T u r y s t y k a
o przemiany środowiska przyrodniczego
Beskidu Śląskiego
Myim £feuę<ait| • Gospoda/k< fawtownĄ
JsgwBotaM
Turystyka a przem iany środowiska przyrodni czego Beskidu Śląskiego
(Tourism a n d C hanges
to the Natural E nvironm ent in the S ilesia n B eskid y)
MIROSŁAW MIKA
In sty tu t Geografii i Gospodarki P rzestrzennej
U niw ersytetu Jagiello ń sk ieg o
Kraków 2 0 0 4
ss. 2 2 8
W 2004 r. ukazała się książka pt. Turystyka a prze
miany środowiska przyrodniczego Beskidu Śląskie go, autorstwa Mirosława Miki - pracownika Za
kładu Gospodarki Turystycznej i Uzdrowiskowej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Jak zauważa we wstępie Autor: „Beskid Śląs ki należy obecnie do najintensywniej zagospoda rowanych regionów turystycznych polskiej części Karpat. Bliskie położenie konurbacji górnośląs kiej sprawiło, iż rozwój zjawisk turystycznych w Beskidzie Śląskim odbywał się w warunkach wyjątkowych na skalę ogólnopolską. Równolegle z rozwojem funkcji turystycznej następowały zna czące zmiany w środowisku przyrodniczym” (s. 9 -
10). Za główne siły sprawcze tych zmian Autor uznaje szybkie tempo urbanizacji turystycznej te renów wiejskich od lat 60. XX w. oraz masowy ruch turystyczny. Przesłanki te stały się impulsem do podjęcia badań nad zależnościami pomię dzy rozwojem turystyki, oddziaływaniem tego roz woju na środowisko przyrodnicze a możliwościami dalszego kształtowania funkcji turystycznej przez miejscowości turystyczne na obszarze Beskidu Śląskiego.
Pracę, składającą się z dziewięciu rozdziałów, otwiera wstęp poświęcony problemowi badawcze mu, założeniom i celom badawczym oraz warszta towi pracy. Rozdział drugi jest szczegółowym przeglądem problematyki w świetle dotychczaso wych badań. Uwagę czytelnika zwraca mnogość literatury zagranicznej, na którą powołuje się Au tor w stosunku do nieco słabiej reprezentowanej literatury polskiej.
Turystyka a przemiany środowiska przy
rodniczego Beskidu Śląskiego by Mirosław
Mika from the Departm ent of Tourism
and Health Resort Management at the
Jagiellonian University was published in
2004.
Following the author’s introductory
words, “the Silesian Beskidy Mountains
are currently one of the best developed
tourist regions of the Polish Carpathians.
The close vicinity of the Upper Silesian
conurbation has created exceptional condi
tions for the development of tourism. This
development has been followed by signi
ficant changes in the natural environ
m ent” (pp. 9-10). The author considers
m ass tourist activity and the rapid rate of
the tourist urbanization of rural areas
which started in the 1960s, to be the driv
ing forces behind these changes. These
assum ptions initiated research into the
relationship between tourism develop
ment, its influence on the natural environ
m ent and prospects for further develop
m ent of the tourism function in the tourist
destinations of Silesian Beskidy Mountains.
The book, divided into nine chapters,
opens with an introduction devoted to the
object of study, research assum ptions and
aims, as well as methods. Chapter II is
a detailed review of the issue in the light of
research carried out so far. The reader will
notice the vast foreign literature to which
the author refers compared to the rather
modestly represented Polish literature.
Recenzje - Review
199
Charakterystyka fizycznogeograficzna Beski du Śląskiego jest głównym tematem rozdziału trze ciego. Analizie poddane jest położenie geogra ficzne Beskidu Śląskiego, jego rzeźba, litologia, warunki klimatyczne, hydrografia, gleby, szata roślinna i fauna. Ponadto zwrócono uwagę na źró dła i skutki współczesnych zagrożeń przyrody na obszarze Beskidu Śląskiego oraz formy jej ochro ny.
