Jerzy Pluta
Wkład duchowieństwa pochodzącego
ze Śląska Górnego i Cieszyńskiego w
nauki teologiczne
Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 8, 199-258
1975
Ś ląskie Studia H istoryczno-Teologiczne V III (1975)
WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA POCHODZĄCEGO
ZE ŚLĄSKA GÓRNEGO I CIESZYŃSKIEGO
W NAUKI TEOLOGICZNE. (MATERIAŁY)
KS. JERZY PLUTAWSTĘP
We w stępie do pierw szego n u m e ru „Ś ląskich Studiów H istoryczno- T eologicznych" ks. bp H . Bednorz n a p isa ł: „ P rzestrzeń geograficzna m ię dzy K rakow em i W ro c ław ie m nie jest ju ż b ia łą plam ą, p u stk ą in te le k tu alną, naukow ą, k u ltu ra ln ą . P raw dę pow iedziaw szy nigdy ta k w p e łn i nie b y ło " 1. Badając p rzeszłość m yśli śląskiej, m usim y stw ierdzić, że nie tyl ko tak nigdy nie b y ło , lecz przeciw nie — G ó rn o ślązacy m ają pow ażny w k ład w n a u k ę , a. specjalnie w n a u k i teologiczne. Ks. prof. A. Klawek n a p isa ł o duchow ieństw ie śląskim: „D uchow ieństw o śląskie w ychow a ne w tra d y c ja c h w ro c ła w sk ic h p rzesiąk n ięte b y ło w ielkim u z n a n ie m dla nauki teologicznej i jej p o stęp ó w we w szystkich d ziedzinach. N ad szed ł potem okres, że p ra k ty c z n e duszpasterstw o z aczęło górow ać nad te o lo gią praktyczną, ale te n d e n c je n auk o w e w śród teologów śląskich zawsze b y ły żyw otne"2.
N iniejsza p ra c a m a ukazać w k ła d k leru p o ch od ząceg o ze Śląska G ór nego i Cieszyńskiego w poszczególne dyscypliny n a u k teologicznych. Jak o granicę czasow ą a quo przyjęto o statn ie dziesiątki lat XIX w. i do prow adzono j ą do u k a z an ia się szóstego n u m e ru Ś ląskich Studiów H isto ryczno-T eologicznych (1973 r.). Początek tego o kresu w ydaje się ważny, gdyż w tedy zaczyna swój pontyfikat papież Leon XIII, b ardzo zasłu żon y dla rozw oju n au k i. Papież ten , ja k to określił ks. prof. K. M ichalski, rzu cił h a s ło po tró jn eg o realizm u: realizm u w b a d a n ia c h filozoficznych przez encyklikę Aeterni Patris, realizm u history czneg o przez otw arcie A rchi w um W atyk ań sk ieg o i realizm u społeczn eg o przez encyklikę R erum no-
v a ru m 3. Dodajmy, że papież Leon X III przez en cyklikę P rovid en tissim u s D eus rzu c ił rów nież h a s ło naukow ego tra k to w a n ia Biblii4. Od tego więc
papieża zaczyna się n o w y okres w teologii.
W arty k u le u w zględniono p ra c e księży śląskich niezależnie od języ ka, w jak im z o sta ły n a p isa n e . M oże ktoś w ysunąć zarzut, że w ielu
du-1 SSHT du-1 (du-1968) 5. 2 RBL 20 (1967) 114.
3 K. Mi c h a l s k i , Prądy umysłowe średniowiecza w przedstawieniu śp. Rektora Jana Fijałka, Archiwum Ks. Misjonarzy w Krakowie na Stradomiu, Rękopisy ks. K. Mi
chalskiego nr 32.
4 A. Kl a we k , Zarys dziejów teologii katolickiej w Polsce, Historia nauki polskiej w monografiach nr XXX, Kraków 1948, 35.
200 KS . JERZY PLUTA (2) chow n ych g órnośląskich p isa ło po niem iecku. Było to konsekw encją sy tu ac ji politycznej i nie p rzesąd za o p rzy n ależn o ści narodow ej te o lo gów górnośląskich. G ó rn y Ś ląsk b y ł częścią sk łado w ą olbrzym iej k ie dyś diecezji w ro cław sk iej, w której g łó w n y ośrodek b a d a ń teologicz n ych stan o w ił W y dział Teologii K atolickiej U niw ersy tetu W ro c ław sk ie go. W ro c ła w b y ł w ted y zniem czony, a G ó rn y Śląsk, choć w większej części m ów ił po polsku, nie m ia ł je d n a k żadnej wyższej uczelni te o lo gicznej. N ie k tó ry c h naszych rodaków los rz u c ił do in n y ch państw E u ro py, n a skutek czego nie mogli publikow ać w język u polskim . Z resztą w ielu polskich u czo n y ch z ró żny ch dzielnic Polski naw et po odzyskaniu n iep o d le g ło śc i p isa ło po n iem iecku, by swoje b a d a n ia i w yniki u d o stę p nić uczonym zagranicznym .
N ie k tó re w sp o m n ian e tu .prace mogą być u w ażane za bardzo skrom ne, zw łaszcza w ocenie tych, ,,co ło k ciem m ierzą p rac e nau k o w e", jak to p o d k re ślił ks. prof. J. F ija łe k 5. Je d n ak ż e k ażda z nich stanow i c eg ieł kę w w ielkim gm achu, jakim jest teologia, a zresztą każda n a u k a k o rzysta rów nież z p rac o c h a ra k te rz e przyczynkarskim .
C hcąc określić zasięg geograficzny, stw ierdzić należy, że p ra c a o b e j m uje c a ły G ó rn y Ś ląsk wraz ze Śląskiem Cieszyńskim , a więc zarów no ob ecną diecezją katow icką, jak i opolską. Obie diecezje stanow ią bowiem je d e n region górnośląski, k tó ry do zak o ń czen ia I w ojny światowej roz w ijał się w ram a ch p ań stw a pruskiego, tw o rząc regencję opolską. R e jo n te n form o w ały p a n u jące w aru n ki n aro d o w e i k u ltu ra ln e . P o d z iał t e go te re n u , zarów no polity czn y , jak i kościelny, n a s tą p ił w r. 1922 n a sku tek plebiscytu, przy czym Polsce p rzy p a d ł niew ielki skraw ek G ó rn ego Śląska. Ś ląsk Cieszyński i Zaolzie n a le ż a ły rów nież do A rchidiecezji W ro cław sk iej, ze w zględu je d n a k n a p rzy n ależno ść państw ow ą do Au strii sta n o w iły w ik ariat gen eraln y . Do diecezji śląskiej (katowickiej) zo s ta ł Ś lą sk C ieszyński w łą c z o n y w 1925 r. G dy w r. 1945 daw ne ziem ie p iastow skie w ró c iły do Polski, u w zg lęd n iały g ran ice diecezji, wówczas jeszcze w rocław skiej i śląskiej (katowickiej). D iecezja katow icka pozo
s ta ła w g ran ic ac h dawniejszego w ojew ództw a katow ickiego, zaś z daw nej arch idiecezji w rocław skiej w ydzielono część G órnego Ś ląska i u tw o rzono najpierw A dm inistrację Śląska O polskiego, w koń cu diecezję
opolską.
P ra ca niniejsza uw zględnia p o d z ia ł n a dziedziny teologiczne. O dn oś nie każdego a u to ra przyjęto następ u jący u k ła d : 1 . dane biograficzne (w skrócie: N o ta biograf.), 2. wykaz p rac, 3. a d n o tacje. A d n otacje wy jaśn iają treść p ra c lub zaw ierają ch a ra k te ry sty k ę p rac naukow ych a u to ra. O puszczono ty tu ły p rac , w yjaśniających już niejako zaw artą w nich treść.
A u to r zdaje sobie spraw ę, że wiele nazwisk m ó gł pom in ąć nieśw iado mie, zw łaszcza jeśli chodzi o zakony i księży d ziałający ch za granicą. Jeżeli z tego w zględu a rty k u ł niniejszy przyczyni się do w ykrycia przez in n y ch b ad aczy dalszych postaci d u ch o w n ych górnośląskich, m ających swój w k ła d w nau ki teologiczne, będzie to satysfakcją au to ra.
(3) WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA W TEOLOGIĘ 20 1
I BIBLISTYKA
KS. SYLWESTER BAKSIK (1900-1964)
Dr teol., pochodził z Mikulczyc. Był profesorem Pisma św. we Wro cławskim Seminarium Duchownym.
Praca:
Księga Judyty. Wstęp, przekład z oryginału, ko m en ta rz, [W:] Pismo św. Starego Testamentu, Poznań 1963.
Opowiada się za hipotezą, która utożsamia Nabuhodonozora z Dariuszem I, a Betulię z dzisiejszym Sanur6.
KS. BISKUP TEOFIL BROMBOSZCZ
(1886—1937)
Dr teol., pochodził z Katowic-Ligoty. Pismo św. N. Test. studiował na Uniwersytecie Wrocławskim pod kierunkiem J. Sickenbergera. Wi kariusz generalny Administracji Apostolskiej w Katowicach, od 1934 r. biskup pomocniczy katowicki. Ofiarowano mu katedrę Nowego Testa mentu na Uniwersytecie Wileńskim lecz jej nie przyjął7.
