Wpisy hipoteczne w walutach zagranicznych

■ i to . 3

Dr JAN K O R Z O N E K

WPISY HIPOTECZNE

W WALUTACH ZAGRANICZNYCH

K R A K Ó W

O dbiłka z „Przeglądu Sądowego*

1937

Uniwersytetu Gdańskiego

*

1100855536

A

1100855536

i. Zakres zagadnienia.

P rz e d m io te m z a g a d n ie n ia b ę d z ie k w e s tia d o p u s z c z a ln o ­ ści w ra m a c h o b e c n ie o b o w ią z u ją c e g o u s ta w o d a w s tw a w p i­

s ó w h ip o te c z n y c h , o p ie w a ją c y c h n a w a lu tę in n ą , n iż m a ją c ą o b ie g p r a w n y w P a ń s tw ie P o ls k im , t. j . n a w a lu tę in n ą , n iż z ło te . P o za t y m o m ó w ie n ie p o w y ż s z e j k w e s t ii o g ra n ic z o n e b ę d z ie do s ta n u p ra w n e g o , o b o w ią z u ją c e g o n a o b sza rze b.

z a b o ru a u s tria c k ie g o t. j . n a obszarze, n a k t ó r y m d o tą d za­

c h o w a ła m o c o b o w ią z u ją c ą a u s tr ia c k a p o w s z e c h n a u s ta w a 0 k s ię g a c h g r u n to w y c h (u s ta w a h ip o te c z n a ) z d n ia 25 lip c a

1871., N r . 95 dz. u. p. W e d łu g o s ta tn io p o w o ła n e j u s ta w y p rz e d m io te m w p is ó w h ip o te c z n y c h m o g ą b y ć t y l k o p r a w a rz e c z o w e t. j . w ła s n o ś ć , p ra w o z a s ta w u i s łu ż e b n o ś c i, d a le j c ię ż a r y rz e c z o w e t. j . z o b o w ią z a n ia do p e w n y c h ś w ia d c z e ń , z w ią z a n y c h z g r u n te m w te n sposób, że k a ż d o r a z o w y je g o w ła ś c ic ie l o b o w ią z a n y je s t do u is z c z a n ia t y c h ś w ia d c z e ń , n a s tę p n ie p r a w o o d k u p u i p ie rw s z e ń s tw a k u p n a , w re s z c ie p r a w o n a jm u . W e d łu g u s ta w y z 26 k w ie t n ia 1912 r., N r 86 dz. u. p. m oże b y ć n a d to p rz e d m io te m w p is u h ip o te c z n e g o p r a w o b u d o w li. S p o ś ró d w y m ie n io n y c h t u p r a w w y r a ż e n iu w p ie n ią d z a c h p o d le g a ją t y l k o n ie k tó r e , a m ia n o w ic ie p r a ­ w o z a s ta w u , k t ó r e w e d łu g w y ra ź n e g o p rz e p is u § 14 u st. Iiip . w p is a n e b y ć m oże t y l k o d la c y fr o w o oznaczonej^ s u m y p ie ­ n ię ż n e j, tu d z ie ż c ię ż a r y rz e c z o w e , o ile ic h tre ś ć p o le g a na o b o w ią z k u p ła c e n ia r e n t y lu b in n e g o r o d z a ju ś w ia d c z e ń p ie ­ n ię ż n y c h . Z n a t u r y rz e c z y za te m do t y c h t y l k o p r a w o d n o ­ sić się b ę d ą p o n iż s z e u w a g i, p r z y c z y m w o b e c rz a d k o ś c i 1 w y ją t k o w e g o c h a r a k te r u c ię ż a ró w rz e c z o w y c h o tre ś c i p ie n ię ż n e j o d n ie ś ć je n a le ż y n ie m a l w y łą c z n ie do p r a w a za­

sta w u .

2. Stan rzeczy przed dekretem walutowym.

P rz e d w e jś c ie m w ż y c ie ro z p o rz ą d z e n ia P re z . R zp. z 12 c z e rw c a 1934 r. o w ie r z y te ln o ś c ia c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z ­ n y c h (D z. U . R. P. N r 59, poz. 509) t. j . p rz e d d n ie m 7 lip c a

1934 r. d o p u s z c z a ln o ś ć w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h za­

g r a n ic z n y c h n ie b y ła k w e s tio n o w a n a . P o d t y m w z g lę d e m zg o d n a b y ła ta k d a w n a ju d y k a t u r a a u s tria c k a , j a k i p ó ź ­ n ie js z e o rz e c z n ic tw o p o ls k ie . W y m a g a n o t y lk o , a b y w a lu ta , w k t ó r e j w p is m a n a s tą p ić , b y ła p o w s z e c h n ie zn a n a (O rz .

w ie d e ń s k ie g o S. N . z 14/1 1919, R V I I 3/18, Zb. 1/1), ch o ć s ta ­ n o w is k o to p o d y k to w a n e b y ło n ie t y le w z g lę d a m i z a s a d n i­

c z y m i, ile tr o s k ą o p r z e jr z y s to ś ć k s ię g i g r u n t o w e j; c h o d z iło m ia n o w ic ie o to , a b y r o z m ia r o b c ią ż e n ia n ie ru c h o m o ś c i m o ż n a b y ło k a ż d e j c h w ili z ła tw o ś c ią u s ta lić p rz e z p r z e li­

c ze n ie w a lu t y o b c e j w e d łu g zna n e g o o g ó ln ie b ie ż ą c e g o j e j k u r s u . S ta n rz e c z y , u ś w ię c o n y o d d a w n a p rz e z ju d y k a t u r ę , p o t w ie r d z iło też w y r a ź n ie m a ją c e m o c u s ta w y ro z p o rz ą d z e ­ n ie P re z y d e n ta R z e c z y p o s p o lite j z d n ia 27 k w ie t n ia 1924 r.

o w ie r z y te ln o ś c ia c h w w a lu ta c h o b c y c h i w z ło ty c h w z ło ­ c ie h ip o te c z n ie z a b e z p ie c z o n y c h , D z . U. R. P. N r 36, poz. 385, k t ó r e to ro z p o rz ą d z e n ie w § 1 s ta n o w iło , że u m o w y , o p ie w a ­ ją c e n a w a lu t y obce, m o g ą b y ć h ip o te c z n ie za b e zp ie cza n e . P rz e z w p is y w w a lu ta c h o b c y c h n a le ż y o c z y w iś c ie r o ­ z u m ie ć w p is y p r a w , w y r a ż o n y c h w p ie n ią d z u , m a ją c y m o b ie g p r a w n y g d z ie k o lw ie k p o za g r a n ic a m i P a ń s tw a P o l­

s k ie g o . C o do w p is ó w w p ie n ią d z u , w y c o fa n y m z o b ie g u , to ju d y k a t u r a b y ła w p r a w d z ie z m ie n n a ( ta k n p . o rz e c z e n ie S. N . z 7 /X II 1926, R 991/26 u z n a ło za d o p u s z c z a ln y ta k ż e j e ­ szcze w czasie je g o w y d a n ia w p is e g z e k u c y jn e g o p r a w a z a s ta w u w d a w n e j w a lu c ie a u s tr ia c k o - w ę g ie r s k ie j, n a to ­ m ia s t o rz e c z e n ie S. N . z 16/V I 1925, I I I R 447/25 u z n a ło za n ie d o p u s z c z a ln y w p is p r a w a z a s ta w u d la s u m y k a u c y jn e j, w y r a ż o n e j w k o ro n a c h a u s tr ia c k o - w ę g ie r s k ic h ) , a t o li ze w z g lę d ó w z a s a d n ic z y c h n a le ż y z a ją ć s ta n o w is k o , że w p is y h ip o te c z n e , w s z c z e g ó ln o ści w p is y p r a w z a s ta w u w p ie n ią ­ d z u , k t ó r y w c h w ili w p is u n ie m a o b ie g u p ra w n e g o , są n ie ­ d o p u s z c z a ln e . W e d łu g § 14 u st. h ip . m o ż n a b o w ie m p ra w o z a s ta w u w p is a ć t y l k o d la s u m y p ie n ię ż n e j, a p ie n ią d z , w y ­ c o fa n y z o b ie g u , p rz e s ta je b y ć p ie n ią d z e m i d la te g o sum a, w y r a ż o n a w ta k im p ie n ią d z u , n ie je s t ju ż sum ą p ie n ię ż n ą .

