Marian Alfons Mychra
Ekskomunika
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 1/1-2, 25-182
K O D E K S P R A W A K A N O N I C Z N E G O 2 5
Can. 71. — P e r le g e m g e n erałem re v o c a n tu r p riv ile g ia in hoc C o dice c o n te n ta ; a d c e te ra quod a ttin e t, s e r v e tu r p ra e sc rip tu m can. 60.
Can. 72. — § 1. P riv ile g ia c e s sa n t p e r re n u n tia tio n e m a co m p é te n te S u p e rio re a c c e p ta ta m .
§ 2. P riv ile g io in su i ta n tu m fav o rem c o n stitu to q u a e v is p e r sona p r iv a ta re n u n tia r e p o te s t.
§ 3. C o n cesso a licu i co m m u n i ta ti, d ig n ita ti lo c o v e re n u n tia re p riv a tis p e rs o n is n on licet.
§ 4. N ec ip si co m m u n itati seu c o e tu i in te g ru m ' e s t re n u n tia re p riv ile g io sib i d ato p e r m odum legis, v e l si re n u n tia tio c e d a t tn E cclesiae a lio ru m v e p ra e iu d ic iu m .
Can. 73. — R eso lu to iu re co n c e d e n tis p riv ile g ia n o n e x s tin g u u n tu r, n isi d a ta fu e rin t cum c la u s u la : ad b e n e p la c itu m n o stru m , v e l a lia a e q u ip o lle n ti.
Can. 74. — P riv ile g iu m p e rs o n a le p e rs o n a m se q u itu r e t ' cum ipsa e x s tin g u itu r.
Can. 75. — P riv ile g ia re a lia c e ss a n t p e r a b so lu tu m re i v e l lo ci in te ritu m ; p riv ile g ia v e ro lo calia, si lo cu s in tra q u in q u a g in ta an n o s r e s titu a tu r , re v iv is c u n t.
Can. 76. — P e r n o n u su m v e l p e r u sum c o n tra riu m p riv ile g ia aliis
K an. 71. —- P rz y w ile je z a w a rte w n in ie jsz y m K o d ek sie o d w o łu je się przez p ra w o o g ó ln e; co się ty c z y in n y ch , n a le ż y zach o w ać p rzep is k an . 60.
K an. 72. — § 1. P rz y w ile je u s ta j ą przez re z y g n a c ję , z a tw ie rd z o n ą przez w łaściw eg o p rz e ło ż o n e go.
§ 2. P rz y w ile ju u d zielo n eg o n a sw o ją w y łą c z n ie k o rz y ś ć m oże się zrzec k ażd a osoba p ry w a tn a .
§ 3. U d zielo n eg o ja k ie jś sp o łecz n o ści, g o d n o ści lub m ie jsc u nie w olno z rz e k a ć się p r y w a t nym osobom .
§ 4. S am ej n a w e t spo łeczn o ści, czy z esp o ło w i nie w olno zrzek ać się p rz y w ile ju d a n e g o na sposób p raw a, alb o g d y b y zrzeczen ie się m o g ło p rz y n ie ś ć u jm ę K ościołow i lub innym .
Kan. 73. — Z u sta n ie m w ład zy u d z ie la ją c e g o , p rz y w ile je n ie w y g a sa ją , c h y b a że z a w ie ra ły k la u z u lę : ad b e n e p la c itu m n o stru m lub in n e ró w n o z n a c z n e .
K an. 74. — P rzy w ilej o so b isty je s t z w ią z a n y z o s o b ą 1 z n ią w y g asa. Kan. 75. — P rz y w ile je rz e c z o w e u s ta ją z ch w ilą ca łk o w ite g o zn iszczen ia rz e c z y lub m ie js c a ; p rz y w ile je m iejsco w e je d n a k o d ż y w a ją , je ż e li m ie js c e zo stan ie p rz y w ró c o n e w ciąg u la t p ię ć d ziesięciu . Kan. 76. — P rz y w ile je , k tó re n ie są cięż arem d la in n y ch , nie
h a u d o n e ro s a n o n c e ss a n t; q u ae v e ro in alio ru m g ra v a m e n c e d u n t, am ittu n tu r, si a c c e d a t leg itim a p ra e s c rip tio v e l ta c ita re n u n tia tio .
C an. 77. — C e ssa t q u o q u e p r i v ileg iu m , si tem p o ris p ro g re ssu re ru m a d iu n c ta sic, iudicio S u p e rio ris , im m u ten tu r u t n o x iu m e v a serit, a u t eiu s u su s illicitu s fiat; ite m elap so te m p o re v e l ex p leto n u m ero casu u m p ro q u ib u s p riv i- le g um fu it co n cessu m , firm o p r a e scrip to can. 207, § 2.
C an. 78. — Q ui a b u titu r p o te s ta te sibi ex p riv ile g io p e rm issa , p ri v ileg io ipso p riv a ri m e re tu r; el O rd 'n a riu s S an ctam Sedem m o n e re ne o m ittat, si q u is p riv ile g io ab ead em concesso g ra v ite r abu- taitur.
Can. 79. — Q u am v is p riv ile g ia , o re te n u s a S a n c ta S ede o b ten ta, ipsi p e te n ti in foro c o n sc ie n tia e s u ffra g e n tu r, nem o ta m e n p o te s t cu iu sv is p riv ile g ii u sum a d v e rs u s q u em q u am in foro e x te rn o v in d ic a re , n isi p riv ile g iu m ipsum si bi co n cessu m esse leg itim e e v in
cat.
T I T U L U S V I . D e d i s p e n s a t i o i b u s. Can. 80. — D isp e n sa tio , seu le gis in c asu sp eciali re la x a tio , co n ced i p o te s t a c o n d ito re legis, ab eiu s su c c e s so re v e l S u p erio
-u s t a ją p rz e z fa k t n ie k o r z y s ta n 'a z n ich lub p rzez d z ia ła n ie p rz e c iw n e , te n a to m ia st, k tó re o b ra c a ją się n a n ie k o rz y ść in n y ch , z a n ik a ją , je ż e li n a s ta ło p raw n e p rz e d a w n ie n ie lu b cich a z n ich re z y g n a c ja . K an. 77. — P rz y w ile j u s ta je ró w n ież, g d y z b ieg iem czasu, zd an iem p rz e ło ż o n e g o , ta k się o k o liczn o ści zm ien iły , że sta łb y się szk o d liw y , albo jeg o u ży cie n ie g o d z iw e ; ta k sam o, nie n a r u sza ją c p rz e p isu k an . 207, § 2, po u p ły w ie czasu lub po w y c z e rp a n iu ilości w y p ad k ó w , n a k tó r e p rz y w ile j z o sta ł u d z ie lo n y .
K an. 78. — K to n a d u ż y w a w ła d z y n a d a n e j m u n a m ocy p rz y w ile ju , z a słu g u je n a p o z b a w ie n ie sam ego p rz y w ile ju ; a o r d y n a riu sz n ie o m ieszk a p o w ia dom ić S to licy A p., je ż e lib y ktoś ciężko n a d u ż y w a ł p rz y w ile ju przez n ią u d zielo n eg o .
Kan. 79. — J a k k o lw ie k p rz y w ile je u d z ielo n e przez S tolicę Ap. u stn ie słu żą o b d a ro w a n e m u w z a k re s ie su m ien ia, n ik t je d n a k nie m oże z ja k ie g o lw ie k p rz y w ile ju k o rz y s ta ć p rz e c iw k o m u k o lw iek w z a k re s ie z e w n ętrzn y m , jeże li u d z ielo n eg o so b ie p rz y w ile ju nie u d o w o d n i n a drodze p ra w e j.
T Y T U Ł VI. O d y s p e n s a c h .
Kan. 80. — D y sp en sa, czyli zw o ln ien ie od p ra w a w p o sz c z e g ó ln y m w y p a d k u , m oże b y ć u d z ie lo n e p rz e z tw ó rc ę p ra w a , jeg o
[23] K O D E K S P R A W A K A N O N IC Z N E G O 27
re, n ec n o n ab illo cui iidem fa c u lta te m d isp e n sa n d i c o n c e ss e rin t
Can. 81. — A g e n e ra lib u s Ec c le sia e le g ib u s O rd n a rii in fra R o m an u m P o n tificem d is p e n s a re n e q u e u n t, n e in c a su quid em p e c u lia ri, n isi h a e c p o te s ta s eisdem fu e rit e x p lic ite v e l im plicite co n cessa, a u t n is i difficilis sit r e c u r sus ad S a n c ta m S edem e t sim ul in m o ra sit p e ric u lu m g ra v is d a m ni, e t d e d is p e n s a tio n e a g a tu r q u a e a S ede A p o s to łk a concedi so le t.
Can. 82. — E piscopi a liiq u e lo c o ru m O rd in a rii d is p e n s a re v a le n t in le g ib u s d io e c e sa n is, e t in le g i b u s C o n cilii p ro v in c ia lis ac p le n a rii ad n o rm am can. 291, § 2, n o n v e ro in leg ib u s q u as specia- tim tu le rit R om anus P o n tife x pro illo p e c u lia ri te rrito rio , nis,i ad n o rm am can . 81.
Can. 83. — P a ro c h i n e c a le g e g e n e ra li n e c a le g e p e c u lia ri d is p e n s a re v a le n t, n isi h aec p o te s ta s e x p re s se eisd e m co n c e ssa sit.
