Ekonomiczne narzędzia wspierania przedsiębiorczości przez samorząd terytorialny

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FO LIA O E C O N O M IC A 201, 2006

Dorota Kobus-Ostrowska*

W celu zapew nienia m ieszkańcom większego w pływu n a podejm ow anie decyzji lokalnych i ograniczenia roli władzy centralnej, z dniem 1 stycznia 1999 r., w pro w ad zo n o now y podział adm inistracyjny k raju i pow ołano sam o rząd o w e pow iaty o raz w ojew ództw a. P o d staw o w ą je d n o s tk ą podziału terytorialnego jest pow iat, w którego skład w chodzą gm iny lub o b szar m iasta n a p raw ach pow iatu. Insty tu cją sam orządu terytorialnego w w ojew ództw ie jest sam orząd, k tó reg o nadrzędnym zadaniem jest k o o rd y n o w an ie rozw oju w ojew ództw a1.

P rak ty k a siedm iu lat od przeprow adzenia reform y dow'odzi, że g ospodarka lokalna, tw orząc niezależne od systemu p ań stw a sposoby w sparcia pryw atnej inicjatyw y, przyczynia się do p o b u d za n ia aktyw ności w śród przedsiębiorców działających n a danym terenie. O bow iązujące przepisy um ożliw iają p ro w a­ dzenie przez jed n o stk i gm inne, pow iatow e i w ojew ódzkie d ziałań n a rzecz w spierania przedsiębiorczości2. Jednym z nich jest Ustawa z 19 listopada

* D r, Zakład M ikroekonom ii, Instytut Ekonom ii, Uniw ersytet Łódzki.

1 N a politykę rozwoju składają się m.in.: tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy, pozyskiw anie i łączenie środków finansow ych (publicznych i prywatnych) na realizację zadań z zakresu użyteczności publicznej, ochronę środowiska, wspieranie rozwoju kulturalnego i turystyki.

2 Akty prawne regulujące wspieranie przedsiębiorczości na terenie gminy, powiatu i wojewódz­ twa: K onstytucja RP; U stawa z dnia 8 marca 1990 г., o sam orządzie gminnym (D zU z 1996 r., nr 13, poz. 74 z póżn. zm.); U stawa z 14 grudnia 1994 г., o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (D zU z 1997 r., nr 25, poz. 128 z póżn. zm. - określająca zadania władz powiatowych i w ojew ódzkich w zakresie polityki rynku pracy i przeciwdziałania bezrobociu); Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 г., o gospodarce komunalnej (D zU z 1997 r., nr 9, poz. 43); U stawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkow a (D zU , nr 137, poz. 926 z póżn. zm.); Ustawa

1999 r. Prawo działalności gospodarczej, w której art. 61 w skazuje, że do z a d ań o rg an ó w adm inistracji rządow ej i organ ów jed n o stek sam orząd u terytorialn ego należy:

• prom ow anie przedsiębiorczości na terenie gminy, pow iatu i województwa, • prow adzenie działalności inform acyjnej i ośw iatow ej, w tym o rgan izo ­ w anie szkoleń w zakresie rozw oju przedsiębiorczości,

• współdziałanie z sam orządem gospodarczym , organizacjam i pracodaw ców o ra z innym i organizacjam i przedsiębiorców .

Celem arty k u łu jest w skazanie ekonom icznych narzędzi um ożliw iających sam o rząd o m tery to rialn y m w spieranie przedsiębiorczości.

