1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• wie, że Polska jest królestwem bocianów,
• zna biologię bociana białego,
• zna trasę wędrówki bocianów,
• zna główne zagrożenia życia bocianów wynikające z czynników naturalnych i działalności człowieka.
b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi uzasadnić określenie „ Polska królestwem bocianów”,
• potrafi opisać cykl roczny bociana białego,
• potrafi wskazać na mapie trasę przelotów bocianów.
c) Postawy Uczeń:
• wykonuje starannie polecenia,
• jest aktywny,
• poszerza swoją wiedzę o stanie populacji bociana białego,
• jest wrażliwy na piękno przyrody.
2. Metoda i forma pracy
Słowne: pogadanka, burza mózgów, praca z tekstem, sesja plakatowa, indywidualna, grupowa.
3. Środki dydaktyczne
Mapa Europy, do której przyklejamy kartki z liczbami par bociana białego w krajach europejskich, kserokopie informacji z „Programu edukacyjnego Bocian”, mazaki, karty pracy, guma mocująca, arkusz papieru z sylwetką bociana, mapa świata.
4. Przebieg zajęć
a) Faza wprowadzająca1. Czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Nauczyciel podaje zagadki, których bohaterem jest bocian.
3. Nauczyciel podaje temat lekcji i określa jej cele.
b) Faza realizacyjna
1. Uczniowie analizują mapę Europy na której są widoczne liczby obrazujące wielkość populacji bociana białego w poszczególnych państwach, uzasadniają powiedzenie „Polska królestwem bocianów”.
2. Nauczyciel omawia zagęszczenie par bociana białego na terenie Polski. Uczniowie szukają uzasadnienia takiego właśnie rozmieszczenia.
3. Podział klasy na grupy i opracowanie zagadnień zgodnie z zadaniami podanymi w kartach pracy ( załącznik nr1).
c) Faza podsumowująca
1. Uczniowie sprawozdawcy grup, przypinają swoje karty do planszy z sylwetką bociana i omawiają wykonane zadania.
2. Ocena uczniów.
3. Praca w domu – w dostępnych źródłach informacji wyszukaj przysłowia związane z bocianem.
5. Bibliografia
6. Załączniki
Załącznik nr1 Karta pracy
Grupa 1………
Przeczytaj uważnie tekst i zapisz w punktach kolejne etapy w życiu bociana białego.
ROK Z ŻYCIA BOCIANA
Do Polski bociany powracają z zimowisk wczesną wiosną. Pierwsze pojawiają się u nas około 20 marca, ostatnie w drugiej połowie kwietnia. Często pierwszy przybywa samiec, a około 7 dni później samica. Ptaki zajmują istniejące gniazda bądź przystępują do budowy nowych.
W kwietniu rozpoczynają się lęgi., Samica składa (najczęściej w odstępach dwudniowych) od
2
do
5
jaj. Okres -inkubacji trwa33-34
dni. Wysiadują oboje rodzice. Ponieważ wysiadywanie rozpoczyna się od złożenia drugiego jaja, pisklęta nie wykluwają się jednocześnie. Młody przychodzący na świat jako pierwszy jest zwykle większy i silniejszy od kolejno pojawiających się swoich braci i sióstr. Zdarza się, że rodzice wyrzucają z gniazda osobniki słabe i chore. W ten sposób działa mechanizm naturalnej selekcji, dzięki któremu przeżywają najsilniejsz~'1Wśród ptaków można wyróżnić dwie grupy: gniazdowniki i zagniazdowniki.
Bocian należy do gniazdowników, czyli gatunków, których pisklęta wykluwają się ślepe, niedołężne i pozostają przez dłuższy czas w gnieździe, pod opieką rodziców. Do tej grupy należą
również ptaki wróblowate, drapieżne, dzięcioły i czaple. W przeciwieństwie do gniazdowników, pisklęta zagniazdowników (np. kaczek, gęsi, kuraków) tuż po wykluciu opuszczają gniazdo i podążają za rodzicami.
Młode bocianki rosną szybko. W wieku 3-4 tygodni potrafią już stać na gnieździe. W wieku 7 tygodni osiągają wielkość dorosłego ptaka i zaczynają machać skrzydłami. Po upływie 2 miesięcy od wyklucia, zwykle w połowie lipca, potrafią już latać. Na przełomie lipca i sierpnia ptaki opuszczają gniazdo.
W sierpniu wszystkie bociany szykują się do odlotu na zimowiska. Zbierają się ,wówczas gromadnie, tworząc tzw. sejmiki. W tym okresie można zobaczyć stada . bocianie liczące
kilkadziesiąt i więcej osobników. Pod koniec lata bociany opuszczają Polskę i wędrują do Afryki, by tam spędzić zimę (porównaj rozdział "Czas .,-wędrówek"). Nieliczne ptaki słabe, chore lub ranne, nie są w stanie odlecieć i jeśli nie otrzymają pomocy ze strony człowieka, z nastaniem mrozów giną.
Bocian na wolności może żyć maksymalnie
20-30
lat. Najstarszy, zaobrączkowany dożył 26 lat.Karta pracy
Grupa 2………
Przeanalizuj tekst dotyczący czasu i trasy wędrówek bociana, odpowiedz na pytania:
CZAS WĘDRÓWEK
Bociany białe należą do grupy ptaków wędrownych, czyli odbywających regularne sezonowe przeloty z terenów lęgowiskowych na zimowiska i z powrotem.