Can. 84. — § 1. A le g e e c c le s ia stic a ne d is p e n s e tu r sin e iu s ta et ra tio n a b ili cau sa, h a b ita ra tio n e g r a v ita t's le g is a qu a d is p e n sa tu ri a l'a s d is p e n sa tio ab in fe rio re d a ta illic ita e t in v a lid a est.
n a stę p c ą lub p rzeło żo n eg o , ja k ró w n ież p rz e z teg o , k o m u oni u d z ie lili w ła d z y d y sp e n s o w a n ia .
K an. 81. — O d p ra w o g ó ln y ch K ościoła n ie m o g ą d y sp en so w ać, n a w e t w p o szczeg ó ln y m w y p a d k u , p rz e ło ż e n i niżsi od B isk u p a R zym sk ieg o , c h y b a że im ta w ład za b y ła u d z ie lo n a w y ra ź n ie czy m il cząco, albo je s t tr u d n y d o stą p do S to lic y A p. a zarazem g ro zi b e z p o śre d n io zło w ie lk ie i m ow a o d y sp e n sie , k tó re j S tolica A p. z w y k ła udzielać. K an. 82. — B iskupi i in n i m ie j sco w i o rd y n a riu sz e m o g ą d y s p e n so w ać od p ra w d ie c e z ja ln y c h , a od p ra w sy n o d u p ro w in c jo n a ln e go i p le n a rn e g o , zg o d n ie z k an . 291 § 2 | nie m o g ą n a to m ia s t od p ra w , k tó re B iskup R zym ski w y d a ł sp e c ja ln ie dla teg o sz c z e g ó l nego te ry to riu m , c h y b a że w r a m ach k an . 81.
Kan. 83. — P ro b o szczo w ie nie m o g ą d y sp e n s o w a ć an i od p ra w a o g ó ln eg o , a n i od p ra w a p a r ty k u la rn e g o , ch y b a że ta w ła d z a b y ła im u d zielo n a w y ra ź n ie K an. 84. — § 1. O d p ra w a k o śc ie ln e g o nie w olno d y sp e n s o w a ć bez słu sz n e j i ro z u m n e j p rz y c z y ny, m a ją c n a u w ad ze w ażn o ść p ra w a , od k tó re g o się d y s p e n s u je ; w p rzeciw n y m ra z ie d y s p e n sa u d z ie lo n a p rz e z niższego p rz e ło żo n eg o je s t n ie g o d z iw a i n ie w ażn a.
§ 2. D isp en satio in d u b io de su ffic ie n tia cau sa e lic ite p e titu r e t p o te s t licite e t v a lid e c o n c e d i.
Can. 85. — S tric ta e s u b e s t in te r p re ta tio n i n o n solum d is p e n s a tio ad norm am can. 50, sed iipsa- m e t fa c u lta s d is p e n sa n d i ad c e r tu m c a su m co n cessa.
C an. 85. — D isp en satio q u a e tr a c tu m h a b e t su ccessiv u m , c e ss a t iisd em m odis q u ib u s p riv ile g iu m , n e c n o n c e rta ac to ta li c e s s a tio ne c a u sa e m o tiv ae.
§ 2. W w ą tp liw o śc i, c z y p rz y czyna je s t w y s ta rc z a ją c a , m ożna godziw ie p ro sić o d y sp e n s ę oraz godziw ie i w ażn ie je j udzielać.
K an. 85. — N ie ty lk o d y sp e n s ę , sto so w n ie do k a n . 50, a le i sam ą w ład zę d y s p e n s o w a n ia do p e w n e go w y p a d k u , n a le ż y tłu m a c z y ć ściśle. K an. 85. — D y sp en sa, k tó ra p o w o d u je s k u tk i ciąg łe, w y g a sa w te n sposób, ja k p rz y w ile j, a ró w nież p rz e z p e w n e i c a łk o w ite u sta n ie , p rz y c z y n y sp ra w c z e j.
R O Z P R A W Y
I
A R T Y K U Ł Y
K S . M A R IA N -A L F O N S M Y R C H A
EKSKOM UNIKA* II. P ra w a
P raw am i, n a k tó re, w m y śl K odeksu p raw a kanonicznego, w yw iera w pły w ekskom unika są: p raw o w y b ie ra n ia (ius eli gendi), w yznaczania (ius nom inandi) oraz praw o p atro nack ie (ius p a tro n a tu s). O pow yższych p raw a ch m ów i praw odaw ca w kanon ie 2265 §1, l-o . „ Quilibet excom m unicatus: Prohibe
tu r iure eligendi, praesentandi, nom ina n d i”, ja k też w kanonie
2256, 2-0. „Nomine a u t e m a c tu u m leg itim o ru m ecclesiastico
r u m s i g n i f c a n t u r : ... s u ffr a g iu m ferre in electio nibus ecclesiasticis; ius patronatus exercere”.
E k skom unikow anem u nie w olno w yb ierać, prezentow ać, nom inow ać (kan. 2265 §1, l-o). P rzez kościelne a k ty p raw n e n ależy rozum ieć głosow anie w w y b o rach kościelnych; w y konyw anie p raw a p a tro n a tu (kan. 2256, 2-o).
1. Prawa w ybo rcze i nominacji
1. Pojęcie
W ybór (electio) je s t to zgodne z p raw e m kanonicznym po w ołanie n a w a k u ją cy u rząd kościelny, dokonane przez tych, k tó ry m p rzy słu g u je czynne praw o w yborcze.
* P o c z ą te k r o z p r a w y „ P o lo n ia S a c r a r. 1957 N r 4, 185—224; c. d. „ P olonia S a c r a ” 1958, N r 1, 81— 176; c. d. „ P olonia S a c ra " 1958, N r 2, 15— 81.
N om inacja jest to w yznaczenie na podstaw ie p rzy w ileju apostolskiego, duchow nego- n a w ak u jące b en e ficju m koś cielne. 1
2. P rzep isy p ra w n e dotyczące ekskom unikow anych 1. E k s k o m u n ik o w a n y n ien o to ry czn y (excom unicatus non notorius) nie może godziwie wybierać, nominować. Zasadę tę zaw iera kan on 2265 §1, l-o „Quilibet excom unicatus: Pro
h ibetur iure eligendi, praesentandi, n o m in a n d i”. Od tej zasady
p rze w id u je p raw odaw ca w y j ą t e k w kano nie 2232 §1. Zgodnie z pow yższym kan on em czynności w yżej w ym ienione, a za bronione ek skom unikow anem u będą godziwe, o ile zajdzie przyczy na u sp raw ied liw iająca skazanego od zachow ania cen zury, jak ą je s t grożące m u zniesław ienie z podporządkow ania się cenzurze „ la tae se n te n tia e ” .
2. E k s k o m u n ik o w a n y fa k ty c z n ie n o to ry c zn y n ig d y nie
m oże godziwie w yb iera ć lub nominować. Z asada ta m a tu
bezw zględny c h a ra k te r i nie dopuszcza żadnego w y ją tk u . Do ekskom unikow anych fak ty czn ie n o to ry czny ch nie m a za stosow ania p rzepis k an o n u 2232 §1: „...ante s e n te n tia m ta m e n
declaratoriam a poena observanda deliquens e xcusa tur quoties eam servare sine infam ia n e q u it”. P rzez znan y fa k t zaciąg
nięcia ekskom uniki p rzestęp ca je s t pozbaw iony dobrej sław y i wobec tego n ie m oże m u grozić niebezpieczeństw o znie sław ienia z pow odu podporządkow ania się karze, w ty m w y padku, z ra c ji p o w strzy m an ia się od u działu w w yborach kanonicznych lub sk o rzy stan ia z p raw a nom inacji.
3. E k s k o m u n ik o w a n y p raw nie noto ryczny, to je s t e k s k o
m u n i k o w a n y tolero w a n y po w y r o k u s k a zu ją c y m lub w y j a ś nia ją c y m nie może nie ty l k o godziwie, lecz ważnie w ybierać i P o r . R o b e r t i F., D e d e lic tis e t p o e n is, I, p a r s I I , 406, n. 340: „ E le c tio e s t le g itim a v o c a tio a d o f f ic iu m e c c le s ia s tic u m v a c a n s f a c t a ato iis q u i p o lle n t iu r e s u f f r a g i i N o m in a tio e s t d e s ig n a tio c le r ic i a d b e n e f ic iu m v a c a n s fa c ta e x p riv ile g io a p o sto lic o ” .
[197] E K S K O M U N IK A 31 lub w yznaczać na u rzędy i b en eficja kościelne. Z asadę tę
u sta lił praw o d aw ca w kanonie 2265 §2 oraz w kanonie 167 § 1, 3-0.
K anon 2265 §2. „Actus t a m e n positus contra praescriptum
§1, nn. 1, 2, non est nullus, nisi positus fu e r it ab e x c o m m u nicato vitando ve l ab alio e x co m m u n ica to post se n te n tia m de- claratoriam vel condemnatoriam;”
K anon 167 §1, 3-0. „N equeunt s u ffr a g iu m ferre: 3-o. C en
sura vel infam ia iuris affecti, post se n te n tia m ta m e n decla- toriam vel condemnatoriam:”
4. E k s k o m u n ik o w a n y n ietolerow any (excom m unicatus vitandu s) pozbaw iony jest czynnego prawa wyborczego i w y
znaczania na beneficja kościelne. Z akaz pow yższy obow iązuje
pod ry g o re m nieważności dokonanych czynności w b rew po w yższem u zarządzeniu. Z asada w yżej w ym ieniona, a odno sząca się do ek skom unikow anych tolero w an y ch po w y ro k u sk azujący m lu b w y jaśn iający m , m a zastosow anie do eksko m u nik o w any ch n ieto lero w an y ch (kan. 2265 §2).
