PODSTAWY PROCESU KARNEGO

PODSTAWY PROCESU

KARNEGO

Kryminologia 2020/2021 mgr Klaudia Grum

Strony postępowania

PP

pokrzywdzo ny

podejrzany

PS

oskarżyciel

oskarżony

Osoba podejrzanaOsoba

podejrzana PodejrzanyPodejrzany OskarżonyOskarżony

OSOBA PODEJRZANA =/

PODEJRZANY!

PODEJRZANY =/ OSKARŻONY!

Osoba podejrzana

Osoba podejrzana to tzw. faktycznie podejrzany, czyli:

osoba w stosunku do której podjęto w postępowaniu

przygotowawczym określone czynności procesowe (art.

219, 237 § 4, art. 243, 244, 308),

ale nie zostały jej przedstawione zarzuty.

Wobec osoby podejrzanej można stosować następujące czynności:

zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie na zarządzenie prokuratora (art. 247 § 1 k.p.k),

pobieranie odcisków daktyloskopijnych,

pobieranie wymazu ze śluzówki policzków, włosów, śliny, pobieranie próby pisma,

pobieranie zapachu,

wykonywanie fotografii lub utrwalenia głosu.

Podejrzany

osoba, co do której wydano postanowienie o

przedstawieniu zarzutów albo bez wydania takiego postanowienia przesłuchano w charakterze

podejrzanego (art. 71 § 1 kpk)

Podejrzany

• Art. 313. KPK

Postanowienie o przedstawieniu zarzutów

• ^§ 1.

• Jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub

zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się

postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je

niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub

nieobecności w kraju.

• ^§ 2.

• Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera

wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej.

Podejrzany

• Art. 313. KPK

Postanowienie o przedstawieniu zarzutów

• ^§ 3.

• Podejrzany może do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie, o czym należy go pouczyć. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni.

• ^§ 4.

• W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za

podstawę zarzutów.

Oskarżony

osoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu, a także osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe

umorzenie postępowania lub skierował wniosek z art. 335 § 1 (wniosek o skazanie bez rozprawy)

podejrza

ny oskarżon

y

Wniosek z art. 335

§1 kpk Wniosek o warunkowe

umorzenie postępowania

Akt oskarżenia

Przesłuchanie w charakterze podejrzanego Postanowienie o

przedstawieniu zarzutów

Prawa

oskarżonego

Prawo do obrony

Domniemanie

niewinności

Zasada domniemania niewinności

• Oskarżonego uznaje się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

•

§ 1.Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie

udowodniona

i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

•

postępowaniu dowodowym, rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

Koncepcje domniemania niewinności

subiektywistyczna

• organ procesowy musi być

subiektywnie (wewnętrznie) przekonany, że oskarżony jest niewinny

obiektywistyczna

• nakaz uznawania oskarżonego za niewinnego

niezależnie od

własnych przekonań

Humanitarnego sceptyzmu

• oskarżonego traktuje się jak niewinnego – niedopuszczalne jest odnoszenie się do niego, jakby jego wina została

udowodniona zanim postępowanie

zostanie zakończone

Obowiązki dowodowe oskarżonego

•

(zasada nemo se ipsum accusare tenetur)

Konsekwencje zasady

domniemania niewinności

To winę należy udowodni

ć, a nie to, że

oskarżony jest

niewinny!

oskarżyciTo el ma obowiąze udowodnik

ć winę.

Obowiązki procesowe oskarżonego

Zawiadomienie ^o

każdej zmianie miejsca swojego zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż

7 dni, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie,

Zawiadomienie o każdej zmianie danych

umożliwiających kontaktowanie się, wskazanych w art. 213

§ 1,

stawianie się na każde wezwanie w

toku postępowania karnego

• może odmówić składania wyjaśnień, odpowiedzi na pytanie (art. 175 § 1 k.p.k.) bez podania przyczyny

• o uprawnieniach z art. 74 § 1 i 175 § 1 k.p.k. należy go pouczyć przed pierwszym przesłuchaniem

- art. 300 § 1 k.p.k.