Kolejne dwa rozdziały dotyczą rozwoju tu rystyki i funkcji turystycznej w obrębie Beskidu Śląskiego. Autor odwołuje się do urbanizacji i ko lonizacji turystycznej jako procesów kształtu jących funkcję turystyczną na określonym obsza rze, prowadzącą z kolei do powstania przestrze ni turystycznej. Zwraca przy tym uwagę na cykl rozwoju regionu turystycznego wg Butlera i kon cepcję typów przestrzeni turystycznej wg Liszew skiego. Rozwój funkcji turystycznej i kształto wanie się przestrzeni turystycznej Beskidu Śląs kiego zostały przedstawione w układzie chrono logicznym. Opisywaną część pracy wzbogacają dane statystyczne charakteryzujące ruch turys tyczny, bazę i infrastrukturę turystyczną w ujęciu dynamicznym. Analizowana jest wielkość bazy noclegowej, uznanej za podstawowy miernik zago spodarowania turystycznego obszaru recepcji tury stycznej oraz osadnictwo drugich domów, będą ce czynnikiem przemian funkcjonalnych wsi. W tej części opracowania Autor posiłkuje się m.in. przeprowadzonymi w terenie badaniami ankie towymi i kwerendą materiałów statystycznych. Podsumowaniem głębokiej analizy zagospodaro wania turystycznego jest próba przedstawienia cyklu życia regionu turystycznego oraz modelu kształtowania się przestrzeni turystycznej Beskidu Śląskiego.
Dalsza część pracy poświęcona została zagad nieniom gospodarki lokalnej w kontekście rozwoju turystyki, obejmującej infrastrukturę transportową i komunalną.
Rozdział siódmy nawiązuje do tytułu pracy i porusza problem turystyki jako czynnika prze mian środowiska przyrodniczego Beskidu Śląskie go. Efektem są zmiany w użytkowaniu ziemi zwią zane z rozwojem osadnictwa turystycznego i dru gich domów oraz antropopresja turystyczna w ob rębie terenów rekreacyjnych, w szczególności szla ków pieszych i narciarskich. Jest to rozdział o tyle ciekawy, że opisane zostały w nim skutki oddziały wania zjawisk turystycznych na badany teren, a więc to, co wydaje się być najistotniejsze w re cenzowanej pracy.
m o d e stly r e p r e s e n te d P o lish lite ra tu re . T h e g e o g ra p h ic a l d e s c rip tio n o f th e S ile s ia n B e s k id y M o u n ta in s is th e m a in to p ic of C h a p te r III. T h e a n a ly s is in c lu d e s th e ir lo c a tio n , to p o g ra p h y , lithology, c lim a tic c o n d itio n s , h y d ro g ra p h y , soils, flo ra a n d fa u n a . In a d d itio n , th e r e a s o n s for a n d effects o f c o n te m p o ra ry th r e a ts to th e e n v iro n m e n t a r e d is c u s s e d , a s w ell a s w a y s o f p ro te c tin g it. T h e n e x t tw o c h a p te r s c o n c e rn th e d e v e lo p m e n t o f to u r is m a n d th e to u ris m fu n ctio n in th e S ile sia n B esk id y M o u n tain s. T h e a u t h o r re fe rs to to u r i s t u r b a n iz a tio n a n d c o lo n iz a tio n a s p r o c e s s e s d e te rm in in g th e to u r is m f u n c tio n in a g iv en a re a , a n d le a d in g to th e e m e rg e n c e o f a to u r is m s p a c e . H e a lso d ra w s th e r e a d e r ’s a t t e n tio n to th e T o u ris m A re a Life Cycle (TALC) a c c o rd in g to B u tle r, a n d th e c o n c e p t o f to u r is m s p a c e ty p e s a c c o rd in g to L iszew ski. T h e d e v e lo p m e n t of th e to u