5. J a k się p rzed staw ia sp raw a w yborów z p u n k tu w idzenia p raw a kanonicznego, w k tó ry c h b ra li ud ział ekskom unikow ani tolero w an i po w y ro k u sk azu jący m lu b w y jaśn iający m , albo nietolerow ani? N a to p y ta n ie m am y odpowiedź w kanonie 167 §2. „Si quis e x praedictis adm itta tu r, eius s u ffr a g iu m est
n u llu m , sed electio valet, nisi constet, eo dempto, e le c tu m non retulisse r e q u is itu m s uffra g io ru m n u m e r u m , aut nisi scienter admissus fu e r it exco m m u n ic a tu s per s e n te n tia m declaratoriam vel c ondem natoriam ”.
Zgodnie z pow yższym kan o n em n ależy odróżnić dw a w y padki: jed en, gdy nieśw iadom ie dopuszczony został do w ybo ró w ekskom unikow any to lero w an y po w y ro k u sk azu jącym lub w y jaśn iający m , a ty m w ięcej nieto lero w any , d ru g i — gdy to uczyniono św iadom ie. W pierw szy m w y pad k u praw odaw ca postanaw ia, że głos w y m ienionych w yżej ekskom unikow anych będzie n iew ażny; w ażne będą je d n a k w ybory, jeżeli, po odli czeniu głosu niew ażnego, w y b ra n y o trzy m ał w y m agan ą przez praw o ilość głosów. W d ru g im w y p ad k u — w ybo ry z m ocy sam ego p raw a są niew ażne.
Ja sn e m jest, że w yżej om aw iane p raw a w yborcze oraz no m inacji w ażnie i godziw ie będ ą w yk on y w an e po zw olnieniu p rzestępcy z k a ry ekskom uniki.
E k skom unikow any n ieto lero w an y (vitandus), o k tó ry m je s t m ow a w kanonie 2343 §1, l-o ściąga n a siebie w szystkie sankcje k arn e, p rzew idziane dla ekskom unikow anych n ieto lero w an y ch , z chw ilą w y d an ia w y ro k u d e k la ra ty w n e g o .2
3. P rzep isy p raw n e dotyczące przełożonych
Zgodnie z kan o n em 2232 §1, przełożeni nie m ogą dom agać się od sp raw cy p rzestrzeg an ia ekskom uniki, dopóki jego p rze stępstw o, za k tó re zaciągnął k a rę „ la tae se n te n tia e ” , nie stan ie się n oto ry czn y m w sensie kanonu 2197.
W m yśl k an o nu 2265 §2 w ybory, ja k i w yznaczenie osób na u rzęd y kościelne, dokonane przez ek skom unikow anych to lerow anych, co do k tó ry c h nie zap ad ł w y ro k d e k la ra ty w n y lub orzekający k arę, p rzełożeni zobow iązani są uznać za w aż ne. P rzeciw nie, m ogą uznać w ym ienione czynności za nie w ażne, jeśli dokonane zostały przez ek skom unikow anych po w y ro k u orzek ający m lub d e k la ru ją c y m k arę. R acja jest
2 P o r. R o b e r t i, F., D e d e lic tis e t p o e n is , I, p a r s I I , 406, n . 340; W e r n z F. — V i d a l P ., J u s c a n o n ic u m , V II, 313, η . 285;
C a p p e l l o F ., D e c e n s u r is , 148, η. 158;
B e r u 11 i C h., I n s titu tio n e s iu r is c a n o n ici, V I, 180, n . 64;
C o r o n a t a М. C., I n s titu ti o n e s iu r is c a n o n ic i, IV , 221, n . 1780; 221, n., 1780;
H y l a n d F ., E x c o m m u n ic a tio n , 153, 154;
E i c h m a n E., D as S tr a fr e c h t d e s C o d e x J . C., 96; S o l e J ., D e d e lic tis e t p o e n is , 164, n . 230;
J о m b a r t E., E x c o m u n ic a tio n , D ic tio n n a ir e d e d r o it c a n o n iq u e , V, fa se . X X V II, col. 623.
W y ją tk ie m w s to s u n k u do z a s a d y z a w a r te j w k a n o n ie 2265 §2 je s t k o n s ty tu c ja P iu s a X I I „ V a c a n tis A p o sto lic a e S e d is ” z d n ia 8 g r u d n ia 1945 r o k u , n. 34. A .A S. X X X V II I, 65 sq., w m y ś l k tó r e j, ż a d e n z k a r d y n a łó w n ie m o że b y ć p o z b a w io n y c z y n n e g o i b ie r n e g o p r a w a w y b o rc z e g o z r a c j i w y m ie r z o n e j e k s k o m u n ik i, p o n ie w a ż sk u te c z n o ś ć j e j je s t z a w ie sz o n a m o c ą n in ie js z e j k o n s ty tu c ji n a czas w y b o ró w . O d n o śn y t e k s t b rz m i: „ N u llu s C a rd in a liu m , c u iu s lib e t e x c o m m u n ic a tio n is , s u s
-[199] E K S K O M U N IK A 33
w ty m , że praw odaw ca, w kano n ie 2223 §4, w y d anie w y ro k u d ek laraty w n eg o o zaciągnięciu przez sp raw cę p rzestęp stw a ekskom uniki „ la ta e se n te n tia e ” pozostaw ia sw obodnem u uzn a n iu przełożonych. Do w y d an ia d e k la ra c ji przełożeni zabow ią- zani są zawsze, ilekroć dom agać się tego będzie dobro ogółu. K odeks p raw a kanonicznego w y raźn ie w spom ina o ty m obo w iązku w kano n ie 2223 §4, k tó ry m a n a stę p u jąc e brzm ienie:
’’Poenam latae sententiae declare g en era tim c o m m ittitu r p r u dentiae Superioris; sed sive ad in stantiam partis cuius interest, sive Ъопо c o m m u n i ita exigente, sententia declaratoria dari de b e t”. W ydanie orzeczenia, czy to w yro k iem sędziego, czy
też d e k re te m przełożonego ,stw ierdzającego, że p rzestępca za ciągnął k a rę „ la tae s e n te n tia e ”, zależy od roztropnego uznania przełożonego. Je d n ak ż e orzeczenie tak ie w ydać należy, jeżeli w ym aga tego stro n a zain teresow an a lub dobro publiczne (kan. 2223 §4).
Pod kreślić tu należy, że w y d an ie w yroku, czy też d e k re tu d ek laraty w n eg o , nie u niew ażnia w yborów , ja k i nom inacji
p e n s io n is , in t e r d i c ti a u t a liu s e c c le s ia s tic i im p e d im e n ti p r a e t e x tu vel c a u s a a S u m m i P o n tif ic is e le c tio n e a c tiv a e t p a s s iv a e x c lu d i u llo m odo p o te s t; q u a s q u id e m c e n s u r a s a d e ff e c tu m h u iu s m o d i e le c tio n is ta n tu m , illis a lia s in su o ro b o r e p e r m a n s u r is , s u s p e n d im u s ” .
I d e n ty c z n ie tę k w e s tię r e g u lo w a ła K o n s ty tu c ja P i u s a X „ P a c a n ie S e d e A p o s to lic a ” z d n ia 25 g r u d n ia 1904 r o k u w n . 29: „ N u llu s C a rd in a liu m , c u iu s lib e t e x c o m m u n ic a tio n is , su s p e n s io n is , in te r d ic ti a u t a liu s e c c e s ia s tic i im p e d im e n ti p r a e t e x tu v e l c a u s a a S u m m i P o n tific is e le c tio n e a c tiv a e t p a s s iv a e x c lu d i u llo m o d o p o te s t; q u a s q u id e m c e n s u r a s e t e x c o m m u n ic a tio n e s a d e f f e c tu m h u iu s m o d i e le c tio n is t a n tu m , illis a lia s in su o r o b o r e p e r m a n s u r is , s u s p e n d im u s ”. P o r . C o d ex J u r i s C a n o n ic i, d o cu m . I. W y żej w y m ie n io n y p rz e p is je s t p o w tó rz e n ie m z a rz ą d z e n ia w y d a n e g o p rz e z p a p ie ż a K le m e n s a V (1305— 1314) n a so b o rz e w V ie n n (1311— 1312), p o r. c. 2 §4, I, 3 in C lem .: „... C e te ru m , u t c ir c a e le c tio n e m p r a e d ic ta m eo m a g is v i t e n t u r d is s e n s io n e s e t s c h is m a ta , q u o m in o r e lig e n tib u s a d e r it d is s id e n ti fa c u lta s : d e c e rn im u s , u t n u llu s c a r d in a liu m c u iu s lib e t e x c o m m u n ic a tio n is , s u s p e n s io n is a u t in t e r d i c ti p r a e t e x t u a d ic ta v a le a t e le c tio n e r e p e lli, iu r ib u s a liis c ir c a e le c tio n e m e a n d e m h a c te n u s e d itis p le n e in su o ro b o r e d u r a t u r is ” .
