Trzeba z żywymi naprzód iść po życie sięgać nowe (Adam Asnyk). Społeczeństwo polskie po upadku powstania styczniowego

Trzeba z żywymi naprzód iść po życie sięgać nowe (Adam Asnyk). Społeczeństwo polskie po upadku powstania

styczniowego

1. Cele lekcji

 sytuację społeczno-polityczną na ziemiach polskich po upadku powstania styczniowego,

 strukturę społeczną ludności zamieszkującej ziemie polskie; migracje ze wsi do miast,

 powody migracji zarobkowej poza granice ziem polskich,

 skutki uwłaszczenie chłopów 1864.

b) Umiejętności Uczeń potrafi:

 przeprowadzić analizę struktury społecznej narodu i jej znaczenia dla procesów społeczno-politycznych zachodzących w jego granicach,

 wyjaśnić pojęcia: świadomość narodowa, praca organiczna, praca u podstaw,

 zdefiniować pojęcie uwłaszczenie.

2. Metoda i forma pracy

Metoda podająca: przedstawienie skutków klęski powstania styczniowego.

Sprawdzenie wiadomości dotyczących poprzednich zrywów narodowych (daty, najważniejsze nazwiska i miejsca potyczek).

W formie poszukującej – zastanowienie się nad przyczynami niepowodzeń polskich powstań narodowych.

Druga część zajęć będzie miała charakter problemowo-ekspresyjny. Osią kształtującą przebieg lekcji będzie dyskusja na temat wyboru drogi ku wolności wobec klęski militarnej. Nauczyciel przedstawi fakty dotyczące przemian w strukturze społecznej na ziemiach polskich po 1864 roku. Uczniowie zaś spróbują odpowiedzieć na pytanie: Jaką rolę może odgrywać kształt struktury społecznej w formowaniu się wizerunku społeczeństwa? Wreszcie, na koniec, wspólne poszukiwanie definicji (objaśnienia) dla pojęcia świadomości narodowej.

3. Środki dydaktyczne

Mapa ziem polskich pod zaborami w II połowie XIX stulecia

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Przypomnienie dat związanych z poprzednimi zrywami przeciwko zaborcom.

2. Klęska powstania styczniowego; skutki polityczne (likwidacja autonomii Królestwa Polskiego) i społeczne (represje, konfiskata majątków, rusyfikacja).

3. Potrzeba określenia nowych dróg ku lepszej przyszłości.

b) Faza realizacyjna

1. Omówienie skutków uwłaszczenia chłopów – rozwarstwienie ekonomiczne ludności wiejskiej.

2. Przedstawienie powodów emigracji zarobkowej – głód ziemi.

3. Jakie znaczenie procesów migracyjnych dla kształtu struktury społecznej miały migracje do miast?

4. Znaczenie kultury i oświaty na ziemiach polskich dla przeciwstawiania się rusyfikacji i germanizacji.

5. W jaki sposób kształtowała się świadomość narodowa wśród mieszkańców wsi?

6. Wyjaśnienie założeń pozytywizmu – praca organiczna i praca u podstaw.

c) Faza podsumowująca

Zebranie wiadomości z lekcji prowadzących do konkluzji na temat nowych dróg ku niepodległości.

5. Bibliografia

1. Davies N., Boże igrzysko: historia Polski, T. 2, przekł. Elżbieta Tabakowska, Znak, Kraków 1996.

2. Ihnatowicz I., Społeczeństwo polskie 1864-1914, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1988.

3. Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Napisz komentarz (min. 1500 znaków) do słów Wojciecha Dzieduszyckiego w odniesieniu do sytuacji, w jakiej znalazło się społeczeństwo polskie po upadku powstania styczniowego:

Chcemy żyć; tyle się w nas wiary ostało, żeśmy przekonani, że żyć będziemy. Mamy jakoś przetrwać – tośmy postanowili. W przyszłość nie patrzymy; zacięliśmy zęby – i trwamy. Ale od szałów zachowaj nas Boże.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz jest przewidziany na dwie godziny lekcyjne. Na pierwszej omówione zostaną skutki klęski powstania styczniowego i przyczyny niepowodzeń polskich zrywów przeciwko zaborcom (należy podkreślić obojętność dużej części społeczeństwa na kwestie narodowe).

Druga godzina lekcyjna będzie poświęcona kwestii poszukiwania nowych dróg ku niepodległości (reformy społeczne, oświata i budzenie świadomości narodowej).