
j ą c e j z kombinatem p o z o s t a j ą w bar dzo l ui ny m związku ze zmianami a- r e a ł u użytków z i e l o n y c h .
N i e w i e l k i wpływ na t en d e n c j e spadkowe chowu b y d ł a mogł y wy wrzeó zmiany w p l on owan i u >ąk I p a s t w i s k . Prowadzone b a d a ni a nad wpływam z m i e n i a j ą c y c h s i ę stosunków wodnych na p l on ow a n i e użyt k i w z i e l o n y c h n i e w y ka za ł y zmian, poza c z ę ś c i ą g l e b łukowych mi • r r a l n y c h , p i a s z c z y s t y c h o n i e w i e l k i e j z a w a r t o ś c i m a t e r i i o r g a n i c z n e j , c h a r a k t e r y z u j ą c y c h s i ę w y r a ź n i e j s z ą d e g r a d a c j ą p o r o s t u ( S . S a r n a c k a , W. S o k o ł o w s k i 19tt2). Według T. P r z e- d e c k i e g o i Z. S z t r o m a j e r ( 1985) s t r e f a prz y- pow i er zehn i owa p odł oża z a s i l a n a g ł ó w n i e opadami a t mosf er yc z ny mi o- ra z wodami k a p i l a r n y m i m i a ł a mo żl lwoś ć ut rzy my wa ni a d o s t a t e c z n e j w i l g o t n o ś c i d l a w e g e t a c j i r o ś l i n n e j w mi nionym o k r e s i e . Zdaniem aut orów w n a j b l i ż s z y c h l a t a c h odwo dn i e ni e w r e j o n i e k o p a l n i wpły n i e na zmianę warunków wodnych w g l e b i e poza s t r e f a m i p ł y t k i e go wyst ępowani a gruntów t r u d n o p r z e p u s z c z a I n y c h , t a k i c h jak g l i n s
lub p i a s k i g l i n i a s t e . Ze zmianami w o b s a d zi e b y d ł a k or e s p o n d uj ą p r ’ « k s z t a ł c e n i a w u d z i a l e o d s e t ka a r e a ł u r o ś l i n pas t e wny c h w p o w i e r z c h n i zasiewów ogółem. W porównaniu z okresem p r zed i riwest y c y j - nym u d z i a ł upraw r o ś l i n pas t e wny c h w z r ó s ł о 1, 2X. Wyraźna zmiany in p l u s w y s t ą p i ł y w gm. B e ł c h a t ó w , D r u ż b i c e , K l e s z c z ó w , L g o t a W i e l k a , R o z p r z a , R z ą ś n i a , Wol a K r z y s z t o p o r s k a I Z el ów ( t a b . 4 ) , a wi ęc w ob sz a rz e r e l a t y w n i e wysokiego w z r o st u obsady b y d ł a . Zrrrs i a j szenie od s e t k a p ow i e r z c h n i upraw r o ś l i n pas te wny c h m i a ł o m i e j s c e w Gomunice, G o r zk ow i ce , Kamieńsk, K l u k i , S z cz er c ów . W ob sz a rz e zmian u d z i a ł u a r e a ł u r o ś l i n paste wnych in minus obsada b y d ł a s pa dł a p o n i ż e j stanu z ok r e s u p r z e d i n w e s t y c y j n e g o . Wydaje s i ę j e d n a k , że zmiany w ods et ku p ow i e r z c hn i r o ś l i n pas tewny c h n i e s t a n o w i ą przy c z y n y l ec z skut ek o b n i ż a n i a s i ę poziomu p o g ł o w i a b y d ł a w s t r e f i e śr o d ko we j . B i o r ą c zatem pod uwagę wz ro st a r e a ł u użytków z i e l o n y c h i n i k ł e zmiany w p l onowani u ł ąk i p a s t w i s k , można wni oskować, że p r z y c z y n a o o n i ż a n i a s i ę poziomu p o gł ow i a b y d ł a z n a j d u j e s i ę po/a grupą c zynni ków d e t e r m i n u j ą c y c h p o t e n c j a ł paszowy. Główną p r z y c z y n ą o o n i ż a n i a s i ę obsady b y d ł a stanowi odpł yw s i ł y r o b o c z e j z r o l n i c twa i k ons e kwe nc j e w y n i k a j ą c e z tego f a k t u , z a z n a c z a j ą c e s i ę w p r z e c h o dz e n i u w p r o d u k c j i r o l n e j na k i e r u n k i e k s t e n s y w n e .
2łnian> pogłowia zwierząt gospodarskich w fiOP _ j_
T a b e I a 4
U d z i a ł gł ównych z i e mi op ł od ów * p o wl ar zehn i z a s i a n e j w 80P wg gmin w gos podarc e n i e u s p o ł e c z n i o n e j w l a ł a c h 1973 i 1981 (w%)
J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a 4 zboża Z i emn i ak i. Roś 1 i ny pas tewne 1973a 1981 1973 1961 1973 1981 Gmi n y I B e ł c h a t ó w 56, 3 52, 3 24, 6 22,5 15,9 17,3 G r o c h o I 1ce 61, 0 27, 5 9, 6 D o b r y s z y c e 56, 9 56, 8 28, 7 25,2 10,3 10,3 Drużb i ce 59, 0 54, 0 23, 3 22,4 12,2 1 3 , В Gomunice 60,4 58, 9 28,1 28, 9 9.1 4. 9 Gorzkawi ce 57, 6 59, 8 27, 3 26,5 12,2 a , 9 Gr ab i ca 55, 5 47,4 21,0 18,4 19, 1 19,4 Kamieńsk 58,2 58,1 29,2 27, 3 8,8 7, 3 K l e s z c z i w - 61, 3 57,4 24,1 25,3 11.1 12,7 K luk i 60, 7 60, 7 25,6 28, 9 11,9 7 . 0 Lgot a W i e l k a 53, 6 50, 5 29, 3 26, 0 10,8 17,2 R o z p r z a 57, 9 55,7 27, 2 24,1 11,7 14,6 R ząśn i a 54, 5 45, 9 29,4 29,2 10,7 11,9 SuI mi er z yce 5 8, 9 54, 7 26,1 27, 7 10,6 10,8 S z c ze r c ów 60, 0 57, 1 24, 9 24,5 12,3 11,9 Wol a K r z y s z t o p o r s k a 55,1 49,6 24, 7 22,4 15,8 18,0 Ze i ów 58,2 53, 8 23, 1 19,4 15,2 20, 7 M. B e ł c h a t ó w 45,1 44, 0 36, 1 26,7 9, 5 19,2 M. Zel ów • 37,3 • 29, 4 • 21, 3 aop 57, 0 53, 2 25,6 23, 9 12,8 14,0 Ли i . pi ot rkowsk i e • 54, 5 • 24,8 • 13,9 л gos po darka i n d y w i d u a l n a . Z r ó d l o : o b l i c z e n i a w ł a s n e na p o d s t a w i e danych zt O s t a t e czne wyr..ki s p i s u r o l n i c z e g o 1973, VUUS Łódź 1973; W y n i k i s p i s u r o i - n i t ą t g o 1981, M JS , P i o t r k ó w T r y b . 1981.
