Unikatowy zabytek spod Starachowic

BULLETIN ARCHÉOLOGIQUE POLONAIS

WIADOMOŚCI

AR CHE OLO GICZ NE

PAŃSTWOWE MUZEUM ARCHEOLOGICZNE

w

Warszawie

WARSZAWA 2006 VARSOVIE

TOM (VOL.) LVIII

r

WIADOMOSCI

ARCHEOLOGICZNE

Redaguj e _zespó? 1 Editorial staff:

mgr Jacek Andrzejowski (sekretarz redakcji 1 managing editor), dr Wojciech Brzezi?ski (redaktor naczelny 1 editor in chief), prof. dr hab. Teresa _{D?browska (zast?pczyni} redaktora _naczelnego 1 _subeditor), mgr Gra?yna Orli?ska,

mgr Rados?aw Prochowicz, mgr Andrzej Jacek _Tomaszewski, doc. dr hab. Teresa _W?grzynowicz

T?umaczenia 1 Translations:

Anna _Kinecka, Marta _{Stasiak-Cyran, Andrzej} Jacek Tomaszewski

Jacek Andrzejowski

Sk?ad i ?amanie 1 _Layout:

]R]

Rycina na ok?adce: emaliowana _zapinka br?zowa

z _{Babiego Do?u-Borcza, pow. Kartuzy (rys.} L. _Kobyli?ska) Cover picture: enamelled bronze disc brooch from Babi Dó?-Borcz, distr. _Kartuzy (drawn by L. _Kobyli?ska)

© Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} w _Warszawie, 2006 © _Autorzy, 2006

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne jest instytucj? kultury}

finansowan? przez

Urz?d Marsza?kowski Województwa Mazowieckiego

Sprzeda? detaliczna _{publikacji Pa?stwowego} Muzeum _{Archeologicznego,} w _{tym egzemplarzy archiwalnych, prowadzona jest} w salach _wystawowych muzeum, ul. D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa. P?atno?? _{gotówk?; wystawiamy} rachunki i _faktury.

Ponadto nasze _ksi??ki i _czasopisma mo?na zamawia? w PMA, tel. +48 ₍₂₂₎ 831 3221-25/110 lub _pod adresem _internetowym wydawnictwapma@pma.pl

Cennik _{wydawnictw, wykaz publikacji} i _{pe?en spis} zawarto?ci _czasopism PMA: _{http://www.pma@pma.pl/wydawnictwa}

Adres _redakcji 1 Editorial office: Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} ul. _D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa

,

WIADOMOSCI

ARCHEOLOGICZNE

Tom

_(VoI.)

SPIS

TRE?CI

Contents

ROZPRAWY

El?bieta C i e_{p i} ele w s k a, Schy?kowopaleolityczne i mezolityczne materia?y krzemienne z bada? _{powierzchniowych}

w _{mi?dzyrzeczu Pilicy} i _Wis?y 3

Final Paleolithic and Mesolithic :flint materials from surface surveys between the Pilica and Vistula rivers

Barbara B a r_{g i}e _?, Kultura _strzy?owska w ?wietle znalezisk _grobowych

The Strzy?ów Culture in the light of burial finds

65

Jan S chu s te r, O pó?nych zapinkach kapturkowych (A 1141)

Late _spring-cover brooches _(A II ₄₁₎

101

MISCELLANEA

Anna D r z e w ic_{z, Niezdobiony naszyjnik br?zowy} z _{haczykowatym zapi?ciem} ze zbiorów _Pa?stwowego

Muzeum _{Archeologicznego} w Warszawie 121

Bronze _plain neck _ring with hooked terminal sfrom the collection of the State _{Archaeological} Museum in Warsaw

Anna St r o b in, P?setka br?zowa z _{cmentarzyska kultury oksywskiej} w _{Wyczechowie, pow.} kartuski

Bronze tweezers from Oksywie Culture cemetery at Wyczechowo, distr. _Kartuzy

127

Magdalena M ?c z _y ?

sk a, Agnieszka U rb a n i _{ak, Prowincj onalnorzymska zapinka} tarczowata z _cmentarzyska

kultury wielbarskiej w Babim _{Dole-Borczu, pow.} kartuski 145

Provincial Roman disc brooch from Wielbark Culture _cemetery at Babi Dó?