Prace:
Einzug Jesu in Jerusalem. B Z 1911.
Die Einheit des Johannesevangelium, Katowice 19278.
KS. JAN DROZD SDS
Ur. w r. 1914 w Knurowie, dr teol., wykładał Pismo św. w Seminarium Duchownynrwe Wrocławiu, potem w Seminarium Duchownym w Nysie.
Prace:
Czwarty ewangelista w świetle legendy i sztuki, RBL 4 (1951) 417—
431.
Problem ,,se n su pełniejszego" w Piśmie św., RTK 10 (1963) z. 2, 89—
103. ■
M a m b ie — ojczyzna Abrahama, tamże 10 (1963) z. 1, 85—91.
Przekłady:
Księga Sędziów, [W:] Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 1965.
Księga Ezechiela, [W:] Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 1965.
Proroctwo O zeasza, [W:] Pismo św. Starego Testamentu, Poznań 1968. Proroctwo Joela, [W:] Pismo św. Starego Testamentu, Poznań 1968. Ewangelia św. Jana [W:] Pismo święte Starego i Nowego Testamentu Poznań 1965.
6 Współczesna biblistyka polska (1945—197(P)raca zbiorowa pod red. ks. J. Ła c h a iks. M. Wo l n i e w i c z a , Warszawa 1972,225.
7 J. Bańka, Ks. biskup Teofil Bromboszcz (1886—1937) pierwszy sulragan diecezji katowickiej, NP 23 (1966) 289.
2 0 2 KS. JERZY PLUTA (4)
KS. JÓZEF FISCHER
(1874-1932)
D r teol., p o c h o d z ił z Z ab rza, b y ł u czn iem J. S ickenbergera, w y k ła d a ł N o w y T e s ta m e n t w Sem in arium D u ch ow ny m w W id n aw ie, gdzie też p e ł n ił funkcję re k to ra .
Prace:
Die Bestimmung der Pastoralbriefe: unius u x o r is v ir , W St 1 (1907) 177—
225.
Der Wortlaut der Himmelstimme bei der Taufe Jesu. Eine te x t kritische Untersuchung zu Lukas 3, 22, W St 3 (1909) 125— 179.
Die Davidische Abkunft der M utter Jesu, W St 4 (1911) 1— 115.
KS. PAWEŁ HEINISCH
(1878-1956)
D r teol., pochodził z G łubczyc, uczeń J. N ikła, docent wrocław ski, p ro fesor St. T e s ta m e n tu w S trassbu rg u , a p o te m n a K ato lickim U n iw e rsy te cie w N ijm eg en w H o lan d ii. “
Prace:
Das Buch d e r W eischeit, B reslau 1912.
D a s Buch E zech iel ü bersetzt und erklärt, Bonn 1923.
D a s Buch Genesis, B onn 1934.
D ie W eissagungen d es A lten T estam ents von dem kom m enden Erlöser, P a d e rb o rn 1925.
Theologie d es A lten Testam ents, Bonn 1934.
D a s Buch E xodus, B onn 1935.
D a s Buch L eviticus, B onn 1935.
D a s Buch N um eri, B onn 1936. „
P roblem e d e r biblischen Urgeschichte, L uzern 1947.
Geschichte des A lten Testam ents, B onn 1949.
Christus ale E rlöser im A lten Testam ent, G raz 1955. KS. JÓZEF JELITO
(1887-1967)
Dr. h a b . teol. d o c e n t, re fe re n t K urii k ato w ick iej. P o c h o d z ił z Lipin. S tu d io w a ł teo log ię i jęz y k i w sc h o d n ie w e W ro c ła w iu , gdzie b y ł u c z n ie m J. N ik ła i B. E. M eissn era. H a b ilito w a ł się w 1934 r. we Lwowie. Był b ib listą i w y b itn y m asyriologiem , znaw cą pism a klinow ego, w s p ó łp ra
co w nikiem Komisji O rien talisty czn ej PAU. Po w ojnie w y k ła d a ł St. T es ta m e n t w se m in a riu m d u c h o w n y m we W ro c ła w iu , p o te m w N ysie.
Prace: 1
Die peinlichen Strafen im Kriegs- und Rechtswesen der Babylonier und A s y r er, B reslau 1913.
Starowschodni mit o bogu-smokobójcy a Pisma P roroków , PT 15 (1934)
24—52 i 137—173.
-Historia czasów Starego Testamentu [W:] Pismo święte Starego Tes tamentu t. 1, Poznań, 1961.
Bibliografia prac ks. J. Je lity do 1936 r. zamieszczona je st w R oczniku D iecezji K a tow ickiej 1936, s. 86.
(5) WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA W TEOLOGIĘ 20 3 KS. ADAM KRAWUTZKY (1842-1907) D r t e o l ., p o c h o d z i ł z P r u d n i k a , s t u d i o w a ł w M o n a c h i u m i w e W r o c ł a w iu , w l a t a c h 1888— 1907 b y ł p r o f e s o r e m t e o l o g i i m o r a l n e j w e W r o c ł a w iu . ' Praca: Petrinische Studien, B r e s l a u 1873. KS. ANTONI KUBIK U r . w r. 1926, p o c h o d z i z S u c h e j p o w . S t r z e l c e O p . , d r t e o l . , j e s t p r o f e s o r e m S ta r e g o T e s t a m e n t u w S e m i n a r i u m D u c h . w N y s ie . P race:
Wojna synów światłości z synam i ciemności, R B L 10 (1957) 4 2 8 — 435. Tablica Narodów (Rodz. 10) i je j struktura literacka i czas powstania, R T K 10 (1963) z. 1, 4 5 — 6 8 .
Terminologia soteriologiczna w Starym Testamencie (Jahwe-Zbawcą) R B L 10 (1957) 4 2 8 — 4 3 5 .
Teoria o rodzajach literackich, je j dzieje i zwycięstwo w biblistyce katolickiej, R T S O 1 (1 9 6 8 ) 8 7 — 108.
Prorocy ,,M n ie jsi" , [W :] Wstęp do Starego Testamentu p o d r e d . k s . S t. Ł a c h a , P o z n a ń - W a r s z a w a 1973, 5 0 1 — 5 4 6 .
KS. JÓZEF KUC OMI
U r. w r. 1934, p o c h o d z i z K a t o w i c - Z a ł ę ż a , d r t e o l . , s t u d i o w a ł n a K U L , j e s t p r o f e s o r e m S t a r e g o T e s t a m e n t u w s e m i n a r i u m o .o o b l a t ó w w O b r z e .
P raca: .
Interpretacja mesjańska psalm u 22, R T K 18 (1971) z. 1, 5—20. O. HUGOLIN LANGKAMMER OFM
U r . w r. 1930, p o c h o d z i z B y t o m i a , d r h a b . t e o l . , d r n a u k b i b l , , d o c . K U L , s t u d i o w a ł n a K U L , k i e r o w n i k K a t e d r y A r c h e o l o g i i i G e o g r a f i i B ib lijn e j K U L .
Prace:
Den er zum Erben von allem eingesetzt hat (Hebr. 1, 2), B Z 19 (1966) 2 7 3 — 2 8 0 .
Der Ursprung des Glaubens an Christus den Schöpfungsmittler, L A n 18 (1968) 55 — 9 3 9.
Jednostki literackie i teologiczne w 1 Kor 8. 6, R T K 15 (1968) z. 1,97— 109.
Problemy literackie i genetyczne w H br 1, 1—4, R T K 16 (1969) z. 1,77— 112i.
Stosowanie ,,F o rm g esch ich te" i ,,R e d a k tio n sg e sc h ic h te ''w interpreta cji Pisma św. Nowego Testamentu, A K 61 (1969) 4 0 8—4 1 7 . ■
Powrót Judejczyków z niewoli w świetle archeologii, R B L 2 3 (1970)
7 2 — 7 6 . ■
W o k ó ł współczesnej problem atyki ,,pieśn i o Togosie" w prologu Jana, R T K 17 (1970) z. 1, 105— 113.
204 KS. JERZY PLUTA (6)
K ol 1, 5—20, d zieło dwóch różnych autorów, tam że 61— 101.
E d y k t C yru sa w E zd. 1 w św ietle tekstów biblijnych i p o za b ib lijn ych
a m yśl teologiczna kron ikarza, RTK 18 (1971) z. 1, 21—32.
P róba now ej interpretacji ek sta zy prorockiej, RBL 24 (1971) 193— 196.
O czekiw anie p rzyjścia ,,P a n a ” i „S yn a. C zło w ieczeg o " w najstarszych gm inach chrześcijańskich, A K 77 (1971) 92— 104.
Z agadn ien ia wstępne do w spółczesn ej introdukcji Starego T estam en tu, [W:] W stęp do Starego Testam entu p o d red. ks. S t. Ł a c h a , Po- z n a ń -W a rsz a w a 1973, 13—56.
R óżne a spekty teologiczne p o jęcia ,,golah " w E z d — N eh , RTK 19 (1972) z. 1, 45—60.
Syn C zło w ieczy w E w angeliach S ynoptycznych, CT 42 (1972) z. 4, 79— 93.
Teologiczny a sp ek t Boga w E w angeliach S ynoptycznych, C T 42 (1972) z. 4, 109—115.