Zmiany w zasobach s i ł y r o b o c z e j , w y n i k a j ą c e zarówno z ruchu n a t u r a l n e g o i m i g r a c j i s t a ł y c h { t a b . 5 ) , j ak I c o d z i e n n y c h doj azdó w do p r a c y , k o r e s p o n d u j ą ze w s k a ź n i k i e m dynami ki w z r o s t u p o g ł o w i a b y d l a ,
Janina Berna^ka-Baranowa Г a b e I a 5 L u a n u í í zawodowo czynna w r o l n i c t w i e n i e u s p o ł e c zn i o n y m w ВОР W 9 y i r u n ________ • . i 1970 1978 Na 100 ha u i . r o i . 1970 * * 100Х J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a ogół em na 100 ha u i . r o i . ogół em na 100 ha u ż . r o i . Gmi ny i B e ł c h a t ó w 3919 38,7 2624 27,7 71,6 Do b r y s z y c e 1392 42,8 1035 30, 8 71,4 Drużb i ce 3255 38,9 2406 30,3 77 , 9 Gomun i ce 1412 43,6 970 27, 9 63, 9 Gor z k o wi c e 3082 47, 3 2223 30, 9 65,3 G r a b i c a » 3825 39,1 2767 28,2 73,1 Kami eńsk 2645 50, 8 1639 33,7 66,3 К I eszczów 2647 39,9 1568 28, 1 70,4 K l u k i 22 74 48,9 14 18 29,8 60, 9 L.gota W i e Ika 2339 45,4 1702 32,2 70, 9 Ro z pr z a 3960 41,5 2759 27,6 66, 5 R z ą ś n i a 3038 46,4 2334 34,2 73,7 SuI mi er zyce 2443 44, 9 1648 33,6 74, a Sz c z e r c ó w 3608 49,4 2573 34, 9 70,6 Wol a K r z y s z t o p o r s k a 5293 39,6 3797 28, 6 . 72,2 Zel ów 3869 41,6 2769 28,6 68, 8 M. B e ł c h a t ó w 1050 29, 8 584 31,7 106,3 M. Zel ów 280 52, 8 176 33,8 04, 0 ВОР 50331 43,0 34992 30, 0 69,8 * Z r ó d ł ot o b l i c z e n i a w ł a s n e w o p a r c i u o NSP 1970. W y n i k i o- s t a t e c z n e w p r z e k r o j u obwodów s pi s o w y c h i m i e j s c o w o ś c i w p o d z i a l e a d m i n i s t r a c y j n y m wedł ug s t a n u z d n i a 7 . X I 1.1978 r . L u d n o ś ć . G ospo d a r s t w a domowe. Ludność zawodowo c z yn na, Woj . pi o t r k o w s k í e ; NüP 1978. Ludność zawodowo-czynne ogół em or az w r o l n i c t w i e . W o j . p i o t r k o w s k i e , GUS 197ö; R o c z n i k w o j . p i o t r k o w s k i e g o 1979, WUS, P i o t r k ó w Tryb. 1979.
poza obszarem gm. B e ł c h a t ó w . W r e I acj onowanym o k r e s i e w z r o s ł y b a r dzo w y r a ź n i e c o d z i e n n e d o j az dy do p r a c y , s z c z e g ó l n i e w gm. B e ł c h a tów, Ka mi e ńs k , K l e s z c z ó w , K l u k i . Według prz e p r owad z o ny c h badań pr z e z W. M i c h a I s к i e g o ( 1985) w c o d z i e n n y c h m i g r a c j a c h waha
dł owyc h u c z e s t n i c z y od 10 do 20% m ieszkańcó w wy mi en i o n y c h gmni, W s t r e f i e t e j , рога gm. B e ł c h a t ó w , z a z n a c z y ł s i ę spadek obsady t j ydł a p o n i ż e j s t a nu z o k r e s u pr zed inwe c. t ycy jnego .
Hodowla b y d ł a w p o r ó wna ni u z innymi r o d z a j a mi z w i e r z ą t gospo d a r s k i c h wymaga n a j w i ę k s z y c h na kł a dów p r a c y na 1 s z t u k ę . P r z y j m u j e s i ę , że n a k ł a d y p r a c y na 1 s zt uk ę kr o*y d oj ne i w oborze' t r a d y c y j ne j n i e Zmec ha ni z o wanej , a t en typ domi nuj e w ВОР, wynoszą w s k a
l i roku 180-195 g o d zi n (M. U r b a n 1982). W p o r ó wna ni u z na - к i adauii p r a c y w t uc zu t r a d y c y j n y m t r z o d y c h l e w n e j wynoszącymi 15-20 godz. r o c z n i e , są one k i l k a k r o t n i e wy ż sz e . P o s t ę p u j ą c a me c h a n i z a c j a o b ni ża z n a c z n i e n a k ł a d y p r a c y na 1 s zt uk ę b y d l a , j e d nak mimo to pozos t a j a one wyższe od nakt aoów p r a c y w t uczu t r z o d y . St«jd t ez o d e j ś c i e s i ł y r o b o c z e j z r o l n i c t w a w y wi e r a n a j w l ę k szy b e z p o ś r ed n i wpływ na o g r a n i c z e n i e p o g ł o w i a b y d l á o r a z p o woduje zmiany wk i e r u n k a c h j ego chowu.
Ponoszone n a k ł a d y w cho wi e b y d ł a opasowego stanowi«* w i e l k o ś c i p r z y b l i ż o n e do naktaoúw p r a c y w t uc zu t r a d y c y j n y m . W warunkach równowagi o p ł a c a l n o ś c i Żywca i m l e k a , k i e r u n e k m i ęs n y chowu b y d ł a z n a j d u j e duże szan>e r o zwoj u w o b s z a r a c h c e c h u j ą c y c h s i ę znacznym o dp I уwem s i ł y r o t '& c z e j z r o i n i . t w a . S y t u a c j e t ego t ypu obs e r wować można w p r z e s z ł o ś c i w i n nyc h r e j o n a c h u p r z e m y s ł a w i a n y c h ( J . К u b i с a 1960, 1976, M. K ł o d z i ń s k i 1968, 1969, J . L i- c z k o w s к i 1969, K. M i ę k u s 196 9) . W ВОР obr a z zmian w k i e r u n k a c h chowu b y d ł a z o s t a j e p oważni e z a k ł ó c o n y , w y s t ę p u j ą c y m w d r u g i e j p o ł o w i e l a t s i e d e m d z i e s i ą t y c h i p o c z ą t k u l a t o s i e m d z i e s i ą t y c h b r « k i e m równowagi mi ę dzy o p ł a c a l n o ś c i ą p r o d u k c j i ml eka a o p ł a c a l n o ś c i ą p r o d u k c j i żywca w wy ni k u n i e p r a w i d ł o w y c h r e l a c j i woi- l o r y nk o w y ^h cen pasz do cen skupu żywca, j ak t eż wo l n o r y n k o wy c h cen mi ęs a do ceny skupu m l e k a .
U d z i a ł krów w o g ó l n e j i l o ś c i b y d ł a ogół em u l e g ł o b n i ż e n i u z 6 b , 4 . w 1970 r . do 63,5% w 1982 r . ( t a b . 6 ) . Od s e t e k krów z m n i e j s z y ł s i ę о 5X. Podobny t r e n d w y s t ą p i ł w k r a j u . W u k ł a d z i e p r z e s t r z e n n y m spadek o d s e t k a krów wy k a z u j e duże z r ó ż n i c o w a n i e . R e l a t y w n i e duże o b n i ż a n i e u d z i a ł u krów w s t a d z i e m i a ł o m i e j s c e w gm. B eł c h a t ów, Go mu n i c e , Grab i c a , G o r z k o w i c e , D r u ż b i c e . W o b s z a r z e gmin K l e s z c z ó w , K l u k i , R z ą ś n i a w y s t ą p i ł wz r o s t l i c z b y k r ów, w gm. R o z p r z a p o z o s t a ł a ona bez zmian o r a z n i e z n a c z n i e o b n i ż y ł a s i ę w gm. S u l m i e r z y c e , Szczer ców i Ka mi e ńsk , Zmiany u d z i a ł u krów w i l o ś c i b y d ł a ogół em k sz t ał t o w a ł y s i ę o d w r o t n i e p r o p o r c j o n a l n i e do odpł ywu s i ł y r o b o c z e j .
U d z i a ł krów w s t a d z i e w g os po da r c e i n d y w i d u a l n e j w BOP wg j n i n (w t ) J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a 1970 1982 Zmiany w u d z i a l e krów w sta- dz i « 1970-1962 Gmi ny 1 B e ł c h a t ó w 73,8 6 3,1 -10,7 Do b r y s z y c e 6 3,8 59,1. -4,7 D r u i b i ce 6 8,0 61,8 -7,2 Gomun1ce 70,9 60,1 -10,8 Gor z k owi c e 72,2 64,5 -7,7 G r a b i c a 71,3 62,5 -8,8 Kami eńsk 74,9 71,5 -3,4 К 1eszczów 64,6 67,7 ♦ 3,1 K l u k i 66,9 67,7 •0,8 L g o t a W i e l k a 65,0 60,7 -4,3 Ro z p r z a . 6 6,9 66,9 0 ,0 R z ą ś n i a 62,2 63,5 * 1,3 Su Imi e r z y c e 62,6 60,3 -1,3 S z c ze r c ów 70,3 67,4 - 2,9 Wgl a K r z y s z t o p o r s k a 6 5,9 60,9 -5,0/ Ze 1 ów 6 7,7 61,8 -5,9 M. B e ł c h a t ó w 82,2 66,9 -15,3 M. Zel ów 74,2 62,6 -11,6 ВОР 68,4 63,5 -4,9 W o j . p i o t r k o w s k i e 6 6,3 64,2 *2 ,1 Po 1ska 6 0,0 55,0 -5,0 Z r ó d t ot j ak w tato. 1.