-Borcz, distr. _Kartuzy

Magdalena M ?c z _y ?

sk a, Uwagi o _{niektórych typach zapinek} II _grupy serii _wschodniej Oscara _Almgrena

On selected variants of Oscar _Almgren group II, eastem series, brooches

159

Jacek A ndr z_ej ow s _ki, ?ukasz _Maurycy S tan a s z _ek, Hanna Ma?k ow sk a- Pl i

s zk _{a, Mod?a, grób} 169

-pierwsza trepanacj a czaszki z okresu _{wp?ywów rzymskich} z ziem _polskich 185

Mod?a, grave 169

-first skull trepanation from the Roman Period at the territory of Poland

Aleksandra ? ó r a w sk a, Grób kultury wielbarskiej z _cmentarzyska z _{wczesnej epoki} ?elaza w _Tynwa?dzie

na _Pojezierzu I?awskim 201

AWielbark Culture grave from an _Early Iron _{Age cemetery} at _Tynwa?d in Ilawa Lake District

MATERIA?Y

Andrzej Jacek T o m as z e w s_{ki, Schy?kowopaleolityczne} i _{mezolityczne materia?y} krzemienne z _cmentarzyska

kultury grobów kloszowych w Wieliszewie 209

Final Paleolithic and Mesolithic :flint materials from a Cloche Grave Culture cemetery at Wieliszew

Teresa _{W ? g} r z_y n o wi c_{z, Cmentarzysko kultury grobów kloszowych} w _{Wieliszewie, pow. legionowski}

Cemetery of Cloche Grave Culture at Wieliszew, distr. _Legionowo

215

Rados?aw P r o c h o wi c_z, Osada z _m?odszego okresu _{przedrzymskiego} i okresu _rzymskiego w _Strzy?owie,

pow. hrubieszowski, w ?wietle bada? z lat 1935-1937 i 1939 265

Late Pre-Roman and Roman Period settelment from _Strzy?ów, distr. Hrubieszów. _Insights from _{investigation} made in 1935-1937 and 1939

Andrzej Ma ci a?o w i c_{z, Cmentarzysko kultury przeworskiej} z _m?odszego okresu _{przedrzymskiego}

w _{Suchodole, pow.} sochaczewski 283

Przeworsk Culture _cemetery from Late Pre- Roman Period at Suchodó?, distr. Sochaczew

ODKRYCIA

Marek Z ale w s k _{i, Rogowy harpun} z rzeki _Wilgi

An antler _harpoon from the _Wilga river

371

Jerzy L ib e r _{a, Niecodzienny zabytek} z Polesia _Lubelskiego

An unusual artefact from Polesie Lubelskie

372

Jerzy L ib e r a, Barbara Ma tr a s z e_k, Znaleziska _{grobowe (?) kultury mierzanowickiej} na Mazowszu

Burial finds _(?) from the Mierzanowice Culture in Mazowsze

374

Tadeusz W i ?

n ie w s k i, Unikatowy zabytek spod Starachowic

A_uniqe find near Starachowice

375

Marek F lor e _k, Siekierka _br?zowa z _miej scowo?ci _{Senis?awice, pow.} kazimier ski

Bronze axe from Senis?awice, distr. Kazimierza Wielka

377

Miros?awa A ndr z _ej o w s k a, ?ukasz Maurycy St a n a s z e_{k, Groby} kloszowe na _{warszawskiej Sadybie}

Cloche graves from Sadyba in Warsaw

378

Rados?aw Pr o ch o w ic _{z, Szpila holszty?ska} ze stanowiska 4 w _{Tomaszach, pow. ostro??cki}

Holstein pin from Tomasze, distr. Ostro??ka, site 4

384

Zbigniew N o w ako w s k _i, Nowe znaleziska z _{Kamie?czyka, pow. wyszkowski}

New finds from _Kamie?czyk, distr. _Wyszków

388

Piotr ?u c z k i e w i c_{z, Perespa}

-kolejne cmentarzysko z okresu _rzymskiego ze _{wschodniej Lubelszczyzny?} 390

Perespa

-a_previously unknown Roman Period cemetery from the eastem Lublin Region?

Renata _{Madyda-Legutko, Judyta} Rodzi?ska-Nowak, Joanna _{Zagórska-Telega,} Prusiek, pow. sanocki, stan. 25. Pierwsze _cmentarzysko ludno?ci _{kultury przeworskiej} w _{polskich Karpatach}

Prusiek, distr. Sanok, site 25. The first Przeworsk Culture _cemetery recorded in the Polish _Carpathians

394

Jacek An dr z _ej ow s_ki, ?ukasz _Maurycy St an a s z e_{k, Andrzej} Gr _zymkow s_ki, Nieznane _cmentarzyska

z okresu _{wp?ywów rzymskich} w

?mijewie

_?mijewie

New cemeteries from the Roman Period at _?mijewo Ko?cielne and _{?mijewo Gaje,} distr. M?awa

Aleksandra Rz e s z o ta r sk a -N

o w a k ie w ic_{z, Cezary} S o b c z a_k, A?urowa _zapinka ze wsi _Szczeberka,

pow. augustowski

-import czy na?ladownictwo? 407

Openwork brooch from Szczeberka, distr. _{Augustów: import} or imitation?