Przekłady:
K sięga Ezdrasza, [W:] P ism o św. Starego Testam entu, W arszaw a 1971.
K sięga N eh em iasza, [W:] P ism o św. Starego Testam entu, W arszaw a 1971.
K S . K O N R A D M A R K L O W S K I
U r. w 1912 r. w C horzow ie, dr teol. pro b o szcz w Rudzie Sl.-C zarnym Lesie, od r. 1958 je s t p ro fe so re m St. Test. w Śląskim S e m in a riu m D u chow nym .
Prace:
P roblem nieśm iertelności du szy w K sięd ze K ohelet, RBL 1 (1948) 3 5 0 -3 5 1 .
A foryzm y biblijne o życiu bogobojnym , RBL 2 (1949) 240—246.
Z zagadn ień K sięgi K ohelet, RBL 3 (1950) 294—309.
W a ż n ie js z e o d k r y c ia biblijne na prze strzen i p ó ł w ieku, RBL 4 (1951) 385—402.
,,P r z y jd ż K rólestw o Twoje". Sen s eschatologiczny czy historyczny,
RTK 12 (1965) z. 1, 45—48. Przekład:
K sięga K oheleta, [W:] P ism o św. Starego i N ow ego Testam entu, Poz n a ń 1965.
K S . W I L H E L M M I C H A L S K I C M . ( 1 8 7 9 - 1 9 4 3 )
D r teo l., p o c h o d z ił z Siem ianow ic Sl., teo lo g ię stu d io w a ł w in sty tu cie swego zg ro m a d ze n ia oraz n a U n iw e rsy te c ie Jag iello ń sk im . Był p rofe so re m S tarego T e s ta m e n tu n a W ydziale T eologii K atolickiej U niw ersy te tu W arszaw skiego i w sp ó łp ra c o w n ik ie m Komisij O rien talisty czn ej
P A U 10. Prace:
S tarożytn e dzieje biblijne w św ietle najdaw niejszych dokum entów W schodu, K raków 1912.
10 E . S i t a r z, Ks. Wilhelm Wincenty M ichalski (1879—1943), szkic biograficzny,
(7 ) WKŁAD D U C H O W IE Ń ST W A W TEOLOGIĘ 2 0 5
E p o k a w ie lk ich p o d b o jó w a syryjskich a p ro ro c y A m o s, O ze a sz i Iza jasz, Poznań 1925.
Wstęp ogólny do Ksiąg Starego Testam entu, [W:] Pismo św. w tłuma czeniu ks. Jakuba Wujka wydane nakładem Księgami św. Wojciecha, Poznań 1926, 1, 1—138.
Przekłady:
A m o s, wstęp, nowy przekład, komentarz, Lwów 1922. Ozeasz, przekład, nowy komentarz, Lwów 1922.
Pismo św. w tłum aczeniu ks. Jakuba Wujka oprać. Księga H ioba, t. 3,
1— 102. '
Księga Psalmów, tamże 103—358.
H istoria Izraela, t. 1—3 (rękopis, zaginął w czasie II wojny świato wej)11.
KS. KAROL MIKETTA 1872-1922)
Dr teol., ur. w Raciborzu, studiował teologię we Wrocławiu, Pismo św. pod kierunkiem P. Scholza, b ył profesorem St. Testamentu i języ ków wschodnich w Seminarium Duchownym w Widnawie.
Prace:
D er Pharao des Auszuges, BSt 8 (1903).
P a lä stin a in d e r äg yptischen P o litik von B eg in n des zw e ite n v o r christlichen Jahrtausend bis z u r Eroberung K ana na ns durch die Hebräer, WSt 1 (1907) 87—105.
Die E nstehung des Volkes Israel, WSt 2 (1908) 43—81.
Wo lag d er Berg Sinai?, WSt 3 (1909) 77—123 i 4 (1911) 117— 145. KS. KAROL MÜLLER
(1840-1915)
Dr teol., pochodził z Domaszkowic pow. Nysa. W latach 1887—1896 był profesorem nadzwyczajnym N . Testamentu na Uniwersytecie Wro
cławskim.
Prace:
Göttliches Wissen u n d göttliche M acht, Breslau 1882. Dot. wiedzy Chrystusa.
D e r G ed a n ken g a n g des A p o stels P a u lu s in se in e m B riefe an die K o lo sser, Breslau 1905.
KS. JAN NIKE! (1863-1924)
Dr teol., pochodził z Żor. Teologię studiował we Wrocławiu, specjali zując się u P. Scholza w biblistyce. U zupełnił studia specjalistyczne u A. Scholza w Wiirzburgu. Był profesorem St. Testamentu na Wydzia le Teologii Katolickiej Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1900—■
1924, przez pewien czas rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego. Jako wybitny biblista w 1907 r. został powołany na konsultora Komisji Biblij nej. Z ałożył i redagował; „Biblische Zeitfragen" od 1908 r. (wraz z I. Ro- hrem), „Alttestamentliche Abhandlungen" od 1909 r., „Exegetische Hand buch zum Alten Testament" od 1909 r.
206 KS. JERZY PLUTA (8)
W ie lu jeg o u cz n ió w o b jęło k a te d ry u n iw e rsy te c k ie . S łu c h a li jeg o w y k ła d ó w m . in. ks. ks. H e in isc h , J e lito , A rc h u to w sk i i Klawek.
P race:
L eh re d es A lten T estam ents über d ie Cherubim u n d Seraphim , B reslau 1889.
D e r M onotheism us Israels u n d d ie vorexilische Z eit, B reslau 1893.
Z u r Verständigung über B ibel und B abel, B reslau 1903.
Genesis u n d Keilschriftforschung. Ein B eitrag zum Verständniss d er biblischen Ur- und Patriarchengeschichte, F re ib u rg i. Br. 1903.
D ie B iblische Urgeschichte, B reslau 1919.
D ie W iederherstellung des jü disch en Gem einwesen nach dem B a b ylo nischen E xil, F re ib u rg i. Br. 1909.
D ie G laubensw ürdigkeit d es A lten T estam ents im L ich te d e r In sp ira tionslehre u n d d e r L iterarkritik, B reslau 1909.
D e r geschichtlicher C h arakter von Gen. 1—3, W S t 3 (1909) 1—75.
M oses und sein W erk, B reslau 1910.
Geschichte Israels von Josua bis zum E n de d es Exils, B reslau 1910.
Grundriss d e r E inleitung in d a s A lte Testam ent, M ü n s te r 1924. KS. STANISŁAW PISAREK
U r. w r. 1929 w P a w ło w ic a c h Sl. dr teol., s tu d io w a ł biblistykę na KUL, od 1966 r. je s t p ro fe so re m N . T e s ta m e n tu w Śląskim Sem in arium D u chow nym .
P race:
K o n tek st p e ry k o p y o winnym krzew ie ( J 15, 1—11) RTK 15 (1968) z. L 77—96.
W in n y krzew w E w angelii św. Jan a (15, 1— 11). Stan b adań n a d p e r y
kopą i j e j tekst, SSHT 2 (1969) 19—30.
R o d za j literacki p e ry k o p y o winnym krzew ie (J. 15, 1—11), SSHT 4(1971) 15—22.
KS. ALRED POHL TJ (1890-1961)
D r teol., p o c h o d z ił z K obierzyc pow . R acibórz, stu d io w a ł n a U n iw e r sy te c ie G re g o ria ń sk im w Rzym ie, w la ta c h 1910—1961 b y ł p ro feso rem I n s ty tu tu Biblijnego w R z y m ie 12.
W la ta c h 1931— 1961 w y d a w a ł „A n alecta O rien ta lia ", w la ta c h 1937— 1961 re a g o w a ł M aterialien zum S u m e risc h e n L e x ik o n " .
Prace:
H istoria P opu li Israel, R om a 1930.
N eu babylon , R om a 1933/34, t. 1—2.
Vorsargonische u n d sargonische W irtschaftstexte, R om a 1935.
R ech ts- und Verwaltungsurkunden d e r I I I D yn astie von Ur, R om 1937.
KS. RUDOLF SCHNACKENBURG ,
U r. w. r. 1914 w K ato w icach , dr teol., stu d io w a ł teo lo g ię we W ro c ła w iu, Pism o św. N o w eg o T e s ta m e n tu p o d k ie ru n k ie m F. W. M aiera. Był k o lejn o p ro fe so re m N ow ego T e s ta m e n tu w D y lin d ze i P a d e rb o rn ,
(9) WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA W TEOLOGIĘ 207
nie jest profesorem N o w ego T estam entu na uniw ersytecie w Würz- burgu.
Prace:
D er Glaube im vierten E vangelium , Breslau 1937.
E piscopus u n d H irten am t in Apg. 20, 2 8 [W:] Episcopus. Studien über d a s Bischofsam t, Regensburg 1949.
D a s H eilsgeschehen bei d e r Taufe nach dem A postel Paulus. E in e S tu die z u r Paulinischen Theologie, M TSH 1 (1950).
D e r A b sta n d d e r christologischen Aussagen des N euen T estam ents von C halkedonischen B ekenntniss nach d e r D eutung R u d o lf B u ltm a n n s,
[W:] D a s K o n zil von C halkedon t. 3, 673—693.
D ie Johannesbriefe, Freiburg i Br. 1953, 2 Aufl. Leipzig 1963.