I/V śr odkowej s t r e f i e ВОР w u k ł a d z i e wsi z a z n a c z a j ą s i ę dwa z w a r te o b s z a r y w z r o s t u i j eden spadku u d z i a ł u krów w s t a d z i e . Obszar zmian I n p l u s o b j ą ł R us z c zy n i G a ł k o w l c e w gm. Ka mi e ń s k , K a l i n k ę i Łękawę w 3m. B e ł c h a t ó w or a z w s c h o d n i ą c z ę ś ć gm. K l e s z c z ó w , p o ł u d ni ową gm. K l u k i i p ó ł n o c n o - z a c h o d n i ą gm. K l e s z c z ó w t wor z ą c z wa r t y
7mi Any pogłowie zwierząt go spodar sk i ch w HÜP
m ■
■
w
- -
.
- t-
-
n - г i . -u
r T
's
r e j o n w s ą s i e d z t w i e kombi nat u p a l i w o w o - e n e r g e t y c z n e g o . Wz r o s t o d s e tka krów o b s e r w u j e s i ę r ó wni eż w p ó ł n o c n e j c z ę ś c i gm. К ! u k i . P o z o s t a ł y obs za r t o r e j o n o b n i ż a n i a s i ę u d z i a ł u krów w p og ł o w i u b y d ł a ogółem. G ł ę b o k i spadek u d z i a ł u krów w s t a d z i e w y s t ą p i ł w gm. B e ł c h a t ó w , poza p o ł u d n i o w e j ego c z ę ś c i ą , s z c z e g ó l n i e w s ą s i e d z t w i e m. B e ł c h a t o w a .
W środkowej s t r e f i e ВОР z a z n a c z y ł s i ę w p o ł u d n i o w o - z a c h o d n i e j . z ę ś c i wzrost chowu b y d ł a w k i e r u n k u ml ecznym, w p ó ł n o c n o - ws c h o dni e j ( gm. B e ł c h a t ó w ) i poł u dn i o wo w s c h o d n i e j ( gm. Kami e ńsk poza Ru- szczynem, Ga ł k o wi c a mi i S z p i na l owe m) w y s t ą p i ł w z r o s t b y d ł a opasowego,
. h a r a k t e r y s t y c z n y d l a s y t u a c j i k r a j o w e j .
I n t en s y wn y wz r o s t D y d ł a w k i e r u n k u mi ęsnym w s ą s i e d z t w i e m. B e ł c h a t o w a , z n a c z n i e wyższy n i ż w o b s z a r z e zewnę tr znym ВОР (gm. D r u ż b i c e , G r a D i c a , Wola K r z y s z t o p o r s k a ) z d a j e s i ę w y n i k a ć ze s p e c y
f i k i r y nku mi ęsnego i z b l i s k o ś c i o ś r o d k a kons ump c y j n e go , j a k i m j e s t m. B e ł c h a t ó w , a tym samym ze zwi ę k sz o ne go p o p y t u na mi ęso z u- b o j u gos podarc zego ( t z w . wol nego r y n k u ) . N a l e ż y domniemywać, że s y t u a c j a w z r o s t u b y d ł a o k i e r u n k u mi ęsnym w s ą s i e d z t w i e m. B e ł c h a t o wa j e s t adekwatna do k i e r u n k u chowu b y d ł a w z a p l e c z a c h i n ny c h o- środ*ców m i e j s k i c h , g d z i e wol nor ynkowa c e na m i ę s a s k u t e c z n i e k o n k u r u j e z cen^ skupu m l e k a .
Udz i йł kr ów w s t a d z . e d e t e r m i n u j e o p ł a c a l n o ś ć p r o d u k c j i m l e k a . S t ą d też odpł yw s i ł y r o b o c z e j n i e mógł spowodować w i ę k s z e g o wpływu na zmianę k i e r u n k ó w chowu b y d ł a w z a p l e c z u Kombi na t u w wa
ru nk ac h b r a k u równowagi mi ędzy o p ł a c a l n o ś c i ą p r o d u k c j i ml eka a p r o d u k c j i żywca wołowego. M n i e j s z y o d s e t e k krów w s t a d z i e w 1982 r. w poró wna ni u z okresem p r zed i n w e s t y c y j n y m w y n i k a n i e ze z m n i e j
s z e n i a s i ł y r o b o c z e j w r o l n i c t w i e , na co ws k a z y wa ł a b y p o z o r n i e u k ł a d a j ą c a s i ę k o r e l a c j a mi ę dzy zmianami z a t r u d n i o n y c h w r o l n i c t w i e a pogł owi em b y d ł a , a l e z m n i e j k or z y s t . n y ch uwarunkowań e k o nomi cznych p r o d u k c j i m l ek a w 1982 r . P o t w i e r d z a j ą t o r ó ż n i c e w r e l a c j a c h c e n , W 1970 r . r e l a c j a c en skupu żywca wołowego do ceny skupu ml eka w y n o s i ł a 4 , 9 0 , a w 1982 r . 5, 21 ( t a b . 7 ) .
Podsumowując r o z w a ż a n i a na temat dynami ki w z r o s t u i k i e r u n k ó w chowu b y d ł a n a l e ż y s t w i e r d z i ć , że pozi om p o g ł o w i a b y d ł a o b n i ż y ł s i ę w ś r odko wej c z ę ś c i 60P, w z r ó s ł n a t o m i a s t na j ego o b s z a r z e z e wnęt rznym. O b n i ż e n i e poziomu p o g ł o w i a b y d ł a n a s t ą p i ł o g ł ó w n i e w wy ni k u z m n i e j s z e n i a zasobów s i ł y r o b o c z e j . B y ł o ono j e dnak n i e p r o p o r c j o n a l n i e p ł y t k i e w s to s u nku do zmian zawodowo c z y n n y c h na 100 ha
J a n in a bornact't-btird/viw .i
>j ^ y t к (5 л r o l n y c h . Głębszemu spadkowi p r z e c i w d z i a ł a ł y k o r z y s t n o wa r u nk i d l a p r o d u k c j i ml ek a .
T a b e l a 7
R e l a c j e cen skupu żywca do ceny skupu ml eka I wol nor ynkowych cen wybranych z i e mi op ł od ó w w P o l s c e
P r o d u k t y r o l n e 1970 1975 1978 1980 1981 1982 Poz i om g r a n i c zny w I a t ach 1970- -1980* Trzoda/mleko 7, 9 2 7,79 8, 05 7, 30 6, 36 7,44 7,91 T r z o d a / b y dł o 1,62 1,32 1,43 1,45 1,46 1,43 1,32 B y dł o/ ml eko 4,90 5,91 5, 62 5, 02 4,34 5, 21 5, 70 T r z o d a / ź y t o b 5,78 7,65 7, 59 6,56 6,42 4,42 7,05 T r z o d a 1 г iemn I ak i b 17,60 15,80 13,87 11,51 10,5 10,50 17,5 B y d ł o / ż y t o b 3,58 5, 80 5, 30 4, 50 4, 38 3, 09 4,94 B y d ł o / s i anob 9, 35 14,76 12,55 9,82 13,62 13,10 12,90 d według R. U r b a n a, 1981, M o ż l l w o ś ć s t a b i l i z a c j i g o s p o d a r k i m i ę s n e j , “ Wi e á w s p ó ł c z e s n a " , nr 12;
Ь c e n y wol nor ynkowe.