2. D E T E R M IN A N T Y R O Z W O JU P R Z E D SIĘ B IO R C Z O ŚC I

N a rozw ój przedsiębiorczości w gm inie w pływ a wiele czynników , które w zajem nie się uzupełniają. N ależą d o nich środow isko n atu ra ln e, ku ltu ra, społeczność, poziom rozw oju gospodarki lokalnej o ra z sytuacja społeczno- -g o sp o d a rcza w kraju . K ażdy z w ym ienionych czynników w isto tny sposób w pływ a n a decyzję o podjęciu działalności gospodarczej n a d an y m terenie lub o jej zaniechaniu. W obec tego d ziałania p o dejm ow an e przez władze lokalne n a rzecz w spierania rozw oju m ałych i średnich przedsiębiorstw m uszą uw zględniać czynniki zew nętrzne (płynące z otoczenia) i w ew nętrzne (deter­ m inujące jeg o w nętrze). C zynniki w ew nętrzne, isto tn e z p u n k tu widzenia analizy p ro b lem u , to:

• zasoby lokalne, w tym: natu raln e, k apitałow e, ludzkie i technologiczne, • lok aln e system y kooperacji,

• więź lo k aln a, w tym : zaufanie i sposoby w spółpracy, a także jaw ność p odejm ow any ch decyzji,

• w spółpraca władzy lokalnej z organizacjami przedsiębiorców działającymi n a dany m terenie,

• ja s n e k o m p eten c je o rg a n ó w gm iny i o k reślen ie o dp ow iedzialno ści poszczególnych k om órek,

• ko nsekw entne realizow anie przyjętych strategii gospodarczych. W śród czynników zew nętrznych w arto w skazać na:

• pow iązan ia z bliższymi i dalszym i rynk am i zbytu,

z 5 czerwca 1998 г., o sam orządzie pow iatow ym (D zU , nr 91, poz. 576); U stawa z dnia 26 listopada 1998 г., o dochodach jedn ostek sam orządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 (D zU , nr 150, poz. 983 z późn. zm.); U stawa z dnia 26 listopada 1998 г., o finansach publicznych (D z U , nr 155, poz. 1014 z późn. zm.); U stawa z 19 listopada 1999 r., Prawo działalności gospo d a rczej (określające ogólne zasady prow adzenia d ziałaln ości gospodarczej i zadania administracji publicznej w tym zakresie); U stawa z dnia 27 kwietnia 2000 г., o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pom ocy publicznej dla przedsiębiorców.

• ja k o ść in fra stru k tu ry kom unikacyjnej,

• d o stęp n o ść zew nętrznych źródeł zasilania finansow ego, • sytuację go sp o d arczą w kraju.

Po uwzględnieniu czynników wewnętrznych i zew nętrznych w ładze lokalne pod ejm u ją szereg decyzji istotnych z p u n k tu w idzenia p o d m io tó w g o sp o d ar­ czych, tj. określają w ysokość w ydatkow anych środkó w n a cele inwestycyjne, zakres i sposób d o fin an so w an ia inwestycji po dejm ow anych w spólnie z przed­ siębiorcam i lub społecznością lokalną, rodzaj działań pod ejm ow any ch w celu w sp ieran ia rozw o ju przedsiębiorczości. Im bardziej p ro ro zw o jo w e b ęd ą podejm ow an e decyzje, tym większa część obyw ateli będzie sk ło n n a do podejm ow ania ryzyka prow adzenia działalności gospodarczej n a danym terenie. W ten sp o sób przyczyni się nie tylko d o rozw oju sek to ra M SP, ale także spow oduje zw iększenie liczby m iejsc pracy i zaow ocuje w zrostem wpływów podatk o w y ch . Jeśli uw zględnim y fak t, że wpływy p o d atk o w e w znacznej części p o zo stają w gm inie, to ich w zrost z pew nością przyczyni się do zw iększenia m ożliw ości rozw ojow ych n a danym terenie.

C o więcej, now e podm ioty będą angażow ać lokalne zasoby i przekształcać je w środki z a sp o k ajan ia lokalnych potrzeb. Jedn ak że często zd arza się, że przedsiębiorcy p ryw atni zw racają uwagę n a pew ne w arunki: elastyczność rynku pracy, poziom obciążeń z tytułu podatków lokalnych i opłat, stabilność polityczną i m ak ro e k o n o m ic zn ą kraju.