3. Stan rzeczy po dekrecie walutowym.

R a d y k a ln y p r z e w r ó t w p a n u ją c e j d o tą d z u p e łn e j s w o ­ b o d z ie w p r o w a d z a n ia do k s ią g g r u n to w y c h p r a w i c ię ż a ­ r ó w , w y r a ż o n y c h w w a lu ta c h o b c y c h , s p ro w a d z iło ro z p o ­ rz ą d z e n ie P re z . R zp . z 12 c z e rw c a 1934 r. o w ie r z y t e ln o ­ ścia ch w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h , D z . U . R . P. N r 59, poz. 509

(tz w . d e k r e t w a lu t o w y ) , o b o w ią z u ją c e od 7 lip c a 1934 r., k t ó r e te ż u c h y liło w y r a ź n ie w s p o m n ia n e w y ż e j ro z p o rz ą ­ d z e n ie P re z . R zp. z 27 k w ie t n ia 1924 r., D z . U . R . P. N r 36, poz. 385. W e d łu g a rt. 9 te g o ro z p o rz ą d z e n ia „ w p is y do k s ią g h ip o te c z n y c h m o g ą b y ć w n o s z o n e t y l k o w w a lu c ie p o ls k ie j . J a k o zasadę p r z y ję t o w ię c n ie d o p u s z c z a ln o ś ć d o k o n y w a n ia n a p rz y s z ło ś ć w p is ó w w s z e lk ic h p r a w i o b c ią ż e ń h ip o te c z ­ n y c h , w y r a ż o n y c h w j a k i e j k o l w i e k w a lu c ie z a g ra n ic z n e j.

W te n sposób o d e b ra n o z u p e łn ie tra n s a k c jo m , z a w ie r a n y m w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h , m o żn o ść u z y s k a n ia za b e zp ie czę -

5

n ia re a ln e g o n a n ie ru c h o m o ś c ia c h , p r z y c z y m n a d m ie n ić n a ­ le ż y , że sam o z a w ie ra n ie n a d a l ta k ic h t r a n s a k c y j n ie d o ­ z n a ło z a s a d n ic z o — p o za n ie lic z n y m i w y ją t k a m i — o g r a n i­

czeń z m o c y d e k r e tu w a lu to w e g o . O d e b ra n o zaś tę m o żn o ść n ie t y l k o tr a n s a k c jo m w p r z y s z ło ś c i, p o w e jś c iu w ż y c ie d e k r e tu w a lu to w e g o z a w ie ra ć się m a ją c y m , a le i ty m , k tó r e w c h w ili w e jś c ia w ż y c ie te g o d e k r e tu b y ł y ju ż z a w a rte , a le n ie u z y s k a ły je szcze fo rm a ln e g o t y t u ł u do z a b e z p ie c z e ­ n ia h ip o te c z n e g o w p o s ta c i a k tu są d o w e g o lu b n o ta r ia ln e ­ go. D e k r e t b o w ie m bez w z g lę d u n a is tn ie ją c e ju ż e w e n tu a l­

n ie w t y m k ie r u n k u z o b o w ią z a n ia z a k a z u je na p rz y s z ło ś ć d o k o n y w a n ia w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z ­ n y c h . Z o b o w ią z a n ia ta k ie (o ile p rz e d d n ie m 7 lip c a 1934 r.

n ie b y ł y s tw ie rd z o n e z d a tn y m do w p is u h ip o te c z n e g o a k te m s ą d o w y m lu b n o t a r ia ln y m i o ile n ie z a c h o d z i je d e n z d a l­

szych d w ó c h w y ją t k ó w od za sa d y, o k tó ry .c h n iż e j) w y g a s ły za te m z d n ie m w e jś c ia w ż y c ie d e k r e tu ip s o iu r e p o m y ś li a r t. 267 k . z.

N a t y m je d n a k n ie k o ń c z y się w p ły w d e k r e tu n a k w e ­ s tię w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h . Bo o p ró c z n ie d o p u s z c z a ln o ś c i n a p rz y s z ło ś ć d o k o n y w a n ia w p i­

s ó w w ta k ic h w a lu ta c h p r z e w id u je on n a d to z m ia n ę w is tn ie ­ ją c y c h ju ż w c h w ili je g o w e jś c ia w ż y c ie w p is a c h w w a lu ­ ta c h z a g ra n ic z n y c h , s ta n o w ią c , że „ r o z p o rz ą d z e n ia M in i­

s tr ó w S k a r b u i S p r a w ie d liw o ś c i o k re ś lą w a r u n k i i za s a d y p rz e ra c h o w a n ia w s z e lk ie g o r o d z a ju w ie r z y te ln o ś c i i za b e z­

p ie c z e ń h ip o te c z n y c h , w y r a ż o n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z ­ n y c h , n ie w y łą c z a ją c u ja w n io n y c h p rz e z z a s trz e ż e n ie , za­

k re s u p r a w n ie ń s tro n p r z y d o k o n y w a n iu p rz e ra c h o w a n ia o ra z sposób je g o u ja w n ie n ia w w y k a z ie h ip o te c z n y m — bez z g o d y n iż s z y c h w ie r z y c ie li“ . P r z y to c z o n y p rz e p is w p r o ­ w a d z a w ię c ja k o zasadę z m ia n ę is tn ie ją c y c h ju ż w c h w ili w e jś c ia w ż y c ie d e k r e tu w a lu to w e g o w p is ó w h ip o te c z n y c h , w y r a ż o n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h , n a w p is y , w y r a ­ żone w w a lu c ie k r a jo w e j. Z m ia n a ta n a s tą p ić m a w d ro d z e p rz e r a c h o w a n ia o d n o ś n y c h w ie r z y te ln o ś c i i z a b e zp ie cze ń n a w a lu tę p o ls k ą , p r z y c z y m do u ja w n ie n ia te g o p rz e ra c h o ­ w a n ia w k s ię g a c h h ip o te c z n y c h n ie b ę d z ie p o trz e b n a zgoda n iż s z y c h w ie r z y c ie li h ip o te c z n y c h , c h o c ia ż b y p r z e r a c lio w a - n ie w y w ie r a ło w p ł y w na ic h p ra w a . B liż s z y c h w a r u n k ó w te g o p rz e ra c h o w a n ia i sposobu p o s tę p o w a n ia p r z y ty m d e ­ k r e t n ie o k re ś la , p o z o s ta w ia ją c w y d a n ie o d n o ś n y c h p r z e p i­

s ó w ro z p o rz ą d z e n iu M in is t r ó w S k a rb u i S p r a w ie d liw o ś c i.

Z a z n a c z y ć n a le ż y , że ro z p o rz ą d z e n ie w t y m p rz e d m io c ie , m im o u p ły w u p ó łtr z e c ia r o k u od w e jś c ia d e k r e tu w ż y c ie , n ie zo s ta ło d o tą d w y d a n e .

J a k z d o ty c h c z a s o w e g o p rz e d s ta w ie n ia s ta n u rz e c z y w y ­ n ik a , d e k r e t w a lu t o w y z m ie rz a do c a łk o w ite g o w y e lim in o -

w a n ia w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h , a to d ro g ą z a k a z u u s k u te c z n ia n ia n o w y c h w p is ó w te g o r o d z a ju i n a k a z u z m ia n y is tn ie ją c y c h ju ż d a w n y c h w p is ó w w w a lu ­ ta c h z a g ra n ic z n y c h n a w p is y w w a lu c ie p o ls k ie j, i o zasad­

n ic z e s ta n o w is k o d e k r e tu o d n ie ś ć n a le ż y w b r a k u o d m ie n ­ n y c h p o s ta n o w ie ń do w s z y s tk ic h w p is ó w bez w z g lę d u n a ic h p o d s ta w ę , a w szcze g ó ln o ści c z y c h o d z i o w p is y u m o w ­ ne, c z y też o w p is y p rz y m u s o w e . O d za s a d y t u w y r a ż o n e j d o p u s z c z a je d n a k sam d e k r e t w a lu t o w y w y j ą t k i w p e w ­ n y c h k ie r u n k a c h , k t ó r y c h o m ó w ie n ie p rz e d s ta w io n e b ę d z ie w d a ls z y m c ią g u .

4. Czynności hipoteczne w zakresie wpisów już ujawnionych.

W m y ś l u s tę p u 1 a rt. 9 d e k r e tu w a lu to w e g o z a k a z u s k u ­ te c z n ia n ia w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h

„ n ie d o ty c z y c z y n n o ś c i h ip o te c z n y c h , d o k o n y w a n y c h w za­

k re s ie w p is ó w ju ż u ja w n io n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h c h o ć b y p rz e z z a s trz e ż e n ie “ . P rz e p is te n w p ro w a d z a za te m p ie r w s z y w y ją t e k o d za s a d y n ie d o p u s z c z a ln o ś c i w p is ó w h i- p o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h . C h o d z iło b y o o k r e - ś le n ie z a k re s u z a s to s o w a n ia te g o w y ją t k u , k o n ie c z n e z uvva- g i na dość o g ó ln ik o w e b r z m ie n ie p rz y to c z o n e g o p rz e p is u w y ją tk o w e g o . Z a s ta n o w ić się m ia n o w ic ie w y p a d n ie n a d tern:

1) j a k ie to n o w e w p is y u s k u te c z n ia n e b y ć m o g ą w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h i 2) j a k i je s t s to s u n e k o m a w ia n e g o tu w y ­ j ą t k u do za sa d n icze g o s ta n o w is k a d e k r e tu w a lu to w e g o .

