Joachim Roman Bar
"Bibliographia synodotum
particularium", Jacobus Theodorus
Sawicki, Vaticana 1967 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 11/3-4, 315-317
P ra w o kanoniczne 11 (1968) n r 3—4
R EC EN ZJE
S aw icki Jacobus Theodorus, Bibliographia synodorum particularium ,
C iv ita s V atican a 1967 S. Congr. de S em in a riis e t S tu d io ru m U n iv e rsita tib u s 8° ss. X X X , 379. M onum enta Iu ris C anonici, serie s C: S u b sid ia
vol. 2.
G łębsze poznanie p a rty k u la rn e g o p ra w a kanonicznego w dan y m k r a ju je s t m ożliw e ty lk o przez p o ró w n an ie z p raw em p a rty k u la rn y m innych k ra jó w , zw łaszcza sąsiednich. K anoniczne p raw o p a rty k u la rn e zaw iera się głów nie w sta tu ta c h synodalnych, ale sy stem aty czn e poznanie tego p ra w a nie je st ła tw e ze w zględu n a tru d n o ść d o ta rc ia do sta tu tó w syno d aln y ch , b ra k pełn y ch k ry ty cz n y ch w y d ań i pom ocniczej lite ra tu ry . L iczne ro zp raw y odnoszące się do synodów są rozproszone po różnych czasopism ach, p rac ach zbiorow ych itp . D otarcie do nich, p rzy o praco w y w a n iu jakiegoś szczegółow ego te m a tu , nie je st łatw e.
S tąd in te re su ją c y się p ro b le m a ty k ą sy n o d a ln ą z w ielk ą w dzięcznością b io rą do rę k i now ą b ib lio g ra fię n a te m a t synodów , przy g o to w an ą p rzez p ro f. J a k u b a Saw ickiego. C zytelnikom k w a rta ln ik a „P raw o k an o n icz n e ” zn an a ju ż je st w ogólnych zary sac h w sp o m n ia n a b ib lio g ra fia, n a p o d sta w ie sp raw o zd an ia, ja k ie u m ieścił sam A u to r (nr 3—4 z 1966 r.), w czasie d ru k u om aw ianego dzieła. W obec tego ograniczę się ty lk o do k ilk u uw ag.
J e s t to b ib lio g ra fia sp ecjaln a, pośw ięcona istn ie ją c y m zbiorom i d r u k o w an y m edycjom p o m ników u sta w o d aw stw a synodów p a rty k u la rn y c h w szy stk ich k ra jó w i czasów, ja k rów n ież lite ra tu rz e różnojęzycznej, z a j m u ją c e j się ty m i za gadnieniam i. N ato m iast je s t w yłączone z b ib lio g ra fii to w szystko, co odnosi się do soborów pow szechnych. R ów nież nie są za re je stro w a n e urzędow e p u b lik a cje sta tu tó w poszczególnych synodów p a rty k u la rn y c h , d okonane w p o staci osobnych druków . B ib lio g rafia ogran icza się do zbiorów sta tu tó w tj. do ta k ic h d ru k ó w , k tó re z a w ie ra ją d w a lub w ięcej te k stó w sta tu tó w synodalnych. Z estaw ia n a to m ia st póź n ie jsz e, nieu rzęd o w e p rz e d ru k i sta tu tó w albo ich p u b lik a c je z rę k o p i sów , zw łaszcza w y d a n ia k ry ty cz n e, n aw e t i pojedynczych tek stó w . Co się tyczy lite r a tu r y o m aw iającej synody i ich sta tu ty , to A u to r zacieśnił ra m y b ib lio g ra fii do p ra c o c h a ra k te rz e m onograficznym , z pom inięciem po dręczników p ra w a kanonicznego, h isto rii K ościoła pow szechnego lu b K ościoła w poszczególnych k ra ja c h .
B ib lio g rafia nie o g ranicza się do synodów K ościoła rz y m sk o -k a to lic kiego w e w szy stk ich jego o b rzą d k ach , ale p rzy ta cz a w ażniejsze pozycje dotyczące in n y c h kościołów i społeczności ch rz eśc ija ń sk ich a' n a w e t n ie ch rz eśc ija ń sk ich (buddyści, Żydzi).
3 1 6 R E C E N Z J E [21
Z astosow ano w b ib lio g ra fii podział n a dw ie części: „ G e n eralia” (poz. 1— 139) i „S p ecialia” (ροζ. 392—3403). W o b rębie każdej części pozycje są uszeregow ane w p o rzą d k u alfab ety czn y m (autorów lub ty tu łó w , gdy b ra k au to ra). W ykazy alfabetyczne: sk ró tó w używanych w b ib lio g ra fii, osób, m iejscow ości i rzeczow y u zu p e łn ia ją dzieło i mają u ła tw ić k o rzy sta n ie z niego.
J a k a je s t n au k o w a w a rto ść i p ra k ty c z n a użyteczność biblio g rafii? K ażda bib lio g rafia, odpow iednio do swego przedmiotu i zak resu , m u si spełnić d w a zasadnicze w a ru n k i: 1° m a być kom pletna ta k co do o p i sów poszczególnych pozycji ja k i co do zarejestrow anego m a te ria łu , i 2° m a w sposób ła tw y dopom óc do w y szukania pożądanej pozycji lu b w skazać lite r a tu r ę n a o k reślo n y te m at.
