R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X V I, Z. 3, W A R S Z A W A 1975
H E N R Y K DOM ŻAŁ, W A LD EM A R M A RTYN , A N N A SŁ O W IŃ SK A -JU R K IE W IC Z
WYKORZYSTANIE OZNACZEŃ WODNO-PO WIETRZNYCH WŁAŚCIWOŚCI RĘDZIN DO OKREŚLANIA WILGOTNOŚCI
POCZĄTKU NAWADNIANIA ORAZ WIELKOŚCI DAWEK POLEWOWYCH
In sty tu t G leb o zn a w stw a i C hem ii R olnej A k a d em ii R olniczej w L u b lin ie D yrek tor — prof. dr hab. R. T u rsk i
Rędziny należą, ze względu na dużą zasobność w składniki pokarmo we i próchnicę oraz obojętny odczyn, do ważnych rolniczo typów gleb. Są one przydatne do upraw y najbardziej wymagających roślin, takich jak buraki cukrowe, pszenica, w arzywa i niektóre gatunki drzew owoco wych. Największe znaczenie gospodarcze m ają rędziny na terenie woje- wódz lubelskiego i kieleckiego, gdzie zajm ują dość znaczną powierzchnię.
Czynnikiem ograniczającym wielkość plonów otrzym ywanych na rę dzinach jest woda. Mimo dużej potencjalnej żyzności tych gleb w ystę pujące okresowo w latach suchych niedobory wody pociągają za sobą znaczne niekiedy spadki plonów. Zdolność rędzin do gromadzenia wody jest ściśle związana z miąższością profilu, składem mechanicznym i do mieszkami m ateriału obcego. Charakterystyczny dla rędzin deficyt wody jest wynikiem małej miąższości poziomu próchnicznego, niedostatecznego podsiąkania kapilarnego i dużej przepuszczalności podłoża, zwłaszcza w przypadku spękanych tw ardych wäpieni, margli i opok. Dodatkowym nie korzystnym elementem jest fakt, że znaczna część wody bardzo silnie związana jest przez fazę stałą gleby, a tym samym niedostępna dla roślin.
Ażeby w w arunkach intensywnej gospodarki na rędzinach sprostać wodnym wymaganiom roślin, powstaje konieczność okresowego uzupeł niania zasobów wody drogą nawodnień.
Istnieje szereg sposobów określania wielkości dawek polewowych oraz wilgotności początku naw adniania [3]. Wśród nich, ze względu na moż
184 H. D om żał, W. M artyn, A. S ło w iń sk a -J u r k ie w ic z
tych na badaniach wodnych właściwości gleb. W metodach tych dawkę nawodnieniową wyznacza się z różnicy między połową pojemnością wod ną a wilgotnością początku ham owania w zrostu roślin [8] lub wilgotnoś cią równą 50% użytecznej pojemności wodnej [3]. Polową pojemność wod ną najdokładniej określa się metodą małych zalewanych płaszczyzn. Co raz częściej jednak wyznacza się jej wartość laboratoryjnie z krzywych pF, przyjm ując wilgotność odpowiadającą sile ssącej w zakresie pF 2,0-2,5 [8].
Przy posługiwaniu się tym i metodami wielkość dawki nawodnienio wej oraz moment początku naw adniania są ściśle związane z w artoś ciami obu granicznych wilgotności. D z i e ż y с [3] uważa jednak, że sto sowane obecnie skomplikowane metody służące do ustalania dawek wody potrzebnych do nawodnień nie są dostatecznie dokładne, ponieważ brak im podbudowy w postaci badań regionalnych. Wykonane przez nas bada nia wodno-powietrznych właściwości rędzin postanowiliśmy więc wyko rzystać do oceny niedoborów wody w glebie i określenia wielkości dawek nawodnieniowych. Mogą one znaleźć zastosowanie praktyczne, gdyż już obecnie niektóre użytki zielone założone na rędzinach (ZRD Bezek, po w iat Chełm Lubelski) są intensywnie deszczowane.