Marek F lor e _{k, Wczesno?redniowieczny pochówek szkieletowy} z Sandomierza

Early Medieval inhumation burial from Sandomierz

410

2005 _{Zespo?y grobowe} z _{krzemiennymi p?oszezami} w Ma?opol-sce ina _{Wo?yniu, WALVII, 2004-2005,} s. 3-27.

Bargie?, B., Zako?cielna, A.

2005 Stan bada? nad neolitem i wczesn? epok? br?zu na

wschodnim Mazowszu i Podlasiu, [w:] M. Dulinicz _(red.),

Problemy przesz?o?ci Mazowsza i Podlasia, Archeologia

Mazowsza i Podlasia. Studia i _{Materia?y III,} Warszawa

(2004), s. 37-45.

G?osik, J.

1993 _{Katalog Pogotowia Archeologicznego} za lata 1977-1981,

WA _{LII/2, 1991-1992,} s. 209-234.

Libera, J.

2001 _{Krzemienneformy bifacjalne} na terenach Polski i

zachod-niej Ukrainy (od ?rodkowego neolitu do wczesnej epoki

?elaza), Lublin.

Mikulski, J.

1961 _Olszyc Szlachecki, pow. Siedlce, ZOW XXVII/4, s. 338.

Przyborowski, J.

1882 _Wycieczki nad _Wieprz, WAIV, s. 179-194.

Sa?aci?ski, S., Tomaszewski, A. J.

2001 Mazowsze w _{epoce kamienia, [w:] Archeologia} na

Mazow-szu, ZOW 56/1-2, s. 9-19.

Zako?cielna, A., Libera, J.

1991 _{Wykorzystanie} surowców _krzemiennych z okolic

?wie-ciechowa w _schy?kowym neolicie i we _{wczesnej epoce} br?zu w Polsce _{po?udniowowschodniej, [w:] Schy?ek}

neo-litu i wczesna _{epoka br?zu} w Polsce ?rodkowo-wschod-niej (materia?y z _{konferencji) (red.} J. Gurba), Lubelskie

Materia?y Archeologiczne VI, Lublin, s. 135-180.

o 3cm

-

-Ryc. 2. Sob ie

?

ki, pow. Otwock. P?oszcze zkrzemienia wo?y?skiego. Rys. B. Karch

Fig. 2. Sob ie

?

k i, distr. Otwock. Volhynian flint projectile point.

Drawn _by B. Karch

BURlAL FINDS _(?) FROM THE MIERZANOWICE CULTURE IN MAZOWSZE

Oba _{zabytki (siekiera} i _p?oszcze) mog? by? ?ladem zniszczo-nego bezceramicznego grobu (lub grobów) kultury mierzanowic-kiej, których datowanie nale?y odnie?? do _{jej wczesnej fazy (por.}

B. _Bargie?, J. Libera _2005)3. Podobne _{p?oszcze, wykonane} równie?

zkrzemienia _wo?y?skiego, stanowi?o _wyposa?enie

-obok siekie-ry i kamiennego topora (zabytków bli?ej nieokre?lonych; okazy

zagin??y)

-pochówku zWoli Wo _dy?s ki ej ,pow. Siedlce (J.

Przy-borowski _1882, s. _{190-191, ryc.} na s. _190)4.

Summary

Several years ago, a_Volhynian flint axe was found in a sand extraction

pit located _directIy at the so-called Piwonin Lake, some 250 msouth of the village of Piwonin, comm. _{Sobienie-Jeziory,} distr. Otwock, woj.

mazowieckie. The measurements are: reconstructed _length - 142

mm,

width of cutting edge

-52 mm, maximai thickness of the body

-17

mm.

Aflint _'spearhead' also comes from the _vicinity, that is, from Sobie?ki

village.Tt is a_{projectile point} made _ofVolhynian flint with the _following

measurements: _length

-168 mm, width of the cutting edge

-53 mm,

maximai thickness ofthe body-15 mm, weight-112.1 g.