Todes- u n d L ebensgem einschaft m it Christus, M ThZ 6 (1955) 32—53.
D er W eg d e r katholischen Exegese, ThJ 1.
E ine Theologie d e r Auferstehung, ThR 56 (1960) 49—58. ■ .
D ie S akram en te in Johannesevangelium , [W:] Sa cra Pagina, Paris -Glemboux 1959, t. 2, 235—254.
D ie „A nbetung im Geist u n d W ahrheit" (Joh. 4, 2 3 ) im T ich te von Q u m r a n -T e x te n ,BZ 3 (1959) 88—94.
T a Theologie du N ou veau Testam ent, S tu dia N eotestam entica. Subsi-
dia 1, Bruges 1961.
Z u r dogm atischen A usw ertung des N euen Testam ents, [W:] Exegese un d D ogm atik, Mainz 1962.
D ie sittlich e B otschaft d es N euen Testam ents, H andbuch d e r M o ra l theologie herausgegb. v o n M. R e d i n g , M ü n ch en 2 1962, 6.
Jezus-Porschung u n d Christusglaube, ThJ 1962, 195— 209.
D ie K irche im N euen Testam ent, Freiburg 1963 (Q uaestiones dispu-
tatae 14), Przekład franc: L 'E g lise dan s le N ou veau T estam ent, Paris
1964.
Z u r form geschichtlichen M eth ode in d e r Evangelienforschungen,
ZThK 85 (1963) 16—32.
D a s erste W under Jesu, Leipzig2 1960.
D a s Johannesevangelium , Herders Theol. K om m entar zum N eu e Testam ent IV, 1 ,1, Freiburg i. Br., 2 Aufl. Leipzig 1967.
G o tte s H erschaft und R eich, W ien 1965.
Christliche E xisten z nach dem N euen Testam ent. M ünchen 1967/8, t. 1—2.
N e u e s te s ta m e n tlic h e T h e o lo g ie — d e r S ta n d d e r F orschung', Leipzig
1969. '
O. DAMIAN (HENRYK) SZOJDA OFM
Ur. w r. 1932 w K atow icach-Panew nikach, dr teol., studiow ał na KUL, profesor w sem inarium o.o. franciszkanów w K atow icach-Panew nikach, prowincjał.
Prace:
S ym bolika w ody w pism ach ś w . Jan a E w angelisty i Q u m r a n, RTK 13 (1966) z. 1, 105—121.
T isty K atolickie, [W:] W stęp do N ow ego T estam entu pod red. F. G r y g l e w i c z a , P oznań 1969, 512—546
208 K S. JE R Z Y PL U T A (10)
Wstęp do N ow ego Testam entu, Poznań — Warszawa 1966 (współ autor).
Z e sto łu sło w a Bożego. K om entarze do trzyletniego cyklu czytań m sza l nych, Poznań 1972 (współautor).
KS. JA N T O M A L A
(1894-1972)
Dr teol., pochodził z Żor, studiował w Krakowie, ostatnio był probosz czem w Niedobczycach.
Praca:
Teologia p roroka Jerem iasza, Lwów 1939. KS. RUDOLF TOMANEK
(1879-1941) ■
Pochodził z Ropicy (Śląsk Ciesz.), b ył długie lata katechefą w Cieszy nie, zginął w obozie koncentracyjnym w Dachau. W swym przekładzie perykop posługuje się współczesnym językiem polskim, zrozumiałym dla szerszego ogółu. Jest to w tym względzie praca pionierska13.
Praca:
L ekcje i Ew angelie (P erykopy) na k a żd y dzień roku kościelnego, Cie szyn 1930.
Ew angelie i lekcje z D ziejów Apostolskich — przekład ks. S z c z e p a ń s k i e g o , poprawił ks. R. T o m a n e k . Pozostałe lekcje — prze kład ks. R. T o m a n k a).
KS. BERNARD WODECKI SVD
Ur. w 1922 r. w Łaziskach Rybnickich, dr teol., jest profesorem Stare go Testamentu w seminarium o.o. werbistów w Pieniężnie.
Prace:
W ykopaliska z M a ri a S tary Testam ent, RBL 10 (1957) 9—23.
„ D okum ent M ie d zia n y " z groty I I I w Q um ran, RBL 10 (1957) 63—66. Tirsah daw na stolica Izraela, RBA 10 (1957) 213—218.
Przebudow a B a zy lik i Grobu św. bliska realizacji, RBL 11 (1958) 115— 123.
K sięg i S ta reg o T e sta m e n tu w p o ls k ie j b ib listy c e p o w o je n n e j, [W:] W spółczesna B iblistyka P olska 1945— 1970. Praca zbiorowa pod red. J. Ł a c h a j M. W o l n i e w i c z a , Warszawa 1972 ATK, 268—327.
Id ea m isyjna w Piśm ie św. Starego Testam entu, AK 77 (1971) 105—122.
II TEOLOGIA DOGMATYCZNA
KS. ARTUR KÖNIG (1843-1921)
Dr teologii, pochodził z Nysy. Był uczniem i następcą na katedrze H. Laemmera. W latach 1882—96 w ykładał dogmatykę, a w latach 1896— 1920 teologię pastoralną na Uniwersytecie Wrocławskim, którego też był rektorem. Był prepozytem kapituły wrocławskiej.
Praca:
Schöpfung u n d Gotteserkentniss, Freiburg i. Br. 1886. i3 PT 13 (1930) 100.
(11) WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA W TEOLOGIĘ 209
KS. ALFONS NOSSOL
Ur. w r. 1932 w B rożcu pow . K rapkow ice, dr teol., stu d io w a ł teologię na KUL, od 1960 r. je s t p ro feso rem teo lo g ii d o gm atycznej w S em inarium D uch ow ny m w N y sie, a d iu n k t KUL.
Prace:
Id e a religijnego p o zn a n ia Boga, Z N K U L 6 (1963) z. 3, 15—24.
B iblijny ch a ra k ter w spółczesn ej teologii k a t o l i c k i e j , RTSO 1 (1968) 6 1 -7 7 .
A ggiom am ento czy a k o m o d a c ja teologiczna? CT 39 (1969) n r 4, 4— 13.
Teologia czło w ie k a w rozwoju, za ry s antropologii teologicznej — na m arginesie „G audium e t s p e s ”, A K 74 (1970) 163— 174.
E tyczn e uw arunkow anie p o zn a n ia Boga, CT 40 (1970) n r 4, 19—32.
Religijne p o zn a n ie Boga w św ietle n au ki K o ścio ła , CT 41 (1970) n r 1, 53—70.
W spółczesne p o g lą d y na naturę grzechu pierw orodnego, RTK 17 (1970) z. 2, 5?—75.
T e o c e n tr y z m c z y c h r y s to c e n tr y z m w w y k ł a d a c h te o lo g ii d o g m a t y c z nej, CT 41 (1971) n r 2, 15—29.
C zło w iek w spółczesn y wobec Chrystusa w sakram encie, H D 40 (1971) 21—28.
Ś m ie rć i zm artw ych w stan ie c zło w iek a , CT 43 (1973) n r 3, 23—34.
Ten, który j e s t i w c ią ż p rzyc h o d zi, CT 43 (1973) n r 4, 15—28.
D a s Problem ein er ,,a n th r o p o lo g is c h e n " Integration des Theologiestu dium s, T T hZ 81 (1972) 228—239.
P ry m a t chrystologii w dogm atyce, A K 79 (1972) 90—100.
Chrystologiczna struktura teologii dogm atycznej, RTK 19 (1972) n r 2,
211- 221.
A ntropologiczny w ym ia r m iło ści Boga, Z N K U L 15 (1972) z. 3, 5. 12.
Ż y cie chrześcijanina a teologia, [W:] W nurcie zagadn ień p o so b o ro wych 6, W arszaw a 1974, 447—460.
KS. LUDWIK ORZEŁ
U r. w r. 1912 w Im ielin ie, d r teol., d r p raw a k an ., .stud iow ał na U J i KUL, od r. 1956 je s t p ro fe so re m teologii d o g m aty cznej w Śląskim Se m inarium Duchow nym .
Prace:
Teologia m aterii, H D 18 (1949) 348—357. .
P roblem y teologii posoborow ej, A K 71 (1968) 94— 100.
2 1 0 KS. JERZY PLUTA (12)
KS. LEON SCHEFFCZYK
Dr teol., pochodzi z Bytomia, teologię studiow ał na uniwersytecie w M onachium, gdzie jest profesorem teologii dogmatycznej.
Prace:
H a n d b u c h d e r D ogm eng esch ichte. Herausgegeben von M . S c h m a u s , A . G r i l l m e i e r u. L. S c h e f f C ^ y k . B d II F a s z . 2 a L. S C h e f - f c 'Q v k, Schöpfung und Vorsehung, Freiburg i. Br. 1963.
D er moderne M ensch vor dem biblischen M en tsch en b ild , ASRP 4 (1964).
Wirklichkeit und Geheimnis der Sünde, Augsburg 1970.
Das Glaubensverständnis des Pastoralkonzils, [W:] M. S c h m a u s , L. S c h'e f f c y y k, J. G i e r s , Exempel Holand. Theologische Analyse und Kritik des N iederländischenPastoralkonzils, Berlin 1972, 43—73.