Nie można zmusić

oskarżonego dostarczanido

a dowodów dla niego niekorzystny

ch

Oskarżony ma jednak obowiązek

„znoszenia”

niektórych czynności, które mogą dostarczyć

organom procesowym dowodów go obciążających.

Zgodnie z art. 74 § 2 k.p.k. ma on obowiązek poddać się:

• oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem

integralności ciała; np.

pobranie odcisków palców, fotografowanie;

• badaniom psychologicznym i

psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z

wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem, że są wykonywane przez uprawnionego

pracownika służby zdrowia i nie zagrażają jego zdrowiu; np. pobranie krwi

• pobraniu przez funkcjonariusza Policji

wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że

zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego

• Organ procesowy wzywa do poddania się powyższym obowiązkom

dobrowolnie.

• W razie odmowy oskarżonego można zatrzymać i przymusowo doprowadzić albo stosować środki przymusu

bezpośredniego.

• PRAWO DO OBRONY

• Art. 6 kpk – Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy,

o czym należy go pouczyć.

• Art. 42 ust. 2 Konstytucji – Każdy przeciwko komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie

korzystać z obrońcy z urzędu

Prawo do obrony –

znaczenie materialne i formalne

podejmowanie wszelkich

czynności

procesowych w celu ochrony interesów

oskarżonego w procesie

prawo do

korzystania z pomocy obrońcy

Znaczenie materialne Znaczenie formalne

Obrońca

z wyboru Obrońca z

urzędu

Obrońca z urzędu –

zarządzenie prezesa sądu (referendarza sądowego)

• § 1. Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby

mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla

niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

• §1a.Przepis § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli oskarżony żąda wyznaczenia obrońcy z urzędu w celu dokonania określonej czynności procesowej.

• § 2. Sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono.

Na postanowienie o cofnięciu wyznaczenia obrońcy przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu.

Obrona obligatoryj

na Obrona

fakultatywna

Obrona obligatoryjna

• oskarżony musi mieć obrońcę, a gdy nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza się mu obrońcę z urzędu

Obrona fakultatywna

• od woli oskarżonego zależy, czy chce korzystać z pomocy obrońcy w toku postępowania

• Art. 79 § 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

• nie ukończył 18 lat,

• jest głuchy, niemy lub niewidomy,

• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona,

• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz

rozsądny.

• § 2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę.

• Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym, jeżeli zarzucono mu zbrodnię.

W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy.

Obrońcą może być jedynie adwokat lub radca prawny (art. 82).

Oskarżony może mieć max. 3 obrońców

Jeden obrońca może bronić

dowolnej liczby oskarżonych, o ile interesy tych oskarżonych nie są sprzeczne (art. 85 § 1)

Obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść

oskarżonego.

Udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania

w nim oskarżonego.

• (czynności niekorzystne – bezskuteczne!)

Upoważnienie do obrony

• Do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego

pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego

(pełnomocnictwo tymczasowe).

• Upoważnienie do obrony może być udzielone na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego

postępowanie karne.

Realizacja prawa do obrony

prawo do udziału w czynnościach pp (gdy podejrzany wnosił o ich dokonanie);

prawo do przeglądania akt sprawy – art. 156 kpk;

prawo do udziału w czynnościach niepowtarzalnych w toku postępowania przygotowawczego (nie można

powtórzyć na rozprawie głównej – np. oględziny miejsca zdarzenia, przeszukanie);

prawo do udziału w rozprawie i posiedzeniu przed sądem

i udziału we wszystkich czynnościach postępowania dowodowego

prawo do składania wyjaśnień/ bądź odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania – art. 175 k.p.k.

prawo do zadawania pytań osobom

przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu;

prawo zaskarżania decyzji procesowych (w drodze zażalenia/ apelacji)