P o r . P ii IV C o n st. „ In e lig e n d is ” , § 29; G re g . X V , C o n st. „ A e te r n i P a t r i s ” , § 22. Praw o Kanoniczne — 3
poprzednio dokonanych. W y raźnie p rze w id u je to kanon 2265 §2: „Actus t a m e n positus contra praescriptum §1, nn. 1, 2,
non est nullus, nisi positus fu erit ab excom unicato vitando vel ab alio exco m m u n ica to post s e n te n tia m declaratoriam vel c o ndem natoriam ”. K an o n te n stanow i w y ją te k w sto sun
k u do zasady z a w a rte j w kanonie 2232 §2, w m yśl k tó re j w y ro k d e k la ra ty w n y cofa sk u tk i k a ry „ latae s e n te n tia e ” do chw ili p o pełnienia p rzestęp stw a. K an o n 2232 §2. „Sententia
declaratoria po e n a m ad m o m m e n t u m commissi delicti retro- tra h it”, 3 K an o n 2265 §2 ogranicza kan o n 2232 § 2 .4
2. Patronat
1. Pojęcie
W m yśl k an o n u 1448 p raw e m p atro n ack im o k reślam y ogól przyw ilejów , połączonych z p ew n y m i obow iązkam i, jakie p rzy słu g u ją fu n d ato ro m kościołów, kaplic lu b beneficjów , jak rów nież i tym , k tó rzy to p raw o posiedli od fu nd atoró w .
K an. 1448. „Jus patronatus est s u m m a privilegiorum , cum
quibu sd am oneribus, quae Ecclesiae concessione c o m p etun t fundatoribus catholicis ecclesiae, cappellae aut beneficii, vel etiam eis qui ab illis causam h a b e n t”.
Z pośród p ra w p a tro n ack ich szczególne znaczenie posiada
praw o p re z e n ty (praesentatio), to je st p rzedstaw ian ie duchow nego jako k a n d y d a ta n a w a k u ją ce b en e ficju m lub w akujący kościół. K an. 1455, l-o . „Privilegia patro n o rum sunt: l-o
Praesentandi clericum ad ecclesiam va c a n te m vel beneficium vacans”. P onadto p raw o do o trzy m an ia dochodów z kościoła
lub b e n e ficju m w w y p ad k u , gdy p a tro n bez w łasn ej w iny popadnie w ubóstw o, zachow ując jednocześnie dostateczne u trz y m a n ie dla b en eficjariusza. K an. 1455, 2-o. ”Salva e x s e
3 W o m a w ia n e j k w e s ti i p o r. K u r c z y ń s k i P ., D e n a tu r a e t o b s e r v a n tia p o e n a r u m la ta e s e n te n tia e , L u b lin 1938, 82— 92.
[201] E K S K O M U N IK A 35 cutione o n e r u m et honesta beneficiarii sustentatione, alimenta e x aequitate obtinendi e x ecclesiae vel beneficii reditibus, si qui supersint, quoties patronus ad inopiam nulla sua culpa redactus fuerit, etiamsi ipse iuri patronatus r e n u n tia v erit in c o m m o d u m Ecclesiae, vel pensio in lim ine fundationis ipsi patrone fu e r it reservata, quae ad sub leva n da m eius inopiam non sufficiat;
In n y m p rzy w ilejem p a tro n a ck im je s t praw o zam ieszczenia w kościele h e rb u rodowego, posiadanie sta lli k o lato rsk ie j, to je s t godniejszego m iejsca w kościele poza p rez b ite riu m i bez baldachim u, ja k też praw o p reced en cji przed w szystkim i w iern y m i w czasie procesji lub in n y ch nabożeństw . K an. 1455, 3-0. „Habendi, si ita fera nt legitimae locorum consuetudines,
in sui patronatus ecclesia s te m m a gentis vel familiae, prae cedentiam ante ceteros laicos in processionibus vel similis functionibus, digniorem sed em in ecclesia, sed e x tra p r e s b y teriu m et sine baldachino.”
2. P rzep isy dotyczące ekskom unikow anych
1. E k s k o m u n ik o w a n y nienoto ryczn y, w m yśl kanonu 2265 §1, l-o nie m oże korzystać z p raw a p rez e n ty . Zakaz te n obo w iązuje go pod ry g o rem godziwości, a nie w ażności, chy ba że niebezpieczeństw o zniesław ienia usp raw ied liw iać go będzie od p rzestrzeg an ia cenzury. K an. 2265 §1, l-o . „Quilibet e x c o m
municatus: l-o P rohibetur iure ... prasentandi...
2. E k s k o m u n ik o w a n y n o to ry c zn y fa k ty c z n ie n ig dy nie m oże godziw ie prezen to w ać duchow nego na w ak u jące b en e
ficjum . Do niego m a zastosow anie zasada w y rażo na w kano nie 2265 §1, l-o , n a co w skazuje w y rażen ie „quilibet”. W w y padku, gd y b y w ym ienioną czynność w y k o n ał w b rew pow yż szem u przepisow i p raw n e m u będzie ona w ażną, co uw idocz nia p raw odaw ca w kan. 2265 §2.
3. E k s k o m u n ik o w a n y tolero w a n y po w y r o k u sk a zu ją c y m
lub stw ierdza ją cym , ja k też i n ieto lerow a ny (vitandus) nie m oże w ażnie uzyskać perso n aln eg o p raw a patronackiego.
n e q u it ad infideles, publice apostatas, haereticos, schismaticos, adscriptos societatibus secretis ab Ecclesia damnatis, nec ad quoslibet e xcom m u n ica to s post s e n te n tia m declaratoriam vel c o ndem natoriam ”. Jeżeli w y ż e j w ym ieniony ekskom unikow a
ny n a b y ł p a tro n a t rzeczow y lu b posiadł p e rso n a ln y przed zaciągnięciem ekskom uniki wów czas, w m y śl k an o n u 1470 §4, n ie m oże w ykonyw ać p ra w p atro n ack ich ta k długo, dopóki nie uzyska absolucji z cenzury. K an. 1470 §4. „Censura aut
infam ia iuris innodati post se n te tia m condem natoriam vel declaratoriam, u sque d u m censura vel infam ia perdurant n e q u e u n t ius patronatus exercere eiusque privilegiis u ti.”
Podobnie p rzed staw ia się spraw a, g dyby w y m ienio ny m eks- k om unik o w an ym w y p ad ło w ykonyw ać praw o patron ackie w im ien iu osób n iele tn ic h lub osób p raw n y ch . W m y śl kanonu 1470 §4 nie w olno im dokonać p rez e n ty , a w w y p ad k u p rze kroczenia powyższego przep isu p rez e n ta będzie niew ażna, n a co w sk azu je kanon 2265 §2. P odkreślić tu należy, że w y ro k d e k la ra ty w n y n ie u niew ażnia czynności p raw n y ch , dokona n y c h przez ekskom unikow anych p rzed w y d an iem tegoż w y roku . Zaznacza to w y ra ź n ie praw odaw ca w kano nie 2265 §2, k tó ry je s t w y ją tk ie m w sto su n k u do k an o n u 2232 §2, o czym była ju ż m ow a w yżej przy om aw ianiu b iernego i czynnego p raw a w yborczego i nom inow ania.
E k skom unikow any n ieto lero w an y (vitandus), o k tó ry m jest m owa w kanonie 2343 §1, l-o , ściąga n a siebie w szystkie, w yżej w yszczególnione, sk u tk i ekskom uniki, z chw ilą w ydania n a niego w y ro k u lub d e k re tu d ek laru jąceg o zaciągnięcie k ary .
3. P rzep isy dotyczące przełożonych
Przełożonym nie w olno odm ówić p atro n o m w ykonyw ania p raw a p a tro n a tu ta k długo, ja k długo przestępstw o , za k tóre w ym ierzona została k a ra ekskom uniki, nie stanie się no torycz n y m w sensie k an o n u 2197. Z asada ta je s t w y n ik iem postano w ień k an o n u 2232 §1. „...et in foro e xtern o ab eo eiusdem
poenae observantiam exigere n e m o potest, nisi d e lic tu m sit notorium , fir m o praescripto can. 2223 §4.”
[203] E K S K O M U N IK A 37
W m yśl k an o n u 2223 §4 przełożeni zobow iązani są w ydać w y ro k d e k la ra ty w n y stw ierd zający zaciągnięcie ekskom uniki, ilekroć w ym agać tego będzie dobro publiczne. K an. 2223 §4.
„...sed sive ad in stantiam partis cuius interest, sive bono c o m m u n i ita exigente, sententia declaratoria dari debet.”
Po w y d an iu w y ro k u d ek laraty w n eg o przełożeni zobowiązani są egzekw ow ać w szystkie sk u tk i, jak ie m ocą sam ego p raw a sprow adza e k sk o m u n ik a .5
III. P rz y w ile je 1. Pojęcie
Słowo p rzy w ilej „privilegium ” — p rze d D e k re te m G ra c ja n a używ ane było w ró żn y m znaczeniu. Oznaczało ono szczegó łowe p raw a ud zielan e p ew n y m kościołom.