P ie rw s z ą k w e s tię z a ła tw ia p rz y to c z o n e w y ż e j p o s ta n o ­ w ie n ie d e k r e tu , u z n a ją c e za d o p u s z c z a ln e „c z y n n o ś c i h ip o ­ te c z n e “ , k t ó r y c h się d o k o n u je „ w z a k re s ie w p is ó w ju z u ja w ­ n io n y c h “ w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h . Że p rz e z w y r a ż e n ie

„ c z y n n o ś c i h ip o te c z n e “ ro z u m ie ć tu n a le ż y n ie co in n e g o , j a k n o w e w p is y h ip o te c z n e , to n ie u le g a w ą tp liw o ś c i. N ie o co in n e g o w s z a k c h o d z i w a r t. 9 d e k r e tu w a l., j a k o o k r e ­ ś le n ie w a lu t y , w k t ó r e j m o g ą b y ć u s k u te c z n ia n e w p is y h i­

p o te c z n e i n ie do czego in n e g o z m ie r z a ją też w s z e lk ie c z y n ­ n o ś c i sądu h ip o te c z n e g o , j a k do w y k o n a n ia w k s ię g a c h g r u n to w y c h (h ip o te c z n y c h ) p e w n y c h w p is ó w . Id z ie je d n a k o o k re ś le n ie f o r m y i tre ś c i ty c h n o w y c h w p is ó w h ip o te c z ­ n y c h , d o p u s z c z a ln y c h na zasadzie o m a w ia n e g o t u t a j p o s ta ­ n o w ie n ia d e k re tu . O tó ż co do f o r m y d e k r e t m e z a w ie ra ż a d n v c h b liż s z y c h p o s ta n o w ie ń , w o b e c czego p r z y ją ć n a le ­ ż y , że p r z y z a c h o d z ą c y c h in n y c h w a r u n k a c h n o w e w p is y w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h d o k o n y w a n e b y ć m o g ą w k a ż d e j d o p u s z c z a ln e j w e d łu g u s ta w y h ip o te c z n e j fo r m ie , a w ię c ta k w fo r m ie in t a b u la c ji, j a k w fo r m ie p r e n o ta c ji, c z y w re s z c ie w fo r m ie a d n o ta c ji. K t ó r a z t y c li fo r m za sto so w a - n a b ę d z ie w k o n k r e t n y m p r z y p a d k u , o t y m d e c y d u ją w y ­

7

łą c z n ie p r z e p is y u s ta w y h ip o te c z n e j. In a c z e j m a się rze cz z tre ś c ią o m a w ia n y c h t u w p is ó w . W t y m k ie r u n k u d e k r e t s ta w ia w y r a ź n e o g ra n ic z e n ie , s ta n o w ią c , że n o w e w p is y w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j d o k o n y w a n e b y ć m o g ą t y l k o „ w za­

k r e s ie “ w p is ó w ju ż u ja w n io n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z ­ n y c h . N ie s te ty , o w o o g ra n ic z e n ie d e k r e tu je s t t a k o g ó ln ik o ­ w e i t a k n ic n ie m ó w ią c e , że j a k a k o lw ie k je g o w y k ła d n ia m u s i b y ć u w a ż a n a za m n ie j lu b w ię c e j d o w o ln ą , a w s z e l­

k ie p r ó b y o k re ś le n ia , k t ó r e to n o w e w p is y u c h o d z ić m o g ą za d o k o n a n e „ w z a k re s ie w p is ó w ju ż u ja w n io n y c h “ , p o z o ­ sta n ą t y l k o m n ie j lu b w ię c e j u d a tn y m i p ró b a m i. W k a ż d y m ra z ie p a m ię ta ć n a le ż y o ty m , że z a s a d n ic z ą te n d e n c ją d e ­ k r e t u je s t w y e lim in o w a n ie w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ­ ta c h z a g ra n ic z n y c h , a z a te m w y j ą t e k o d o p u s z c z a ln o ś c i ta ­ k ic h w p is ó w tłó m a c z y ć n a le ż y r a c z e j ś c ie ś n ia ją c o , n iż r o z ­ szerza ją c o . T o m a ją c n a w z g lę d z ie , n ie o d b ie g n ie się c h y b a z b y t od in t e n c ji d e k r e tu , je ś li się p r z y jm ie , że ze s ta n o w i­

s ka o m a w ia n e g o t u t a j p rz e p is u d o p u s z c z a ln e b ę d ą n o w e w p is y w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j t y l k o w n a s tę p u ją c y c h w a ­ r u n k a c h : a) je ś li te n o w e w p is y o p a rte są n a is tn ie ją c y c h ju ż w p is a c h w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, a to w t y m z n a c z e n iu , że bez n ic h n ie m o g ły b y p o w s ta ć ; b) je ż e li te n o w e w p is y n ie p ro w a d z ą do p o w s ta n ia c a łk ie m n o w y c h , n ie is t n ie ją ­ c y c h d o tą d p r a w h ip o te c z n y c h ; c) je ż e li n o w e w p is y n ie p ro w a d z ą do ro z s z e rz e n ia p r a w h ip o te c z n y c h , is tn ie ją c y c h ju ż na p o d s ta w ie d a w n y c h w p is ó w .

Z u w a g i na p rz y to c z o n e w a r u n k i d o p u s z c z a ln e b ę d ą ze s ta n o w is k a d e k r e tu w a lu to w e g o w s z e lk ie w p is y h ip o te c z n e , k t ó r y c h p rz e d m io te m je s t w y k r e ś le n ie is tn ie ją c y c h ju ż w p is ó w w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h . W p is y te g o r o d z a ju id ą z re s z tą p o l i n i i z a s a d n ic z e j te n d e n c ji d e k r e tu do u s u n ię c ia w p is ó w w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h . D o p u s z c z a ln e b ę d ą d a ­ l e j w p is y , k t ó r y c h p rz e d m io te m je s t o g ra n ic z e n ie p r a w h i ­ p o te c z n y c h , w y r a ż o n y c h w is tn ie ją c y c h ju ż w p is a c h , o p ie ­ w a ją c y c h n a z a g ra n ic z n ą w a lu tę , a w ię c np. a d n o ta c ja za­

k a z u z b y w a n ia lu b o b c ią ż a n ia w ie r z y te ln o ś c i h ip o te c z n e j w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j. Za d o p u s z c z a ln e u z n a ć te ż n a le ż y w p is y , m a ją c e za p r z e d m io t p rz e n ie s ie n ie p r a w h ip o te c z ­ n y c h , w y r a ż o n y c h w z a g ra n ic z n y c h w a lu ta c h , a w ię c n p . in ta b u la c je (lu b p re n o ta c je ) p r z e n ie s ie n ia w ie r z y te ln o ś c i h ip o te c z n y c h w ta k ic h w a lu ta c h . W p r a w d z ie b o w ie m w p i ­ s y te g o r o d z a ju p ro w a d z ą do n a b y c ia p r a w h ip o te c z n y c h w z a g ra n ic z n y c h w a lu ta c h p rz e z o so b y, k t ó r e t y c h p r a w d o tą d n ie m ia ły , je d n a k ż e n a b y c ie to o d n o s i się do p r a w ju ż is tn ie ją c y c h , a n ie p r o w a d z i do p o w s ta n ia n o w y c h p r a w . N ie d o p u s z c z a ln e za to b ę d ą w p is y p r a w n a d z a s ta w u d la w ie ­ r z y te ln o ś c i w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h na w ie r z y te ln o ś c ia c h h ip o te c z n y c h w ta k ic h ż e w a lu ta c h , a lb o w ie m w p is y ta k ie

p r o w a d z iły b y ju ż do p o w s ta n ia n o w y c h , n ie is tn ie ją c y c h d o ­ tą d p r a w h ip o te c z n y c h . H ip o te k a k a u c y jn a je s t w m y ś l § 14 u s ta w y h ip o te c z n e j w p is e m p e łn e g o i d e fin ity w n e g o p ra w a z a s ta w u , w k t ó r y m je d y n ie b r a k ścisłe g o s k o n k r e ty z o w a ­ n ia w ie r z y te ln o ś c i t y m p ra w e m z a b e z p ie c z o n e j. D la te g o też p ó ź n ie js z y w p is p r a w a z a s ta w u d la o z n a c z o n e j w ie r z y t e l­

n o ś c i ze s to p n ie m k a u c ji h ip o te c z n e j n ie je s t w is to c ie s w e j 'w p is e m n o w e g o p r a w a z a s ta w u , le c z s łu ż y r a c z e j do s k o n ­ k r e ty z o w a n ia w ie r z y te ln o ś c i, d la k t ó r e j p ra w o z a s ta w u ju ż b y ło w p is a n e . S tą d za d o p u s z c z a ln y u z n a ć n a le ż y ze s ta n o ­ w is k a d e k r e tu w a l. w p is p r a w a z a s ta w u d la w ie r z y te ln o ś c i w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, je ż e li te n w p is n a s tę p u je w s to p ­ n iu is t n ie ją c e j ju ż p rz e d d e k re te m k a u c ji h ip o te c z n e j w ta - k ie jż e w a lu c ie . A d n o ta c ja s to p n ia h ip o te c z n e g o n ie u z a ­ s a d n ia w m y ś l §§ 53 i nast. u s ta w y h ip . p o w s ta n ia p ra w a h ip o te c z n e g o , le c z za s trz e g a t y l k o m ie js c e d la p ra w a , k tó r e m a p o w s ta ć p rz e z p r z y s z ły w p is w s to p n iu a d n o ta c ji. D la ­ te g o za n ie d o p u s z c z a ln y w y p a d n ie u z n a ć w p is po w e jś c iu w ż y c ie d e k r e tu w a l. p r a w a z a s ta w u d la w ie r z y te ln o ś c i w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, c h o ć b y m ia ł o n n a s tą p ić w s to p n iu a d n o ta c ji p ie rw s z e ń s tw a , u s k u te c z n io n e j p rz e d d e k re te m .