M ETO DY K A
Analizowane rędziny pochodzą z terenu województwa lubelskiego i kieleckiego. Do badań pobrano próbki o zachowanej strukturze z pozio
mów genetycznych 6 profilów rędzin, wytworzonych ze skał kredowych
zróżnicowanych typologicznie i gatunkowo. Pobrano również próbki z 5 poziomów próchnicznych rędzin, z których, ze względu na dużą zawartość odłamków wapieni lub margli, nie udało się uzyskać próbek o nie n aru szonej strukturze z głębszych poziomów genetycznych. We wszystkich przypadkach próbki pochodziły z pól po zbiorze pszenicy ozimej, co po zwoliło na wyeliminowanie zmienności wynikającej ze stosowania róż nych zabiegów uprawowych. Glebę pobierano do cylindrów o pojemności 100 cm3.
Badane rędzJiny reprezentują następujące podtypy:
— rędziny początkowego stadium rozwoju (profil n r 1),
— rędziny właściwe (profile nr 2, 3, 4),
— rędziny brunatne (profile n r 5, 6, 7),
— rędziny czarnoziemne (profile n r 8, 9, 10, 11).
Krzywe zdolności zatrzym yw ania wody przez glebę pF wyznaczono za pomocą bloków pyłowych, pyłowo-kaolinowych oraz komór wysoko ciśnieniowych, zgodnie z m etodyką opisaną przez Zawadzkiego [9]. Ozna czenie wykonano w 5 powtórzeniach. Na podstawie krzyw ych pF okreś lono:
U sta la n ie p otrzeb n a w a d n ia n ia rędzin 185
— połową pojemność wodną przy pF 2,0,
— pojemność powietrzną w stanie polo we j pojemności wodnej, — wilgotność początku hamowania wzrostu roślin przy p F 2,7, — wilgotność punktu trwałego więdnięcia roślin przy pF 4,2.
Porowatość dyferencjalną wyliczono na podstawie krzyw ych pF zgod nie z metodyką podaną przez T r z e c k i e g o [8].
Pozostałe właściwości gleb oznaczono następującym i metodami: — Skład mechaniczny metodą areom etryczną Bouyoucosa w modyfi kacji Prószyńskiego. Zawartość frakcji piasku określono po przemyciu na sicie o średnicy oczek 0,1 milimetra. Analizę wykonano bez dekal- cytacji.
— Zawartość próchnicy metodą Tiurina w modyfikacji Simakowa.
— Ciężar objętościowy w cylindrach pojemności 100 cm3.
— Porowatość ogólną m etodą zatapiania cylindrów w wodzie.
— M aksymalną higroskopijność — w suszarce próżniowej nad 3,3% H2S 0 4 przy podciśnieniu 0,8 atmosfery.
Na podstawie krzywych sorpcji wody, przy wykorzystaniu metody po danej przez T r z e c k i e g o [8], opracowano nomogramy dla poziomów próchnicznych poszczególnych gleb. Pozwalają one na określenie dawek wody potrzebnych do uzyskania stanu polo we j pojemności wodnej w za leżności od wilgotności aktualnej oraz od aktualnego potencjału wody glebowej. Chcąc porównać zdolności retencyjne wszystkich badanych rę
dzin, przyjęto do obliczeń w arstw ę jednakowej miąższości rów ną 20
centymetrów. Jest to strefa, w której grupuje się główna masa korzeni, zwłaszcza w rędzinach inicjalnych i właściwych, posiadających często pod w arstw ą orną trudno w ietrzejący rumosz skalny.
Nomogramy sporządzono dla jednorodnej w arstw y gleby, posługując się wzorem ne niedobór wody w glebie.
t/ha = Aw • h gdzie:
Aw — różnica między połową pojemnością wodną a wilgotnością aktual ną w procentach objętościowych,
h — miąższość w arstw y gleby w centym etrach.