3. IN S T R U M E N T Y W SP IE R A N IA P R Z E D S IĘ B IO R C Z O ŚC I

Instrum enty w spierania przedsiębiorczości pozostające w gestii sam orządów m o żn a podzielić n a dochodow e i w ydatkow e. D o d o ch o d ó w zaliczym y do ch o d y w łasne, d otacje celowe z budżetu p ań stw a i subw encje ogólne. W ram ach d o ch o d ó w w łasnych w yróżniam y p o d atk i i o płaty , dochody z m a ją tk u o ra z inne d o ch o d y własne. W śród p o d atk ó w i o p ła t o istotnym znaczeniu d la m ałych i średnich przedsiębiorstw , w kontekście podejm ow ania i pro w ad zen ia działalności gospodarczej n a danym terenie, m o żn a wymienić p o d a te k od nieruchom ości, p o d atek dochodow y od osób p raw nych, p o d atek od sp ad k ó w i daro w izn o ra z opłatę targ o w ą i skarbo w ą.

P o d atek od nieruchom ości to jeden z najskuteczniejszych in stru m entów w spierania przedsiębiorczości. W ładze gminy m a ją praw o obniżyć ok reślo ną corocznie w rozp o rząd zen iu m aksym alną staw kę p o d a tk u w odniesieniu do g ru n tó w i b u d y n k ó w w ykorzystyw anych d o prow adzen ia działalności gos­ podarczej. S taw ka m oże być negocjow ana przez przedstaw iciela p od m io tu i gm iny. Jed n a k że n a wiosek p o d a tn ik a , ze względu n a jego tru d n ą sytuację, istnieje m ożliw ość odroczenia, obniżenia lub zaniech ania p o b o ru p o d atk u .

P o d atek docho d o w y od osób praw nych po b ieran y je st przez urzędy skarbo w e w w ysokości ustalonej przez M in istra F in an só w , jed n ak ż e istnieje m ożliw ość zm niejszenia jego wysokości, jeśli o kreślony rodzaj działalności zostanie u zn an y za istotny z p u n k tu w idzenia w ładz sam orządow ych.

W ysokość o płaty targow ej jest isto tn a z p u n k tu w idzenia m ałych p o d ­ m io tów handlow ych; zazwyczaj, decyzją rady po w iatu , jest o b n iżan a w celu w spierania rodzim ych sprzedaw ców .

P o d a te k od spadków i darow izn to in stru m en t o znacznie m niejszym znaczeniu dla rozw oju przedsiębiorczości niż wcześniej w ym ienione. Stawki p o d a tk u od sp ad k u i darow izn reguluje bowiem właściwe rozporządzenie M in istra F in a n só w , a zarząd gm iny m oże jedynie p ro p o n o w a ć zastosow anie ulg, zw olnień czy odroczeń w kontekście danego p o d m io tu gospodarczego.

W ysokość o p ła ty skarbow ej w ynika z ustaw y o opłacie skarbow ej i rozporządzenia M inistra Finansów , uzależniona jest od liczby rozpatrywanych w niosków i zaw ieranych um ów o charak terze cyw ilno-praw nym , niemniej je d n a k stanow i isto tn e źródło wpływ ów d o b udżetu gminy.

J a k w idać, w ysokość p o d atk ó w i o p łat lokalnych m oże być w m iarę sw obodnie k ształto w an a przez gminę. Ordynacja podatkow a z dnia 29 sierpnia 1997 r. dopu szcza następujące regulacje w zakresie p o d atk ó w :

• zaniechanie w całości (tzw. zw olnienie p o d atk o w e) lub w części (ulga p o d atk o w a ) p o b o ru p o d atk u m oże nastąpić wyłącznie n a w niosek p od atn ik a, gdy „pobranie p o d atk u zagraża ważnym interesom po datnika, a w szczególno­ ści jego egzystencji” (art. 22 ust. 1 pk t 1 Ordynacja podatkow a),

• odroczenie term in u płatności p o d a tk u , rozłożenie n a ra ty zapłaty p o d atk u lub zaległości podatkow ej m oże nastąpić tylko na wniosek p odatn ik a i „ze względu n a ważny interes p o d atn ik a” (art. 48 ust. 1 p k t 1 i 2 Ordynacja podatkow a),

• całkow ite lub częściowe um orzenie zaległości po datk o w ej m oże nastąpić n a w niosek p o d a tn ik a w przy p ad k ach uzasadnionych w ażnym interesem p o d a tn ik a lub interesem publicznym ” (art. 67 ust. 1 O rdynacja podatkow a).