t Ź r ó d ł o : o b l i c z e n i a w ł a s n e w o p a r c i u o dane z R o c zn i ka St a t y s t y c z n e g o 1983, GUS,Warszawa 1983. TRZODA CHLEWNA t P o g ł o w i e t r z o d y c h l e w n e j na 100 ha użytków r o l n y c h w ВОР z w i ę k s z y ł o s i ę o 7 , 9% . B y ł to j ednak m i n i m a l n y wz r o s t w p or ówna ni u do s y t u a c j i w o j e w ó d z k i e j i k r a j o w e j . W wo j e w ó d z t wi e pi o t r k o w s k i m o b s a da w z r o s ł a o 29, 3%, w k r a j u o 4 1 , 2 %. Zatem poziom p o g ł o w i a t r z o dy w st o sunku do ś r e d n i e j w o j e w ó d z k i e j wynoszący w 1970 r . 113,9% o b n i ż y ł s i ę do 95, 2%, c z y l i o 18, 7%. W u j ę c i u p r z e s t r z e n n y m ВОР wz r o s t obsady w y s t ą p i ł w gm. G r a b i c a , L g o t a , Wo l a K r z y s z t o p o r s k a , G o r z k o w i c e , S u l m i e r z y c e , D r u ż b i c e , a w i ę c w o b s z a r z e n a j l e p s z y c h gleb i w c z ę i c l z e w n ę t r z n e j ВОР. R e l a t y w n i e wysoki p r z y r o s t t rz o d y m i a ł
'Vr,i«irty pociło* i a « i t f ľ í í l go spi; Jar ik i cl i w M P
mi e j see w G r a b i c y ( 5 8 , 1 % ) , w I g o c i e W i e l k i e j ( 3 1 , 4 ) o ra. w Wo I I K r z y s z t o p o r s k i e j ( 2 4 , 6 % ) . Na p o z o s t a ł y m o b s z a r z e ? л z fi -j с / y t r i ę n i e w i e l k i w z r o s t , do k i l k u p r o c e n t , lub w y s t ą p i ł spadoK pogł owia trzo* dy n<i 100 ha użytków r o l n y c h ( t a b . N a j w i ę k s z e o b n i ż e n i e obsady zanotowano w środkowej s t r e t i e В ОР , s ą s i a d u j ą c e j z kombi natom i p o k r y w a j ą c e j s i ę z obszarem n a j w i ę k s z e g o odpływu s i t y r o b o c z e j . I tak w gmi ni e K l u k i p o gł ow i e t r z od y na 1Ü0 ha użytków r o l n y c h w sto sunku do 1970 r . o b n i ż y ł o s i ę o 25, 4%, w gm. Kamieńsk o 17%, w gm. Gomunice, K l e s z c z ó w i Szc z er c ów o o k . 10%. P o z i m p o g ł o w i a t rz od y w s to su nku de ś r e d n i e j ВОР wy ka za ł t e n d e n c j e wzrostowe j e d y n i e w s z e ś . i t . j ml n ac h: G r a b i c a , L g o t a W i e l k a , Wo i a K r z y s z t o p o r s k a , G o r z k o w i c « , D r u ż b i c e i S u l m i e r z y c e ( t a b . 2 ) . Na p o z o s t a ł y m ob sz a rz e w y s t ą p i ł o o b n i ż e n i e . S z c z e g ó l n i e g ł ę b o k i spad-’ k o b j ą ł gm. K l u k i , K l e s z c z ó w , Kamieńsk or az R o z p r z ę , Gomunice i S z c ze r c ów , g dz i e k s z t a ł t o w a ł s i ę od -'.i,4% w gm. KlukSk, o k . 16,0% w gm. KamleńsK i K l e s z c z ó w , do 6 12% w jm, Gomunice, S z cz er có w i 8,9% w g* n. Ro z p r z a .
Л s t r e t i e środkowej ВОР w vikla-Jzie wsi spadek poziomu p o g ł o w i a w stosunki), do ok re s u pr zed i nwes t у су j nego w y s t ą p i ł p r a w i e w c a ł e j gmi ni e К I iki z w y j ą t k i e m dwu w s i : K l u k i i K a s z e w i e e K o l . , w gmi ni e Kamieńsk puza Wł odz imi er zem, Dani с Iowem i Gorzędowem, w p ó ł n o c n e j , poza Rogowcem, i wschodni i j c z ę ś c i gm. K l e s z c z ó w or az w w i e l u wsiach p oł o żo ny c h w p ó ł n o c n e j i p o ł u d n i o w o -w s c h o dn i e j c z ę ś c i gm. Beł c hat ów.
S z c z e g ó l n i e duże o b n i ż e n i e ' obsady t r z o d y , p o n i ż e j 60% s ta nu p r zed I n w e s t y c y j n t g o , w y s t ą p i ł o w p ó ł n o c n e j i p o ł u d n i o w e j c z ę ś c i gm. K l u k i , p ół n oc no ws c h o d n i e j i p oł udn i owo w s c h o d n i e j c z ę ś c i gm. K l e s z c z ó w or az w p o ł u d n i o w e j i 2 w s i a c h p ó ł n o c n e j c z ę ś c i gm. K a rni eń s k .
Obszar spadku p o gł ow i a t r « o d y p o k r y ł s i ę w c a ł o ś c i z r e j o nem obni żonego poziomu p o g ł o w i a b y d ł a or az ponadt o o b j ą ł p ó ł n o c ne w s i e grn. K l u k i i n i e k t ó r e w gm, B e ł c h a t ó w . Wz ros t p o g ł o w i a t r z o d y w y s t ą p i ł w p o ł u d n i o w o - w s c h o d n i e j c z ę ś c i gm. K l e s z c z ó w , w śr odkowej gm. K l u k i ( K l u k i , K a s z e w i c e K o l . ) , we w s i a c h s ą s i a d u j ą c y c h od p o ł u d n i a i wschodu z m i a st e m B e ł c h a t o we m ( Ku t nos I , I I , P o r ę b y , O l e ś n i k , K s i ę ż y M ł y n , Wó l k a t ę k a w s k a , M a z ur y , Z d z i e s z u l i c e Górne i D o l n e , D o b i e c i n ) or az w n i e k t ó r y c h s ą s i a d u j ą c yc h z gm. Wola K r z y s z t o p o r s k a ( P o s t ę k a I i c e , J a n i n a , J anów, Bukowa, W ł o d z i m i e r z ) . W p ó ł n o c n e j c z ę ś c i gm. K l u k i i p ó ł n o c n o - w s c h o d n i e j c zę ś ci gm. B e ł c h a t ó w ( M y s z a k i , N i e d y s z y n a ) g ł ę b o k i spadek t r z o d y t owa r z y s z y ł wysokiemu wzr o st owi b y d ł a .
106 Janina Bornacka-Baranowa ___ _____
Rozwojowi chowu t r z o d y n i e s p r z y j a ł y o g ó l n o k r a j o w e warunki e- konomi czne, o k t ó r y c h d e c yd u j ą wolnorynkowe ceny p a s z, g ł ó w n i e z i e mniaków i ż y t a w s t osunku do cen skupu żywca wi et?rzowego.
P r a w i d ł o w e r e l a c j e c e n, a w i ę c k o r z y s t n e warunki ekonomi czne - w y s t ę p o w a ł y d l a chowu t r z o d y w l a t a c h 1*371-1973. Wówczas r e l a c j e cen żywca do cen pasz p r z e k r a c z a ł y о 10-15% poziom g r a n i c z n y to j e s t t a k i u k ł a d r e l a c j i c e n, p r z y k t ó r y c h p r z y r o s t skupu rówXa s i ę z e r o . W p o ł o w i e l a t s i e d e m d z i e s i ą t y c h r e l a c j e cen z b l i ż y ł y s i ę do poziomu g r a n i c z n e g o , a w n a s t ę p n y c h l a t a c h s p a d ł y p o n i ż e j w i e l - k o f c i g r a n i c z n e j . S y t u a c j a ta w y n i k a ł a g ł ó w n i e z p o g a r s z a n i a r e l a c j i cen żywca wi eprzowego do w o l n o r yn k o we j ceny zi emni aków. W p i e r wszych l a t a c h s Iedemdzi es i ę t y c h r e l a c j a t a wskutek, n i s k i c h z b i o rów zi emni aków s p a d ł a do o k . 40% p o n i ż e j poziomu granicznego (tab. 7).