W ty m sensie posług u je się pow yższym term in e m papież Leon I (440— 4 6 1 ).1 P apież M ikołaj II (1059— 1061) rozum ie pod ty m słow em u p raw n ie n ia p rzy słu g u jące Kościołowi R zym skiem u z ra c ji jego p r y m a tu .2 O kreślano tak że ty m w y rażen iem n ad an ia lu b p o tw ierd zen ia p ra w szczególnych, w y d an y ch przez papieży, k tó re w sto su n k u do p raw a po w szechnego stano w iły n o rm y „co n tra vel p ra e te r iu s” . 3
G ra c ja n w c. 3. D. 3, p rz y jm u ją c określen ie podane przez Św. Izydora, w sk azu je n a isto tn e elem en ty przyw ilejów . W edług G ra c ja n a p rzy w ilej je s t u staw ą p ry w a tn ą — norm ą p ra w n ą — w p rzeciw staw ien iu do u sta w y pow szechnej, k tó re j w łaściw ością jest, że udziela czegoś w b rew lub obok praw a
3 P o r . R o b e r t i F ., D e d e lic tis e t p o e n is , I, p a r s II , 405, 406, n. 340; W e r n z F. — V i d a l P ., J u s c a n o n ic u m V I I , 312, η . 285; 1 P o r . с. 2, 17, C. X X V , q. 2; 2 Р о г . C. 1, D . 22. 3 P o r. M i c h i e l s G., N o rm a e g e n e ra le s, e d . 2, P a r is ii s — T o m a c i— R o m a e 1949, II , 485.
pow szechnego. 4 Czerń się je d n a k p rzy w ilej ró żn i od dyspensy, G ra c ja n n ie w skazuje. P rzeciw nie, uw aża ją za rodzaj (species) p rzy w ileju . 5
D ekretyści, ja k Paucapalea, Rolandus, Ru fin us, S tep h a n u s Tornaccnsis nic now ego w tej m ate rii nie wnoszą. D ekretaliści
op ierając się na c. 3, X , I, 4, a przed e w szystkim n a c. 25, X, V, 40, gdzie papież In n o ce n ty III p odaje
określen ie p rz y w ile ju u stalo n e ju ż przez G racjan a, p rz y j m ują n a ogół n a u k ę D ek rety stó w . W edług n ich przyw ilej jest to p raw o szczególne (jus sm gulare), k tó re w stosunku do p raw a pow szechnego może być nie ty lk o p raw em p rze ciw nym (contra ius), lecz także „ p ra e te r iu s” . 6 N a ogół i d e kretaliści nie w idzą różn icy m iędzy p rzy w ilejem a dyspensą i uży w ają tego w y ra ż en ia n a oznaczenie obu p o ję ć .7 Ci zaś z dek retalistó w , k tó rzy uw ażają, że oba pojęcia należy rozdzie
lić nie w skazują jed n a k ż e n a czym ta różnica m a polegać. 8 A utorzy klasyczni, a za nim i i inni, określali przyw ilej w te n sposób: „privata l e x aliquod speciale concedens
bene-4 S. I s i d o r u s , L ib e r E ty m o lo g ia r u m , L . V , c . 18, n . 1 (M igne, P . L. t. 82, coi. 202).
Z a z n a c z y ć tu n a le ż y , że G r a c ja n n ie u to ż s a m ia p r z y w ile ju z p ra w e m , k tó re g o w ła ś c iw o ś c ią je s t, a ż e b y słu ż y ło ogółow i. W c. 2, D. IV c z y ta m y : n u llo odo p r iv a to c o m m o d o , s e d p r o c o m m u n i u tilita te c iv iu m (sit) c o n s o r ip W .
P o r. D ic tu m a d c. 16, C. X X V , q. 1;” 5 P o r. C. X X V , q. 1, 2;
6 P o r . B e r n a r d u s P a p i e n s i s , S u m m a d e c r e ta liu m , a d L . V, tit. 28, ed. L a s p e y r e s, 254: „ P r iv ile g iu m e s t c o n cessio ju r is s in g u la r is a lic u i v e l a liq u ib u s f a c ta e x t r a ju s c o m m u n e ” .
7 P o r . H o s t i e n s i s , L ec tu r a , gl. a d v. c e r ta r a tio n e , c. 9, X , V, 33;
A r c h i d l a c o n u s , R o s a r iu m , gl. a d v. n is i, c. 5, C. I, q. 7; G o f f r e d u s a T r a n o , S u m m a , a d tit. D e f i li is p r e s b y te r u m . C yt. M i c h i e l s G., N o r m a e G e n e ra le s, II, 488, dop. 7.
8 P o r. I n n o c e n t i u s I V, C o m m e n ta r ia in V lib ro s D e c re ta liu m , gl. a d v. p e r c o n c e ss io n e m , c. 54, X, I, 6;
H o s t i e n s i s , L e c tu r a , c. 27, X, I, 3;
[205] E K S K O M U N IK A 39 fic iu m ”, lu b „lex privata speciale aliquod b e n e ficiu m aut f a v o r e m contra vel praeter jus concedens”. 9 O kreślen iem ty m
nie usunięto jed n a k w szy stk ich w ątpliw ości. P o w staw ały one p rzy ro zp a try w a n iu sto su n k u u sta w y do p rzy w ileju , ja k też u sta la n iu różnicy m iędzy p rzy w ile je m a dyspensą. S karży się D ’A n n ib a le ,10, że liczni uczeni u to żsam iają szczególne p raw a z p rzy w ilejam i w ścisłym znaczeniu. N ie w idzą także różnicy m iędzy p rzy w ilejem a d yspensą. N ie tru d n o sobie w yobrazić, ja k a p o w staje różnorodność opinii z takiego po m ieszania p o ję ć .11
K o d e k s prawa kanonicznego nie p o d aje określenia przy w i
leju . K anoniści, u w zg lędniając p rzep isy p raw n e, w szczegól ności kano n 68, 71, 72 §2, 72 §4, 63 §1, ja k też i dotychcza sową n a u k ę w te j m aterii, d e fin iu ją p rzy w ilej w n a stę p u jąc y sposób, zaznaczając, że p rzy w ilej, podobnie ja k każda ustaw a, może by ć ro z p a try w a n y p o tró jn ie: przyczynow o (causative seu efficienter), o biektyw nie i s u b ie k ty w n ie .12
1. Z p u n k tu w idzenia obiektyw nego p rzy w ilej stanow i spe cja ln ą łaskę n a b y tą p raw n ie w form ie no rm y obiekty w nej. M i c h i e l s posług u je się tu ta j n a stę p u ją c ą definicją: „favor
specialis per m o d u m norm ae obiectivae legitime acquisitus” . 13 9 P o r . R e i f f e n s t u e l A ., J u s c a n o n ic u m , 1. V, t i t . 33, n . 3; S c h m a l z g r u e b e r F ., J u s e c c le s ia s tic u m , 1. V, tit. 33, n . 2— 2; W e r n z F ., J u s d e c r e ta liu m , I, n . 158, a d II.
S u a r e z F ., D e le g ib u s, 1. V III, с. I, η. 3.
ίο P o r . D ’A n n i b a l e I., S u m m u la , I, 207, η. 3: „ M u lti D o c to re s p e r m is c e n t j u r a s in g u la r ia c u m p r iv ile g iis p r o p r ie d ic tis ; h a e c in te r d u m c u m d is p e n s a tio n ib u s c o n f u n d u n t e t v ix c re d ib ile e st, q u a n ta e x h a c c o n fu s io n e o r ta s it s e n t e n ti a r u m v a r i e t a s ” . 11 P o r. S u a r e z F ., D e le g . l.V I I I , с. 2, η. 10 u w a ż a , że p rz e z p r z y w ile j m o ż n a ro z u m ie ć d y s p e n s ę „ q u a e p e r m o d u m le g is p r i v a ta e c o n c e d itu r a d o p e r a n d u m o r d i n a r ie ,e t s t a b il it e r c o n tr a a liq u o d ju s c o m m u n e ...” R e i f f e n s t u e l A ., 1. V, t i t. 33, η . 3: „ p riv ile g iu m v a r i a h a b e t n o m in a in ju r e , q u a e q u a s i s in o n y m a s u n t: q u a n d o q u e e n im v o c a tu r ju s s in g u la re ..., in d u lg e n tia ..., e x c e p tio ..., concessio..,, c o n s titu tio , p e r so n alis..., le x p ro p r ia .... re s c rip tu m ..., in d u ltu m .,,” ,
12 P o r. M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, II , 489. 13 M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, II , 510.
O kreślenie to o b ejm u je p rzy w ileje w znaczeniu ścisłym , ja k i szerszym . W ścisłym znaczeniu dotyczy ono szczególnych przyw ilejów , udzielonych sp ecjaln y m a k te m kom petentnego przełożonego poszczególnym osobom fizycznym lub p raw n y m . W szerszym znaczeniu zaw iera ono ogólne p rzy w ileje, ok reś lane m ian em „generalibus seu c o m m u n ib u s ”, a więc p rzy w i le je udzielone za pom ocą u sta w y pow szechnej lub p a rty k u la rn e j całej społeczności lub jej części zdolnej do przy jęcia praw a lub też n a b y te przez społeczność drogą zw yczaju. U za sadnienie jest tu proste. W o k reślen iu ow ym z n a jd u jem y w szystkie isto tn e ele m en ty p rzy w ileju . Są nim i:
a) „Favor seu gratia e x indulgentia concedentis privilegiato
facta”. P rzy w ilej je st łaską przynoszącą korzyść obdarow a
nem u, a u zy sk an ą na podstaw ie szczodrobliwości przełożonego. W a ru n e k te n p o d k reślan y ongiś przez G r a c ja n a ,14 papieża Innocentego I I I , 15 ja k i n a u k ę k a n o n ic z n ą ie, obecnie u w y p u k lo n y je s t przez praw odaw cę w kanonie 69 — „nemo co
gitur uti privilegio in sui d u m ta x a t fa vo r e m concesso” oraz
w kano nie 68 — „ea sem p er adhibenda est interpretatio, u t
privilegio aucti aliquam e x indulgentia concedentis videantur gratiam consecuti”. N ik t nie je s t obow iązany korzy stać z p rzy
w ileju przynoszącego w yłącznie jem u korzyść. P rz y w ile je n a leży ta k in terp reto w ać, ażeby one p rzy n o siły jak ą ś korzyść uprzyw ilejow anem u . N ie w y nik a stąd, że p rzy w ilej nie może być ciężarem dla innych. W skazuje p raw odaw ca n a tę oko liczność w kanonie 76, w y ra ż ają c ją n a stę p u jąc y m i słow am i:
„in aliorum g rava m en cedere”. Co w ięcej, i sam em u posiada
czowi p rzy w ile ju przynosić on może pew ne obciążenia połą czone z u zyskaniem pew n y ch dóbr. W yrazem tego je s t kanon
1448, ok reślający praw o patro n ack ie: „sum m a privilegiorum
cu m q u ibusdam oneribus”.
b) P rzyw ilej je s t łask ą sp ecjaln ą ze w zględu na przedm iot, jaki je st udzielony u p rzy w ilejo w an em u , ja k i podm iot.
w c. 3, D. I I I . 15 c. 29, X , V, 40.