Dr hab. _pro! UMCS _Jerzy Libera

Instytut Archeologii UMCS w Lublinie Pl. M _{Curie-Sk?odowskiej} 4 20-031 Lublin

The appearance ofboth artefacts (axe and _{projectile point)} can be viewed

as remains of anon-ceramie grave or graves of the Mierzanowice Culture,

which should be dated to the _{early phase} of this culture _{(cfB. Bargie?,} J. Libera 2005). Similar projectile point made of Volhynian flint

consti-tuted, apart from a _nondescript axe and stone battIe-axe which were lost,

the fumiture of the burial from Wola _Wody?ska, distr. Siedlce _(J. Przy-borowski 1882, p. 190-191, fig. p. 190).

e-mail: _{jlibera@02.pl} Mgr Barbara Matraszek

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} w Warszawie ul. _D?uga 52 «Arsena?»

00-241 Warszawa e-mail: neolit@pma.pl

t?um. M _{Stasiak-Cyran}

BIBLIOGRAFIA

Bargie?, B., Libera, J.

2004 " Groty typu strzy?owskiego"

-mit a _{rzeczywisto??, [w:]}

Przez _pradzieje i wczesne ?redniowiecze. _Ksi?ga

jubile-uszowa na _{siedemdziesi?te pi?te urodziny} docenta

dok-tora Jana _{Gurby (red.} J. _Libera, A. _{Zako?cielna), Lublin,}

s. 169-187.

Tadeusz Wi?niewski

UNIKATOWY ZABYTEK SPOD STARACHOWIC

Wiosn? 2002 r. na terenie wsi _{Tychów Nowy,} gm. Mirzec, pow.

starachowicki, woj. ?wi?tokrzyskie, podczas prac w

przydomo-wym ogródku znaleziono _{interesuj?cy wyrób krzemienny.} Do publikacji udost?pniony zosta? _{dzi?ki uprzejmo?ci} p. Katarzyny Pisarek, mieszkanki Starachowic, gdzie jest przechowywany.

3

W_{opracowaniu ?ród?owym p?oszcze bezpodstawnie przyporz?dkowano} kulturze strzy?owskiej (por. J. G ?o si k 1993, s. _226).

4

J. Pr z_yb o r o w sk i _(1882, s. _{191) przytacza kolejne} znalezisko

p?osz-cza z_pobliskiej wsi _Bojimie (Bojrnie, pow. siedlecki). Jest to _{jednak "grot"}

o_{odmiennym -li?ciowatym}

-ostrzu, jakkolwiek równie? _zwi?zany z

lud-no?ci? kultury mierzanowickiej.

Jest to _{regularny przedmiot} o _{obrysie p?aszczyznowym}

trape-zowatym z lekko _?ci?tym i _zaokr?glonym obuchem, cz??ciowo

uszkodzonym ostrzem _{(wykazuj?cym cechy odprysku} termiczne-go). W_{przekroju poprzecznym jest owalno-soczewkowaty.} Na znacznej powierzchni (poza bokiem _dwu?ciennym) widoczne s?

?lady ró?nokierunkowego g?adzenia obejmuj?cego równie? p?asz-czyzn? obucha. Od strony dwu?ciennie _uformowanego boku okaz

ma bardzo _{intensywne wy?wiecenia} ,,robocze" (jednak nie obejmu-j?ce samego za?uskania), zanikaj?ce w _{cz??ci centralnej korpusu.}

Wymiary przedmiotu wynosz?: d?ugo?? 84 mm, szeroko?? ostrza

44 _{mm, cz??ci obuchowej} 22 _{mm, grubo??} 14 mm _{(Ryc. lb).}

puszcza?, i? _by?a to _{g?ówna cz??? pracuj?ca opisywanego wyrobu.}

Matowe _{negatywy wy?usek tego} boku _{wyra?nie kontrastuj?} na tle

s?siednich bardzo _wy?wieconych zarówno _{p?aszczyzn, jak} i

roz-dzielaj?cychje grani mi?dzynegatywowych, daleko _zachodz?cych

na szlifowane _{powierzchnie korpusu (Ryc. la).} Na _{powierzchniach} analizowanego wytworu nie zaobserwowano _przeróbek ani

na-praw. By? mo?e za _{wtórny zabieg nale?y} uwa?a? zeszlifowanie na _{ca?ej d?ugo?ci "dwu?ciennej" kraw?dzi obejmuj?ce} szeroko?? ok. 1-2 _mm, która równie? nosi _{?lady wy?wiecenia.}