W o s t a t n i c h l a t a c h p o g o r s z e n i u u l e g ł a r ó wni eż r e l a c j a cen skupu żywca t r z o d y do wo l nor yn ko wej ceny ż y t a . W d r u g i e j p o ł o w i e l a t s i e d e m d z i e s i ą t y c h k s z t a ł t o w a ł a s i ę powyżej pozi ^nu g r a n i c z n e go, w y r a ź n i e u l e g ł a o b n i ż e n i u w 1980 r . , a dwa ( a t a p ó ź n i e j s pa d ł a do 4,42 c z y l i 37% p o n i ż e j w i e l k o ś c i g r a n i c z n e j . Chów t r z o d y s t a ł się bar dzo n I e o p ł аса l ny w stosunku do wo l nor yn ko wej ceny ż y t a i z i e mniaków. W p ł y n ę ł o to na o g r a n i c z e n i e p r o d u k c j i p a s z. Z n a l a z ł o ono o d z w i e r c i e d l e n i e w z mi a ni e s t r u k t u r y zasiewów. Z m n i e j s z y ł s i ę a^e- a ł 4 zbóż i zi emni aków, w z r ó s ł n a t o m i a s t o d s e t e k upraw r o ś l i n p a s t e w n y c h, przemy s ł owy c h i i n n y c h . W ВОР z m n i e j s z y ł s i ę a r e a ł z a s i e wów 4 zbóż z 57,5% w 1973 r . do 53,2% w 1981 r . , z m a l a ł a równi eż p o w i e r z c h n i a upraw ziemniaków z 25,8% do 23,9% ( t a b . 4 ) . Z r r ni e j s z e - n i e z bi or ów 4 zbóż i ziemniaków z t y t u ł u o g r a n i c z e n i a p o w i e r z c h n i upraw w p ł y n ę ł o na z m n i e j s z e n i e p o t e n c j a ł u paszowego.
W u k ł a d z i e gminnym n a j p o w a ż n i e j s z e zmiany w p o w i e r z c h n i upraw 4 zbóż in minus w y s t ę p i ł y w g mi n i e G r a b i c a , R z ę ś n i a , Wol a K r z y s z t o p o r s k a , D r u ż b i c e , Zel ów i S u l m i e r z y c e . N i e k o r e l u j ą one j e d n a k , poza gm. R z ą ś n i a i Ze l ó w ze zmianami p o g ł o w i a t r z o d y . W s t r e t i e są s i a d u j ą c e j z kombinatem, w o b s z a r z e n a j w i ę k s z e g o o b n i ż e n i a obsady t r z o d y , zmiany p o w i e r z c hn i upraw 4 zbóż b y ł y n i e w i e l k i e . W gm. K a mi e ń s k , K l u k i , Dobr oszyc e o d s e t e k upraw zbóż w p or ówna ni u z 1973 r . n i e u l e g ł z m i a n i e , w gm. Go r z k o wi c e w z r ó s ł nawet o 2 , 2% , w gm. Go mu n i c e , R o z p r z a , S z c z e r c ó w k s z t a ł t o w a ł s i ę od -1,5 do -3,0% p r z y
ś r e d n i e j d l a ВОР -3,8%.
jego spadek I ud nawet wzrost w s t r e t i e środkowe j ВОР w s k a k u j e na p r z e c h o d z e n i e w p r o d u k c j i na k i e r u n k i upraw m n i e j i n t e n s y w n e , co
/
w i ą z « ć n a l e ż y 7 dużym odpływem l u d n o ś c i л tym o b s z a r z e .
Spadek o d s e t k a upraw z i emn i ak«$w z a z n a c z y ł s i ę na c a ł y m o b s z a r z e ВОР z w y j ą t k i e m gminy K l e s z c z ó w , K l u k i , Gomunice i S u l m i e r z y c e . O g r a n i c z e n i e a r e a ł u upraw z iemni«k<5w w i ę k s z e n i ż ś r e o n i o w ВОР w y s t ą p i ł o w gm. D o b r y s z y c e , L g o t a , B e ł c h a t ó w , G r a b i c a , R o z p r z a , Wol a K r z y s z t o p o r s k a , Z e l c w . Zmiany o d s e t k a U zbóz i ziemr.ia- ków w p o w i e r z c h n i z a s i a n e j w s t r e f i e s ą s i a d u j ą c e j z kombinatem n i e k o r e s p o n d u j ą z dużym spadkiem p o g ł o w i a t r z o d y , a r e l a c j e m i ę dzy ni mi u k ł a d a j « s i ę nawet o d w r o t n i e . W n o s i ć n a l e ż y wobec powyż szego, że w wewnę t r ?ne j s t r e f i e ВОР zaczyna już być b a r d z i e j p r e f e r owana p r o d u k c j a r o ś l i n n a , a i s t n i e j ą c e nadwyżki zasobów p a s z o wych p r z e z n a c z a s ę na p r o d u k c j ę m l e k a . Zmiany w o d s e t k u 4 zbóż i zi emni aków w t e j s t r e f i e , w y n i k a j ą c e z n i е к о г z y s t n y c h uwarunkowań ekonomi c z ny c h r o zwoj u t r z o d y , redukowane są skutkami odpływu l u d n o ś c i z r o l n i c t w a . Wobec powyższego n i e w p ł y n ę ł y one na o b n i ż e n i e s i ę p o t e n c j a ł u paszowego.
Poza zmianami a r e a ł u p o d s tawowych r o i l in upra wny c h, p e ł n i ą c y c h f u n k c j e pasz w cho wi e t r z o d y , na p o t e n c j a ł paszowy o d d z i a ł u j ą zmiany w p l o n o w a n i u .
P o r ó w n a n i e plonow zboż ł zi emni aków w c z ę ś c i ś r od ko wej z p o z o s t a ł y m obszarem OOP Z o k r e s u p r z e d p ows t a ni em l e j a d e p r e s y j nego, wywołanego od. v adn 1 an i em kopa I n i , z okr e s e m t r w a n i a d e p r e s j i wy k a z u j e b r a k zmian w p l o n o wa n i u w c z ę ś c i z e w n ę t r z n e j . W s ą s i e d z t w i e k o m b i n a t u n i e z n a c z n i e o b n i ż y ł y s i ę p l o n y ż y t a w gm. K a mi e ńs k ,
Z y t a , owsa i zi emni aków w gm. K l e s z c z ó w . P l o n y ż y t a I owsa zma l ał y
o ok. 4 X , z i enin i aków o 1 , 2 % . Po na d t o o b s e r w u j e s i ę s t a b i l n o ś ć p l o nów p s z e n i c y oz i me j i j ę c z m i e n i a j a r e g o w gm. Ka mi e ń s k , p r z y I ch w z r o ś c i e na p o z o s t a ł y m ob s z a r z e ( t a b . ö ) . B i o r ą c pod uwagę s t a b i l n o ś ć o d s e t k a p o w i e r z c h n i zbóż, t e n d e n c j e wzrost owe a r e a ł u z i e mniaków o r az n i e z n a c z n e zmiany w p l o n o w a n i u można p r z y j ą ć , że p o t e n c j a ł paszowy w n a j b l i ż s z y m z a p l e c z u o ś r o d k a przemysł owe go n i e u l e g ł p r a w i e ż a d n y m z m i a n o m . Zat em można w n o s i ć , że o o b n i ż e n i u p o ziomu p o g ł o w i a t r z o d y w ś r odko wej s t r e f i e ВОР zadecydował od p ł y w s i ł y r o b o c z e j , a w n a s t ę p s t w i e p r z e c h o d z e n i e z g o s p o d a r k i ho do wl an ej na r o ś l i n n ą .