P o n a d to gm ina m oże:

• stosow ać niższe, niż m aksym alnie dozw olone, staw ki p o d atk ó w s ta ­ now iących d o ch o d y gm iny,

• stosow ać politykę ograniczonego w zrostu cen n a usługi k om unalne. S kuteczność podejm ow anych d ziałań w ynika z indyw idualnego podejścia d o pod atnika. C oraz częściej władze sam orządow e decydują się n a różnorodne d ziałan ia asekuracyjne, od ulg po całkow ite zw olnienia z p o d a tk ó w włącznie, k tó ry ch n adrzęd n y m celem jest zachęcanie przedsiębiorcy d o podejm ow ania działalności n a danym terenie. N iestety, tego ty p u posunięcia p ow od ują zm niejszenie obciążeń finansow ych i stanow ią in stru m en t biernego w spierania rozw oju przedsiębiorczości w regionie. G m in a, k tó ra chce zaktyw izow ać rozwój przedsiębiorczości poprzez system ulg i zw olnień, m usi zaplanow ać m niejsze w pływy d o budżetu. T a sytuacja ogranicza m ożliw ości inw estycyjne

o raz ham uje rozw ój in frastruktury w gminie. I odw rotnie, gdy chce zwiększyć aktyw ność przedsiębiorstw n a rynku lokalnym przez po praw ienie stanu in fra stru k tu ry , w ów czas nie będzie stosow ać ulg i zw olnień po datkow ych. W ynika stąd ścisła k orelacja m iędzy do ch o d am i i w y datkam i gm iny. T a substytucyjność w ym usza n a decydentach przed podjęciem w iążących decyzji rozw ażenie wielu istotnych i złożonych kwestii.

Czy zatem w ysokość staw ek p od atk ow ych determ in uje decyzję o p ro ­ w adzeniu działalności gospodarczej n a danym terenie? Z b ad ań p rz ep ro w a­ dzonych n a teren ach gm in w ynika, że najistotniejsza d la przedsiębiorców nie je st w ysokość staw ek czy sto so w an ych ulg, ale ja sn o ść i przejrzystość przyjętych rozw iązań fiskalnych. Z tego względu przedsiębiorcy wolą:

- stabilne p odatki i opłaty, gdyż tylko pew na sytuacja pozwoli przewidzieć efekty po djętych inwestycji, nie w prow adzi ch ao su i niepew ności,

- k onsekw entnie stosow ane ulgi i zw olnienia, w tym niepodejm ow anie decyzji o zw olnieniach dla określonych pod m io tó w gospodarczych, w celu u n iknięcia p odejrzeń o korupcję.

W iele k o ntrow ersji budzi kw estia w spierania ze śro d k ó w publicznych działalności kom ercyjnej, w tym - zasilanie k o n k re tn e g o przedsiębiorstw a. D lateg o tak w ażne jest, aby instrum enty w spierania przedsiębiorczości były kierow ane d o w szystkich przedsiębiorców działających n a d an y m terenie. Z a sa d a rów nych szans sprzyja nie tylko obn iżaniu cen czy p o praw ie jakości usług, ale rów nież m oże chronić przed m onopo lizacją lokalnego ry n k u 3. Co więcej, tego ty p u d ziałan ia determ inują napływ now ych inwestycji i sprzyjają rozszerzaniu działalności gospodarczej podm iotó w funkcjonujących n a rynku.