Das Unwandelbare im Petrusamt, Berlin.
Das Mariengeheimnis in Frömmigkeit der K arolinger zeit, EThS 5.
KS. ALFONS SKOWRONEK
Ur. w r. 1928 w Piekarach Sl., dr hab. teol., doc. ATK, studiował na UJ, następnie na uniwersytecie w Münster, od r. 1964 profesor dogma tyki w Śląskim Seminarium Duchownym.
Prace:
Odnowienie sakramentów w akcie założenia K ościola-prasakram entu, A K 67 (1964) 2 7 6 —2 8 6 .
Kościół ja k o prasakrament, AK 68 (1965) 1— 10.
Eklezjalna struktura sakramentu pokuty, RTK 14 (1967) z. 2, 143— 156. Koście Ino-twórcza rola sakramentów, CT 38 (1968) nr 4, 7—23. Próby współczesnego ożywienia wiary e u c h a ry styczn ej,K B L 21 (1968)
351 — 3 6 0 . '
Eschatologiczny kształt przyszłej teologii, AK 79 (1972) 142—151. Kapłaństwo ja k o znak, CT 43 (1973) nr 3, 35—48.
Sakram enty w ujęciu Karola Bartha i jego szkoły, SSHT 6 (1973) 109— 144.
II rozdział pracy: Sakrament in der evangelischen Theologie..., München-Paderborn 1971.
KS. BERNARD SKULIK (1867-1924)
Dr teol., pochodził z Katowic-Szopienic. Studiował w Rzymie w Semi narium Papieskim St. Apolinaire i na U niwersytecie Gregoriańskim. Pra łat i członek kilku akademii rzymskich, zasłużony w pracy wśród emi gracji polskiej w Ameryce Płn.14.
Prace:
Compendio del Primi Quattro Trattati della Dogmatica, Bagnacavallo 1897.
Tractatus de Deo Trino.
Theologiae Naturalis Institutiones15.
11 E. S z r a m e k, Ks. Bernard Skulik z Szopienic, zapomniany krzewiciel oświaty katolickiej (1867—1924), GN 11 (1933).
15 Niestety nie udało się ustalić miejsca wydania tych dzieł, nie podał ich też ks.
(1 3 ) W K Ł A D DUCHOWIEŃSTWA W T E O L O G IĘ 211
KS. BISKUP JERZY STROBA I
Ur. w r. 1919 w Ś w iętochłow icach, dr teol., b y ły re k to r Śląskiego Se m in ariu m D uch o w n ego, od r. 1958 biskup p o m o cn ic zy w G orzow ie, od r. 1972 biskup szczecińsko-kam ieński. D o gm atykę stu d io w a ł n a U J pod k ieru n k iem J. R ó ży ck ieg o.16
Prace:
Poznanie Boga w „Myślach Pascala", CT 24 (1953) 57—74.
Sakramenty święte w perspektywie p e rso n a listy c zn e j, Kat 6 (1962) 257—262.
Personalizm sakramentów św. w duszpasterstwie, A K 67 (1964) 294—
299.
Nowe modlitwy eucharystyczne, A K 78 (1972) 374—383. KS. BISKUP SZCZEPAN WESOŁY
Ur. w r. 1926 w K ato w icach , dr teol., biskup p o m o cn ic zy w G nieźnie, delegat P rym asa Polski dla P olonii Z a g ra n ic z n e j17. S tu d io w ał n a U n i w ersytecie G reg o riań sk im w Rzymie.
Praca:
B ibliogiaphia Mariana Polonorum ab anno 1903 ad annum 1955, Rom a 1956 ( r a z e m z z . S z o s t k i e w i c z e m).
O. EUZEBIUSZ WIECZOREK O FM (1931-1964)
D r teol., p o c h o d z ił z Rybnika, stu d io w a ł teo lo gię n a KUL. Praca:
N auka Jana Dunsa Skota o roli m iłości Bożej w planie stworzenia i zbawienia, RTK 9 (1962) z. 2, 37—59.
III TEOLOGIA FUNDAMENTALNA
a . E k l e z j o l o g i a
KS. ERYK KLEINEIDAM
Ur. w r. 1905 w R udzie Sl.-B ielszow icach, d r filoz., b y ły w icerek to r i profesor filozofii w se m in a riu m d u ch o w n y m w W idnaw ie, obecnie profesor filozofii w Erfurcie, stu d io w a ł teo lo g ię i filozofię n a U niw ersy tecie W ro cław skim .
Praca:
Beiträge zur christlicher Besinnung. Bd 1. Die Kirche in der Zeitwende,
Salzburg-Leipzig3 1939. Bd 2. Die Kirche in der W e lt,ta m że 1936 (razem z O. K u s s em ).
KS. KARDYNAŁ BOLESŁAW KOMINEK
(1903-1974) '
D r filoz., lic. n a u k sp o łe c z n y ch , p o c h o d z ił z R adlina. T eologię i filo zofię stu d io w a ł n a U J oraz w In sty tu c ie K atolickim w Paryżu. W la ta c h
1945— 1951 a d m in is tra to r aposto lsk i Śląska O polskiego, przejściow o wy
1« WDK 26 (1958) nr 10, 186-188. 17 WDK 37 (1969) nr 1 -2 , 18-20.
212 KS. ■ JERZY PLUTA (14) k ła d a ł etyk ę sp o łe c z n ą n a U J, od r. 1951 biskup, od r. 1956 arcybisk up we W ro c ła w iu , od r. 1972 a rc y b isk u p -m e tro p o lita w ro cław sk i, od r.
1973 kardynał.
Prace:
Kościół wychylony w przyszłość, CS 1 (1969) 15— 27. Kościół po soborze, P aris 1969.
Sprawiedliwość w świecie. Relacja z synodu powszechnego 1971 r.
w Rzymie (na podstawie dyskusji i tekstów synodalnych), W W K 27
(1972) 177—188. .
KS. STANISŁAW NAGY SCJ
U r. w r. 1921 w S tarym B ieruniu, d r h ab . teo l., s tu d io w a ł teo lo g ię na KUL. D o c e n t i k iero w n ik k a te d ry eklezjologii KUL.
Prace:
Niektóre aspekty dzisiejszego traktatu o Kościele, CT 30 (1959) n r 1,
109—123
Prezbiterzy w pierwotnej gminie jerozolimskiej, RTK 8 (1961) nr 1, 5—22.
Hierarchia w okresie misyjnej działalności św. Pawła, RTK 11 (1964)
n r 2, 55—79.
Hierarchia kościelna w ostatnim okresie życia św. Pawła, RTK 13 (1966) nr 2, 23—44.
N auka o episkopacie w Konstytucji „Lumen Gentium", [W:] Pastori et M a g istro ,Lublin 1966, 135—153.
N auka o episkopacie w Konstytucji ,,Lumen G e n tiu m " i jej im plikacja
teo lo g ic z n a , RTK 14 (1967) n r 2, 33—60.
Dlaczego kolegializm? Z n a k 16 (1964) 1092— 1119. [Razem z A. Z u - b i e r b i e r e m].
Doktryna synodu, A C r 2 (1970) 157—187.
Problematyka I I Nadzwyczajnego Synodu Biskupów, ZN K U L 13 (1970) n r 2, 3—14.
Jedność ja ko znamię Kościoła, RTK 17 (1970) nr 2, 5—30.
Soborowa nauka o kolegialności władzy w Kościele, [W:] Idee prze
wodnie soborowej konstytucji o Kościele. P ra c a zbiorow a p o d red . S t . G r z y b k a , K rak ów 1971, 218—240.
Katolickość ja ko znamię Kościoła, RTK 18 (1971) n r 2, 5—20. KS. KAROL NAWA
U r. w r. 1915 w Z akrzow ie pow. S trzelce Op., dr teo l., stu d io w a ł te o lo gię n a U J. O b ecn ie jest probo szczem w Rojcy.
Praca:
V o m Sin n des Lebens, T ü b in g e n 1946.
KS. ALFONS SKOWRONEK '
N ota biograf. — s. 210. '
Prace:
-Soborowa wizja K ościoła, C T 37 (1967) n r 1, 6—23. Kościół ja ko prasakrament, AK 68 (1965) 1—10.
Chrystologiczne podstawy Kościoła jako prasakramentu SSHT 1 (1968) 93—104.
(15) WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA W TEOLOGIĘ 213 " b . E k u m e n i z m KS. STANISŁAW NAGY SCJ N o ta biograf. — s. 212. Prace: Perspektywy zjednoczenia, Z n a k 11 (1959) 1272— 1288. Dialog religii, A K 73 (1969) 276—287.
Wprowadzenie do Deklaracji o stosunku Kościoła do religii niechrześ cijańskich, [W:] Sobór W atykański II, P o z n a ń 1968, 509—515.
KS. LUDWIK ORZEŁ N o ta biograf. — s. 209.
Praca:
Podstawowa zasada ekumenizmu, A K 73 (1969) 29— 38. KS. KAROL SELTMANN
(1842—1911)
D r teol., p o ch o d ził z P rudnika, studiow ał teologię we W rocław iu, był k a n o n ik ie m w ro c ła w sk im i h o n o ro w y m p ro fe s o re m U n iw e rs y te tu W ro c ła w sk ie g o 18. Ks. S e itm a n n z a p a try w a ł się o p ty m isty c z n ie n a spraw ę z je d n o c z en ia c h rz e śc ija n . J a k o śro d k i w io d ą c e do z je d n o c z e n ia p ro p o n o w a ł m o d litw ę i w sp ó ln e k o n f e r e n c je 19.