Z n a c z n ie js z e tru d n o ś c i n a s u w a in t e r p r e t a c ja o m a w ia ­ nego tu p rz e p is u d e k r e tu w a l. n a tle p rz e p is ó w n o w e li I I I do a u s tr. k o d . c y w . o ro z p o rz ą d z a n iu h ip o te k ą p rz e z w ła ś c i­

c ie la . W is to c ie s w e j b o w ie m in s t y t u c ja ro z p o rz ą d z a n ia h ip o ­ te k ą p rz e z w ła ś c ic ie la je s t z b liż o n a do a d n o ta c ji s to p n ia h ip o ­ tecznego, a to o ty le , że na r ó w n i z tą o s ta tn ią s łu ż y ona do za­

p e w n ie n ia p rz y s z ły m w p is o m h ip o te c z n y m k o rz y s tn ie js z e g o p ie rw s z e ń s tw a , n iż b y im n o rm a ln ie p r z y s łu g iw a ło w e d łu g za­

sa d y, p r z y ję t e j w § 29 ust. h ip . W y n ik a ło b y stąd, że ze sta n o ­ w is k a d e k re tu w a lu to w e g o in s ty tu c ję tę n a le ż a ło b y tr a k to w a ć je d n a k o z a d n o ta c ją s to p n ia h ip o te c z n e g o , t. zn. że po w e j­

ś c iu w ż y c ie d e k re tu n ie m o żn a b y w p is a ć p r a w a z a s ta w u d la w ie r z y te ln o ś c i w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j w s to p n iu w y ­ k re ś lo n e g o ró w n o c z e ś n ie c z y n ie ró w n o c z e ś n ie p r a w a za­

s ta w u d la ta k ie jż e w ie r z y te ln o ś c i, is tn ie ją c e g o je szcze p rz e d d e k re te m . T a k ie m u je d n o lite m u u ję c iu k w e s t ii s p rz e c iw ia się je d n a k p ra w n e u ję c ie in s t y t u c j i ro z p o rz ą d z a n ia h ip o ­ te k ą w p rz e p is a c h §§ 33, 37 i 38 n o w e li I I I . M ia n o w ic ie § 33 n o w e li s ta n o w i, że z u m o rz e n ie m d łu g u h ip o te c z n e g o n ie g a śn ie p r a w o z a s ta w u , le c z w ła ś c ic ie l n ie ru c h o m o ś c i m oże je n a p o d s ta w ie d o k u m e n tu , w y k a z u ją c e g o z g a ś n ię c ie d łu ­ gu, p rz e n ie ś ć n a n o w ą w ie rz y te ln o ś ć . B r z m ie n ie u s ta w y w p ro w a d z a tu w ię c k o n s t r u k c ję p rz e n ie s ie n ia is tn ie ją c e g o p r a w a z a s ta w u z w ie r z y c ie la sp ła co n e g o na w ie r z y c ie la n o ­ w e g o , a n ie z g a ś n ię c ia d a w n e g o p r a w a z a s ta w u i p o w s ta n ia n o w e g o z je g o p ie rw s z e ń s tw e m . P r z y t a k ie j zaś k o n s t r u k c ji n ie b y ło b y p r z e s z k o d y d o w p is a n ia p o w e jś c iu w ż y c ie de-

9

k r ę t u n o w e j w ie r z y te ln o ś c i w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j w m ie j­

sce ta k ie jż e w ie r z y te ln o ś c i, w p is a n e j p rz e d w e jś c ie m d e ­ k r e t u w ż y c ie , b o n ie c h o d z i o p o w s ta n ie n o w e g o p r a w a h i­

p o te c z n e g o , le c z o p rz e n ie s ie n ie is tn ie ją c e g o p r a w a z je d n e j w ie r z y te ln o ś c i n a in n ą . In a c z e j p r z e d s ta w ia się rze cz w p rz y p a d k a c h z §§ 37 i 38 n o w e li I I I . P ie rw s z y z n ic h w p r o w a d z a b o w ie m k o n s t r u k c ję te g o r o d z a ju , że is t n ie ją ­ ce p r a w o z a s ta w u z o s ta je w y k r e ś lo n e , a u z y s k a n a r ó w n o ­ c ze śn ie p rz e z w ła ś c ic ie la a d n o ta c ja z a s trz e g a t y l k o p ie r w ­ sze ń stw o h ip o te c z n e tego w y k re ś lo n e g o p r a w a d la now ego p r a w a z a s ta w u , w p is a ć się m a ją c e g o w m a k s y m a ln y m o k r e ­

sie czasu trz e c h la t. R ó w n ie ż § 38 n o w e li m ó w i o w p is ie n o ­ w e g o p r a w a z a s ta w u , a t y l k o w a r u n k u je s k u te c z n o ś ć je g o w y k re ś le n ie m d a w n e g o p r a w a z a s ta w u w c ią g u ro k u , p r z y c z y m d la te g o n o w e g o p r a w a z a s trz e g a z n ó w t y l k o p ie r w ­ sze ń stw o h ip o te c z n e p r a w a w y k re ś lo n e g o . J a k z te g o w i ­ dać, t a k § 37, j a k i § 38 n o w e li I I I , p r z y jin u je k o n s tr u k c ję z g a ś n ię c ia d a w n e g o p r a w a i p o w s ta n ia p r a w a n o w e g o z p ie rw s z e ń s tw e m h ip o te c z n y m zga słe g o i w y k re ś lo n e g o p r a w a d a w n ie js z e g o . P r z y t a k ie j zaś k o n s t r u k c ji tr u d n o u z n a ć za d o p u s z c z a ln y w p is po w e jś c iu w ż y c ie d e k r e tu w a l.

n o w e g o p r a w a z a s ta w u d la w ie r z y te ln o ś c i w w a lu c ie z a g ra ­ n ic z n e j, c h o c ia ż w p is te n m ia łb y n a s tą p ić w m ie js c u p ra w a , w p is a n e g o w ta k ie jż e w a lu c ie je szcze p rz e d d e k re te m , bo s k o ro te n n o w y w p is m a r o d z ić n o w e p r a w o h ip o te c z n e ( ja k ­ k o lw ie k z p ie rw s z e ń s tw e m d a w n ie js z e g o ), to n ie m oże on

ju ż u c h o d z ić za d o k o n a n y „ w z a k re s ie w p is u ju ż u ja w n io ­ n e g o “ . T a k p r z e d s ta w ia ła b y się rze cz ze s ta n o w is k a g ra m a ­ ty c z n e j w y k ła d n i p rz e p is ó w u s ta w o w y c h . C z y je d n a k ta k a r ó ż n o lito ś ć w t r a k t o w a n iu je d n e j i n s t y t u c ji p r a w n e j r o z ­ p o rz ą d z a n ia h ip o te k ą je s t p r a k ty c z n ie w s k a z a n a i u za sa d ­ n io n a , to rz e c z in n a .

B y n ie m n o ż y ć p r z y k ła d ó w , w s p o m n ę je szcze t y l k o o o s trz e ż e n iu h ip o te c z n y m , ja k o ś ro d k u z a b e z p ie c z e n ia p o ­ w ó d z tw a . D la ro z s tr z y g n ię c ia k w e s tii, c z y w p is o s trz e ż e n ia d la ro s z c z e n ia p ie n ię ż n e g o w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j d o p u - s z c z a ln y je s t po w e jś c iu w ż y c ie d e k r e tu w a l. n a w ie r z y ­ te ln o ś c i h ip o te c z n e j' w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j w p is a n e j j e ­ szcze p rz e d d e k re te m , się g n ą ć n ależy^ z n ó w do is t o t v i zn a ­ c z e n ia w p is u ostrzeżenia. O tó ż w m y ś l a rt. 799 k . p. c. w ie ­ r z y c ie l, k t ó r y u z y s k a ł z a b e z p ie c z e n ie p o w ó d z tw a , u c z e s tn i­

c z y w ra z ie e g z e k u c y jn e j s p rz e d a ż y p rz e z in n e g o w ie r z y ­ c ie la n ie ru c h o m o ś c i, n a k t ó r e j m a z a b e z p ie c z e n ie , w p o d z ia ­ le s u m y , u z y s k a n e j ze s p rz e d a ż y , p r z y c z y m w m y ś l a rt. 800,