Bez w ątp ien ia w ładze pow iatu lub gminy pow inny dążyć d o stw orzenia ja k najlepszych w aru n k ó w do inw estow ania. O d o b ry c h w a ru n k ach m o żn a m ów ić wówczas, gdy inw estorzy m ogą przew idzieć efekty swoich d ziałań na przestrzeni kilku lat. Jed n ak że podjęcie decyzji co do ro zpoczęcia inwestycji n a danym terenie nie jest m ożliw e bez praw nej i finansow ej stabilizacji. K a żd y z inw estorów chce m ieć pew ność, że inw estycja przyniesie określone zyski w krótszym lub dłuższym horyzoncie czasu, a p rzedsiębiorstw o będzie m ogło efektyw nie działać n a rynku po jej zakończeniu.

Z tego względu rów nie ważnym ja k p o d atk i i o płaty , instrum entem od działyw ania n a otoczenie są w ydatki. Zw iększenie lub zm niejszenie wy­ d a tk ó w n a realizację poszczególnych z a d a ń w yw iera isto tn y wpływ na kondycję, zachow anie i w ysokość osiąganych przez p o d atn ik ó w dochodów . W ydatki p o n o szo n e przez gm inę m o żn a podzielić n a o bow iązkow e i nie­ obow iązkow e. Pierw szą grupę stanow ią określone n a m ocy obow iązujących przepisów w ydatki, k tó ry ch w ysokość nie ulega zm ianie. N ależą d o nich

3 W spom niana zasada jesl szczególnie ważna w trakcie ogłaszanych przetargów. Zasada równych szans um ożliw ia podm iotom z zewnątrz przystąpienie d o przetargu, a władzom sam orządow ym wybór pod m iotu , który zaoferuje niższe ceny przy równie dobrej jakości św iadczonych usług.

zasiłki, d o d atk i m ieszkaniow e, prow adzenie szkół podstaw ow ych, przedszkoli, w ynagrod zenia nauczycieli, zaop atrzenie w w odę i kanalizację, usuw anie i oczyszczanie ścieków o raz odpadów kom u n aln y ch , a tak że te, których w ysokość m o ż n a regulow ać i k tó re przeznaczone są n a realizację obow iąz­ kow ych zad ań własnych. G ru p ę d ru g ą tw orzą, tzw. w ydatki nieobow iązkow e. W yd atk i to d ziałania aktyw ne, skierow ane do społeczności lokalnej lub d o jej k o n k retn ej grupy. Ich charakterystyczn e cechy to pow szechne za­ stosow anie i b ra k uznaniow ości. W łaściwe przeznaczenie w ydatkó w wpływa n a podniesie atrakcyjności regionu. In stru m en ty o c h a rak terze w ydatkow ym m o żn a sklasyfikow ać, z uwagi n a rodzaj podejm ow anych inwestycji, n a ­ stępująco:

• inwestycje infrastrukturalne - podstaw ow y instrum ent w spierania rozwoju przedsiębiorczości przez sam orządy, a także jed no z zad ań własnych jednostek sam o rząd u tery to rialn eg o p rz eprow adzan e w celu polepszenia w arunków p ro w a d z e n ia d ziałaln o ści, przyciągnięcia przed sięb io rcó w sk ło n n y ch do inwestycji n a dan ym terenie lub podw yższenia sta n d a rd u życia m ieszkańców ,

• inw estycje o szczególnym znaczeniu n a ry nk u pracy - za k u p usług św iadczonych przez pod m io ty działające n a terenie p ow iatu lub gm iny,

• inw estycje realizow ane w spólnie z przedsiębiorcam i.

W śród in stru m en tó w w ydatkow ych znajdują się rów nież instrum enty info rm acyjno-prom ocyjne, k tó re dotyczą4:

• inform acji o p a rtn e ra c h gospodarczych, • inform acji o środow isku lokalnym ,

• inform acji o działających pod m io tach gospodarczych,

• inform acji o p o d m io ta ch św iadczących usługi d oradcze, konsultingow e i m arketingow e.