[207] E K S K O M U N IK A 41
1. Z e w zględu n a p rzedm io t p rzy w ilej w in ien udzielać
u p rzy w ilejo w anem u pew nego dobra, k tó re czyni s ta n p raw n y uprzyw ilejow anego ró żn y m od sta n u praw nego, jak i m u p rzy słu g u je z p raw a pow szechnego, jako członkow i społeczności. W ynika to jasno z kan o n u 68, 69 poniew aż to, co się kom uś należy na po dstaw ie p raw a pow szechnego nie m oże być u zna ne za łaskę szczególną u zy sk an ą ze szczodrobliwości przeło żonego —■ „gratia aliqua e x indulgentia concedentis”. N ie w y n ik a koniecznie stąd, że dobro owe m a stać w sprzeczności z p raw e m pow szechnym . Poza p rzy w ilejam i przeciw nym i p raw u posiadam y p rzy w ileje obok p raw a ·— „privilegia p rae
ter ius”. W m y śl k an o n u 66, p rzy w ilejom „praeter ius” p rz y
ró w n a n e są u p raw n ie n ia h a b itu a ln e — „facultates habi-
tuales” . 17
2. Ze w zględu n a podmiot p rzy w ilej dotyczyć w in ien oso b y p ry w a tn e j, in n y m i słow y, osoba u p rzy w ilejo w an a w in n a być p ry w a tn ą , a w ięc w znaczeniu ścisłym dokładnie określo na, w znaczeniu szerszym , osoba p raw n a, będąca częścią sk ła dow ą w iększej osoby p raw n e j. W p ierw szym znaczeniu u p rz y w ilejo w an ą będzie osoba fizyczna ściśle określona, np. P iotr, n a korzyść w yłącznie którego udzielony je s t p rzy w ilej. Może tu wchodzić w grę w ielość osób fizycznych, a tak że jed n a lub w ięcej osób p raw n y ch , np. łaska udzielona k a p itu le lub p rzy w iązan a do n iek tó ry ch godności w k ap itu le . W d ru g im znaczeniu p rzy w ile je m będzie zarządzenie przełożonego do tyczące np. pew n ej g ru p y osób, stanow iących część składow ą w iększej osoby p raw n e j zarządzanej p raw e m pow szechnym .
11 P o r. w t e j m a t e r i i p rz e d e w s z y s tk im M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, w y d . 2, 1949, I I , 491 — 496, k tó r y n a d z w y c z a j w n ik liw ie i szczegółow o p r z e d s ta w ia tę k w e s tię . S u a r e z F ., D e leg ., l.V I I I , с . 1, n . 1, i 5; R e i f f e n s t u e l A ., J u s can., l.V , t i t . 33, n . 3— 8; S c h m a l z g r u e b e r F ., J u s eccl. 1. V, tit. 33, n . 2; P i r h i n g E., J u s c a n o n ic u m , l.V , ti t. 33, n . 1— 2; F e r r a r i s L ., P r o p ta b ib lio th e c a , a d . v . P r iv ile g ia , a r t . 2, η . 27, 28; S a n c h e z T h ., De m a tr ., l.V I I I , d isp . 1, η. 1; V a n H o v e A ., C o m m e n ta r iu m L o v a n ie n s a e , to m . V, D e p r i- le g iis e t d is p e n s a tio n ib u s , M e c h lin ia e 1939, n. 35.
T akim p rzy w ilejem je s t np. kanon 621 §1, d a ją c y pew ne u p raw n ie n ia zakonom ż e b rz ą c y m .18
P rz y w ile jem w szerszym znaczeniu będzie także praw o szczególne (ius sin g u lare)19, w odróżnieniu od p raw a pow szech nego, u stanow ione ze w zględu n a dobro ogólne, np. przy w ileje duchow nych (kan. 118— 123), k a rd y n ałó w (kan. 239), adm ini stra to ró w apostolskich (kan. 314), kanoników (kan. 4 0 5 ).20 O kreślano je pod w p ły w em p raw a rzym skiego m ianem : „jura
singularia”; kononiści n azy w ali je: „Privilegia c o m m u n ia ” lub „privilegia intra Corpus juris clausa” 21, a obecnie „privilegia in Codice contenta”. 22
c) P rzy w ilej je s t ustaw ą szczególną, nową norm ą prawa
obiektyw nego, k tó ra dla up rzyw ilejow anego z a stę p u je praw o
pow szechne. U w idacznia się to w w y ra ź n y sposób w przyw i leja ch ogólnych (privilegium generale), to je s t w przy w ilejach udzielonych u staw ą pow szechną lub p a rty k u la rn ą ja k ie jś spo łeczności lub n a b y ty c h przez nią drogą zw yczaju. W kw estii te j p a n u je zgodność poglądów w śród kanonistów , poniew aż każda u staw a, ja k i zw yczaj, jest now ą norm ą obiektyw ną i podm iot ty c h p rzy w ilejó w je s t bezsprzecznie osobą zdolną do p rzy jęcia p raw a. 23
Istn ie je rozbieżność opinii, czy p rzy w ilej, w ścisłym zna czeniu (privilegium stricto sensu p riv atu m ), udzielony ściśle określonej jed n e j lub w ielu osobom fizycznym lub praw ny m , je s t obiektyw ną n o rm ą p raw ną? 24 W ielu kanonistów , biorąc
18 P o r . M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, I I , 496— 498.
i» P o r. L . 16, D. I, 3: „ J u s s in g u la r e e s t q u o d c o n tr a te n o r e m r a t io n i s (ju ris ) p r o p t e r a liq u a m u ti li ta te m a u c to r it a te c o n s titu e n tiu m in tr o d u c tu m e s t ” V a n H o v e A. , D e p r iv ., n. 64. 20 P o r. M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, I I , 498— 501. 21 P o r . D ’ A n n i b a l e J., S u m m u la , I, n . 221; V a n H o v e A. , D e p r iv ., n. 66. 22 P o r . M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, II, 500. 23 P o r . M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, I I 501, 502. 24 K w e s tię t ę w szczeg ó ło w y sp o só b o m a w ia , p r z e d s ta w ia ją c s ta n fa k ty c z n y p r z e d i p o K o d e k s ie p r a w a k a n o n ic z n e g o , V .a n H o v e A . De p r iv ile g iis , η. 13— 32.
[209] E K S K O M U N IK A 43
pod uw agę tra d y c jo n a ln ą definicję p rzy w ileju , podaną przez G ra c ja n a i pap. Innocentego III, jako le x privata, d o p a tru je się też te j cechy w nim . P rzy w ilej, zdaniem ich, je s t now ą o b iek tyw n ą n o rm ą p raw n ą dla u przyw ilejow anego, czyli u s ta w ą w znaczeniu p rz y n a jm n ie j fo rm aln y m , a nie m ate ria ln y m a to z b ra k u w nim w łaściw ości p raw a, jak ą je s t pow szech ność, czyli, k ró tk o m ów iąc, u staw ą p r y w a tn ą .25
Inni, biorąc też pod uw agę defin icję w yżej podaną, m n ie m ają, że p rzy w ilej nie jest u staw ą an i w znaczeniu m a te ria l nym , ani fo rm alnym , n ajw y ż ej przez pew n ą analogię może być p rzy ró w n a n y do u staw y . P od staw y takiego rozum ow ania w i dzą w stałości, jak ą przed staw ia p rzy w ilej. J e s t on bow iem n orm ą postępow ania dla u przyw ilejow anego, a ponadto zo bow iązuje in n y ch do nie przeszkadzania posiadaczow i tegoż do k o rzy stan ia z n ie g o .26
W reszcie pozostali uw ażają, że zw yczaj n ig d y nie stanow i no rm y obiek tyw n ej, lecz jed y n ie u p rzy w ilejo w an em u d aje su b ie k ty w n e u p raw n ien ie, k tó re w ed łu g n iek tó ry ch auto ró w je s t zaw sze p ozytyw nym , chociażby b y ł to p rzyw ilej p rz e
25 P o g lą d te n w y p o w ia d a li p r a w ie w sz y sc y d e k re ty ś c i i d e k r e t a - liśc i. P o r.: H o s tie n s is , S u m m a a u re a , l.V , tit. 33, η . 1— 2;
J o a n n e s A n d r e a e, C o m m e n ta r ia n o v e lla , a d c. 16, o lim V, 40, n. 10, cy t. M i c h i e l s G ., N o r m a e g e n e ra le s, II, 502, do p . 2.