§ 1, L . 5 i a r t. 801, § 1 k . p. c. w ie r z y te ln o ś ć je g o z a s p o k o jo n ą b ę d z ie w k a t e g o r ii w ie r z y te ln o ś c i h ip o te c z n y c h , w s to s u n k u zaś do n ic h w k o le jn o ś c i, w y n ik a ją c e j z p rz e p is ó w p ra w a h ip o te c z n e g o , a w ię c w e d łu g p ie rw s z e ń s tw a s to p n ia łu p o -

te czn e g o . W y n ik a z tego, że w p is o s trz e ż e n ia d la z a b e z p ie ­ c z e n ia p o w ó d z tw a d a je u p r a w n io n e m u p r a w a a n a lo g ic z n e , j a k w p is p r a w a za s ta w u . W szcze g ó ln o ści s k u t k i je g o n ie o g r a n ic z a ją się do sam ego z a p e w n ie n ia s to p n ia h ip o te c z n e ­ go d la p r a w a w p r z y s z ło ś c i d o p ie ro w p is a ć się m a ją c e g o , le cz p o le g a ją n a u z y s k a n iu p rz e z w ie r z y c ie la p r a w a h ip o ­ te czn e g o z a s p o k o je n ia się z n ie ru c h o m o ś c i, n a k t ó r e j o s trz e ­ ż e n ie w p is a n o . S k o ro zaś w e d łu g te g o w p is o s trz e ż e n ia d la z a b e z p ie c z e n ia p o w ó d z tw a p ro w a d z i do p o w s ta n ia n o w e g o p ra w a h ip o te c z n e g o , p rz e to w m y ś l u w a g n a w s tę p ie n i n i e j ­ szego r o z d z ia łu p o d a n y c h p r z y ją ć n a le ż y , że p o w e jś c iu w ż y c ie d e k r e tu w a l. n ie d o p u s z c z a ln y je s t w p is o s trz e ż e n ia d la z a b e z p ie c z e n ia ro s z c z e n ia w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, ch o ć ­ b y w p is t a k i n a s tą p ić m ia ł n a w ie r z y te ln o ś c i w ta k ie jż e w a ­ lu c ie , w p is a n e j je szcze p rz e d d e k re te m .

Z a zn a czo n o w y ż e j, że te n d e n c ja d e k r e tu w a l. id z ie w d w ó c h k ie r u n k a c h , a m ia n o w ic ie w y k lu c z e n ia n a p r z y ­ szłość u s k u te c z n ia n ia n o w y c h w p is ó w w w a lu ta c h z a g ra ­ n ic z n y c h i u s u n ię c ia is tn ie ją c y c h ju ż w p is ó w w ta k ic h w a ­ lu ta c h . P o w s ta je p y ta n ie , c z y w y j ą t k o w y p rz e p is o d o p u ­ sz c z a ln o ś c i ta k ic h w p is ó w „ w z a k re s ie w p is ó w ju ż u ja w ­ n io n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h “ s tw a rz a w y ło m w o b u ty c h k ie r u n k a c h z a s a d n ic z e j te n d e n c ji d e k r e tu , c z y t y l k o w je d n y m z n ic h . O tó ż w t y m w z g lę d z ie o p o w ie d z ie ć się n a ­ le ż y za o s ta tn ią a lte r n a ty w ą , a m ia n o w ic ie że w p is y h ip o ­ te czn e w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h m o g ą b y ć w p r a w d z ie d o ­ k o n y w a n e po w e iś c iu w ż y c ie d e k re tu w a lu t., je ż e li one n a ­ s tę p u ją w z a k re s ie is tn ie ją c y c h ju ż p rz e d d e k re te m w p is ó w w ta k ic h w a lu ta c h , że a to li w p is y ta k ie p o d le g a ją na r ó w n i z w s z e lk im i in n y m i w p is a m i p r z e r a c h o w a n iu n a w a lu tę p o l­

ska na w a r u n k a c h , o k r e ś lić się m a ją c y c h ro z p o rz ą d z e n ie m M in is t r ó w S k a rb u i S p r a w ie d liw o ś c i. Za t a k im u ię c ie m s p r a w y p rz e m a w ia n ie t y l k o f a k t u m ie js c o w ie n ia p rz e p is u o p rz e r a c h o w a n iu w p is ó w d o p ie ro p o w y ia t k o w y c h p o s ta ­ n o w ie n ia c h o d o p u s z c z a ln o ś c i u s k u te c z n ia n ia p e w n y c h w p i­

s ó w w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h , a le i ta o k o lic z n o ś ć , że p r z e ­ p is o p rz e ra c h o w a n iu m ó w i w sposób c a łk ie m o g ó ln y o ^ w s z e l­

k ie g o r o d z a iu “ w p is a c h i n ie p r z e w id u je w y j ą t k ó w od w y ­ ra ż o n e j w n im za sa d y, a w re s z c ie i p rz e d e w s z y s tk im to , że s k o ro p r z e r a c h o w a n iu u le g a ją w p is y h ip o te c z n e w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h , is tn ie ją c e p r z e d d e k re te m w a l., to n ie m o g ą b y ć w ty m k ie r u n k u s iln ie js z e i b a r d z ie j n ie ty k a ln e o p a r­

te na n ic h i w ic h ra m a c h się m ieszczące w p is y , d o k o n a n e po w e jś c iu w ż y c ie d e k re tu .

5. Wpisy na podstawie aktów, zdziałanych przed dekretem walutowym.

J a k o d r u g i w y ją t e k od z a s a d y n ie d o p u s z c z a ln o ś c i w p i­

s ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h u z n a je a rt. 9

11

d e k r e tu w a l. „c z y n n o ś c i h ip o te c z n e , d o k o n y w a n e n a p o d ­ s ta w ie a k tó w s ą d o w y c h i n o ta r ia ln y c h , z d z ia ła n y c h p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie “ d e k r e tu . R zecz ja s n a , że i tu p rz e z „ c z y n ­ n o ś c i h ip o te c z n e “ ro z u m ie ć n a le ż y n ie co in n e g o j a k w p is y h ip o te c z n e . C o do p o ję c ia „ a k t ó w s ą d o w y c h i n o ta r ia ln y c h , to n a obszarze m o c y o b o w ią z u ją c e j a u s tr. u s ta w y h ip o te c z ­ n e j oznaczać ono m oże t y lk o z d z ia ła n e p rz e z sąd lu b n o ta ­ riu s z a d o k u m e n ty i to ta k ie , n a p o d s ta w ie k t ó r y c h ze s ta ­ n o w is k a p rz e p is ó w t e j u s ta w y (w z g lę d n ie ta k ż e in n y c h u s ta w t u o b o w ią z u ją c y c h ) w p is y h ip o te c z n e w o g o in o s c i m o ­

na b y ć d o k o n y w a n e . W e d łu g tu o m a w ia n e g o w y ją tk o w e g o p o s ta n o w ie n ia d e k r e tu m o ż n a te d y p o w e jś c iu d e k r e tu w ż y ­ c ie u z y s k iw a ć w p is y h ip o te c z n e p ra w , w y r a ż o n y c h w w a ­ lu c ie z a g ra n ic z n e j, p o d w a r u n k ie m , że d o k u m e n ty , s ta n o ­ w ią c e p o d s ta w ę ty c h w p is ó w , is t n ia ły je szcze p rz e d w e j­

ściem w ż y c ie d e k r e tu . . . , .

D o k u m e n t, ja k o p o d s ta w a w p is u , is tn ie je d o p ie ro w te ­ d y . g d y p o s ia d a on w s z y s tk ie w y m o g i, k t ó r e go c z y n ią c a ł­

k o w ic ie z d a tn y m do u z y s k a n ia n a je g o p o d s ta w ie w p is u h i­

p o te czn e g o . D o p ó k i t a k i d o k u m e n t n ie is tn ie je , m e is tn ie je te ż p o d s ta w a w p is u . D la te g o o b o ję tn e je s t ze s ta n o w is k a c e- k r e t u w a lu to w e g o , k ie d y k to ś u z y s k a ł p r a w o do o tr z y m a ­ n ia d o k u m e n tu , z d a tn e g o do w p is u h ip o te c z n e g o , o b o ję tn e

je s t d a le j, k ie d y d o k u m e n t t a k i p o w in ie n b y c w y s ta w io n y , o b o ję tn e ' też, k ie d y go zaczęto sp o rzą d za ć, — a d e c y d u je w y ł c z n ie c h w ila , k ie d y d o szło do s p e r fe k c jo n o w a m a d o k u ­ m e n tu w t a k ie j tre ś c i i fo r m ie , w j a k i e j m oże o n w e js c do h ip o te k i. N ie u z y s k a w ię c po w e jś c iu w ż y c ie d e k r e tu w a l.