Przyczyną istnienia zjawiska migracji u ptaków są zmiany pogodowe zachodzące w ciągu roku na zasiedlonych przez nie terenach. W strefie klimatu umiarkowanego ,wraz z następowaniem po sobie kolejnych pór roku, wyraźnie zmienia się ilość i dostępność pokarmu. Najtrudniejszym do przetrwania okresem jest zima, kiedy temperatura spada poniżej zera, ziemię przykrywa warstwa śniegu, a dni stają się , bardzo krótkie. Dlatego wiele gatunków ptaków, aby przeżyć, opuszcza jesienią lęgowiska i leci na południe w poszukiwaniu pożywienia. Na miejscu pozostają gatunki osiadłe. Trasy przelotów i pokonywane odległości różnią się w zależności
d gatunku. Sposoby orientacji i nawigacji, jakimi posługują się ptaki by dotrzeć do celu i nie zabłądzić po drodze, od dawna fascynowały ludzi. Wiadomo, że ważną rolę w wyznaczaniu kierunku lotu pełni położenie słońca na niebie, układ gwiazd (w przypadku migrantów nocnych), natężenie pola magnetycznego Ziemi, a także (w odniesieniu do ptaków dorosłych wędrujących na zimowisko kolejny raz) zapamiętane obrazy i dźwięki.
Bociany białe zamieszkujące Europę tworzą dwie grupy, różniące się trasami przelotów na zimowiska i odmiennymi rejonami zimowania w Afryce. Populacja zachodnioeuropejska, do której należą ptaki gnieżdżące się mniej więcej na zachód od Łaby, wędruje przez Hiszpanię, cieśninę Gibraltarską do Afryki Za2hodniej i Środkowej.
Populacja wschodnioeuropejska, czyli bociany gnieżdżące się na wschód od Łaby (w tym nasze rodzime boćki), kieruje się od razu na południe, leci przez Bałkany, cieśninę Bosfor, Azję Mniejszą, Bliski Wschód, dalej wzdłuż Nilu na zimowiska we Wschodniej i Południowej Afryce. Na styku tych dwóch populacji istnieje strefa graniczna, w obrębie której występują ptaki wędrujące na zimowiska zarówno wschodnią jak i zachodnią trasą.
Zwykle bociany unikają lotu nad otwartym morzem, ale nieliczne spośród nich próbują dotrzeć do rzeki migrując przez półwysep Apeniński i przecinając Morze Śródziemne nad Sycylią i Maltą.
Trasa wędrówki bocianów może wynosić nawet 10.000 km. Po drodze ptaki muszą odpoczywać i zdobywać pożywienie. Jesienny przelot na zimowiska zajmuje naszym bocianom zwykle 3-4 miesiące, powrót jest znacznie szybszy i trwa ok. 2 miesiące (od Kanału Sueskiego około 2 tygodnie). Bociany opuszczają Polskę w ostatniej dekadzie sierpnia i na początku września, a powracają zwykle na przełomie marca i kwietnia.
/
Sposób lotu bociana wykorzystującego wstępujące prądy powietrzne (tzw. kominy termiczne).
1. Co jest przyczyną wędrówek?
2. Czym kierują się ptaki podczas przelotów?
3. Jak długo trwa jesienny przelot?
4. Wskaż na mapie trasę wędrówki bociana.
Karta pracy
Grupa 3………
Chociaż w Polsce bocian biały występuje dość licznie, nie jest wcale pewne jaka czeka go
przyszłość. Jeszcze 100 lat temu, również na Zachodzie Europy, ptak ten chętnie zakładał gniazda.
Jednak w ciągu ostatnich dziesięcioleci jego liczebność znacznie spadła, w wielu krajach stał się gatunkiem silnie zagrożonym (Dania Holandia, Szwajcaria, Francja, większość landów
niemieckich). Przyczyną tej sytuacji był wzmożony rozwój gospodarczy, który doprowadził do drastycznych przekształceń środowiska naturalnego i zaburzenia panującej w nim równowagi.
Niemal całkowicie zniknęły otwarte tereny podmokłe, stanowiące żerowiska bocianów, co
przesądziło o losie występujących tam ptaków. Ponieważ w Po głównie z powodu braku pieniędzy, nie zdołano całkowicie przekształcić cennych przyrodniczo środowisk, bociany wciąż czują się u nas dość dobrze. W żadnym innym kraju nie zakładają tak wielu gniazd. Daje nam to niewątpliwie powód dumy, ale również czyni nas odpowiedzialnymi za los całego gatunku, zależy bowiem w bardzo dużym stopniu od przetrwania polskich bocianów.
Bociany białe, podobnie jak wszystkie inne gatunki dzikich zwierząt, za narażone są na pewne straty wywołane przez czynniki naturalne, do których należą m.in.:
·załamania pogody: okresy suszy, obfite długotrwałe deszcze lub po--.
mrozów;
·strącenie gniazda przez wiatr;
· uderzenie pioruna w gniazdo;
· ataki drapieżników.
Takie niebezpieczeństwa istnieją od zawsze, stanowią element naturalne' lekcji i nie
wpływają znacząco na stan całej populacji. Główne zagrożenia, k jeśli nie zostaną zahamowane, mogą doprowadzić nawet do całkowitej za gatunku, wynikają z działalności człowieka. W przypadku bocianów są to przede wszystkim:
·utrata żerowisk na lęgowiskach;
·brak miejsc dogodnych do zakładania gniazd;
·wypadki śmiertelne będące następstwem działań ludzkich;
·niekorzystne zmiany w środowisku zachodzące na zimowiskach sach migracji.
Na podstawie przeczytanego tekstu podziel niebezpieczeństwa jakie napotykają bociany na dwie grupy i wpisz je do tabelki.
Naturalne Spowodowane działalnością człowieka
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
