PODSTAWY PROCESU
KARNEGO
‣ helena zielińska
SYLABUS - PLAN ZAJĘĆ
1. Pojęcie i przebieg procesu karnego.
2. Uczestnicy postępowania karnego. Prawa oskarżonego (podejrzanego) w toku procesu karnego.
Prawo do obrony. Obrońca.
3. Dowody - pojęcie, rodzaje. Przesłuchanie świadka.
4. Kolokwium zaliczeniowe - forma pisemna, dwa
pytania opisowe z problematyki poruszonej na
zajęciach.
CZYM JEST
PROCES KARNY?
POJĘCIE PROCESU KARNEGO
▸ Ustawowo uregulowana działalność procesowa
- ustawodawca wskazuje, że zachowanie uczestników
procesu może odbywać się wyłącznie w sposób
przewidziany w ustawie, co legitymizuje zachowanie
uczestników procesu jako ich działalność
wykonywaną w procesie karnym.
POJĘCIE PROCESU KARNEGO
▸ proces karny w znaczeniu normatywnym i ogólnym:
wzorzec postępowania dla uczestników, model normatywny
▸ proces karny w znaczeniu konkretnym i rzeczywistym: działalność procesowa odbywająca się w określonej sprawie
▸ proces karny w znaczeniu rzeczywistym: obraz
działalności prowadzonej w określonych
sprawach
CO JEST
PRZEDMIOTEM PROCESU
KARNEGO?
PRZEDMIOT PROCESU KARNEGO
➢ Przedmiot główny: kwestia odpowiedzialności karnej oskarżonego za zarzucony czyn
➢ Przedmioty uboczne: np. przy postępowaniach
następczych czy incydentalnych: w
postępowaniu o zastosowanie tymczasowego
aresztowania przedmiotem postępowania będzie
kwestia zastosowania tego środka
GŁÓWNY PRZEDMIOT PROCESU KARNEGO
▸ Zarzut oskarżenia stanowi jedynie hipotezę oceny określonego zdarzenia, która może, ale nie musi zostać potwierdzona w procesie karnym - proces niejako dąży do jej udowodnienia lub obalenia
▸ Odpowiedzialnością karną jest powinność poniesienia
przez konkretną osobę określonych konsekwencji
prawnych za konkretne przestępstwo
JAKIE SĄ CELE PROCESU
KARNEGO?
USTAWOWY CEL PROCESU KARNEGO - ART. 2 PAR. 1 KPK
▸ Wykrycie i pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa oraz aby osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności
▸ Trafne zastosowanie środków przewidzianych w
prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności
sprzyjających popełnieniu przestępstwa zmierzające
do zapobiegania przestępstw oraz umacniania
poszanowania prawa i zasad współżycia
społecznego
USTAWOWY CEL PROCESU KARNEGO - ART. 2 PAR. 1 KPK
▸ Uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności
▸ Rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie
CEL PROCESU KARNEGO JAKO REALIZACJA DYREKTYWY TRAFNEJ REAKCJI
▸ Dyrektywa trafnej reakcji:
▸ nikt niewinny nie poniesie odpowiedzialności,
▸ nikt winny nie poniesie większej odpowiedzialności niż na to zasłużył,
▸ nikt winny nie powinien uniknąć odpowiedzialności,
▸ nikt winny nie powinien ponieść odpowiedzialności
mniejszej niż na to zasłużył
CEL PROCESU KARNEGO JAKO REALIZACJA DYREKTYWY TRAFNEJ REAKCJI
▸ “każdy i tylko ten, kto jest winien popełnienia przestępstwa, powinien za to ponieść
odpowiedzialność tylko taką, na jaką wedle prawa zasłużył”
▸ nie zawsze to wystarczy - ważny jest zawsze sposób
prowadzenia procesu
CEL PROCESU KARNEGO IMPLEMENTACJA NORM KARNOMATERIALYCH
▸ rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu - w tym ujęciu cel procesu karnego jest zakotwiczony w prawie
materialnym
▸ osiągnięcie sprawiedliwości materialnej
CEL PROCESU KARNEGO JAKO OSIĄGNIĘCIE
SPRAWIEDLIWOŚCI MATERIALNEJ I PROCEDURALNEJ
▸ Sprawiedliwość karnomaterialna - do
odpowiedzialności karnej może zostać pociągnięty jedynie sprawca, któremu udowodniono popełnienie przestępstwa
▸ Sprawiedliwość procesowa - ukształtowanie
przepisów prawa karnego w sposób, który pozwoli na sprawiedliwe rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu. W tym pojęciu rozstrzygnięcie sprawy będzie sprawiedliwe, jeżeli nastąpi na podstawie przepisów procesowych
ukształtowanych według wymienionych wymogów -
prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy
JAKIE SĄ FUNKCJE PROCESU
KARNEGO?
FUNKCJE PROCESU KARNEGO
▸ Prakseologiczna - ukształtowanie procesu karnego w sposób pozwalający na osiągnięcie jego celów
▸ Gwarancyjna - prawo karne procesowe chroni uczestników procesu karnego przed niezgodną z prawem działalnością organów procesowych
▸ Porządkująca - przepisy prawa karnego
procesowego wyznaczają porządek czynności, ich
sekwencję, odgrywają rolę koordynatora czynności
procesowych
JAKIE SĄ ETAPY PROCESU
KARNEGO?