Wzór ten może być zastosowany dla kilku prof iłowo niejednorodnych w arstw do określenia niedoboru wody w glebie
t/h a = A w i • ht + ... Awn • hn
Skład m echaniczny, zaw artość próchnicy i w ęg la n u w a p n ia w badanych ręd zinach M ech an ical com position, h um us and calciu m carb on ate con ten t in rendzina soils in v estig a ted
T a b e l a 1 Nr profilu P rofile No. P oziom g e n e tyczn y G enetic h orizon
P rocen tow a zaw artość fra k cji m ech an iczn ych о ф m m % of con ten t o f m ech an ical fraction s w ith 0 in m m
Z aw ar tość p róch n i cy H um us content % Z aw artość C a C 0 3 С а С 0 3 con ten t % 51,3 1 - 0 ,1 0 ,1 -0 ,0 5 0 ,0 5 -0 ,0 2 0 ,0 2 -0,005 0 ,0 0 5 -0,002 < 0,002 2 0,1— 0,002 2 < 0,02 1 A, 19 14 8 23 20 16 22 59 2,35 51,3 o A* 34 8 11 5 19 23 19 47 2,91 6,6 А ,/С 32 13 12 11 4 28 25 43 0,95 35,4 3 Ai 27 14 15 8 6 30 29 44 3,45 9,9 4 Ai 56 4 7 6 8 19 11 33 1,72 16,0 5 Ai 33 15 9 14 7 22 24 43 2,53 3,6 6 Ai 38 24 11 8 3 16 35 27 2,79 11,8 /В / 42 22 8 6 1 21 30 28 0,91 7,9 7 Ai 18 15 13 14 8 32 28 54 3,42 2,4 /В / 15 14 17 3 7 44 31 54 1,49 2,1 8 Aj 23 13 10 11 7 36 23 53 2,58 14,7 A i/C 12 15 8 14 6 48 23 65 1,99 12,1 9 A , 16 4 10 17 15 38 14 70 3,24 ! 9,6 A ,/C 7 3 10 19 18 43 13 80 0,84 j 28,4 10 Ai 14 8 17 20 16 25 25 61 5,47 7,1 A i/C 4 8 14 19 18 37 22 74 0,92 6,4 11 Ai 18 9 18 19 12 24 27 55 4,72 25,6 18 6 H . D o m ż a ł, W . M a r ty n , A . S ło w iń s k a -J u r k ie w ic z
U sta la n ie p otrzeb n a w a d n ia n ia ręd zin 187
OM ÓW IENIE W Y NIK Ó W
W badanych rędzinach stwierdziliśm y znaczne różnice w wodno-po- w ietrznych właściwościach, będące następstw em różnic w składnie mecha nicznym, strukturze, zawartości próchnicy i węglanów (tab. 1). Wartości polo we j pojemności wodnej, punktu ham owania wzrostu roślin i punktu trwałego więdnięcia oraz zawartości wody dostępnej i niedostępnej cha rakterystyczne są dla poszczególnych gleb i zgodne z danymi publikowa
nym i przez innych autorów [2, 5, 6]. Istnieje jednak duża zmienność tych
właściwości w obrębie jednostek systematycznych (tab. 2). Ilość wody
potrzebnej do uzupełnienia różnicy między daną wilgotnością aktualną a połową pojemnością wodną musi być więc ściśle określona dla konkret nej gleby poprzez badania jej zdolności zatrzym yw ania wody.
Posługując się krzyw ym i sorpcji wody wykonaliśmy w sposób opi-T a b e l a 2