w p is u p r a w a z a s ta w u w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j u d z ie la ją c y p o ż y c z k i w t a k i e j w a lu c ie , c h o c ia ż b y je szcze p rz e d d e k r e ­ te m w y p ła c ił sum ę p o ż y c z k o w ą i z a s trz e g ł sobie p r a w o za­

s ta w n e j e ż e li sam s k r y p t d łu ż n y , z d o ln y do in t a b u la c ji (lu b p r e n o ta c ji) p ra w a z a s ta w u , sp isa n o d o p ie ro p o w e jś c iu w ż y ­ c ie d e k r e tu . N ie u z y s k a ta k ie g o w p is u i w te d y , g d y sp isa ­ n ie s k r y p t u d o p ie ro p o t e j d a c ie n a s tą p iło z w y łą c z n e j w in y d łu ż n ik a lu b n a w e t t r z e c ie j o so b y. N ie u z y s k a go n a w e t w te d y , g d y s k r y p t d łu ż n y b y ł w p r a w d z ie ju z s p is a n y p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie d e k r e tu , a le n ie p o s ia d a ł je szcze p rz e d tą d a tą w s z y s tk ic h w y m a g a n y c h do w p is u h ip o te c z n e g o p o d ­ p is ó w c z y u w ie r z y te ln ie ń . J e ż e li n a to m ia s t d o k u m e n t d e ­ f i n i t y w n i e z d a tn y do w p is u is t n ia ł ju ż p rz e d w e jś c ie m w ż y ­ cie d e k r e tu , to w p is h ip o te c z n y na je g o p o d s ta w ie m oże n a ­ s tą p ić . c h o c ia ż b y d o k u m e n t t a k i d o p ie ro po w e jś c iu d e k r e ­ tu vv ż y c ie s ta ł się d o s tę p n y d la u p ra w n io n e g o i d o s ta ł się

w ie £ 0 p o s ia d a n ie . . , .

N a s p e c ja ln ą u w a g ę ze s ta n o w is k a t u o m a w ia n e g o w y ­ ją tk o w e g o p rz e p is u d e k r e tu z a s łu g u ją w p is y h ip o te c z n e , d o ­ k o n y w a n e w d ro d z e n ie d o b r o w o ln e j, a m ia n o w ic ie w p is y h i-

p o te lk s ą d o w y c h i o s trz e ż e ń h ip o te c z n y c h w d ro d z e z a rz ą ­ dzeń ty m c z a s o w y c h . W p is y ta k ie d o k o n y w a n e są, o ile c h o ­ d z i o h ip o te k ę są d o w ą , na zasadzie t y t u łó w w y k o n a w c z y c h (a rt. X V I I p rz e p . w p r o w . p r . o sąd. p o st. egz.) t. j . t y t u łó w e g z e k u c y jn y c h , z a o p a trz o n y c h k la u z u lą w y k o n a ln o ś c i (a rt.

526 k . p. c.), a o ile c h o d z i o o s trz e ż e n ie h ip o te c z n e w d r o ­ dze z a rz ą d z e n ia ty m c z a s o w e g o , n a zasadzie p o s ta n o w ie ń 0 z a b e z p ie c z e n iu ro s z c z e n ia , z a o p a trz o n y c h r ó w n ie ż k la u ­ z u lą w y k o n a ln o ś c i. O tó ż p o ja w iło się z a p a try w a n ie , że po w e jś c iu w ż y c ie d e k r e tu w a lu to w e g o m o ż n a u z y s k a ć h ip o ­ te k ę są d o w ą , c z y z a b e z p ie c z e n ie ro s z c z e n ia p rz e z o s trz e ż e ­ n ie h ip o te c z n e w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, je ż e li t y l k o t y t u ł e g z e k u c y jn y , c z y p o s ta n o w ie n ie o d o z w o le n iu z a b e z p ie c z e ­ n ia p o c h o d z i z czasu p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie d e k r e tu , a to c h o ć b y n a w e t k la u z u la w y k o n a ln o ś c i o d n o śn e m u t y t u ło w i n a d a n a b y ła ju ż p o t e j c h w ili. Z a p a tr y w a n ie to je s t b łę d n e 1 s p rze czn e z p o s ta n o w ie n ia m i a r t. 9 d e k r e tu w a l. w z w ią z k u z o d n o ś n y m i p rz e p is a m i p r a w a e g z e k u c y jn e g o , w z g lę d n ie ta k ż e u s ta w y h ip o te c z n e j, j a k ju ż b o w ie m w y ż e j w s p o m ­ n ia n o , w y ją t k o w a d o p u s z c z a ln o ś ć w p is ó w w w a lu c ie z a g ra ­ n ic z n e j n a zasadzie o m a w ia n e g o tu p rz e p is u u z a le ż n io n a je s t od is tn ie n ia p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie d e k r e tu d o k u m e n tu o t a k ie j tre ś c i i fo r m ie , w j a k i e j m o że o n bez p o tr z e b y d a l­

s z y c h u z u p e łn ie ń stać się p o d s ta w ą w p is u . O tó ż s k o ro w m y ś l a rt. X V I I p rz e p . w p r o w . p r. o sąd. p o st. egz. tu d z ie ż a rt. 526 i a r t. 848, § 3 k . p. c. p o d s ta w ę do w p is u h ip o t e k i są­

d o w e j, w z g lę d n ie o s trz e ż e n ia h ip o te c z n e g o w d ro d z e z a rz ą ­ d z e n ia ty m c z a s o w e g o s ta n o w i t y t u ł e g z e k u c y jn y , w z g lę d n ie p o s ta n o w ie n ie o z a b e z p ie c z e n iu ro s z c z e n ia p lu s k la u z u la w y k o n a ln o ś c i, to je d y n ie w te d y a k t y w e d łu g w y m ie n io n y c h p rz e p is ó w p o d s ta w ę w p is u s ta n o w ią c e u z n a ć m o ż n a za z d z ia ła n e p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie d e k r e tu w a l., je ż e li s p rz e d te j d a ty p o c h o d z i ta k t y t u ł e g z e k u c y jn y , w z g lę d n ie t y t u ł z a b e z p ie c z e n ia , j a k i k la u z u la w y k o n a ln o ś c i, n a d a ją c a te m u t y t u ł o w i z d o ln o ś ć do w p is u h ip o te c z n e g o . Is tn ie n ie p rz e d tą d a tą sam ego t y t u ł u e g z e k u c y jn e g o , w z g lę d n ie t y t u ł u za­

b e z p ie c z e n ia n ie w y s ta r c z y , bo a n i ze s ta n o w is k a p rz e p is ó w p r a w a e g z e k u c y jn e g o , a n i ze s ta n o w is k a § 33 u s ta w y h ip . n ie n a d a ją się one do w p is u h ip o te c z n e g o . Ź ró d łe m z d o ln o ś c i do w p is u h ip o te c z n e g o d o k u m e n tó w , w y m ie n io n y c h w §§ 33, l i t . b — d u s ta w y h ip . (do k t ó r y c h to d o k u m e n tó w n a le ż ą w ła ś n ie t y t u ł y e g z e k u c y jn e i t y t u ł y z a b e z p ie c z e n ia ), je s t b o w ie m ic h z d o ln o ś ć do u z y s k a n ia e g z e k u c ji, a z d o ln o ś ć tę w e d łu g o b e c n ie o b o w ią z u ją c e g o p r a w a o t r z y m u ją one d o ­ p ie r o p rz e z z a o p a trz e n ie ic h k la u z u lą w y k o n a ln o ś c i. D la ­ te g o p r z y ją ć się m u s i, że w p is h ip o t e k i s ą d o w e j lu b o s trz e ­ ż e n ia h ip o te c z n e g o w d ro d z e z a rz ą d z e n ia ty m c z a s o w e g o w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j d o p u s z c z a ln y je s t po w e jś c iu w ż y -

13

c ie d e k r e tu w a l. je d y n ie n a p o d s ta w ie ta k ic h t y t u łó w egze­

k u c y jn y c h i t y t u łó w z a b e z p ie c z e n ia , k t ó r e p rz e d tą d a tą za­

o p a trz o n e ju ż b y ł y k la u z u lą w y k o n a ln o ś c i.

W y ją t k o w y p rz e p is o d o p u s z c z e n iu w p is ó w w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h n a p o d s ta w ie a k tó w , z d z ia ła n y c h p rz e d w e j ­ ście m w ż y c ie d e k r e tu w a l., s tw a rz a w y ło m t y l k o od t e j za s a d y d e k r e tu w a l., w e d łu g k t ó r e j n o w e w p is y h ip o te c z n e w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h m ie js c a m ie ć n ie m ogą. N a to m ia s t ta k ż e do w p is ó w , u z y s k a n y c h p o w e jś c iu w ż y c ie d e k r e tu n a p o d s ta w ie a k tó w d a w n ie j z d z ia ła n y c h , s to s u je się zasada d e k r e tu , d o ty c z ą c a o b o w ią z k u p rz e ra c h o w a n ia w s z e lk ic h w p is ó w w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h na w a lu tę p o ls k ą . Za j e j z a s to s o w a n ie m do o m a w ia n y c h tu w p is ó w p r z e m a w ia ją te sam e a rg u m e n ty , k t ó r e p rz y to c z o n o w y ż e j n a k o ń c u ro z ­ d z ia łu 4.