N_{arz?dzie wykonane} zosta?o z krzemienia _{czekoladowego. Porównuj?c} ów okaz do _{siekier, gdzie wy?wiecenia "robocze"} lub _powsta?e od opraw koncentruj? si? z _regu?y strefowo

-przy

ostrzu lub obuchu, opisywany okaz _{wykazuje wyra?ne odst?pstwa.} Koncentracja wy?wiece? wzd?u? _za?uskanego boku oraz matowa

szlifowana _{przeciwleg?a kraw?d? wyra?nie wskazuj?,} ?e mamy do _czynienia z _{form? no?owat?}

-rodzajem no?a _{tylcowego, który}

w _ko?cowej formie móg? pe?ni? równie? funkcj? siekiery. Jego

morfologia przekroju poprzecznego wykazuje nawi?zania do narz?-dzi z _{grupy Krummesser, znanych przede wszystkim} z

wczesno-br?zowych inwentarzy ?rodkowo-po?udniowej Europy, np. z

kul-tury Glina _{III-Schneckenberg, wyst?puj?cej} na terenie Rumunii (por. J. _{Kopacz 2001,} s. _{78-81, 92-93). Przytoczone przyk?ady} w _{postaci wzorcowej s?} to _formy o _prostym lub lekko _wkl?s?ym

ostrzem oraz _{wypuk?ym tylcu, wygi?tym} w _{cz??ci wierzcho?kowej.}

Jakkolwiek porównanie mi?dzy klasycznymi tzw. _krzywymi

no?a-mi a _opisywanym okazem z _{Tychowa Nowego jest zbyt odleg?e,}

podobie?stwa nale?y si? dopatrywa? tylko i_wy??cznie wich

zbli-?onych przekroj ach _{poprzecznych.} W_{cz??ci obuchowej} zachowana _{jest fragmentarycznie}

zag?adzo-na kora o barwie be?owo-kremowej pomi?dzy któr?, a _w?a?ciw?

mas? krzemienn? wyra?nie widoczne _{jest przej?cie} w _postaci

dwóch _{poziomych, równolegle u?o?onych pasemek} obarwie

jasno-br?zowej (cz??? przykorowa) oraz _{br?zowo-bordowej,}

przecho-dz?cej wmas? krzemienn? o barwie br?zowawej z

charakterysty-czn? drobn? zawiesin?.

Na _{podstawie analizy} rozk?adu _{wy?wiece? "roboczych",}

szcze-gólnie intensywnych wzd?u? "dwu?ciennego" boku _nale?y

przy-Analizowany wyrób w_{postaci wtórnej}

-siekiery, ??czy wsobie

cechy zarówno _{formy owalnej, j}ak i _{dwu?ciennej. Narz?dzia}

??-cz?ce w _{obr?bie jednego wytworu} ró?ne _{formy przekroi} znane s?

z _{inwentarzy kultury} ceramiki sznurowej, m.in. zterenu

Ma?opol-ski (np. J. Machnik 1966, s. _46; J. _Kopacz, 200 l, s. _103). We wczesnym okresie epoki br?zu formami _dominuj?cymi s?

siekie-ry o _przekroju cienko- lub _{grubosoczewkowatym,} na terenie Kielecczyzny znane z _{kultury mierzanowickiej.} Znacznie rzadziej znajdywane s?na stanowiskach kultury trzcinieckiej, np. na

tere-nie _{Lubelszczyzny (por.} H. Taras _1995, s. 80; 1997, s. _174-175).

o 3em

Opisywana forma _"tylcowa" nie _{by?a dotychczas} notowana

w literaturze na terenie Ma?opolski. Maj?c na uwadze pierwotn? funkcj? no?a t_{ylcowego, jego} datowanie _{nale?y zaw?zi?} do

wczes-nej epoki br?zu, zapewne kultury mierzanowickiej, gdzie narz?dzia

no?owate _{stanowi? sta?y} sk?adnik instrumentarium (m.in. J. _Kopacz

1976, s. _100, tabl. _IV:6-8; B. Balcer 1977, s. _{189, 194, ryc. 7d,}

11 b_). Natomiast _{przypisywanie} takich form osadnictwu zarówno wcze?niej szemu - kulturze ceramiki

sznurowej, jak i_pó?niej szemu

- kulturom

trzcinieckiej oraz _?u?yckiej, nie _znajduje

odpowiedni-ków.

I

I

r

l I

Mgr Tadeusz Wi?niewski

Instytut Archeologii UMCS pl. Marii _{Curie-Sk?odowskiej} 4 20-031 Lublin I \ I I krzem _w@poczta.onet.pl BIBLIOGRAFIA \ -, \ / Balcer, B.