C o raz częściej w ysoka dyn am ik a inwestycji w ykorzystyw ana jest ja k o inform acja p rom ocyjna, w skazuje bowiem n a istnienie korzystnego klim atu inwestycyjnego n a danym terenie, np. m oże być to pom oc w zakresie przyśpie­ szenia p ro c ed u ry adm inistracyjnej. N ie bez znaczenia je st rów nież jak o ść obsługi w urzędzie, w tym podjęcie działań m ających n a celu ja k najszybsze i najsprawniejsze rozpoczęcie inwestycji. P onadto coraz częściej władze pom aga­ ją inw estorow i w naw iązaniu w spółpracy z lokalnym i przedsiębiorcam i.

W tym kontekście rów nie ważnym instrum en tem w spierania przedsię­ biorczości jest w sp ó łp raca w ładz sam orządow ych ze środow iskiem przedsię­ biorców . M oże o n a przybierać następujące form y:

• organizacji sp o tk a ń z przedsiębiorcam i i w spółpracy z sam orządem gospodarczym ,

4 Z badań przeprowadzonych przez Centrum Badań M arketingowych IN D IC A T O R wynika, że prom ocja jest niedocenianym przez władze sam orządowe czynnikiem przyciągania obcego kapitału; dokładniej zob.: Spółki z udziałem zagranicznym w środowisku lokalnym, Raport z badania opinii inwestorów zagranicznych i przedstaw icieli władz lokalnych, W arszawa, wrzesień 1995.

• p rz y g o to w an ia terenów pod działalność go sp o d arczą, stabilnej polityki w zakresie ulg i zw olnień podatko w ych,

• po m o cy w uzyskiw aniu środków z funduszy stru k tu raln y c h na rozwój in fra stru k tu ry technicznej czy kom unikacyjnej,

• tw orzenia i w spom agania instytucji otoczenia biznesu, w tym: doradztw a, u dzielania gw arancji i poręczeń bankow ych,

• prom ocji regionu o raz lokalnych pod m io tó w i p ro d u k tó w .

P ro m o cja regionu odbyw a się poprzez w spieranie d ziałań wpływ ających n a jego w izerunek. Inicjatoram i tych działań m o g ą być: agencje i fundacje działające n a danym terenie i w spółpracujące z sam o rząd am i w zakresie w d rażan ia strategii rozw oju regionu, turystyki, inwestycji, czy organizo w an ia o śro d k ó w d o ra d z tw a i szkoleń d la M S P 5.

O becnie rów nie w ażnym sposobem w spierania przedsiębiorstw n a rynku lokalnym jest m ożliw ość pozyskania śro d k ó w z funduszy U nii Europejskiej w postaci gran tó w , subw encji, darow izn o raz pożyczek i kredytów . N a d ­ rzędnym celem U nii Europejskiej w zakresie prow adzonej polityki regionalnej jest po m o c finanso w a n a terenach określanych ja k o obszary problem ow e,

o niskim poziom ie rozw oju społeczno-ekonom icznego, w tym w regionach d o tk n ięty ch u pad kiem tradycyjnych przem ysłów , d ługoterm inow ym bez­ robociem , zm ianam i strukturalnym i6. P odstaw ą negocjacji wysokości środków jest strateg ia rozw oju, w yznaczająca kierunki działania i przyjęte cele rozwoju regionu. P rojekty inw estycyjne m o g ą dotyczyć m ałych i średnich przedsię­ biorstw , lokalnej in fra stru k tu ry , przedsięwzięć odnoszących się d o zasobów ludzkich, przedsięw zięć z zakresu środow iska biznesow ego. Bez w ątpienia w arunkiem efektyw nego i spraw nego w ykorzystan ia w sparcia ze stro ny Unii E uropejskiej jest um iejętność absorpcji do stępnych śro dk ów finansow ych z następujących funduszy przedakcesyjnych: IS P A (S tru ctu ral In stru m en t for Pre-A ccession) - przeznaczonego n a przedsięw zięcia w sferze ochrony środow isk a przyrodniczego i transeuropejskiej sieci in fra stru k tu raln ej oraz S A P A R D (S u p p o rt for Pre-A ccession M easures for A g ricu ltu re an d R ural D evelopm ent) - program u zorientow anego n a wielofunkcyjny rozwój terenów 7. K o n k lu d u ją c , d la każdej gm iny istotnym pro b lem em je s t w ysokość w ydatków , ja k ie m usi ponieść ze środków , k tó re p o zo stają w jej dyspozycji oraz dyw ersyfikacja sposobów ich p o zyskania8. W ładze sam o rządo w e m uszą