6. Wpisy, dopuszczone w drodze rozporządzeń.

J a k o tr z e c i w y ją t e k o d z a s a d y n ie d o p u s z c z a ln o ś c i w p i ­ só w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h u z n a je d e k r e t w a l. w p is y , k t ó r e w y r a ź n ie d o p u szczo n e b ę d ą ro z p o rz ą d z e ­

n ia m i M in is t r ó w S k a rb u i S p r a w ie d liw o ś c i. J a k w id a ć , de­

k r e t d a je tu w s p o m n ia n y m M in is tr o m u p o w a ż n ie n ie b la n ­ k ie to w e o n ie o g ra n ic z o n y m z a k re s ie do s tw a rz a n ia w y ło ­ m ó w od je g o zasad. Z u p o w a ż n ie n ia tego, p o d y k to w a n e g o w z g lę d a m i p o l i t y k i g o s p o d a rc z e j, z ro b io n o d o tą d u ż y te k w r o z p o rz ą d z e n iu M in is t r ó w S k a rb u i S p r a w ie d liw o ś c i z 31 s ty c z n ia 1936, D z . U . R . P. N r . 9, p o z. 91, k t ó r y m d o p u szczo ­ no w p is y w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h w n a s tę p u ją c y c h p r z y ­ p a d k a c h : „1 ) je ż e li w p is m a za b e zp ie cza ć l i s t y za s ta w n e lu b o b lig a c je , w y p u s z c z o n e w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j w d r o ­ dze e m is ji p u b lic z n e j na r y n k a c h z a g ra n ic z n y c h i m ie js c e p ła tn o ś c i ty c h lis t ó w i o b lig a c y j o ra z ic h k u p o n ó w z n a j­

d u je się p o za ob sza re m P a ń s tw a P o ls k ie g o i W o ln e g o M ia ­ sta G d a ń s k a ; 2) je ż e li w p is m a z a b e zp ie cza ć w ie r z y te ln o ś c i z t y t u ł u p o ż y c z e k , u d z ie lo n y c h p rz e z in s t y t u c je lu b f i r m y z a g ra n ic z n e w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j i m ie js c e p ła tn o ś c i ty c h w ie r z y te ln o ś c i z n a jd u je się p o za o b s z a re m P a ń s tw a P o l­

s k ie g o i W o ln e g o M ia s ta G d a ń s k a ; 3) w in n y c h p r z y p a d ­ k a c h _ za s p e c ja ln e m z e z w o le n ie m M in is t r a S k a r b u “ .

O d n o ś n ie do o m a w ia n e g o t u w y j ą t k u z a z n a c z y ć n a le ­ ż y . że u p o w a ż n ie n ie M in is t r ó w S k a rb u i S p r a w ie d liw o ś c i n ie je s t o g ra n ic z o n e do je d n o ra z o w e g o u n o r m o w a n ia k w e s t ii, le c z w y m ie n ie n i M in is t r o w ie m o g ą w d ro d z e ro z p o rz ą d z e ń k a ż d o c z e ś n ie z m ie n ia ć , u c h y la ć , ro z s z e rz a ć i o g ra n ic z a ć w y ­ d ane p rz e z s ie b ie p r z e p is y o d o p u s z c z a ln o ś c i w p is ó w h ip o ­ te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h . Z u w a g i n a b r a k cza ­ sow ego o g ra n ic z e n ia z a ró w n o sam ego u p o w a ż n ie n ia , j a k i s k u te c z n o ś c i w y d a n y c h n a je g o p o d s ta w ie p rz e p is ó w , n a ­

le ż y te ż p r z y ją ć , że od w o li w y m ie n io n y c h M in is t r ó w z a le ­ żeć b ę d z ie , c z y d o p u szczo n e w ic h ro z p o rz ą d z e n ia c h w p is y w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h m a ją w p r z y s z ło ś c i u le c p rz e ra - c h o w a n iu n a w a lu tę k r a jo w ą lu b n ie .

?. Stan rzeczy po dekrecie dewizowym.

K w e s tia , c z y i j a k i w p ły w n a d o p u s z c z a ln o ś ć w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h w y w ie r a d e k r e t P re z y d e n ta R zp. z d n ia 26 k w ie t n ia 1936 r. w s p ra w ie o b r o tu p ie n ię ż n e g o z z a g ra n ic ą o ra z o b r o tu z a g r a n ic z n y m i i k r a j o ­ w y m i ś ro d k a m i p ła tn ic z y m i, D z . U . R. P. N r . 32, poz. 249 (t. z w . d e k r e t d e w iz o w y ) , n ie z o s ta ła w w y m ie n io n y m d e ­ k r e c ie w y r a ź n ie u r e g u lo w a n a . D e k r e t te n , k t ó r y w s z e d ł w ż y c ie z d n ie m 27 k w ie t n ia 1936, n ie w s p o m in a w c a łe j s w e j r o z c ią g ło ś c i a n i s ło w e m o w p is a c h h ip o te c z n y c h , a n ie u c h y ­ la też p o s ta n o w ie ń d e k r e tu w a lu to w e g o , ju ż z t e j p r z y c z y n y n ie m o ż n a *) w y s tą p ić z o g ó ln ik o w y m tw ie r d z e n ie m , ja k o b y ze s ta n o w is k a d e k r e tu d e w iz o w e g o n ie d o p u s z c z a ln e , w z g lę d ­ n ie z a k a z a n e b y ł y w s z e lk ie w p is y h ip o te c z n e w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h . J e ś li c h o d z i o ocenę, c z y p r z e p is y d e k r e tu d e w iz o w e g o n ie ś c ie ś n ia ją je d n a k w p e w n y c h k ie r u n k a c h te g o z a k re s u d o p u s z c z a ln o ś c i w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ­ ta c h z a g ra n ic z n y c h , j a k i w d ro d z e w y ją t k ó w w y ż e j o m ó ­ w io n y c h p o z o s ta w ia ł je s z c z e d e k r e t w a lu to w y , to w g rę w c h o d z ić t u m o g ą g łó w n ie p r z e p is y a rt. 5, 8 i 9 w z w ią z k u z p o s ta n o w ie n ia m i a rt. 1 d e k r e tu d e w iz o w e g o . M ia n o w ic ie w e d łu g a r t. 5 te g o d e k r e tu z a b r o n io n y je s t h a n d e l z a g ra ­ n ic z n y m i ś ro d k a m i p ła tn ic z y m i, o ile je d n ą ze s tro n n ie je s t B a n k P o ls k i lu b p rz e d s ię b io rs tw o b a n k o w e , k t ó r e u z y s k a ło u p r a w n ie n ia d e w iz o w e , p r z y c z y m w m y ś l a r t. 1 p rz e z h a n ­ d e l ro z u m ie ć n a le ż y z a w ie ra n ie lu b w y k o n y w a n ie u m ó w k u p n a -s p rz e d a ż y , z a m ia n y , p o ż y c z k i, p r z e le w u o ra z za sta ­ w u , k t ó r y c h p rz e d m io te m są z a g ra n ic z n e ś r o d k i p ła tn ic z e . W e d łu g a r t. 8 d e k r e tu d e w . p rz e k a z y w a n ie , w y s y ła n ie i w y ­ w ó z za g ra n ic ę ś ro d k ó w p ła tn ic z y c h bez w z g lę d u na w a lu tę , j a k ró w n ie ż s ta w ia n ie do d y s p o z y c ji c u d z o z ie m c ó w w s z e l­

k ic h ś r o d k ó w p ła tn ic z y c h , u s k u te c z n ia n ie p rz e k a z ó w , p rz e ­ le w ó w i w p ła t n a r a c h u n k i c u d z o z ie m c ó w w k r a jo w y c h p rz e d s ię b io rs tw a c h b a n k o w y c h o ra z u s k u te c z n ia n ie ja k i c h ­ k o lw ie k w y p ła t w k r a j u z p o le c e n ia c u d z o z ie m c ó w — są bez z e z w o le n ia z a b ro n io n e . W e d łu g a r t. 9 d e k r e tu d e w . u d z ie ­ la n ie k r e d y t u c u d z o z ie m c o m lu b p o r ę k i za s p ła tę t a k ic h k r e ­ d y tó w p rz e z o so b y, m a ją c e z a m ie s z k a n ie lu b s ie d z ib ę w k r a ­ ju , je s t bez z e z w o le n ia z a b ro n io n e , zaś u z y s k a n ie k r e d y t u

*) Jak to c z y n i adw. S. E ttin g e r w a rty k u le „P ra w o dew izow e w p ra k ty c e a d w o k a c k ie j i n o ta r ia ln e j“ , ogłoszonym w P rzeglądzie N o ­ ta ria ln y m , n r 17— 18 z 1936 r.

15

o d c u d z o z ie m c a o ra z u d z ie le n ie po r ę k i za s p ła tę ta k ie g o k r e d y t u p rz e z o so b y, m a ją c e z a m ie s z k a n ie lu b s ie d z ib ę w k r a ju , w y m a g a z g ło s z e n ia w B a n k u P o ls k im .