Prace: .
Z u r W ie d e rv e re in g u n g ie r getrennten Christen zunächst in deutschen Landen, B reslau 1903.
Kritiken und N eues zu r Wiedervereinigung, B reslau 1906.
Ut omnes un um . A u f alle Eines 'werden. Korrespondenzblatt zur V e r ständigung der Vereinigung unter den getrennten Christen, wyd. ...,
1879—1900.
KS. ALFONS SKOWRONEK N o ta biograf. — s. 210.
Prace:
N a d ro zd zia łem trzecim Dekretu ,,De o e c u m e n ism o ",A K 68 (1956) 244—252.
Ekum eniczny profil rozdziału V III Konstytucji „Lumen Gentium", C T
37 (1967) n r 2, 17—27.
Z dyskusji nad eklezjalnym charakterem odłączonych wspólnot chrze
ścijańskich Zachodu, C T 37 (1967) n r 3, 11—21.
Marginalia na temat ekumenicznego wychowania parafii, SSH T 1 (1968) 1 6 5 -1 7 0 .
Dekret o ekumenizmie w historycznym rozwoju, A K 73 (1969) 3— 13. Sakram ent in der evangelischen Theologie der G eg enw art. H auptty pen der Sakramentsauffassungen in der zeitgenössischen, vorwiegend
deutschen evangelischen Theologie, M ü n ch en —P a d e rb o rn 1971.
Tendencje odnowy pojęcia sakram entu we współczesnej teologii ewangelickiej, SSH T 5 (1972) 71—105.
18 A. N o w a c k , Lebensbilder schlesischer Priester, Breslau 1939, 126—131.
19 F. H a a s e, Leben und Schriften der hath, theol. Dozenten an der Universität Breslau. Durch N achtag erweiterte Separat — Ausgabe der F estschrift zur H u n d e rtja h r feier der U nivesität Breslau, Breslau 1913, 131. '
214 KS. JERZY PLUTA (16)
Jest to V rozdział pracy: Sakrament in der evangelischen Theologie der Gegenwart.
Haupttypen der Sakramentsauifassungen in der zeitgenössischen, vorwiegend deutschen evangelischen Theologie, München-Paderborn 1971.
c . E t n o l o g i a i h i s t o r i a r e l i g i i .. KS. PAWEŁ ARNDT SVD
(1885-1962)
Pochodził z Racławic Sl. pow. Prudnik. Studiował w seminarium swe go Zgromadzenia w Mödling pod kierunkiem W. Schmidta. Całe prawie życie pracował jako misjonarz20. Badając plemię Ngadha, o. P. Arndt dostrzegał w nim wiele wpływów hinduizmu i to bezpośrednio z Indii. Twierdził, że plemię Ngadha swoją praojczyznę miało w północno -wschodnich Indiach, skąd wywędrowało na wyspę Flores21.
Prace:
Die Religion der N a d 'a /W est-Flores, Kleine Sunda-Inseln, Anth 24 (1929) 717-861 i 26 (1931) 353—405, 697-739.
Mythologie, Religion und M agie im Sika -G eb iet/östl. Mittelflores, Ende 1933.
Deva, das Höchste Wesen der Ngadha, Anth 31 (1936) 894—909; 32 (1937) 195—209, 347-377.
Soziale Verhältnisse a u f Ost-Flores, Adonare und Solor, M ünster i W. 1940.
Gesellschaftliche Verhältnisse der Ngadha, SIAnth 8, Wien—Mödling 1954.
Religion a u f Ost-Flores, Adonare und Solor, SIAnth 1, Wien—Mödling 1961.
KS. TEOFIL CHODZIDŁO SVD
Ur. w r. 1909 w Studzionce pow. Pszczyna, dr hab. teol., studiował et nologię u W. Schmidta we Fryburgu Szwajc, profesor i kierownik kate dry Historii i Etnologii Religii na KUL.
Prace:
Spuren des Totemismus bei den Jakuten?, Anth 41—44 (1946—1949) 359-365.
The Pottery o f the Yakut, Anth 51 (1956) 299—313.
Die Familien bei den Jakuten, Internationale Schriftreihe für soziale und politische Wissenschaften. Ethnologische Reihe Bd 1, Freiburg i. Br.
1951.
Religie ludów pierwotnych, Znak 10 (1958) 939—954. Ofiara u najstarszych ludów, CT 30 (1959) 138— 170. Powszechność zjawiska religijnego, AK 60 (1960) 19—30.
Kościół a kultura ludowa, [W:] Księga Tysiąclecia Katolicyzmu w Pol sce, Lublin 1969, t. 3, 116—166.
KS. BOLESŁAW GIELATA SVD
Ur. w r. 1929 w Brennej pow. Cieszyn, dr .teol., studiował na KUL. Obecnie pracuje jako wykładowca w seminarium duchownym w Tama le (Ghana).
*°H. B a der, Paul Arndt SVD, 1886—1962, Anth 59 (1964) 639—42. 11 H. Ba de r , dz. cyt., 640.
(17) WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA W TEOLOGIĘ 21 5
Prace:
S ym bolika K o ścio łó w W schodnich. R eligie sta rej A m eryki. W ina i obrzędy oczyszczen ia, CT 38 (1968) n r 1, 135—140.
W artość zb a w cza religii niechrześcijańskich, A K 72 (1969) 68—76.
KS. JÓZEF GLINKA SVD
Ur. w r. 1932 w C ho rzow ie, dr an tro p o lo g ii, s tu d io w a ł na U n iw ersy te cie P oznańskim , d o k to ry z o w a ł się n a U J, przeb yw a w Indonezji. *
Prace:
K u lt zm a rły c h na w yspie P a lu e , N asz M isjonarz 1970.
P och odzen ie m ieszkańców w yspy P a lu e (M a łe W yspy S u n d a js k ie ) w św ietle antropom etrii, M PA n 81 (1971) 105— 140.
KS. ANTONI KOSZORZ SVD
Ur. w r. 1933 w C zernicy, m gr socjol., s tu d io w a ł n a KUL, obecn ie p rz e bywa w Biurze M isyjnym w W arszaw ie. *
Prace:
O braterskie p rzyjęc ie m ło d yc h K o ścio łó w p r z e z k le r tubylczy, BKaz 91 (1973) n r 2/3, 133n.
O p rzezw ycięża n iu różnic szczepow ych w A fryce, BKaz 91 (1973) nr 2/3, 134n.
M isjon arze na wagę z ło ta , Prz K at 47 (1973) 428n.
KS. STEFAN ŁYSIK SVD
Ur. w r. 1908 w B oruszow icach pow. T a rn o w sk ie G óry, stu d io w a ł e tn o logię p od k ie ru n k ie m P. S ch eb esty w M ödling, je s t k a p e la n e m s.s. b o ro - m euszek w S w ierk lań cu.
Prace:
P a w e ł S chebesta — p io n iersk i b a d a c z Pigm ejów (1887—1967), Lud 53 (1969) 251—272.
Pow ojenne badan ia n a d P igm ejam i p r o i. d r a Schebesty, BIPTL 2 (1957) 3 1 -3 3 .
Pigm eje afrykań scy i zagadn ien ie ich ję z y k a , Lud 45 (1960) 35—69.
KS. PAWEŁ SCHEBESTA SVD (1887-1967)
D r filoz., p o c h o d z ił z P ietro w ic W ielk ich pow . R acibórz, profesor e tn o logii w sem in ariu m o.o. W erb istó w w M ödling i d o c e n t w iedeńskiej H o c h sc h u le für W e lth a n d e l22. S tu d io w ał w St. G a b rie l w M ödling. P oli g lo ta 23, światow ej sław y b ad acz ludów k a rło w a ty c h , zw an y ch Pigm eja m i24, p rz e p ro w a d z ił 6 w ypraw naukow ych do p o łu d n io w ej Azji, Afryki C e n tra ln e j i O c e a n ii25. Jeg o p ra c e o b ejm o w ały a n tro p o lo g ię , dem o g ra fię, język ozn aw stw o , k u ltu rę , g o sp o d ark ę, a szczególnie religię.
22 S. Ł y s i k , Paweł Schebesta —pionierski badacz Pigmejów, Lud 53 (1969) 251—272; A. V o r b 1 i c h er, Professor Dr Paul Schebesta, A n th 62 (1967).
23 A. V o r b l i c h e r , dz. cyt., 678.
21 S. Ł y s i k , d z . cyt., 2 5 3 .
2 1 6 KS. JERZY PLUTA (18)
Prace:
Die religiösen Anschaungen S ü d -A frika s, Anth 17 (1923—24) 114— 124.
Bei den Urwaldzwergen von Malaya, Leipzig 1927.
Jenseitsglauben der Sem a n g a u f Malakka, Festschrift P. W. Schmidt, St. Gabriel 1928, 235—258.
Orang-Utan. Bei den Urwaldmenschen Malayas und Sumatras, Leip zig 1928.