R e i f f e n s t u e l A., 1.1, t i t. 2, 449— 483; 1.1, ti t. 3, n. 30;
D e A n g e l i s , P ra e i, ju r is can., l.V , tit. 33, t. 4, p . 324, co li. 91— 92; V a n H o v e A ., D e p r iv ., n . 13. T a k ż e lic z n i k o m e n ta to r o w ie K o d e k s u n a z y w a ją p rz y w ile j u s ta w ą p r y w a tn ą . P o r. B l a t , I, 158, 174— 175; H i l l i n g , 59—60; C a p p e l l o , I, η. 162 i 122; B e r u t t i Ch. I n s tit u ti o n e s iu r is can., I, η. 110. 26 P o r . M i c h i e l s G. N o r m , gen., II , 502; V a n H o v e A ., D e p r iv ., n . 22— 25; W e r n z - V i d a l J u s. can., I, n. 290 a d II ; C i с o g n a n i - S t a f f а, I I , 461— 462; R o d r i g o L., D e leg . η. 847 a d 1; C o r o n a t a M., I, η. 85 i 108; W e r η ζ F ., J u s d e c r e ta liu m , I, η. 158 a d I I : „ le x d ic i i le g iu m , q u o n ia m e s t n o r m a q u a e d a m o b je c tiv a , s e c u n d a m q u a m q u is c o n c e ss io n e S u p e rio ris o b tin e t f a c u l ta t e m o r d i n a r ie e t s t a b il it e r o p e r a n d i c o n tr a v e l p r a e t e r ju s c o m m u n e , e t in s u p e r o m n ib u s a liis v e r a Im p o n itu r o b lig a tio n o n tu r b a n d i p r iv ile g ia tu m in u s u fa v o r is c o n c e ss i” .
ciw ny p raw u ; n e g a ty w n y m będzie ty lk o w w y p a d k u uzyska n ia d y s p e n s y .27
Co sądzić o ow ych opiniach? Z daniem m oim , słusznie tw ie r dzi M ic h ie ls,28 że p rzy w ilej nie m oże być u zn any za obiek ty w n ą n o rm ę p raw n ą w znaczeniu m ate ria ln y m . P rzem aw ia za ty m te n wzgląd, że p rzy w ilej udzielony poszczególnej osobie z n a tu r y sw ej zm ierza do dobra jed n ostk i, a nie dobra ogólnego; do jego ogłoszenia nie je s t konieczna p ro m ulg acja, a po nadto podm iot, k tó re m u je s t udzielony, je s t niezdolny do p rzy jęcia p raw a.
N iem niej je d n a k nic nie stoi n a przeszkodzie, ażeby w p rz y w ileju , k tó ry został udzielony szczególnym a k te m przełożo nego ściśle określonej osobie, d o patrzeć się cech u sta w y w zn a czeniu fo rm alny m , czyli uznać go za praw d ziw ą ob iektyw ną norm ę p raw n ą. I w rzeczyw istości, w św ietle przepisów K o d eksu praw a kanonicznego je s t on obiek tyw n ą norm ą p raw n ą. Zaliczyć go copraw da nie m ożna do n o rm p raw n y c h z a b ra n ia jący ch lu b n a k a zu ją cy c h pew n e zachow anie, poniew aż p rzy w ilej nie n a k ła d a żadnego obow iązku posiadaczow i jego, ch y b a że te n obow iązek będzie pow staw ał z innego źródła. W y raź n ie n a tę okoliczność w skazu je kanon 69: „nemo cogitur
u ti privilegio in sui d u m ta x a t fa vo r e m concesso, nisi alio e x capite exurg a t obligatio”.
D opatrzeć się w n im m ożna cech n o rm zezw alających (leges p erm iten tes). Tego ro d za ju n o rm y aczkolw iek n ie n a k ła d a ją żadnego obow iązku, an i z a b ra n ia ją p ew n y ch czynności osobie, k tó re j są udzielone, a k o rzy stan ie z d obrodziejstw a ich pozostaw iają sw obodnem u u zn an iu osób zaintereso w any ch
27 T eg o z d a n ia s ą : S c h m a l z g r u e b e r F ., 1.V, tit. 33, n . 3: d ic i t u r le x , sc ilic e t p e r a n a lo g ia m e t im p ro p rie , q u ia d u m d u r a t, a liis n e c e s s ita te m im p o n it, n e p r i v il e g ia t o u s u m e ju s im p e d ia n t.” P i c h l e r V ., l.V , t i t. 33, n . 2— 5; Z e c h F., P r a e c o g n ita ju r is can., n . 347; P i r h i n g E., 1.1, tit. 3, n . 2 i 1. V, ti t. 33, n . 2— 5; P o r . M i c h i e l s G., II , 502, 503; V a n H o v e A. , D e p r iv ., n. 16. 28 P o r . M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, I I , 503— 508.
[211] E K S K O M U N IK A 45 i z te j ra c ji nie m ogą być n azw ane norm am i zobow iązującym i (norm ae obligatoriae), n iem niej je d n a k c h a ra k te r obligato r y jn y u w y p u k la się w ty c h n o rm ach w sto su n k u do in n y ch osób. Z obow iązują one in n e osoby do n ieprzeszkadzania u p rz y w ilejo w an em u w k o rzy stan iu z u p raw n ie ń p rzy słu g u jący ch m u na po dstaw ie uzyskanego p rz y w ile ju .29 P rz y czym zobo w iązanie to m a nie ty lk o c h a ra k te r m o raln y , o p a rty n a p raw ie n a tu ra ln y m , n ak azu jący m uszanow ać w szystkie p raw a, n a w e t su b iek ty w n e, ale p ra w n y za w a rty w sam y m p rzy w ileju . Czy źródłem ty c h zobow iązań p raw n y c h je s t sam p rzy w ilej, ja k uczy w ielu kanonistów , czy z now u praw o n a tu ra ln e n a k a zu jące podporządkow ać się ju ry sd y k c ji przełożonych, ja k to w i dzi M ichiels oraz R o d rig o ,30 dla nas w te j m ate rii je s t rzeczą obojętną. W ażnem jest, że p rzy w ilej je s t o b iekty w ną norm ą p raw n ą.
Co n ależy sądzić o szczegółow ym p rzy w ile ju nabytyrçi zgodnie z kan o n em 63 §1 przez przedaw nienie? Czy je s t on także o b iek ty w n ą n o rm ą p raw n ą? W odpowiedzi n a to p y ta nie zdania kan o n istów są podzielone, a przy czy ną tego po działu je s t fak t, k tó ry już p o d kreślił S u a r e z ,31 że p rzed aw nienie w y w o łu je ty lk o u p raw n ien ie k orzy stan ia z ja k ie jś rze czy, a nie je s t jed n y m ze sposobów w prow adzania n o rm obiek ty w n y ch . Pod w p ły w em te j n a u k i w ielu au to ró w m niem a, że przyw ilej szczególny n a b y ty p rzez p rzedaw nienie, nie stanow i obiek ty w n ej n o rm y p r a w n e j.32 Ja k o ra c ję au to rzy ci w y su w ają arg u m e n t, że obow iązek ściśle złączony z ta k im p rz y w ilejem nie w y p ły w a z sam ego p rzy w ileju , czyli in n y m i sło
29 P o r . M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, I, 300— 304. so P o r . M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, II, 504; R o d r i g o L ., D e le g ib u s , n . 864, b(. 31 P o r . S u a r e z F ., D e legib., l.V II , e. 1, n . 11— 12; V a n H o V e A ., De p r iv ., n . 79— 84, 87, n . 90— 92; P i c h l e r V., l.V , t i t . 33, n . 10; ' B o e c k n P ., 1. V, tit. 33, n . 1; S c h u l t e P ., I., 153-15-5; H i n s c h i u s P ., I I I , 810; R o d r i g o L ., D e leg ib ., n . 849, a d 3; 32 P o r . M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, II , 5Ö8.
wy, źró d łem jego nie je s t sam p rzy w ilej, lecz u staw a kościelna, z a w arta w kanonie 1509, 1510. K o n sekw encją powyższego jest, że tu n ie m am y do czynienia z p rzy w ile je m w ścisłym słow a znaczeniu, lecz jed y n ie przez analogię m ożna tu m ówić o p rzy w ileju , gdyż p raw odaw ca w kanonie 63 §1 p rzy zn aje tego ro d zaju up raw n ien io m p rero g a ty w y p rz y w ile ju .33
M ichiels, ja k też i w ielu in n y ch k a n o n is tó w ,34 w u p ra w n ien iu sp ecjaln y m (favor specjalis) n a b y ty m przez p rzed aw nienie, d o p a tru je się o b iekty w n ej n o rm y p raw n e j. W łaściw ie m iędzy u p raw n ien iem n a b y ty m drogą p rzed aw n ien ia a uzys k an y m n a podstaw ie specjalnego a k tu przełożonego n ie m a isto tn ej różnicy. W obu w y p ad k ach bezpo śred nim źródłem up raw n ie n ia je s t sp e cja ln y a k t ko m p eten tn ego przełożonego ty lk o w yrażo n y w in n ej form ie. Z te j ra c ji nie m a żadnych podstaw , ażeby do p rzy w ile ju nabytego przez przedaw n ienie stosow ać inn e norm y, niż do p rzy w ile ju uzyskanego n a pod staw ie specjalnego a k tu przełożonego. Prow adzi to do w niosku, że i p rzy w ilej n a b y ty przez p rzed aw n ien ie je s t obiektyw ną n orm ą p raw n ą.