5 W. D ziem ianow icz, T . Kierzkowski, R. K nopik, Jak przygotow ać lokalny program rozwoju przedsiębiorczości. Poradnik dla gmin i pow iatów , PA R P, W arszawa 2003, s. 45.

6 Podstawowym kryterium identyfikacji jest poziom produktu krajowego brutto na mieszkańca niższy niż 75% w stosunku d o średniego poziom u U nii Europejskiej.

7 Więcej zob.: A . Józefow icz (red.), Koncepcja p o lity k i rozwoju regionalnego w perspektyw ie akcesji P olski do Unii Europejskiej, PA R P, Warszawa 2001, s. 44.

* U sta w a o finan sach pu blicznych w isto tn y sp osób ogranicza w ielk o ść zadłużenia poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego: art. 113 ust. 1, na m ocy którego „łączna

ustalić rów nież proporcje m iędzy w ydatkam i ko nsum pcyjnym i a inwes­ tycyjnym i. N agłe lub nieprzem yślane zm iany w ydatków m o g ą wywoływać frustracje, n iepokoje społeczne, b ra k zau fan ia do w ładz sam orządow ych etc. Przed d o k o n an iem w yboru, ja k ą część z w ygospo daro w an ych śro d ­ ków p rzeznaczyć n a inw estycje, należy spojrzeć n ie ty lk o n a korzyści ob ecne, ale i n a znaczenie p o dejm ow any ch d ziała ń w przyszłości. D o oceny inwestycji o ch arak terze nieprodukcyjnym m o g ą posłużyć n astęp u ją­ ce p aram etry :

• w pływ inwestycji n a koszty w ytw arzania (ceny d ó b r i usług o raz ich jakość),

• wpływ inwestycji n a dochod y ludności (w zrost liczby m iejsc pracy, w ynagrodzenie za tru d n io n y ch , spadek liczby bezrob otny ch),

• spodziew any w zrost wpływów z tytułu p o d atk ó w , czynszów , • poziom kosztów w łasnych,

• poszerzenie zakresu św iadczonych usług.

P o d staw o w y m i źró d łam i d o ch o d ó w są n a to m ia st: d o ch o d y w łasne, subwencje i dotacje celowe z budżetu państw a. P o n ad to gm ina m oże pozyskać k apitał obcy w postaci środków ze sprzedaży obligacji, zaciągniętych kredytów czy pożyczek o ra z subwencji. Z tego względu niezbędne w ydaje się aktyw ne zaangażow anie b anków i instytucji finansow ych w tym zakresie. O becnie zbyt restrykcyjne przepisy dotyczące zad łużania się jed n o stek sam orządu teryto rialnego h am u ją m ożliwości budow y niezbędnej in fra stru k tu ry . O znacza to, że gm ina m oże podjąć działania inwestycyjne, jeśli z uzyskanych dochodów sfinansuje za d a n ia bieżące.

W istniejących w aru n k ach prow adzenie św iadom ej i przem yślanej polityki sam o rz ąd u teryto rialn eg o je st koniecznością i m oże sprzyjać:

• tw orzeniu m iejsc pracy (a co za tym idzie zm niejszaniu środków finansow ych w ydatkow an ych n a pom oc społeczną z b u dżetu sam orządu),

• po w iększaniu bazy podatk ow ej (dzięki czem u sam o rząd m oże k o n ­ ty n u o w ać lub rozpocząć now e inwestycje publiczne),

• w yw ołaniu tzw. efektu m nożnikow ego (poprzez w ykorzy stanie lokalnej siły roboczej o ra z lokalnych m ateriałów , k o n tra k to w a n ie usług w lokalnych przed siębiorstw ach, przyciąganie kolejnych inwestycji czy dotacji).