/b

,---1977 Osada _{kultury mierzanowickiej} na stanowisku 1 w

Mierza-nowicach, woj. tarnobrzeskie, WAXLII/2, s. 175-212.

Ryc. 1. _Ty ch ów No_{wy, pow.} Starachowice. _Zabytek zkrzemienia

czekoladowego: rozmieszczenie i _{intensywno?? wy?wiece?}

u?ytkowych (a), uk?ad zag?adze? (b). Rys. T. Wi?niewski

Kopacz, J.

1976 _{Wczesnobr?zowy przemys? krzemienny} z _Iwanowie,

APol-ski _XXI, s. 85-105.

Fig. l. _{Tychów Nowy,} distr. Starachowice. Chocolate flint tool:

traces and intensity ofuse-wear polishes (a), configuration 2001 _{Poczqtki epoki br?zu} w _{strefie karpackiej} w ?wietle

mate-ria?ów kamiennych, Kraków.

of multidirectional _{polishing (b).} Drawn _by T. Wi?niewski

Machnik, J. kazimierski _(J. Kostrzewski _1964, ryc. 73, s. _{61), nast?pnie} sie-kierka ze skarbu w _Biskupicach, pow. miechowski (A. ?aki 1950,

s. _149; J. Kostrzewski 1964, tabl. III: ₉₎ oraz siekierki znalezione lu?no na terenie Krakowa _(A. ?aki _1950, s. _{158, ryc.} 90 [Kraków--Salwator]; J. Kostrzewski _1964, tabl. _{XIII:9). Dalszymi} analogia-mi mog? by? m.in. siekierki dziobate ze skarbów z _{Trzciany, pow.}

rzeszowski _(A. ?aki 1950, ryc. 117; J. Kostrzewski _1964, s. _74,

ryc. 95), i Ma?kówki, pow. przeworski (J. Kostrzewski _1964, tabl. XVII: _16; W. _{Blajer 1987,} s. _{112, ryc. 7),} oraz _pojedyncze znalezi-ska _{tego typu} z Marcinkowic pow. nowos?decki (A. ?aki 1950, s.

165, ryc. 91), i_{nieznanej miejscowo?ci} z _{Podkarpacia (S. Czopek}

1993, s. _{163, ryc. 2), ró?ni?ce si?} od naszego egzemplarza mniej lub _{bardziej wyra?nym, skierowanego} ku _górze dziobkiem. _Dalsz? terytorialnie, ale _{bli?sz? pod wzgl?dem formy, jest} niezdobiona siekierka dziobata o_{prawie symetrycznie ukszta?towanym wylocie}

tulejki ze skarbu z Borodivki na Ukrainie _{Zakarpackiej (J.} Koba?'

1997, s. _{129, ryc. 10:3).} Zbli?one siekierki, ró?ni?ce si? jedynie nieco _bardziej zaznaczonym dzióbkiem znane _s? równie? z do?? licznych znalezisk z nad _górnego Dniestru _(K. ?urowski _1949,

tabl. _{1:4, 111:3.5.6).} 1966 Studia nad _kultur? ceramiki _sznurowej w_Ma?opolsce,

Wro-c?aw.

Taras, H.

1995 Kultura trzciniecka w _{mi?dzyrzeczu Bugu} iSanu, Lublin. 1997 Krzemieniarstwo _{kultury trzcinieckiej} na _wy?ynach

Wscho-dnioma?opolskiej i _{Zachadniowo?ynskiej} oraz na

zachod-nim Polesiu, [w:] Z bada? nad krzemieniarstwem _epoki

br?zu i_{wczesnej epoki} ?elaza _(red. J. Lech, D. _Piotrowska), Prace _Komisji Nauk Pra- i _{Protohistorycznych II,} Warsza-wa, s. 163-183.

A _UNIQUE FIND NEAR STARACHOWICE Summary

In the _spring of 2002, an _object of _{regular shape} was found _during home

gardening in the _{village ofTychów Nowy,} comm. _Mirzec, distr.

Staracho-wice, woj. ?wi?tokrzyskie. The _object had _{regular trapezoidal} outline in

plane, with a _{slightly oblique} and rounded butt, and a _{damaged cutting}

edge (Fig. l). The _majority of the surface of the _object, apart from the dihedral side, show elear traces of multidirectional _polishing which also

covers the area ofthe butt. The tool was made ofthe chocolate flint. We

are _dealing here with aknife-like form

-akind ofbacked knife, which in its final _shape could have been also used as an axe. _Taking into account

the original function as abacked knife, the dating of the object should be narrowed down to the _Early Bronze _Age, most _probably to the Mierzano-wice Culture.