J a k z p o w y ż s z y c h p rz e p is ó w w id a ć , c h o d z i w n ic h o w y ­ e lim in o w a n ie o b r o tu e f e k t y w n y m i w a lu ta m i z a g r a n ic z n y ­ m i tu d z ie ż o re g la m e n ta c ję o b r o tu p ie n ię ż n e g o z z a g ra n ic ą . P o n ie w a ż zaś w p is y h ip o te c z n e , n a w e t n a z a g ra n ic z n ą w a ­ lu tę o p ie w a ją c e , n ie m o g ą b y ć u w a ż a n e za fo rm ę o b r o tu e f e k t y w n y m i w a lu ta m i z a g ra n ic z n y m i, s k o ro d łu ż n ik h ip o ­

te c z n y m oże ju ż n a p o d s ta w ie d e k r e tu w a lu to w e g o z a p ła ­ c ić d łu g , w y r a ż o n y w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, p ie n ię d z m i p o l­

s k im i, a n ie m o ż n a ic h też u w a ż a ć za fo rm ę o b r o tu p ie n ię ż ­ n ego z z a g ra n ic ą , s k o ro r e a liz a c ja p r a w h ip o te c z n y c h c u ­ d z o z ie m c ó w z w p is ó w w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h m oże n a ­ s tą p ić p rz e z w p ła tę p ie n ię d z y k r a jo w y c h do b a n k u d e w iz o ­ w e g o n a ra c h u n e k u p r a w n io n y c h (z g o d n ie .„z a rt. 1 d e k r e tu w a lu t, i a r t. 12 d e k r e tu d e w iz .), p rz e to s łu s z n y m w y d a je się w n io s e k , że p r z e p is y d e k r e tu d e w iz o w e g o n ie z w r a c a ją się w o g ó le p r z e c iw w p is o m h ip o te c z n y m w w a lu c ie z a g ra n ic z ­ n e j, ja k o ta k im , a je ż e li w z w ią z k u z t y m i p rz e p is a m i w p is o k a ż e się czasem n ie d o p u s z c z a ln y , to n ie d o p u s z c z a ln o ś ć j e ­ no b ę d z ie ra c z e j w y n ik ie m o g ó ln e j za sa d y, że n ie m o ż n a d o ­ z w o lić w p is u h ip o te c z n e g o , k t ó r y b y m ia ł sw e ź r ó d ło w t r a n ­ s a k c ji p r a w n ie n ie d o z w o lo n e j. P r z y t y m w p is b ę d z ie w ta ­ k ic h p r z y p a d k a c h n ie d o p u s z c z a ln y bez w z g lę d u n a to , c z y m ia łb y o p ie w a ć n a w a lu tę z a g ra n ic z n ą , c z y też k r a jo w ą . T a k n p . je ż e li w e d łu g u m o w y o p r z e le w w ie r z y te ln o ś c i h i ­ p o te c z n e j w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j w a lu tę c e s y jn ą s ta n o w ią z a g ra n ic z n e ś r o d k i p ła tn ic z e , to p o n ie w a ż u m o w a J :a k a z u w a g i w ła ś n ie na w a lu tę c e s y jn ą je s t w e d łu g a r t. 5 d e ­ k r e t u d e w iz o w e g o z a ka za n a , p rz e to n a j e j p o d s ta w ie n ie b ę ­ d z ie m o ż n a d o z w o lić w p is u p r z e n ie s ie n ia w ie r z y te ln o ś c i h i ­ p o te c z n e j w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, a to w m y ś l § 26 u s ta w y h ip ., w e d łu g k tó r e g o d o k u m e n ty , s ta n o w ią c e p o d s ta w ę n a ­ b y c ia lu b z m ia n y p r a w a rz e c z o w e g o , m u szą z a w ie ra ć w a ż n y t y t u ł . W t a k im p r z y p a d k u je d n a k w p is b y ł b y n ie d o p u ­ s z c z a ln y ta k ż e w te d y , g d y b y c h o d z iło o p r z e n ie s ie n ie w ie ­ r z y te ln o ś c i h ip o te c z n e j w w a lu c ie k r a jo w e j, je ś li t y l k o w a ­ lu tę c e s y jn ą s t a n o w iły b y z a g ra n ic z n e ś r o d k i p ła tn ic z e . Z ro - d ło n ie d o p u s z c z a ln o ś c i w p is u le ż y t u w ię c n ie w ty m , że o p ie w a on n a w a lu tę z a g ra n ic z n ą , le c z w ty m , że je g o p o d ­ s ta w ę m ia ła b y s ta n o w ić tr a n s a k c ja p r a w n ie z a b ro n io n a , a m ia n o w ic ie tr a n s a k c ja , k t ó r a ze w z g lę d u n a w a lu tę c e s y j- n a p rz e d s ta w ia się, ja k o z a k a z a n y d e k re te m d e w iz o w y m h a n d e l z a g r a n ic z n y m i ś r o d k a m i p ła tn ic z y m i, le ż e lib y n a ­ to m ia s t w p r z y k ła d z ie t u n a p ro w a d z o n y m p r z e le w w ie r z y ­ te ln o ś c i h ip o te c z n e j, w y r a ż o n e j w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, n a ­ s tą p ił za cenę, w y r a ż o n ą w w a lu c ie p o ls k ie j, to p r z e p is y de-

k r ę t u d e w ., d o ty c z ą c e o b r o tu z a g r a n ic z n y m i ś ro d k a m i p ła t ­ n ic z y m i, n ie b ędą stać n a p rz e s z k o d z ie w p is o w i p rz e n ie s ie ­ n ia w ie r z y te ln o ś c i h ip o te c z n e j, b o p rz e d m io te m tr a n s a k c ji n ie są z a g ra n ic z n e ś r o d k i p ła tn ic z e . I ta k a je d n a k tr a n s a k ­ c ja m oże się z in n y c h w z g lę d ó w o ka za ć, ja k o n ie d o z w o lo n a ze s ta n o w is k a d e k r e tu d e w . Z a jd z ie to n p . w te d y , g d y w a ­ lu tę c e s y jn ą w p ie n ią d z a c h k r a jo w y c h w p ła c o n o bez w y ­ m a g a n e g o d e k re te m z e z w o le n ia c e d e n to w i, b ę d ą c e m u c u ­ d z o zie m ce m . O ile b y za te m z d o k u m e n tu , s ta n o w ią c e g o p o d ­ s ta w ę w p is u p r z e n ie s ie n ia w ie r z y te ln o ś c i h ip o te c z n e j, w y ­ n ik a ło , że p rz e le w , b ę d ą c y ty t u łe m do w p is u , d o s z e d ł d o s k u tk u w b r e w z a k a z o m d e k r e tu d e w ., d o ty c z ą c y m o b r o tu k r a jo w y m i ś ro d k a m i p ła tn ic z y m i, to w p is p rz e n ie s ie n ia w ie r z y te ln o ś c i h ip o te c z n e j b ę d z ie n ie d o p u s z c z a ln y w m y ś l

§ 26 u s ta w y h ip . i to bez w z g lę d u n a to , c z y w ie r z y te ln o ś ć ta w y r a ż o n a je s t w w a lu c ie z a g ra n ic z n e j, c z y k r a jo w e j.

N a p r z y k ła d z ie p o w y ż s z y m w id a ć ja s n o , że p r z e p is y d e k r e tu d e w iz o w e g o n ie w y w ie r a ją ża d n e g o s p e c ja ln e g o w p ły w u n a k w e s tię w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h za­

g r a n ic z n y c h i n ie w p r o w a d z a ją ż a d n y c h o g ra n ic z e ń co do d o p u s z c z a ln o ś c i ty c h w p is ó w ze w z g lę d u n a ic h tre ś ć . W p ły w d e k re tu n a d o p u szcza ln o ść ta k ic h w p is ó w n ie sięga d a le j, n iż je g o w p ły w na d o p u szcza ln o ść w p is ó w h ip o te c z n y c h w ogóle.

T u zaś w y r a ż a on się ty m , że o ile tra n s a k c ja , n a p o d s ta ­ w ie k t ó r e j m ia łb y w p is n a s tą p ić , d o szła do s k u tk u w b r e w z a k a z o m d e k r e tu , to , ja k o n ie w a ż n a , n ie s tw o r z y o n a w a ż n e ­ go t y t u ł u do w p is u . W ty m s ta n ie rz e c z y p o d s ta w ą do o c e n y d o p u s z c z a ln o ś c i w p is ó w h ip o te c z n y c h w w a lu ta c h z a g ra ­ n ic z n y c h ze w z g lę d u n a te n ic h c h a r a k te r p o z o s ta ją p o le - k r e c ie d e w iz o w y m ta k , j a k i p rz e d te m , w y łą c z n ie p rz e p is y d e k r e tu w a lu to w e g o .

¿O

B IB L IO T E K A U N IW E R S Y T E C K A

G D A Ń S K

B IB L IO T E K A U N IW E R S Y T E C K A

G D A Ń S K

5

■ 1 ^. 10 .3