W ła ściw o ści w odno-pow ietrzne badanych r ę d z in Water and a i r p r o p e r tie s o f ren d z in a s o i l s i n v e s t ig a t e d Nr pro f i l u Pro f i l e Ko. Poziom gene ty c z n y G en etic h o r iz o n C ię ża r o b j ę t o ś cio w y , g / cur Bulk d e n s it y , i n g/cu r Porowa to ś ć o g ó ln a T o ta l p o r o s it y % Polowa pojemność wodna, p rzy pF 2 ,0 F i e l d w ater c a p a c ity % S tosu n ek pojem ności p o w ie tr z n e j do wodnej p rzy pF 2 ,0 A ir and w ater c a p a c ity r a t i o a t pF 2 X Porowatość różn icow a D i f f e r e n t i a l p o r o s ity % < 0 ,2 ji 0,2-30}x > 3 0 я 1 h 1 ,2 7 5 1 ,0 3 3 ,0 1 : 1 ,8 1 6 ,0 1 1 ,5 2 3 ,5 2 A1 1 ,2 2 5 2 ,1 3 5 ,0 1 : 2 ,0 1 7 ,0 7 ,0 2 8 ,1 A1/C 1 ,0 9 5 7 ,3 3 4 ,5 1 : 1 ,5 25,0 6 ,5 25,8 3 A1 1 ,0 3 6 1 ,5 2 9 ,5 1 : 1 ,1 2 0 ,5 7 ,5 3 3 ,5 4 A1 1,4-1 4 2 ,5 2 7 ,5 1 : 2 ,5 1 5 ,5 8 ,5 1 8 ,5 5 A1 1 ,1 5 5 8 ,0 3 6 ,0 1 : 3 ,0 1 1 ,0 9 , ° 3 8 ,0 6 A1 1 ,1 9 5 3 ,5 2 7 ,0 1 : 1 ,0 1 1 ,0 1 0 ,5 3 2 ,0 / В / 1 ,3 5 4 8 ,7 27,0 1 : 1 ,3 1 6 ,0 7 , 0 2 5 ,7 7 A1 1 ,1 2 5 5 ,6 3 3 ,0 1 : 1 ,4 2 3 ,0 7 ,0 25,6 / В / 1 ,3 0 5 5 ,0 32,0 1 : 1 ,4 1 9 ,0 9 ,5 2 6 ,5 8 A1 1 ,2 1 50,0 3 2 ,5 1 : 2 ,0 2 0 ,0 6 ,5 2 3 ,5 Ax/ 0 1 ,2 3 5 7 ,3 3 ^ ,0 1 : 1 , 4 2 6 ,0 4 ,5 2 6 ,8 9 A1 1 ,0 8 5 6 ,9 4 7 ,5 1 : 4 ,7 2 4 ,0 1 2 ,5 2 0 ,4 А д /С 1 ,2 3 5 2 ,5 4 6 ,0 1 ï 2 ,5 2 9 ,0 1 2 ,5 1 1 ,0 10 A1 1 ,2 3 5 2 ,5 4 y ,5 1 : 1 6 ,0 27,0 1 4 ,5 1 1 ,0 Aj/C 1 ,2 8 5 3 ,0 4 7 ,5 1 : 8 ,0 27,0 1 1 ,0 1 5 ,0 l i A1 1 ,2 5 5 6 ,5 3 9 ,5 1 : 2 ,3 2 2 ,0 1 2 ,5 2 3 ,0
188 H. D om żał, W. M artyn, A. S ło w iń sk a -J u r k ie w ic z
sany w części metodycznej w ykres pozwalający na określenie niedoboru wody w 20-centymetrowej w arstw ie ornej gleby przy dowolnym potencja le wody glebowej (rys. 1). Jak wiadomo z literatury [7, 9], graniczną w il gotnością, przy której należy rozpocząć naw adnianie gleby, jest punkt początku hamowania wzrostu roślin, odpowiadający pF 2,7, czyli 500 cm słupa wody. Ilość wody konieczna do osiągnięcia stanu polowej pojem ności jest przy pF 2,7 największa w profilach n r 1, 5, 11 i wynosi 100-110 t/ha (10-11 mm). Nieco niższe niedobory w ystępują w profilach n r 9 i 10 (80-90 t/ha, czyli 8-9 mm wody). Natomiast zdecydowanie mniejsze różnice między wilgotnością początku hamowania wzrostu roślin a poło wą pojemnością wodną w ykazują profile n r 2, 3, 4, 6, 7, 8. Są to rędzi ny pochodzące z województwa kieleckiego (z w yjątkiem profilu n r 4), zawierające znaczny procent frakcji piasku. Retencja wody w zakresie pF 2,0-2,7 wynosi w tych glebach 40-80 t/h a (4-8 mm wody). Różnice
mię-Potencjaf wody glebowej, c m stupa wody Soil moisture potential in cm o f water
R ys. 1.
Wilgotność gleby, % Soil moisture, %
R ys. 2.