Dokonuj?c podzia?u typologicznego dziobatych siekierek z

usz-kiem _{wyst?puj?cych} wKotlinie _Karpackiej i terenach _przyleg?ych,

Jerzy Ku?nierz wyró?ni? ich _cztery odmiany: siekierki

niezdobio-ne o _{asymetrycznie wykrojonych wylotach tulejek,} siekierki zdo-bione o _{asymetrycznie wykrojonych wylotach tulejek,} siekierki

niezdobione o_{asymetrycznych wylotach tulejek} io ciosach

ukszta?-towanych ?ukowato oraz siekierki zdobione ?eberkami

równole-t?um. M _{Stasiak-Cyran}

Marek Florek

SIEKIERKA _BR?ZOWA Z MIEJSCOWO?CI

SENIS?AWICE, POW. KAZIMIERSKI

W2002 roku _jeden z mieszka?ców wsi _Gorzyczany k. Sandomierza _przekaza? Konserwatorowi _Zabytków Archeologicznych w Sandomierzu _siekierk? z _br?zu 1,

znalezion? przez siebie w _miej scowo?ci _Senis?awice,

gm.Opatowiec, pow. kazimierski, woj. ?wi?tokrzyskie. Zgodnie z _{informacjami odkrywcy,} siekierka zosta?a wydobyta podczas pog??biania koryta niewielkiego, bezimiennego cieku, niedaleko _{jego uj?cia} do _Wis?y.

Jest to tzw. siekierka dziobata z _tulejk? i uszkiem (Ryc. l). Wylot tulejki jest symetrycznie wykrojony, niezbyt wyra?nie zaznaczony dziobek znajduje si? na

wysoko?ci górnej kraw?dzi stosunkowo _du?ego, wielo-bocznie _{profilowane uszka,} lekko _wygi?tego w kszta?cie

odwróconej litery S, za? ?ukowate ostrze _jest nieznacznie

rozszerzone. W _{przekroju poprzecznym} w _po?owie

d?ugo?ci siekierka ma kszta?t _{sze?ciok?tny,} zlekko wy-puk?ymi ?ciankami _{bocznymi, podczas gdy} sama _tulejka ma kszta?t _{owalny. D?ugo?? zabytku wynosi} 106 mm,

szeroko?? ostrza 45 mm, ?rednice tulejki 47 i 37 mm,

d?ugo?? uszka 35 mm, waga 250 g.

Najbli?sza zabytkowi z _Senis?awic, zarówno pokro-jem, jak i _{terytorialnie, jest} siekierka z _{Rogowa, pow.}

l

Analiza sk?adu stopu wykonana przez dr. Marcina Biborskie-go zPracowni _{Archeometalurgii} i_{Konserwacji Zabytków}

In-stytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiello?skiego wykaza?a, 3cm

?e _siekierk? odlano z_br?zu zbardzo _{nisk? zawarto?ci?} cyny,

aw?a?ciwie tylko niewielk?jej domieszk? (Cu 93%, Sn 2, l%,

domieszki: Sb 0,8%, Si 0,7%, Pb 0,6%, P_{0,4%, Ag 0,3%,} As Ryc. l. Se nis?a w ic e, pow. Kazimierza Wielka. Siekierka z_{br?zu. Rys.} M. Florek

0,3%, Fe 0, l_{%, pozosta?e poni?ej 0,} l_{%). Fig.} l. Se nis?a wic_e, distr. Kazimierza Wielka. Bronze axe. Drawn _by M. Florek

WYKAZ

SKRÓTÓW

TYTU?ÓW

LIST OF ABBREVIATIONS OF PERIODICALS AND SERIAL PUBLICATIONS "Acta Archaeologica Carpathica", Kraków

"Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae", Budapest

"Materia?y Zachodniopomorskie" , Szczecin

.Pamatky archeologicke" (wcze?niej: .Pamatky archeologick? a _{mistopisn?"),} Praha

AAC

AAHung.

MZP

PA

.Arbeits- und _{Forschungsberichte} zur sachsichen

AFB _PArch.