Pogląd w yżej przedstaw io n y , m oim zdaniem , uznać należy za słuszny. Dodać ty lk o tu m ożna, że rozw ażania powyższe nie m ają znaczenia prak ty czn eg o, ale ty lk o teo rety czn e. Pod czas, gdy p rzy ro z p a try w a n iu p rzy w ilejó w n a b y ty c h przez
33 P o r. M i c h i e l s G ., N o r m a e g e n e ra le s, I I , 509, 510. 34 P o r. S c h m a l z g r u e b e r F ., l.V , t i t . 33, n , 94— 95; R e i f f e n s t u e l A ., 1. V, ti t. 33, n . 39;
E n g e l L., 1. V , tit. 33, n. 13;
F e r r a r i s L ., P r o m p ta b ib lio th e c a , a d . v . P riv ile g iu m , a r t. 19, n. 20; L e i t n e r M., P ra el. J u r . C an., 1. V, ti t. 33, n. 9; W e r n z F ., J u s d eer., I, n . 160, d o p . 37; W e r n z - V d d a l , J u s. can., I, n . 293, do 47; C a p p e 11 о F ., S u m m a ju r is c a n o n ic i, I, n . 168; V e r m e e r s c h - C r e u s e n , E p ito m e , w y d . 5, I, n. 180; О j e 11 i B., C o m m e n ta r iu m i n C o d ic e m J . C., I, 281— 282; C i i O i g n a n i - S t a f f a, C o m m e n ta r iu m a d lib r u m I C o d icis J.C ., II , 485; M a t u l e w i c z R., C o m m u n ic a tio n a so u rc e o f p r iv ile g e , W a s h in g to n 1943, 56— 57, cy t. M i c h i e l s G., II, 509, dop. 1.
[213] E K S K O M U N IK A 47
sp ecjaln y a k t przełożonego w ażną ro lę odgryw a zagadnienie, czy one stanow ią o b iek ty w n ą norm ę p raw n ą, czy ty lk o są su b ie k ty w n y m u p raw n ie n iem (jus m ere subiectivum ), a to w celu dokładnego odróżnienia p rzy w ile ju „contra leg em ” od d yspensy od tejże u staw y , poniew aż in n e zasady obow iązują p rzy u sta la n iu w ygaśnięcia tychże, to pow yższe zagadnienie nie w y stę p u je p rzy u p raw n ie n iac h n a b y ty c h drogą p rzed aw nienia. Są one zaw sze przyw ilejem , gdyż d y spensy nie m ożna osiągnąć przez p rzedaw nienie. 35
2. Z p u n k tu w idzenia subiek tyw n ego p rzy w ilej je s t to u p raw n ien ie m oralne, o p arte n a o b iek ty w n ej no rm ie udzielo n ej z łaskaw ości przełożonego, do specjalnego działania lub zaniechania — „facultas moralis aliquid spacialiter agendi,
propter jus obiectivu m sibi in gratiam concessum ”.
3. Z p u n k tu w idzenia p rzyc zy n o w e g o (causative sp ectatu m )
p rzy w ilej jest to udzielenie sp ecjaln ej łask i kom uś dokonane w form ie n o rm y ob iek tyw nej — „concessio favoris specialis,
alicui per m o d u m norm ae objectivae legitime facta” . 36
K on sekw encją stw ierdzen ia, że p rzy w ilej je s t obiekty w ną norm ą p ra w n ą je s t to, że udzielić go może ty lk o te n p rzeło żony, k tó ry posiada ju ry sd y k c ję w K ościele, a ściślej m ów iąc, k tó re m u p rz y słu g u je w ładza praw odaw cza, oczywiście nie przek raczając zak resu te j w ła d z y .37
Na zakończenie pow yższych rozw ażań dodać należy, że w kw estii, jak ie sk u tk i w y w iera ekskom unika na przyw ileje, rozum iem y przez nie p rzy w ileje w znaczeniu o biektyw nym . P onadto p rzy w ilej p o jęty jest tu w znaczeniu ścisłym , a nie szerszym . Może on być „contra v el p ra e te r iu s” . Z te j rac ji p raw a szczególne (iura sin g u laria) nie są przed m iotem eksko m uniki. K o nsekw encją powyższego stw ierd zen ia je s t uśw iado
35 P o r. M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, II, 510. '38 O k re ś le n ia w y ż e j p rz y to c z o n e p o d a je M i c h i e l s G., N o r m a e g e n e ra le s, II , 511. 37 P o r. M i c h i e l s , N o r m a e g e n e ra le s, I I , 511; W e r n z F. , J u s d e c r e ta liu m , I, п . 159, a d I; S u a r e z F., De leg., l.V I I I , c. 8, n 1 sq .
m ienie sobie fak tu , że duchow ni ekskom unikow ani nie tra c ą przy w ilejó w duchow nych, co w y raźn ie p o d k reśla praw odaw ca w kanonie 123. „M em oratis privilegiis clericus renuntiare
nequit; sed eadem am ittit, si ad s ta tu m laicalem reducatur aut privatione perpetu a iuris deferendi h a b itu m ecclesiasti
c u m plectatur, ad n o r m a m can. 313 §1, 2304; recuperat vero, si haec poena r e m itta tu r aut ipse rursus inter clericos a d m it ta tu r ”.
Nie w chodzą tu tak że u p raw n ie n ia (facultates), k tó re są delegow aną w ładzą, udzieloną ze w zględu n a dobro ogólne (kan. 66 §1), poniew aż w ścisłym znaczeniu nie są one p rzy w ilejam i, a ponadto udzielone zostały ze w zględu n a dobro- ogólne i publiczne. N iem niej jed n a k owe u p raw n ie n ia (facul tates) ustać m ogą z pow odu u tra ty ju ry sd y k c ji, co m a m iejsce w w y p a d k u w y d an ia w y ro k u skazującego lu b w y ja śn ia jącego zaciągnięcie ekskom uniki przez sp raw cę p rzestęp stw a (kan. 2264), ponadto n a s k u te k zakazu ad m in istro w an ia s a k ra m en tó w św. (kan. 2261) lu b spraw ow ania obrzędów re lig ij ny ch (kan. 2259 § 2 ).38
2. P rzepisy p ra w n e dotyczące e k s k o m u n ik o w a n y c h
1) E k s k o m u n ik o w a n y n ienotoryczny. W kanonie 2263 p ra w odaw ca u sta la zasadę, że każdy ekskom unikow any, a więc także i n ienotoryczny, nie może godziwie k orzystać z udzie lonych m u przyw ilejów . K an. 2263. concessisque antea ab Ecclesia privilegiis f r u i ”.
Dla ek skom unikow anych n ienotorycznych p rzew id u je p ra w odaw ca w y ją te k . J e s t n im p rzepis k ano n u 2232, w m y śl k tó rego sp raw ca ze w zględu n a grożące m u zniesław ienie, zwol niony będzie z obow iązku p rzestrzeg an ia cenzury.
2. E k s k o m u n ik o w a n y fa k ty c z n ie n o to ry c zn y (notorius de
facto) n ig d y nie może godziwie korzy stać z p rzy słu g u jący ch m u przy w ilejó w . W y ją te k przew id zian y w kanonie 2232 §1
[215] E K S K O M U N IK A 49
nie m a do niego zastosow ania. Z asada k anonu 2263 m a tu bez w zględny c h a ra k te r.
3. E k s k o m u n ik o w a n y prawnie n o to ryczn y, to je s t po w y
ro k u skazu jący m lu b w y jaśn iający m , a tak że e k sk o m u n ik o
w a n y nieto lero w a ny (vitandus) n igd y nie może godziwie ko
rzy sta ć z p o siadanych przy w ilejó w . W kanonie 2263 używ a praw odaw ca w y rażen ia „ex co m m u n icatu s”, a więc zasada za w a rta w ty m kanonie dotyczy w szy stk ich ekskom unikow a nych. Skoro p raw odaw ca odm aw ia godziwego ko rzy stan ia z po siadanych p rzy w ilejó w „co n tra vel p ra e te r iu s” eksko m u nik o w any m nienotorycznym , to ty m w ięcej przepis te n do- dotyczy ek skom unikow anych to lero w an y ch notorycznych,
a w w iększej jeszcze m ierze n ietolero w an y ch .
Z auw ażyć je d n a k należy, że p raw odaw ca nie pozbaw ia p rzy w ilejó w ju ż n a b y ty c h ekskom unikow anych po w yro k u sk azujący m lub w y jaśn iający m , a tak że i nietolero w any ch. W ynika stąd, że w w y p ad k u niezachow ania przepisów k anonu 2263 przez ek skom unikow anych po w y ro k u sk azu jący m lub w y jaśn iający m , ja k też i n ieto lero w an y ch, d ziałanie ich będzie w ażne, ale zaw sze niegodziwe, ja k to ju ż w yżej było zazna czone, poniew aż każdy ekskom unikow any n ie może godziwie k orzystać z przyw ilejów . Ze w zględu na to, że często korzy stanie z przy w ilejó w złączone je s t z w y k on y w aniem ju ry s dykcji, to zgodnie z kan o n em 2264 ekskom unikow any po w y roku sk azu jącym lub w y jaśn iający m , a tak że i nietolerow any, tra c ąc ju ry sd y k c ję , tra c i rów nież i p rzy w ileje. J e s t to je d n a k u tra ta pośrednia. B ezpośredniej u tra ty p rzy w ilejó w przez om aw ianych ekskom unikow anych, jako sankcji k a rn e j eks kom uniki, K odeks nie zna. Po w y m ierzen iu ekskom uniki za sadniczo nie udziela się przyw ilejów , n a co w sk azuje kan. 2265 §2, o czym będzie m ow a niżej.
3. P rzep isy dotyczące przełożonych
Zgodnie z kan onem 2232 §1 p rzełożeni nie m ogą dom agać się od sp raw cy p rzestęp stw a, ażeby nie ko rzy stał z posiada ny ch p rzy w ilejó w ta k długo, ja k długo przestępstw o, za któ re