TEXT
ETAPY PROCESU KARNEGO
Postępowanie przygotowawcz
e
Postępowanie sądowe
Postępowanie
odwoławcze
TEXT
POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE
▸ Dochodzenie lub śledztwo
▸ Fazy: in rem —> in personam —> Gdy organy stwierdzą, że wyjaśniły już wszystkie okoliczności w sprawie i zebrały wystarczającą ilość materiału dowodowego, wydają postanowienie o zamknięciu śledztwa (w dochodzeniu nie trzeba wydawać takiego postanowienia) i:
• wnoszą do sądu akt oskarżenia;
• wydają postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego;
• kierują sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających, jeżeli uznają, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności.
TEXT
POSTĘPOWANIE SĄDOWE
▸ Wstępna kontrola oskarżenia —>
▸ ocena wymogów formalnych aktu oskarżenia (podstawy do umorzenia, braki formalne)
▸ Rozprawa —>
▸ przeprowadzenie dowodów, mowy końcowe, wyrokowanie
▸ Wyrokowanie, rodzaje wyroków:
• skazujący – wydawany jest wtedy, gdy sąd uzna winę oskarżonego
• uniewinniający – wydawany jest wtedy, gdy zostanie wykazane, że oskarżony nie popełnił przestępstwa albo gdy nie ma wystarczających dowodów, aby wydać wyrok skazujący
• warunkowo umarzający postępowanie – wydawany jest wtedy, gdy sąd postanowi wykorzystać instytucję warunkowego umorzenia postępowania
• umarzający – wydawany jest wtedy, gdy prowadzenie procesu sądowego jest niedopuszczalne, przykładowo wtedy, gdy dojdzie do przedawnienia lub śmierci osoby oskarżonej
TEXT
POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE
▸ Zwyczajne środki odwoławcze: apelacja i zażalenie
▸ Nadzwyczajne środki odwoławcze: kasacja, skarga na wyrok sądu odwoławczego (od tzw. wyroku
kasatoryjnego)
JAKIE SĄ TRYBY PROCESU
KARNEGO?
TEXT
TRYBY ŚCIGANIA W PROCESIE KARNYM
PUBLICZNOSKARGOW
Y PRYWATNOSKARGOWY
bezwarunkowy warunkowy
uzależniony od wniosku pokrzywdzonego
(z chwilą złożenia wniosku postępowanie toczy się z urzędu)
uzależniony od zezwolenia właściwego organu
wszystkie przypadki uchylenia immunitetów procesowych
1) Postępowanie prowadzone na skutek
prywatnego aktu oskarżenia wniesionego przez pokrzywdzonego, który staje się
oskarżycielem prywatnym.
2) Oskarżyciel publiczny może wszcząć lub wstąpić do postępowania, jeżeli wymaga tego interes społeczny.
Postępowanie prowadzone z własnej inicjatywy organu ścigania
TEXT
TRYB PUBLICZNOSKARGOWY
▸ Przestępstwa ścigane z urzędu
▸ Organy ścigania są zobligowane do podjęcia odpowiednich czynności zmierzających do ścigania karnego, skoro tylko powezmą informację o możliwości popełnienia przestępstwa
▸ Ściganie niezależnie od woli pokrzywdzonego
▸ Większość spraw karnych jest inicjowana w tym
trybie
TEXT
TRYB PUBLICZNOSKARGOWY
▸ Przestępstwa ścigane na wniosek
▸ W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek,
postępowanie w chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu→ art. 12 k.p.k.
▸ Względnie wnioskowe - wniosek o ściganie jest
wymagany ze względu na osobisty stosunek łączący sprawcę z pokrzywdzonym
▸ Bezwględnie wnioskowe - ścigane dopiero po złożeniu wniosku przez pokrzywdzonego, niezależnie od relacji
łączącej pokrzywdzonego z podejrzanym
TEXT
TRYB PRYWATNOSKARGOWY
▸ Zakres przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego
jest podyktowany szczególnym rodzajem dóbr prawnych o ściśle osobistym charakterze
▸ Karalność jest uzależniona od woli dysponenta danego dobra i leży przede wszystkim w jego interesie, a tylko pośrednio w interesie społecznym
▸ Oskarżyciel prywatny (art. 59-61 k.p.k.)
▸ Odrębna procedura→ postępowanie szczególne (art.
485-499 k.p.k.)
TEXT
TRYB PRYWATNOSKARGOWY
▸ Zniesławienie (art. 212 § 4 k.k.)
▸ Zniewaga (art. 216 § 5 k.k.)
▸ Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 3 k.k.)
▸ Naruszenie narządów ciała lub rozstrój zdrowia, trwające nie
dłużej niż 7 dni, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą (art. 157 § 2 i 4 k.k.),
▸ Nieumyślne uszkodzenie ciała inne niż powodujące ciężki
uszczerbek na zdrowiu, trwające nie dłużej niż 7 dni, chyba że
pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze
sprawcą (art. 157 § 3 i 4 k.k.).
TEXT
TRYB POSTĘPOWANIA
▸ Postępowanie zwyczajne - typowy przebieg procesu karnego w danym systemie prawnym
▸ Postępowanie szczególne - modyfikacja przebiegu postępowania zwyczajnego w zakresie formalizmu
procesowego:
1.
Postępowanie nakazowe (art. 500-507 k.p.k.)
2.
Postępowanie przyspieszone (art. 517a-517j k.p.k.)
3.