PMMAE

"Przegl?d Archeologiczny", Pozna? Bodendenkmalpfiege", Berlin _(Stuttgart)

"Archeologia Polski", Warszawa

"Prace i _Materia?y Muzeum _{Archeologicznego} i _{Etnograficznego} w ?odzi. Seria

Archeologicz-na", ?ód? APolski

AR _{"Archeologicke rozhledy",} Praha

- British

Archaeological Reports, International

Series, Oxford B.A.R. Int. Series

PomAnt .Pomorania Antiqua", Gda?sk Prahistoria ziem _polskich

-Prahistoria ziem _polskich, tom I: Paleolit

imezolit _(red. W. _Chmielewski, W. _Hensel),

Wroc-?aw- Warszawa- Kraków-Gda?sk 1975; tom II:

"Bericht der Romisch-Gcrmanischen

Kommis-sion", Frankfurt a.M.-Berlin BerRGK

BJahr. BMJ

.Bonner J_ahbucher", Koln/Bonn

.Bodcndcnkrnalpflcgc in _Mecklenburg-

Vorpom-mern", Lubstorf (wcze?niej:

.Bodcndcnkmal-pfiege in _Mecklenburg. Jahrbuch ... ", Schwerin/

Rostock! /Ber lin)

Neolit _(red. W. _Hensel, T. _Wi?la?ski), Wroc?aw--Warszawa-Kraków-Gda?sk 1979; tomIl!:

Wcze-sna _{epoka br?zu (red.} A. _Gardawski, J. Kowal-czyk), Wroc?aw- Warszawa-Kraków-Gda?sk 1978;

tom IV: Od _{?rodkowej epoki br?zu} do _?rodkowego okresu _{late?skiego (red.} J. _D?browski, Z. Rajew-ski), Wroc?aw- Warszawa- Kraków-Gda?sk 1979;

tom V: _Pó?ny okres late?ski iokres _{rzymski (red.} J. _{Wielowiejski),} Wroc?aw- Warszawa-Kraków--Gda?sk 1981

Corpus der romischen Funde im _europaisohen Barbaricum

CRFB

"F ontes _{Archaeologici} Posnanienses" _(wcze?niej: .Fontes Praehistorici"), Pozna?

FAP

Inf.Arch. "Informator Archeologiczny. Badania rok ... ",

Warszawa

InvArch. .Juventaria Archaeologica, Pologne",

Warszawa--?ód?

"Sitzungsberichte der _{Altertumsgesellschaft} Prussia" (pó?niej: .Prussia, Zeitschrift fur Heimat-kunde"), Konigsberg i.Pr.

Prussia

"J ahresschrift fur mitteldeutsche _{Vorgeschichte",} Halle/Saale

JmV

.Praehistorische Zeitschrift" , Berlin-New York

.Recherches _{Arch?ologiques",} Kraków

"Rocznik Bia?ostocki", Bia?ystok

PZ

RArch. RB RO

"Jahrbuch des Romisch-Gcrmanischcn

Zentral-museums Mainz" ,Mainz

JRGZM

"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej",

War-szawa

KHKM

"Rocznik Olszty?ski", Olsztyn SJahr.

SIA SovArch

"Saalburg Jahrbuch", Berlin-New York

"Slovenska archeológia", Bratislava

"Sovetskafi Arheologia" (CoBeTCKa5I apxeono-rM5I), Moskva

- Kratkie soob?enia

Instituta arheologii Akademii nauk SSSR _(KpaTKMe C006rn;eHM5I IIHcTMTyTa

apXeOJIOrMM AKa,IJ;eMMM nayx CCCP), Moskva KSIA

-Materialy iisslcdovania po arheologii SSSR (Ma-TepMaJIbI MMCCe,IJ;OBaHM5I no _{apXeOJIOrMM CCCP),}

Moskva MIA SprArch. SprPMA WA ZNUJ

"Sprawozdania Archeologiczne", Kraków "Sprawozdania P.M.A.", Warszawa

"Wiadomo?ci Archeologiczne", Warszawa

"Zeszyty Naukowe Uniwersytetu J

agiello?skie-go", Kraków MatArch.

MS MSiW

"Materia?y Archeologiczne", Kraków "Materia?y Staro?ytne", Warszawa

"Materia?y Staro?ytne i W

czesno?redniowie-czne", Warszawa

"Z otch?ani _wieków", Warszawa

ZOW "Materia?y i _{Sprawozdania Rzeszowskiego}

O?-rodkaArcheologicznego", Rzeszów-Krosno-San-domierz- Tarnów _{(-Przemy?l/Tarnobrzeg)} MSROA

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne.} Warszawa 2006. _Wydanie I. Nak?ad 500 _egz. Druk _{i oprawa:} DRUKARNIA Janusz _Bieszczad, ul. Moszczenicka _2, 03-660 Warszawa