k w ota przypadających d o spłaty w danym roku budżetow ym rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych spłat kw ot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń wraz z należnymi w danym roku odsetkami od kredytów i pożyczek oraz należnych odsetek i dyskonta, a także przypadających w danym roku budżetow ym wykupów papierów w artościow ych em itow anych przez jednostki samorządu terytorialnego nie m oże przekroczyć 15% planow anych na dany rok budżetowy dochod ów jednostki samorządu terytorialnego”, przy czym wskaźnik 15% ulega obniżeniu do 12%, gdy państw ow y dług publiczny w końcu roku przekroczy 55% wielkości PK.B z danego roku; natom iast zgodnie z art. 114 ust. 1 „łączna kw ota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetow ego nie m oże przekroczyć 60% d o ch o d ó w tej jednostki w tym roku budżetow ym .

K o n k lu d u jąc, efekt synergii rozum iany ja k o efekt m n ożn iko w y - p o ró w ­ nywany w literaturze do efektu „kuli śniegowej” - jest możliwy tylko wówczas, gdy inicjatyw y różnych podm iotów gospodarczych będą w zm acniane poprzez pozytyw ne d ziałan ia podejm ow ane przez w ładze lokalne.

4. Z A K O Ń C Z E N IE

R easum ując, w sparcie lokalnego rozw oju gospodarczego stanow i obecnie jedno z podstaw ow ych zadań gmin. Tylko aktyw na polityka władz sam orządo­ wych m oże spraw ić, że d an e miejsce przedsiębiorcy u zn ają za przyjazne i chętnie b ędą tu lokow ać posiadane środki finansowe. Przyśpieszeniu rozwoju przedsiębiorstw sprzyjają przejrzyste, stabilne praw o oraz zmniejszenie obciążeń fiskalnych. I choć obniżenie o p łat i p o d atk ó w lok alnych grozi spadkiem do chodów budżetu, to dla gmin wydaje się ono o wiele korzystniejsze w dłuż­ szym horyzoncie czasu niż ich podw yższanie. Ś w iadom a p olity ka władz lok alnych u k ie ru n k o w an a n a zm niejszanie o p łat i p o d a tk ó w lokalnych m oże bowiem przyczynić się do wzmocnienia skłonności do inw estow ania n a danym terenie. Z p u n k tu w idzenia sam orządu lokalnego pojaw ia się tu problem tzw. k rótkiej k o łd ry, gdyż przy spad k u wpływów p o d atk o w y c h tru d n o będzie zachow ać rów now agę i wywiązać się z zad ań obow iązkow ych, co wiąże się z koniecznością racjonalnego gospodarow ania posiadanym i środkam i. Z drugiej strony podw yższenie obciążeń podatkow ych nie m usi oznaczać w zrostu wpły­ wów d o b ud żetu gm iny, gdyż część przedsiębiorców m oże przejść w szarą strefę lub o statecznie zrezygnow ać z p row adzenia działalności n a danym terenie. Jeśli ta k się stanie, to inwestycje zostaną ulokow ane n a innym terenie, k tórego przedstaw iciele będą konsum ow ać owoce swojej zaradności.

D o r o ta K o b u s -O s tr o w s k a

E C O N O M IC A L T U L L E S OF SU P P O R T IN G D E V E L O P M E N T BY LOCAL G O V E R N M E N T

(Summary)

In conclu sion, now adays supporting locally econom ic developm ent com prise one o f the elementary m ission o f local government. Only active policy o f the local governm ent can cause that enterprisers accept that area as amicable and they willingly will be invested there. Acceleration o f d evelop in g com panies prom ote clear, stable low and decrease taxes and locally payments. In spite o f decreasing locally taxes, it leads to lower locally budget, but in point o f locally governm ent seems to be more beneficial than increasing them, especially in longer term. It indicates, that only awareness policy o f local unit direction on decreasing locally taxes can lead to strengthen tendency o f investment in this area.