Les conceptions religieuses des Pygmees de l'Ituri, Congo, Bruxelles
1931. '
B am buti, die Z w erg e von Kongo, Leipzig 1932.
Vollblutneger und Halbzwerge. Forschungen unter Waldnegern und Halbpygmäen am Itu ri im B elgisch-K ongo, Leipzig 1934.
D er Urwald ruft wieder. M eine zweite Forschungsreise zu den Ituri- Zwergen, Salzburg — Leipzig 1936.
Die Bambuti-Pygmäen von Ituri, Bruxelles 1938— 1950, t. 1—3. Die Religion der Ituri-B am buti, Leipzig 1950.
D ie Negrito Asiens, SIAnth 6, 12 i 13 W ien—Mödling 1952— 1957. Die Religion und Mythologie der Negrito, W ien—Mödling 1957. Baba wa Bambuti. Erlebnisse und Erkenntnisse von 4 Forschungsreisen unter den arfikanischen Pygmäen, St. Gabriel 1957.
KS. HENRYK ZIMOŃ SVD
Ur. w r. 1940 w W odzisławiu, dr teol., studiował etnologię we Frybur
gu Szwajc., adiunkt KUL.
-Prace:
Regenmacher und Regenzeremonien in Uganda, [W:] Antropica. Ge denkschrift zum 100 Geburtstag von P. Wilhelm Schm idt, Bonn 1968, 42 9-452.
Geschichte des H erscher-K lans Abisaranga a u f der Insel Bukerebe (Tanzania), Anth 66 (1971) 321—372 i 719—752.
Dialog chrześcijański z religiami niechrześcijańskimi, CT 43 (1973) nr 2, 187-194.
IV HISTORIA KOŚCIOŁA KS. BERTOLT ALTANER
(1885—1964)
Dr teoL, pochodził z Góry św. Anny, studiował historię Kościoła u M. Sdralka we W rocławiu. Był profesorem starożytnej historii Kościoła i patrologii na U niwersytecie Wrocławskim, a po wojnie na uniwersyte cie w Würzburgu.
Prace:
V enturinovon Bergamo, Breslau 1911. Der heilige Dominikus, tamże 1922.
Die Dominikanermissionen des 13. Jahrhunderts. Forschungen zur Ge schichte der kirchlichen U nionen un der M oham edaner-und H eiden missionen des Mittelalters, Habelschwerdt 1924.
(1 9 ) WKŁAD D U C H O W IE Ń ST W A W TEOLOGIĘ 2 1 7
Die Briefe Jordans v. Sachsen, Breslau 1925.
Der päpstlicher Primat bis a u f Leo d. G rossen, Breslau 1926.
K S. J Ó Z E F BAŃKA
Ur. w r. 1910 w G liw icach, d r teol., u c z eń T. G lem m y, proboszcz w Ka- tow icach-Z aw odziu.
Prace:
Dekanat pszczyński w okresie reformacji i potrydenckiego odrodzenia na tle stosunków kościelnych Śląska, C horzów 1937.
Księga protokołów konwentów p a sto rskich Ziemi Pszczyńskiej (1588— 1928), K atow ice 1938.
Biskup Teofil Bromboszcz (1886— 1937), pierwszy sufragan Diecezji Katowickiej. Przyczynek do Diecezji Katowickiej, N P 23 (1966) 279—
311.
Życie i działalność ks. Emila Szram ka 1887— 1942, K atow ice 1966. (ra
z e m z k s . b i s k u p e m H . B e d n o r z e m ) .
Dekret ks. kadynała Bert rama z 21 X I 1920 a ks. Achilles Ratti, póź
niejszy papież Pius X I, N P 36 (1971) 287—306. ;
KS. BISK U P JU LIU SZ BIENIEK (1 8 5 7 -1 9 2 8 )
Ur. w r. 1895 w Sow czycach pow. O lesno, od r. 1937 jest biskupem pom ocniczym kato w ickim i p rep o z y tem k a p itu ły k atow ickiej.
Prace:
Szkoła katolicka na Górnym Ś lą sku w oświetleniu h istoryczno-praw - n ym , K atow ice 1933.
Parafia tzw. starokatolicka w Katowicach w oświetleniu historyczno- -prawnym, K atow ice 1934.
KS. JA N CHRZĄSZCZ (1 8 5 7 -1 9 2 8 )
D r teol., p o c h o d z ił z M ionow a, pow. P ru dn ik , b y ł proboszczem w Py skow icach26. Je st z ało ży cielem „ O b ersch lesisch er G esch ich tsv erein " oraz
„O b ersch lesisch er M u seu m v erein ", tym sam ym i m u zeu m górnośląskie go w G liw icach27.
O prócz książek n a p is a ł szereg a rty k u łó w , u m ieszczo nych w tak ic h cza sopism ach jak: „Z eitschrift des V ereins für G esc h ic h te u n d A ltertum Schlesiens", „ O b e rsc h le sie n '', „O b ersch lesisch e H eim at" i „Schlesische P a s to ra lb la tt".28
Prace:
Drei schlesische Landesheilige (Hyacinth, Ceslaus und Bronisława),
Breslau 1891.
Geschichte der Städte Peiskretscham und Tost, sowie des Toster Krei ses in Oberschlesien, P e isk re tsc h a m2 1927.
Historia parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie, K ról. H u ta 1902. Geschichte der unter Rachowitz vereinigten Pfarreien von Raçhowitz, Boitschow und Latscha, Gleiw itz 1904.
26 RTPNS 1 (1929) 258-26 1.
27 tam ż e, 259. 28 ta m ż e , 260.
21 8 KS. JE R Z Y PL U T A (20)
Kirchengeschichte Schlesiens, Breslau 1908.
Geschichte der Stadt Neustadt in Ober Schlesien, N e u s ta d t 1912. Festschrift zum hundertjährigen Jubiläum des Klosters der Barmherzi gen Brüder zu Pilchowitz, Breslau 1914.
Geschichte der Stadt Z ü lz in Ober Schlesien, Zülz 1926. KS. GINTER CWIĘCZEK
U r. w r. 1910 w Ś w iętochłow icach, d r teol., m gr praw , stu d io w a ł przed w ojną h isto rię K ościo ła n a U J p o d k ieru n k iem J. G lem m y, po w ojnie p ra wo we W ro c ła w iu i h isto rię K ościo ła n a A TK pod k ieru n k iem Rybusa. Ks. Ć w ię c z ek je st prob oszczem w Jo rd a n o w ie Si.
Prace:
K apituła wrocławska za rządów biskupa-królewicza Karola Ferdynan da Wazy (1625— 1655), CS 3 (1971) 103—121.
Królewicz Karol Ferdynand Waza ja ko biskup wrocławski, SH K P 2 (1973) 281—470.
KS. AUGUSTYN DEMSKI '
D r teo l., ur. w r. 1877 w K am ieniu pow. Rybnik, z m a rł w la ta c h p o w o je n n y c h , stu d io w a ł teo lo g ię w e W ro cław iu , h isto rię K ościoła pod k ie ru n kiem M. S dralka, b y ł prob o szczem w Św iebodzinie.
_ Prace:
Papst Nicolaus III, KGS 3 (1903).
R udolf v. Habsburg und die römische Kaiserkrone unter Nikolaus III,
Breslau 1906.
KS. KAZIMIERZ DOLA
Ur. w r. 1934 w Z ab rzu-P aw ło w ie, dr teo l., stu d io w a ł h isto rię K o ścioła n a KUL, od r. 1960 jest pro feso rem h isto rii K ościo ła w Sem inarium D u chow ny m w N ysie.
Prace:
Kościół katolicki na Opolszczyźnie w latach 1945— 1965, N P 22 (1965)
6 9 -1 1 2 .
Szpitale średniowieczne Śląska, RTSO 1 (1968) 239—292 i 2 (1970) 177—
208.
Chrześcijaństwo w tysiącletnich dziejach ludu opolskiego, Z nak 18 (1966)' 1502—1513.
Szpitale w średniowiecznej Polsce pod zarządami kościelnymi, [W:]
Studia i M ateriały Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych, Rzym 1972, 173—214.
KS. JAN DRABINA
U r. w r. 1939 w Skoczowie, dr histo rii, stu d io w a ł h isto rię n a U niw ersy te c ie Jag ielloń sk im i U n iw ersy tecie W ro cław sk im .
Prace:
Ośrodki kaznodziejskie Wrocławia ja ko centra walki z Jerzym z Po- diebradu, A U W H 14 (1968) 129—145.
Stosunek wrocławskich zakonów do króla Jerzego z Podiebradu,
(21) WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA W TEOLOGIĘ 219
Wrocławska Kapituła Katedralna i je j stosunek do politycznych wy darzeń lat 1455— 1471, SSHT 2 (1969) 183-204.
Stosunki dyplomatyczne Wrocławia ze Stolicą Apostolską w latach 1464— 1465, CS 3 (1971) 8 1 -1 0 2 .
Kontakty Wrocławia z papieżem Pawłem II, SSHT 5 (1972) 131— 150. Legaci apostolscy na Śląsku w latach 1471— 1479, SSHT 6 (1973) 257— 276.