r is m f u n c tio n a n d th e e m e rg e n c e o f to u ris m s p a c e in th e S ile s ia n B e sk id y M o u n ta in s a r e p r e s e n te d in c h ro n o lo g ic a l o rd er. T h e c h a p te r in c lu d e s s ta tis tic a l d a ta re g a rd in g to u r is m a c tiv ity a n d in f r a s tr u c tu r e . T h e a u t h o r a n a ly s e s th e c a p a c ity o f h o te l a c c o m m o d a tio n , w h ic h is c o n s id e re d to b e a b a s ic m e a s u r e o f to u r is m in f r a s tr u c tu r e in a to u r is t re c e p tio n a re a , a s w ell a s s e c o n d h o u s e s e ttle m e n t p a tte r n s , a fu n c tio n a l c h a n g e fa c to r in th e c o u n try sid e. T h is p a r t o f th e b o o k is b a s e d o n field a n d s ta tis tic a l su rv e y s . In o rd e r to s u m m a riz e th e d e ta ile d a n a ly s is o f th e to u ris m in fra s tru c tu re , th e a u th o r a tte m p ts to p r e s e n t b o th th e TALC a n d a m o d el of to u r is m s p a c e w h ic h a re e m e rg in g in th e S ile s ia n B e s k id y M o u n ta in s . T h e r e s t o f th e b o o k is d ev o ted to th e lo cal e c o n o m y in th e c o n te x t o f to u ris m d e v e lo p m e n t, in c lu d in g t r a n s p o r t a n d c o m m u n a l in f r a s tr u c tu r e .
C h a p te r VII refers to th e title o f th e book a n d d is c u s s e s to u r is m a s a n e n v iro n m e n ta l tr a n s f o r m a tio n facto r. A s a r e s u lt o f to u r is t s e ttle m e n t a n d s e c o n d h o u s e d e v e lo p m e n t, c h a n g e s in la n d u s e a n d to u r is t a n th r o p o - p r e s s u r e w ith in r e c r e a tio n a l a r e a s c a n b e fo u n d , w alk in g a n d sk iin g tr a ils in p a r tic u la r. It is a h ig h ly in te r e s tin g c h a p te r b e c a u s e it p r e s e n ts th e
Autor podnosi również problem konfliktów funkcjonalnych i środowiskowych związanych z funkcją turystyczną oraz ich przestrzennego zróżnicowania na obszarze Beskidu Śląskiego. Konflikty te są konsekwencją procesów turys tycznych zachodzących na obszarze Beskidu Ślą skiego, których znaczenie omówiono w zakończe niu.
Recenzowana praca, licząca 228 stron, ma charakter monograficzny i komplementarny. Jej zaletą jest komunikatywny język, logicznie za mknięty układ, bogaty zestaw materiałów staty stycznych (30 tabel) oraz opracowań graficznych (64 mapy, wykresy, diagramy, zdjęcia). Cenny jest również obszerny wykaz literatury, w szczegól ności zagranicznej, obejmujący w sumie ponad 360 pozycji. Niewielkim mankamentem jest nie czytelność niektórych materiałów graficznych (np. rys. 25, 27).
Przedstawiona książka, mająca przede wszyst kim charakter empiryczny, stanowi bardzo dobre źródło wiedzy o przemianach, jakie niosła i nie sie ze sobą turystyka w Beskidzie Śląskim. Z pew nością może być przydatna dla wszystkich zain teresowanych Beskidem Śląskim, szczególnie w zakresie współcześnie zachodzących na jego obszarze procesów i konfliktów między turystyką a środowiskiem przyrodniczym, dotąd nie opi sywanych w tak szerokim, kompleksowym uję ciu.
Sławoj Tanaś
Uniwersytet Łódzki
K atedra Geografii M iast i Turyzm u 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31 slatan@ geo.uni.lodz.pl