R ys. 1. Z ależność d aw k i n a w o d n ien io w ej od p o ten cja łu w od y gleb ow ej
1, 2, ... 11 — n u m e r y p r o filó w
D ep en d en ce of irrigation rate on soil m oistu re p o ten tia l 1, 2, ... 11 — N o s o f p r o file s
Rys. 2. Z ależność d aw k i n a w o d n ien io w ej od w ilg o tn o ści gleb y w yrażon ej w % ob jęto ścio w y ch
i , 2, ... u — n u m e r y p r o filó w , A — w ilg o tn o ś ć p u n k tu tr w a łe g o w ię d n ię c ia , В — w ilg o tn o ś ć p o c z ą tk u h a m o w a n ia w z r o s tu r o ś lin , С — p o ło w a p o j e m n o ś ć w o d n a
D ep en d en ce o f irrigation ra te o n soil m oistu re ex p r e sse d in vol. %
1, 2, ... 11 — N o s o f p r o f ile s , A — m o is tu r e o f p e r m a n e n t w i l t i n g p o in t, В — m o is tu r e o f p la n t g r o w th in h ib it io n sta r t, С — f ie ld w a te r c a p a c ity
U sta la n ie potrzeb n a w a d n ia n ia rędzin 189
dzy badanymi rędzinami w wielkości dawek wody potrzebnych do osiąg nięcia przez glebę poi owej pojemności wodnej pogłębiają się w raz ze wzrostem aktualnego potencjału wody glebowej. Przy wartościach siły ssącej gleby większych od 2500 cm słujpa wody (pF 3,4) zaznacza się w yraźne zróżnicowanie przebiegu krzyw ych obrazujących zależność nie
doboru wody od potencjału wody glebowej (rys. 1).
Na rysunku 2 przedstawiono niedobory wody w 20-centymetrowej
w arstw ie gleby w zależności od jej aktualnej wilgotności. Zależność ta ma charakter prostoliniowy, wobec tego do wykreślenia prostej dla kon kretnej gleby potrzebne są tylko dw a punkty. Prosta przecina oś x w punkcie odpowiadającym polowej pojemności wodnej, a jej kąt nachy lenia do tej osi uzależniony jest od miąższości warstwy, dla której wy konuje się obliczenia. Po sporządzeniu w ykresu można łatw o określać niedobory wody w glebie przy każdej wilgotności aktualnej wyrażonej w procentach objętościowych.
Analizując rysunek 2 zauważyć można, że w dwóch profilach odzna czających się najcięższym składem mechanicznym (profile n r 9 i 10) i w y sokimi pojemnościami wodnymi naw adnianie należy rozpoczynać przy bardzo wysokiej wilgotności (ponad 40% obj.), stosując jednak średnie dawki wody (80-90 t/ha). Nie obserw uje się więc zależności między poło wą pojemnością wodną a wielkością dawki nawodnieniowej obliczoną na podstawie wilgotności początku hamowania wzrostu roślin.
Oprócz metody określania wilgotności początku naw adniania na pod stawie pF 2,7, istnieje pogląd, że naw adnianie należy rozpocząć, w chwili gdy zapas wody w glebie wynosi 50% wody użytecznej. Dla większości badanych rędzin wilgotności odpowiadające pF 2,7 są wyższe niż obli czone na podstawie retencji wody użytecznej (tab. 3). Duże różnice stwierdzono zwłaszcza w rędzinach o ciężkim, ilastym składzie mecha nicznym (profile 9, 10). Wilgotność początku naw adniania równa 50% wody użytecznej odpowiada w badanych rędzinach wartościom pF w za
kresie 2,8-3,4 (w większości przypadków 3,0-3,3). Obie metody oparte
są na tej samej zasadzie — naw adnianie rozpoczyna się po w yczerpaniu w glebie zapasu wody łatwo dostępnej, a różnice w ynikają ze sposobu przyjęcia tego momentu.
Wyznaczone (obu sposobami) wilgotności, przy których powinno się rozpocząć nawadnianie, porównano z wilgotnością optym alną dla roślin, równą 50-60% porowatości ogólnej [4]. Z porównania tego wynika, że w większości przypadków wilgotność początku naw adniania zbliżona jest do wilgotności optymalnej, natom iast w czarnoziemnych rędzinach ila
stych — znacznie od niej wyższa (tab. 3).