KS. EMIL DROBNY SVD (1889-1948)
Pochodził z T w orkow a pow. Racibórz, p ra c o w a ł w szkolnictw ie śred nim — do 1939 r. w Rybniku, p o tem w Rodezji, gdzie p o ło ż y ł w ielkie zasługi. Był h isto ry k iem ziem i rybnickiej, zało ży cielem i red a k to re m czasopisma „Ziem ia R ybnicka" oraz tw ó rcą cennej biblioteki silesiaków, wywiezionej przez hitlero w ców . N a p isa ł liczne a rty k u ły um ieszczone w ró żn ych czasopism ach.
Praca:
Kościół św. Antoniego w Rybniku, Rybnik 1931.
Praca oparta na oryginalnych aktach archiwalnych stanowi uzupełnienie Kroniki
Rybnika A. Trunkhardta29.
Pełna bibliografia prac ks. E. Drobnego zamieszczona jest w Roczniku Diecezji Kato
wickiej 1936, s. 249 n.
KS. HENRYK DZIEKAN (1843-1925)
P o chodził ze S łon o w a (Sl. Ciesz.), teologię stu d io w a ł w O łom uńcu. Z n any jest ja k o lite r a t30.
Praca:
Papiestwo, C ieszyn 1887.
Praca napisana dla uczczenia papieża Leona XIII, zawiera zarys historyczny papiestwa. KS. FRANCISZEK FOLEK SVD
Ur. w r. 1916 w P aw ło w ic a ch Sl., stu d io w ał teo log ię w sem inarium d u chow nym o.o. w erbistów św. G abriela pod W iedniem , n a stę p n ie w H o landii.
Praca:
50 lat werbistów w Polsce. Polska Prowincja Zgromadzenia Słow a B o żego 1922— 197Bj eniężno 1973 (razem z J. A r 1 i k i e m, J. C e b u l s k i m , F. G o s i e n i e c k i m i J. T y c z k ą ) . ■
KS. JÓZEF GREGOR (1857-1926)
P och o d ził z W itosław ic pow. Koźle, teo lo g ię stu d io w a ł we W ro cław iu , b y ł proboszczem w T w orkow ie31.
Praca: '
Augustin W eltzel und seine oberschlesische Geschichtswerke, O H 2
(1908) 1—25.
29 RTPNS 2 (1930) 407 n.
30 W. O g r o d z i ń s k i . Dzieje piśmiennictwa śląskiego. Do druku przygotowali Lud wik B r o ż e k i Zdzisława H i e r o w s k i , Katowice 1965, 222 n.
220 KS. JERZY PLUTA (22)
KS. EMANUEL GRIM (1883—1950)
P o cho d ził z Karwiny, teologię studiow ał w Sem inarium D uchow nym w W id n a w ie , d z ia ła c z p o lity cz n y , b y ł p ro b o sz c z e m w I s te b n e j32.
P race:
P aw eł Stalmach. Jego życie i działalność w świetle prawdy, C ieszy n
1910.
Zaw iera pam iętniki Stalm acha s. 129—310. Ks. JózeiL ondzin, R T P N S 2 (1930) 68—95.
Siedemdziesięciopięciolecie pierwszej *polskiej książki do nabożeń stwa na Ziem i Cieszyńskiej, R T P N S 3 (1931) 148—159.
KS. HUBERT JEDIN
Ur. w r. 1900 w Brzezinach pow. Grodków, dr teol., uczeń Fr. Seppeita, d o c e n t U n iw e rs y te tu W ro c ła w sk ie g o , o b e c n ie p ro fe so r h is to rii K o śc io ł a w B onn, w y b itn y zn aw ca h is to rii s o b o ru try d e n c k ie g o .
P race:
Kirchenreform und Konzilgedanke 1550— 1559, H J 1934, 401—431. Die Krone Böhmen und die Breslauer Bischofswahlen 1468— 1732,
A S K G 4 (1939) 165—208.
Ein Verzeichnis der Altarpfründen in S c h w e id n itz,A SK G 2 (1937) 83—
100.
Die Beschickung des Konzils von Trient durch die Bischöfe v. Breslau,
A S K G 1 (1936) 60—74.
Eine Denkschrift über die Gegenreformation in Schlesien,· A S K G 3
(1938) 152—171. .
Entstehung und Tragweite des Trienter Dekrets über die Bilderverehr ung, T h Q 1935, 404—429.
Die Reform des Bischöflichen Informativprozesses a u f dem Trienter
Konzil, A K K R 1933, 289—312. .
Der Breslauer Kanonikus und Pfarrer von Neisse Nikolaus Tintzmann als Prediger, A S K G 5 (1940) 142—151,
Geschichte des Konzils von Trient, F re ib u rg i. Br. 1951, t. 1—2.
(Przekład ang.: The council o f Trent, N e ls o n 1957, t. 1—2).
Die Vertretung der Kirchengeschichte in der Katholisch-Theologischen Fakultät Bonn 1823 bis 1929, A n n a le n d. H is to ris c h e n V e re in s f. d. N ie
d e r r h e in 155/56 (1956).
Domschule und K olleg, zum Ursprung der Idee des Trienter Priester
seminars, T T h Z 67 (1958) 210—218. '
Breve histoire des conciles. T es vingt conciles oecu.meniqu.es dans VEglise. O u v ra g e t r a d u i t p a r A. V idick, T o u r n a i 1960.
Die Bedeutung des T rident mischen Dekrets über die Priesterseminare f ü r das Leben der Kirche, T h G 54 (1964) 184—191.
• Kirchenhistoriker aus Schlesien in der Fem e, [W:] H . J e d in, Kirche
des Glaubens — Kirche der Geschichte, F re ib u rg i. Br. 1966, t. 1, 75 n. Von Sedlnitzky zu Diepenbrock. Briefe von Ignatz Ritter an Augustin Theinervon 1841— 1847, A SK G 29 (1971) 173—204.
August in Theiner. Zum 100 Jahrestag seines Todes am 9 August 1874,
ASKG 31 (1973) 134—176.
32 M. M o t y k a , Pisarze śląscy XIX i XX w., W arszaw a 1963, 450—460; Polski Słow nik Biograficzny 8 (1949) 579 n.; W. O g r o d z i ń s k i , dz. cyt., 260—263.
(23) WKŁAD DUCHOWIEŃSTWA W TEOLOGIĘ 221
KS. ANTONI KIEŁBASA SDS
U r. w r. 1938 w Ś w iętochłow icach, d r teol. Prace:
S a lw a to r ia n ie na Z iem iach Z achodnich i P ółn ocn ych 1945—1966, R o m a 1970.
Ein A postel sein er Z eit. P. Chrisostom M a ły sia k 1884—1966 , Rom a 1972.
KS. AUGUSTYN KLAPUCH
U r. w r. 1929 w W o d z isław iu Sl,, dr teo l., stu d io w a ł teo log ię na U J, h isto rię K o ścio ła p o d k ie ru n k ie m T. D ługosza.
Prace: ,
W p ływ P o lsk i na chrystianizację S kan dyn aw ii, STV 4 (1966) n r 2, 139-166.
W p ływ P o lsk i na ch rystianizację W ęgier w św ietle polskich ź r ó d e ł h i storycznych, CT 37 (1967) n r 3, 109—122.
Centrum a P olska M niejszość N aro d o w a na terenie N iem iec w o k re sie K u ltu r k a m p iu ,SSHT 1 (1968) 7—49.
KS. ERYK KLEENETDAM
N ota biograf. — s. 211. '
Prace:
D ie K atholisch-T heologische F aku ltät d e r U niversität Breslau 1811 bis 1945, K öln 1961.
U niversitas S tu d ii E rtordensis. Überblick über die Geschichte d e r Uni versität E rfurt im M ittela lter 1392—1521. 1 Teil: 1392—1460, t. 14. 2 Teil:
1460—1521, t. 22. E rfu rter T h eo lo g isch e S tu dien. H e ra u sg e g e b e n von E . K l e i n e i d a m , H . S c h ü r e r u n d W . E r n s t .
KS. JÓZEF KNOSAŁA (1878—1951)
D r fil., p o c h o d z ił z Ż elaznej pow. O pole, teo lo g ię s tu d io w a ł we W ro cław iu, specjalizując się w h isto rii K o ścio ła pod k ie ru n k ie m M. Sdralka. Był pro b o szczem w R adzionkow ie.
Prace:
P arafia R adzion kow ska, K ato w ice 1926.
B ielszow ice, K oń czyce, P a w łó w , K atow ice 1928.
G eschichte d e r S ta d t H indenburg O/S, K atow ice 1929.
D a s D e k a n a t Beuthen O /S in seinen schlesischen Teil, K atow ice 1935.
Bogate wiadomości źródłowe, b rak indeksu.
Pełna bibliografia prac ks. J. K nosały zamieszczona jest w Roczniku Diecezji Kato
wickiej 1936, s. 178 n.
KS. ALOJZY KOZIEŁEK (1879—1949)
P o c h o d z ił z B aborow a pow. G łu b c z y ce , teo lo g ię s tu d io w a ł we W ro c ła wiu. W la ta c h d w u d ziesty ch b y ł p rez e se m Polskiego T ow arzystw a
O św iaty im. św. Ja c k a , a od r. 1928 b y ł p ro b o szczem w K nurow ie. Praca:
K nurów i K ry w a łd . K ron ika na tle historii zie m i Gliwickiej, K atow ice 1937.