108 Janina Berna Ka-Baranowü
T a b e l a В
P l o n y w o k r e s a c h 1966- 197*> I 1976-1981
w sT'inach K l es z c zó w i Kamieńsk or az na c a ł y m o b s z a r z e ВОР bez gmin
P l o n y w q/hd
W y s z c z e g ó l n i e n i e ż y t o ow i es p s z e n i c a jęczmi eń z i ein- n i ak i j a r a oz Ima j a r y o? i my 1. Ś r e d n i e p l o n y ВОР bez gm. K l e s z c z ó w i gm. Kami eńsk z l a t 1966-1975 20,3 22, 3 20,3 22,1 23,1 22,2 165,0 2. J w. z l a t 1976- - 1981 20,3 22,3 23,7 23,8 24, 6 25,4 168,0 3. Ś r e d n i e p l o n y w Kami eńsku z l a ł 1966-1975 20.2 22, 6 19,8 22,2 24, 0 21, 3 154,0 4.' J w. z l a t 1976- -1981 19,4 22,8 24,4 22,5 24,2 22, 9 156,0 5. Ś r e d n i e p l on y w К l e s z e z o w i e Z l a t 1966-1975 20,3 21, 6 21,4 21,7 22, 0 1bb, 0 6. J w. z l a t 1976- -1981 19,6 20, 8 24,4 24,3 23,4 .i % _• 163,0 Í r ó d * o i S . S a r n а с к a , W. S o к o ł o w s 1« 1 , Ba-d a n i e elementów b i l a n s u woBa-dnego g l e b y na o b s z a r z e ZHE " B e ł c h a t ó w " , E t a p I V , 198?, IMiGW, War szawa, m a s z y n o p i s .
3. OWCE \
P o g ł o w i e o wi e c na 100 ha użytków r o l n y c h w 1982 r . o b n i ż y ł o s i ę w BOP do 95% s t a n u p r z e d I n w e s t y c y j n e g o , w woj e w ó d z t wi e do 87, 9%, p r z y t e n d e n c j i wz r o s t ow e j k r a j u ( 1 1 0 , 9 ) . W u j ę c i u p r z e s t r z e n n y m ВОР wska ź ni k zmian wy ka zu j e znaczne z r ó ż n i c o w a n i e . W gnu B e ł c h a tów, D r u ż b i c e , G o r z k o w i c e , G r a b i c a I Kamieńsk obsada owi e c p r z e k r a c z a ł a s t a n p r z e d i n w e s t y c y j n y . W p o z o s t a ł y m o b s z a r z e w y s t ą p i ł y zmi a ny I n mi nu s . W bar dzo dużym s t o p n i u , ś r e d n i o o <*0%, z m a l a ł o p o g ł o w i e w gm. L g o t a W i e l k a , K l e s z c z ó w , K l u k i or az w gni. R z ą ś n i a , S z c z e r c ó w , S u l m i e r z y c e , Gomunice i Roz pr z a o 30-20%.
w o b s z a r z e gmin: Ka mi e ńs k , B e ł c h a t ó w , G o r z k o w i c e , G r a b i c a , .Vola K r z y s z t o p o r s k a , Z e l ó w 1 D o b r y s z y c e . Na p o z o s t a ł e j c z ę ś c i ВОР u l e g i o b n i ż e n i u , s z c z e g ó l n i e gł ębokl eni u w ym. K l u k i , K l e s z c z ó w , R z ą ś n i a , S z c ze r c ów . W śr odkowej s t r e f i e ВОР b ar dz o w y r a ź n i e z a z n a c z a j ą s i ę o b s z a r y g ł ę b o k i e g o spadku i dużego w z r o s t u p o g ł o w i a o w i e c . R e j o n o b n i ż e n i a s i ę obsady ob ej muj e z a c h o d n i ą c z ę ś ć a n a l i z o w a n e j s t r e t y . W j e j s k ł a d wchodzi c a l a gmina K l u k i bez P a r z n a i O s i n y , środkowo- - za c hod nl e ws i e gm. B e ł c h a t ó w o r az z a c h o d n i a i p o ł u d n i o w a c zęść gn. К I e s z c z ó w .
Dr ugi z w a r t y o bs zar spadku p o g ł o w i a o w i e c r o z c i ą g a s i ę w czę ś c i ś r od ko wo- ws c hodni ej gm. B e ł c h a t ó w ( M o k r a c z , K i e l c h i n ó w , J anów, August ynów, Bukowa, Zawadów W . , Wól ka t ę k a w s k a ) . R e j o n y o o b n i ż o n e j o b s a d z i e owi ec w b a r dz o małym s t o p n i u p o k r y w a j ą s i ę z o b s z a r a mi spadku b y d ł a i t r z o d y ( p o ł u d n i o w a c z ę ś ć gm. K l u k i , poł u dn i owo
-wschodnia gm. K l e s z c z ó w , w i e ś K o f n i e w i c e w gm. Kami e ńsk or az Augu stynów i Zowadów W. w gm. B e ł c h a t ó w ) .
Wzrost p o g ł o w i a owi e c w s t o s u nk u do o k r e s u p r zed i n w e s t y c y j r i e g o w y s t ą p i ł w gm. Ka mi e ńsk . B y ł s z c z e g ó l n i e wysoki ( p o wy ż ej 150%) w j e j A s c h o d n i e j c z ę ś c i , w p ó ł n o c n o - w s c h o d n i e j c z ę ś c i gen. K l e s z c z ó w ( Wol a G r z y m a l i n a , R o g o w i e c , S t a w e k , F o l w a r k ) , w p o ł u d n i o w e j ( Łę k a- wa, K a l i s k o , 2 awadów, Kur nos I I , Rz; jsawa, K s i ę ż y M ł y n ) i w p ó ł n o c n e ; c z ę ś c i gm. B * ł c h a l o w . W i e l k o ś ć p o g ł o w i a owi o c p o z o s t a j e w b e z p o ś r e d n i e j z a l e ż n o ś c i od s ł a b y c h pod względem b o n i t a c y j n y m uż y t k ów z i e l o ny c h . Zmi any w o b s a d z i e owi ec g e n e r a l n i e k o r e s p o n d u j ą ze zfnianami u- d z i a ł u ł 4^ ’ p a s t w i s k k i . V i VI w p o w i e r z c h n i uż y t k ó w ogół em, sa
o-T a b e l a 9 U ż y t k i z i e l o n e w p r o c e n t a c h wedł ug k l a s b o n i t a c y j n y c h w 1974 r , i 1980 r . w ВОР wedł ug gmin Gm i na 1Э74 1980 Zmi any w u ż y t k ach z i e l o n y c h w l a t a c h 1974-1980 k l . I - 1 V к 1 . V-VI k l . I -IV k l . V-VI к 1 . I - I V к 1 . V-VI 1 2 3 4 5 6 7 B e ł c h a t ó w 29,4 70, 6 ) 72, 8 -2, 2 ♦ 2, 2 I 27,2 G r o c h o I i c e 12,0 87, 0 Kami eńsk 37, 8 62, 2 31, 0 69, 0 - 6, 8 ♦ 6, 6 К les zc zów 34,0 66, 0 37,4 62, 6 ♦3,4
- M
Janina Bernacka-B/iranowa
Iabela
Э ( cd .)
1 2 3 4 5 6 7 K l u k i 21,3 78,7 2b , 4 73,6 *5,1 -5,1 Rzę Śni a 22,4 77,6 30,2 69,8 ♦7.a -7,8 Su Irfii er ľ yce 40,6 59,4 41,6 58,4 ♦1,6 -1,0 Wola K r z y s z t o p o r s k a 18,2 81,8 41,0 59,1 ♦ 22,8 ♦22,7 Ż г ó d ł oi o b l i c z e n i a wł a s n e w o p a r c i u o: A n a l i z a m o żl i w o ś c i f u n k c j i r o l n i c z e j na ob sz a rz e ВОР, Od dz i a ł B i u r a P l a n o w a n i a P r z e s t r z e n n e g o w P i o t r k o w i e T r y b . z s i e d z i b y w Ł o d z i , Łódź 197,6; W a l o r y z a c j a r o l n i c z e j p r z e s t r z e n i p r o d u k c y j n e j P o l s k i według gmin, IUNG, P u ł aw y 1981.ne j ednak n i e p r o p o r c j o n a l n i e wi ę k s ze od r ó ż n i c w o d se t ku użytków zie l o ny c h, s z c z e g ó l n i e w o b s za r z e s ą s i a d u j ą c y m z kombinatem ( t a b . 9 ) . N i e p o z o s t a j ą one równi eż w z a l e ż n o ś c i od zmian p o t e n c j a ł u p a szowego w y ni k a j ą c e g o z p r z o k s z t a ł c e r f s t r u k t u r y zasiewów i pl o- nowania r o i ł in uprawnych p e ł n i ą c y c h f u n k c j e paszowe.