190 H. D om żał, W. M artyn, A . S ło w iń sk a -J u r k ie w ic z
T a b e l a 3
Porównanie dwu metod wyznaczania początku nawadniania i dawek nawodnieniowych Comparison of two methods o f ir r ig a tio n sta r t and ir r ig a t io n r a te s determ ination
Nr pro f i l u I r o -f i l e No. Poziom g ene ty c z n y G enetic h o r iz o n W ilgotność p oczątku nawadniania przy pF 2 ,7 /о M oisture o f i r r i g a t i o n s t a r t i n fo a t p? 2 .7 Dawka wody k o n ieczn a do o s i ą g n i ę c i a stan u p olow ej p ojem n ości wodnej t / h a Vif at e r r a te req u ir e d f o r r ea c h in g th e f i e l d w ater c a p a c ity s t a t e i n t / h a W ilgotn ość p o c z ą t ku nawadniani a równa 50pe wody
u ż y te c z n e j M oisture o f i r r i g a t i o n s t a r t eq u a l t o 50^ o f u s e f u l w ater Dawka wody k o n ieczn a do o s i ą g n i ę c i a sta n u polow ej pojem ności t / h a Water r a te req u ir e d f o r r e a c h in g th e f i e l d w ater c a p a c ity s t a t e i n t / h a W ilgotność optymalna d la r o ś l i n /5 0 -6 0 # p o ro w a to ści o g ó ln e j / Optimal m o istu re f o r p la n ts /50-6О/о o f t o t a l p o r o s it y / % pF 1 Л1 2 7 ,5 110 2 4 ,5 2 ,9 5 170 2 5 ,5 - 3 0 ,6 2 A1 3 2 ,5 50 2 6 ,0 3 ,0 5 180 2 6 ,0 - 3 1 ,2 3 Л1 2 6 ,0 70 2 5 ,0 2 ,8 0 90 3 0 ,5 - 3 7 ,1 4 -•1 2 3 ,5 60 2 1 ,5 2 ,8 5 120 21,0-25,2 5 A1 3 0 ,5 110 2 3 ,5 3 ,1 0 250 2 9 ,0 - 3 4 ,8 6 A1 2 3 ,0 80 1 9 ,0 3 ,3 0 160 2 6 ,0 - 3 1 ,3 7 A 1 3 0 ,0 60 2 3 ,0 3 ,1 5 100 2 7 ,8 - 3 3 ,3 6 A1 3 0 ,5 40 2 4 ,0 5 ,4 0 170 2 5 ,0 - 3 0 ,0 9 *1 4 2 ,5 100 5 5 ,5 5 ,1 5 220 2 8 ,4 - 3 3 ,6 10 A1 ^ 5 ,0 90 3 8 ,5 3 ,3 0 240 2 6 ,2 - 3 1 ,4 11 A1 3 4 ,0 110 5 0 ,5 3 ,0 5 180 2 8 ,2 - 3 3 ,8
otrzym anych wyników wydaje się słuszne przyjm owanie za podstawę
do wyznaczania dawki nawodnieniowej na użytkach zielonych przedziału wilgotności odpowiadającego pF 2,0-2,7. Dla upraw polowych o m niej szych wymaganiach wodnych za początek naw adniania można również przyjąć wilgotność rów ną 50% wody użytecznej.
L IT ER A TU R A
[1] В i г e с к i M., T r z e c k i S.: S iła ssąca (pF), p ojem n ość p ołow a i n iek tó re in n e w ła śc iw o śc i w od n e w p ro filu n atu raln ym i sztu czn ym p ia szczy stej gleb y le k kiej. Zesz. probl. P ost. N au k roi. 50b, 1961, 41-50.
[2] D o b r z a ń s k i B., T u r s k i . : R ędziny k red ow e W yżyny L u b elsk iej. Rocz. N au k roi. Ser. D, 148, 1971.
[3] D z i e ż y с J.: D eszczo w a n ie roślin. PW RiL, W arszaw a 1970.
[4] S c h r o e d e r G.: M elioracje w od n e w ro ln ictw ie. A rkady, W arszaw a 1972. [5] T u r s k i K.: W p ływ erozji na n iek tóre w ła śc iw o śc i rędzin k red ow ych L u
b elszczyzn y. Cz. I. A nn. U M CS Sec. E, 13, 1958, 1, 1-47.
[6] T u r s k i R.: W p ływ erozji na n iek tó re w ła śc iw o śc i rędzin k red ow ych L u b e l szczyzny. Cz. II. A nn. U M CS Sec. E, 14, 1959, 2, 31-52.
[7] T r z e c k i S.: P róba w y zn a czen ia jed n orazow ej d a w k i p o lew o w ej przy n a w a d n ian iu d eszczo w n ia n y m w zależn ości od składu m ech a n iczn eg o g leb y . Zesz. probl. P ost. N au k roi. 88, 1968, 137-144.
[8] T r z e c k i S., K r ó l H. , S z u n i e w i c z J.: M etody oznaczania różn ych p o je m n ości w o d n y ch i p orow atości różn icow ej gleb . PTG , W arszaw a 1971.