Wyd a j e s i ę , że w s y t u a c j i o p ł a c a l n o ś c i p r o d u k c j i ml eka chów b y d ł a s ta wa ł s i e zbyt k o n k u r e n c y j n y d l a o w i e c . St<jd też w c e l u z w i ę k s z e n i a zasobów paszowych d l a b y d ł a o g r a ni c z o n o po g ł ow i e o- w i e c . Gł ę b ok i spadek w c z ę ś c i środkowej ВОР w y n i k a ł z r e l a t y w n i e małego o b n i ż e n i a s i ę poziomu b y d ł a w s t osunku do odpływu s i ł y robocze j .
4. KONIE
Rozwój p o gł ow i a koni w ВОР c h a r a k t e r y z u j e t e n d e n c j a spadkowa. Tempo spadku b y ł o z b l i ż o n e do k r a j o w e g o or az z n ac z n i e szybsze od woj ewód zk i e g o. P r z y j m u j ą c 1970 r . za 100Х, obsada koni o b n i ż y ł a s i ę w BOP do 7 7 , 8Х, w w o j . p i o t r k o w s k i m p r z y j ę ł a w a r t o ś ć 8 8 , 3X a w k r a
ju 7 5 , 8X. W 1982 r . obsada koni k s z t a ł t u j e s i ę p o n i ż e j poziomu k r a j o w e g o , podobnie jak w o k r e s i e p r z e d i n w e s t y c y j n y m . R ó ż n i c a w o b s a d z i e mi ędzy ВОР a P o l s k ą wynosząca w 1970 r . 10 , 8X z m n i e j s z y ł a s i ę w 1982 r . do 8, 5X. P o g ł o w i e koni o b n i ż y ł o s i ę z n a c z n i e w z g l ę dem poziomu woj ewódzki ego. W roku 1970 p r z e k r a c z a ł o o 0, 3 s z t u k i ś r e d n i ą wojewódzką, a w t r z y n a ś c i e l a t p ó i n i e j k s z t a f t u j e s i ę o 1, 9 s z t u k i p o n i ż e j st a nu woj ewód zk i e g o. Pozi om p o g ł o w i a koni
ob-n i ż y ł s i ę w st osunku do wo j e wódzki e go o 12, 2%. R ó i n l c a t a wyni ka z tempa zmian s t o p n i a m e c h a n i z a c j i , a g ł ó w n i e z w y p o s a i e n i a gos po d a r s t w w c i ą g n i k i . W t a t a c h 1970 1979 w o b s z a r z e ВОР l i c z b a h e k t ar ów użytków r o l n y c h p r z y p a d a j ą c a na 1 c i ą g n i k u i e g t a 12-krotnemu o b n i ż e n i u i w y n o s i ł a 65, 6 ha w I979 г , W a n a l o g i c z n y m o k r e s i e w w o j . p i o t r k o w s k i m zmiany te k s z t a ł t o w a ł y s i ę d w u k r o t n i e w o l n i e j i w 1979 r . 1 c i ą g n i k o b s ł u g i w a ł 145,9 ha ( t a b . 10) . T a b e l a 10 Zmiany w s t o p n i u w y p o s a i e n i a w c i ą g n i k i
g o s po da r k i n i e
u s p o
ł eczn i orie j w 80P wg gmin w l a t a c h1 9 7 0 - 1 9 7 8
J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a С i ągn i к i w sz t . I l o ś ć ha u i . r o i . na 1 с i ągn i к W i e l o k r o t n o ś ć zmni e J szeni a s i ę I i c z b y ha uży tków го I -1970 1978 1970 1978 nych na 1 с I ągn i k w I a- t a c h 1970-1978 1 2 ~ 3 4 ~ 5 6 Gmi ny • B e ł c h a t ó w 7 66 1444 109 13 r a z y D o b r y s z y c e 2 60 1626 58 28 " Orużb i ce 18 137 464 56 8 " Gomun i t e 3 29 1078 118 9 " G or z k owi c e 7 87 930 82 11 " Grab i ce 29 253 337 39 9 “ Kami eńsk 2 18 2601 256 10 " К I eszczów 3 50 2213 109 20 " К 1 iik i 2 39 2326 122 19 " Lgot a W i e l k a 11 77 466 68 7 * R ozprza 1 171 9551 58 16 " R z ą f n i a 11 126 596 53 11 " SuI ml er zyce 5 52 1087 87 12 • S z c z e r c ów 5 80 1460 91 16 * Wo l a K r z y s z t o p o r s k a 24 341 556 39 14 " Ze 1 ów 12 120 775 80 10 * M. B e ł c h a t ó w 2 18 1070 103 10 * M. Ze l ów 4 2 132 256 0 , 5 " ВОР 142 1746 824 66 12,5
í . i - i-« ił».--* - : .i it v- мл
I a b * I a 10 ( c d . )
i 2 3 4 5 * 6
S t r e l a irodkowa ЬОР 16 211 I797 124 14
S t r e f a z ewnę tr zna SOP 126 1GJ5 У 00 58 12
Wo j . p i o t r kowsk i e 413 5401 870 142 6
Ź г ó d ł o i ob l i c z e n i e « w ł a s n e na p o d s t a w i e danych z NSP 1970, GUS, War s z dwa 1978 or az W y n i k i s p i s u r o l n e g o 1979, WUb, P i o t r k ó w
( r y b . 1979.
W u j ę c i u pr ze s t r zennyrn w ВОР p o g ł o w i e koni na 100 ha użytków r o i n y c h o b n i ż y ł o s i ę we w s z y s t k i c h gmi nach. N a j w i ę k s z y t r e nd spad kowy z a z n a c zy ł s i ę w gm. D o b r y s z y c e , G r a b i c a , L g o t a , Wol a K r z y s z
t o p o r s k a , Zel ów i * G o r z k o w i c e , D r u ż b i c e , R o z p r z a , a w i ę c w w i ę k s zo ś c i obs za r u c h a r a k t e r y z u j ę c e g o s i ę dobrymi gl ebami i wysoką p r o d u k c y j n o ś c i ą . We w s z y s t k i c h t y c h gminach w / r ó s ł bar dzo w y r a / n i e st«>pieri wy posa że ni a w c i^gni к I . P r z o d u j e w tym w z g l ę d z i e gm. G r a b i ca i Wol a K r z y s z t o p o r s k a , g d z i e na 1 c i ą g n i k p r z y p a d a po o k oł o 39 ha u ż y t k ó w r o l n y c h . W p o z o s t a ł y c h gmi nachi D o b r y s z y c e , L g o t a ,
Z e l ó w, G o r z k o w i c e , D r u ż b i c e , R o z p r z a , l i c z b a he k t ar ó w użytków r o l nych na 1 c i ą g n i k wynosi 56, 3 w gm. D r u ż b i c e do 81, 6 w gm. G o r z k o w i c e .