[9] Z a w a d z k i S.: L ab oratoryjn e ozn aczan ie zd oln ości reten cy jn ej u tw o ró w g le b ow ych . W iad. IMUZ, 11, 1973, 2, 11-31.
U sta la n ie potrzeb n a w a d n ia n ia ręd zin 191 Г. Д О М Ж А Л , В . М А Р Т Ы Н , А . С Л О В И Н Ь С К А -Ю Р К Е В И Ч И С П О Л ЬЗО ВАН И Е ОП РЕДЕЛЕН ИИ В О Д Н О -В О ЗД У Ш Н Ы Х СВОЙСТВ Р Е Н Д ЗИ Н ДЛЯ О П РЕДЕЛ ЕН ИЯ В Л А Ж Н О С Т И Н А Ч А Л А О РО Ш ЕН ИЯ И ВЕЛ И Ч И Н Ы П О Л И ВН Ы Х Д О З И нститут почвоведени я и агрохимии, С ельск охозя й ствен н ая академ ия в Л ю блине Р е з ю м е И зуч ал ась зависим ость д о з орош ения от потенциала почвенной влаги и от влаж н ости р ендзи н. Для исследован ий бы ли отобраны образцы 11 м еловы х рен дзи н , зач и сл яем ы х к разны м подтипам. К ривы е способности уд ер ж и в ан и я воды почвой (pF) оп р едел я л и с помощ ью блоков пы левидн ы х, п ы л ев и дн о-к аол и нов ы х и барокам ер. На основании кри в ы х сорбции влаги бы ли вы числены дл я гумусового горизонта отдельны х почв номограммы, р азреш аю щ и е делать отсчеты величины дозы воды н еобходим ой дл я дов еден и я почвы до состояния полевой влагоемкости. П олучен ны е р езул ьтаты показы ваю т, что деф и ц и ты воды в п р ед ел а х от в л аж н ости начала тор м ож ен и я роста растений до состоя ния полевой влагоем кости зав исят п р е ж д е всего от р асп р едел ен и я пор в п оч ве, а не от величины (значений) полевой влагоемкости. П редставленн ы й метод оп р едел ен и я величины поливной дозы при орош ении согласно кривым сорбции воды за сл у ж и в а ет ш ирокого прим енения в практике.
Н. D O M ŻA Ł , W . M A R T Y N , A . SŁ O W IŃ S K A -JU R K IE W IC Z
M A K IN G U SE OF D ET ER M IN A TIO N R E SU L TS OF W ATER A N D A IR PR O PE R TIES OF R E N D Z IN A SO ILS FOR D ET ER M IN IN G IR R IG A TIO N
ST A R T M O ISTU R E A N D M A G N IT U D E OF IR R IG A TIO N R A TE S In stitu te of S o il S cien ce and A g ricu ltu ra l C h em istry
A g ricu ltu ra l U n iv ersity o f L ublin
S u m m a r y
T he in v e stig a tio n on d ep en d en ce of irrigation ra tes on soil m oistu re p o ten tia l and m oistu re co n ten t in rendzina soils w ere carried out. For th e in v e stig a tio n sa m p le s from 11 creta ceo u s ren d zin a soils b elo n g in g to v a rio u s su b ty p es w ere tak en . T he cu rves of w a ter reten tio n a b ility of soil (pF) w ere set u p by m ean s of silt and silt-k a o lin block s and of h ig h -p r e ssu r e ch am bers. B asin g on w a ter sorption cu rves, nom ogram s w e r e w o rk ed out for h um us horizons of p articu lar soils, e n a b lin g to read th e w a ter ra te req u ired for red u cin g th e g iv e n soil to th e sta te of fie ld w a te r cap acity. T h e resu lts ob tain ed p ro v e th at th e w a te r d e ficien cies w ith in th e ran ge from p lan t grow th in h ib itio n start to th e fie ld w a ter cap acity, depend, fir st of all, on d istrib u tion o f pores in soil and n ot on fie ld w a te r cap acity v a lu e. T he p resen ted m eth od of d eterm in in g fie ld w a ter ra te at irrigation b asin g on pF cu rves can be w id e ly ap p lied in th e p ractice.
D r H e n ry k D o m ża ł W p ły n ę ło do PTG w lu ty m 1974 r. I n s ty tu t G le b o zn a w stw a i