Zmn i e j s z e n i u p o g ł o w i a koni s p r z y j a ł y zmiany w s t r u k t u r z e obsza r owe j g o s po d a r s t w . W 1981 r . w poró wna ni u z 1970 r . n a s t ą p i ł wzrost ś r e d n i e j p o w i e r z c h n i użytków r o l n y c h p r z y p a d a j $ c y c h na 1 g o s p o d a r stwo ( t a b . 11). Zmiany t e , co prawda, sę j e s z c z e n i e w i e l k i e , a l e n a l e ż y j e uznać za pozyt ywny t r e n d w g o s po da r c e r o l n e j . Tempo zmian w s t r u k t u r z e ob s z a r o w e j g o s p o d a r s t w w ВОР j e s t podobne j ak w woj. p i o t rkowsk im. W u j ę c i u p r z e s t r z e n n y m wy r a ź na poprawa s t r u k t u r y o b s za r o we j I n a s t ą p i ł a w grn. G r a b i c a , L g o t a , Z e l ó w . Ś r e d n i a p o w i e r z c h n i a go s po d a r s t w a mi er z o n a użytkami r o l ny mi z w i ę k s z y ł a s i ę od 14% w Z e l o wi e do 24% w L g o c i e W i e l k i e j . W t y c h t eż gminach n a s t ę p ! ł n a j w i ę k s z y spadek p o g ł o w i a k o n i . W s t r e t i e śr odkowej ВОР, n a j w i ę k s z e g o o d d z i a ł y w a n i a komb i na t u, wzr o st p o w i e r z c hn i g o s po da r s t w k s z t a ł t u j e s i ę p o n i ż e j ś r e d n i e j d l a ВОР. S z c z e g ó l n i e n i s k i wz r o s t p o w i e r z c h n i g o s p o d a r s t w m i a ł m i e j
-T a b e l a 11 Ś r e d n i a p o w i e r z c h n i a użytków r o l n y c h w y o sp o d a r c e i n d y w i d u a l n e j p r z y p a d a j ą c a na 1 gos po da r s t wo w ha w ВОР wg ^ ni n J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a 1970 1981 1970=100* Gmi n y : Be I chdt ów 4, 5*1 4, 50 99, 1 D o b r y s z y c e 3, 75 3, 93 104,8 Drużb i ce ‘.>,43 5, 69 104,9 Gomun1ce 3,11 3,57 114,8 Gorzkowi ce 3, 63 3,72 102,45 Grab 1 ca 5, 57 6, 69 120,1 Kami eńsk 3,33 3, 58 107,5 K l e s z c z ó w 5, 24 5, 42 103,4 К l uki 4, 17 4,51 108,1 L g o t a Wi e I ka 4, 23 5, 25 124,1 R ozprza 4 , 1 ? 4 , 46 108,3 R j g i n i a 4, 73 4, 54 95, 9 SuI mi e r z y c e 4, 33 4,37 100,9 S z c ze r c ów 3,84 4, 25 110,7 Wol a K r z y s z t o p o r s k a 5, 3 0 5, 61 105,8 Ze 1 ów 4, 38 5, 00 114,2 M. B e ł c h a t ó w 1,83 2,14 116,9 M. ľ e 1 ów 1,04 1,88 180,7 ВОР % 4, 10 4,62 112,7 Wo j . p i o t r k o w s k i e 4,05 4, 60 113,6 Ž r á d l o : o b l i c z e n i a w ł as n e w o p a r c i u o NSP 1980. W y n i k i o- s t a t e c z n e w p r z e k r o j u obwodów s pi s ow y c h i m i e j s c o w o ś c i w
podziale
a d m i n i s t r a c y j n y m według s t a nu z d n i a 7 . X I I . 1978 r . I n d y w i d u a l n e go sp o da rs tw a rolnfe, GUS, Warszawa 1978; W y n i k i s p i s u r o l n i c z e g o 1981 a r k u sz e RP -3 , VAJS, P i o t r k ó w T r y b . 1981.see w gm. S u l m i e r z y c e , G o r z k o w i c e , K l e s z c z ó w , K l u k i , K a mi e ńs k , W ol a K r z y s z t o p o r s k a , a w dwu gminach: B e ł c h a t ó w i R z ą l n i a zanotowano po
g o r s z e n i e s t r u k t u r y o b s z a r o w e j . P o s t ę p u j ą c y p r o c e s r o z d r o b n i e n i a g os po da r s tw w
gm.
R z ą ś n i a or az s t a n p r a w i e n i e w y k a z u j ą c y żadnych11 '< Já n iro Berrkí; ka-tiąranowa __ ___________
zmian w gm. S u l m i e r z y c e , pr zy r e l a t y w n i e dobrym wy p o s a ż e n i u w me- c h a n i c z n ą s i ł ę poci ągową obck c i ę ż k i c h g l e b , wymagaj ących dużego n a k ł a d u i l ty p oc i ą g o we j n a l e ż y uznać za główny p r z y c z y n ę ha muj ą cą spadek p o g ł o w i a koni w tym o b s z a r z e . R e l a t y w n i e n i s k i .spadek obsady koni na 100 ha użytków r o l n y c h m i a ł r n i e j s r e w gm. B e ł c h a
tów, Ka mi e ńsk , K l e s z c z ó w , K l u k i , S z c z e r c ó w , a wi ęc w o b s z a r z e n a j s ł a b s z y c h g l e b or az n a j s i l n i e j s z e g o wpływu k ombi na t u. N i e w i e l k i e zmiany w p o g ł o w i u koni k o r e l u j ę z n i s k i m s t o pn i e m wy p o s a ż e n i a w c i ą g n i k i . L i c z b a he k t ar ó w użytków r o l n y c h p r z y p a d a j ą c a na 1 c i ą g n i k w t y c h gminach k s z t a ł t u j e s i ę od 90, 7 w gm. S z c ze r c ów do 256,2 w gm. Kami eńsk.
P r z y spadkowej t e n d e n c j i p o g ł o w i a koni w k r a j u , w województwi e, jak I ogół em w ВОР, w w i e l u w s i a c h śr odkowej s t r e f y ВОР z a z n a c z y ł s i ę wzrost obsady na 100 ha użytków r o l n y c h , t e n d e n c j a zwyż kowa l i c z b y koni w y s t ą p i ł a w c e n t r a l n y m , zwart ym o b s z a r z e ś r o d k o wej s t r e f y ВОР w t a k i c h w s i a c h j a k : St awek i Wol a C r z y n v j l l n a w ijn. K l e s z c z ó w , Łękawa, O l e ś n i k , Kurnos I I I I w gm. B e ł c h a t ó w , w t r z e c h w s i a c h w środkowej c z ę ś c i gm. K l u k i ( K l u k i , Ś c i c h a w a i K a s z e w l c e K o l . ) or az z a z n a c z y ł a s i ę w n i e k t ó r y c h w s i a c h gm. B e ł c h a t ó w i »n. Ka mi e ńsk . Wz r os t obsady koni p r z y m a l e j ą c y m p og ł o w i u w l i c z b a c h be zwzgI ę dnyc h może wy ni k a ć z gwał t ownego z m n i e j s z e n i a s i ę p o wi er z c hn i użytków r o l n y c h wskut ek p r z e j mowani a grunt ów pr z e z inne s e k t o r y r o l n i c t w a lub Inne d z i a ł y g os po da r k i n a r o d o w e j .
Wyd a j e s i ę , że stosunkowo n i s k i e dochody z p r o d u k c j i r o l n e j w tym o b s z a r z e , w y n i k a j ą c e ze s ł a b y c h pod względem b o n i t a c y j n y m g l e b , z p r z e c h o d z e n i a na k i e r u n k i e k s t e n s y wne p r o d u k c j i r o l n e j , n i e w ł a ś c i w e j s t r u k t u r y g o s po da r s t w , s z c z e g ó l n i e zbyt r o z d r o b n i onej w gm. Kami e ńsk, n i e s p r z y j a j ? zakupom maszyn r o l n i c z y c h . Dodać n a l e ż y , że do p r a c y w zawodach p o z a r o I n i c z y c h o d e s z ł a s i ł a robocza z p r z e I u d n i o n y c h obszarów w i e j s k i c h , p i e n i ą d z e uzy skane w przemy ś l e s t a n o w i ę i c h podstawowe i r ó d ł o u t r z y m a n i a , s t ę d t eż w o b s z a rze s ą s i a d u j ą c y m z kombinatem n i e o b s e r w u j e s i ę spodzi ewanego s z y b k i e g o w z r o s t u s t o p n i a me ch anI z a c j i , będącego wyrazem t r a n s f e r u p i e n i ą d z a z p r z e my s ł u do r o l n i c t w a .
N i e m n i e j n a l e ż y p o d k r e ś l i ć , że zmiany w s t o p n i u w y p o s a ż e n i a w t r a k t o r y ob s z a r u środkowego ВОР w mi ni onym o k r e s i e p o s t ę p o wa ł y s z y b c i e j n i ż w s k a l i woj ewództ wa. Z n a l a z ł o to o d z w i e r c i e d l e n i e w m i e r n i k u l i c z b y ha użytków r o l n y c h p r z y p a d a j ą c y c h na 1 c i ą g n i k . I tak w gm. K l e s z c z ó w i B e ł c h a t ó w wspomniany ws k a ź n i k wynosi ok. 1Ö9,