B ib lio g rafia prof. S aw ickiego je st p rzygotow ana wzorowo. O pisy d r u ków sam oistnych o p ie ra ją się p rzew ażnie n a egzem plarzach, k tó re A u to r m ia ł w rę k u . A rty k u ły z czasopism w ypisał A utor z d o brych ró ż n o ję zycznych b ib lio g ra fii czasopism a częściowo przeprow adził k o n fro n ta c ję z egzem plarzam i czasopism , co się udało dzięki możności k o rz y sta n ia z w ielu pow ażnych b ib lio tek naukow ych. O pisy bibliograficzne są zro bione w y jątk o w o sum ien n ie, bez błędów , m im o przytaczania ty tu łó w w k ilk u językach. Z w łaszcza te k sty w języ k u polskim są w y d ru k o w a n e sta ra n n ie , co szczególnie zasłu g u je n a uznanie w dziele w y d an y m za g ran ic ą. T y tu ły pozycji przytoczone w ję zy k a ch mniej znanych są p rz e tłu m ac zo n e n a języki b ard z iej znane, co ogrom nie u łatw i k o rz y sta n ie z dzieła. M ożna postaw ić ty lk o jed n o zastrzeżenie: datę w y d an ia d r u ków sam oistnych należało podaw ać stale cyfram i arabskimi, a nie rz y m sk im i i w n aw iasie ara b sk im i, gdyż w g dzisiejszych zw yczajów b ib lio graficznych, w opisach d ru k ó w sto su je się pisownię obecną i d a tę w y dan ia p o d a je się cy frą ara b sk ą.
D zięki długoletnim p racom naukow ym w zakresie synodów , osobis ty m k o n ta k to m z zagranicznym i uczonym i i dostępu do w ielk ich zbio ró w bibliotecznych (W iedeń, R zym P a ry ż i i.) mógł A u to r pokusić się o w zględną k o m pletność bibliografii, w granicach zakreślo n y ch w e w stę p ie do bib lio g rafii, co m u się w p ełn i udało. Stwierdzenie pow yższe odnosi się w p ierw szym rzęd zie do polskich synodów, ale w y ry w k o w e sp raw d zen ie pozycji odnoszących się do innych krajów p ozw ala u fać kom pletności bibliografii.
„B iblio g rap h ia synodorum p a rtic u la riu m ” spełnia i d ru g i w a ru n e k : m ożna z niej łatw o i szybko sk o rzy stać d la p racy naukowej. A le tu ta j m ogą być w y su n ię te pew ne w ątpliw ości. M ianowicie um ieszczenie w je dnym szeregu alfabetycznym te k stó w sy nodalnych i studiów k ry ty cz n y ch czy op raco w ań n a te m a ty synodalne sta w ia nieco w cieniu p ro b lem y ju ż opracow ane. T rzeba je d n a k pam iętać, że A u to r musiałby p o w tarzać p o zycje bibliograficzne, gdyby rozłączył te k sty synodalne i o p rac o w a n ia n a te m a t synodów , gdyż bardzo często sp raw y te się zazębiają.
W pom oc przychodzi indeks rzeczow y, k tó ry oczywiście n ie p o d a je tre śc i sta tu tó w synodalnych, ale w sk az u je zagadnienia ju ż o p raco w an e w stu d iac h sp ecjaln y ch z z a k resu p ra w a synodalnego, np. u su ra, d eci m ae itp. U łatw ia zatem szybką o rie n ta c ję w studiach n a te m a ty sy n o dalne, p o ró w n a n ia p o stan o w ień sy nodalnych różnych k ra jó w itd.
P ew n ą tru d n o ść d la w y szu k an ia synodów danego k raju czy p ro w in c ji k o ścielnej stan o w i alfab ety czn y u kład m a te ria łu tak w części ogólnej ja k i szczegółow ej. Tej niedogodności n ie dało się uniknąć, ja k to A u to r w y ja ś n ił w e w stępie. W obec tego trz e b a się w tym przypadku posłużyć in d ek sem m iejscow ości, w ięc np. dla synodów polskich w ypisać pozycje
[ 3 ] R E C E N Z J E 3 1 7
pod h asłam i: G niezno, P olska, W łocław ek itd. In n y m i słow y trz e b a ju ż p o sia d ać p ew n ą znajom ość p ro w in cji kościelnych i diecezji, gdzie się o d byw ały synody. Ale om aw ian a b ib lio g ra fia nie je st dla początk u jący ch naukow ców , lecz ju ż obznajom ionych z o rg an iz ac ją kościelną, historią· K ościo ła itp.
Na p o d k reśle n ie zasługuje tru d A u to ra ja k i w łożył celem szybkiego o d n alez ien ia synodu w w ielkich zbiorach, np. C h e v alier (poz. 125), M ansi (poz. 277). R ów nież zgrom adzenie d la stu d ió w d anych o synodach in n o w ierców . Pozycje te d ad zą się łatw o odszukać p rzy pom ocy h aseł za w a rty c h w in d ek sie rzeczow ym (np. P ro testan tism u s).
Z ew n ę trz n a szata b ib lio g ra fii je st szczególnie p ię k n a: d o skonały p a p ie r, p rz e jrz y sty d ru k , su m ien n a k o rek ta . S zkoda ty lk o , że p ag in a żyw a nie je st b ard z iej zróżnicow ana np. m ożna by podać n u m e ry pozycji, co uła tw iło b y szybkie p rze jście od indeksów do p o szukiw anej pozycji.
K ażdy z a in te re so w an y p ro b le m a ty k ą syn o d aln ą z p rzy je m n o śc ią w eź m ie do rę k i dzieło ta k tro sk liw ie p rzygotow ane przez prof. J. S aw ic kiego i I n s titu te of M edieval C anon Law . N ależy w y razić radość, że ro zw ija ją c e się stu d ia nad p a rty k u la rn y m p raw em k anonicznym uzy sk a ły -w sp a n ia łą pom oc a Szanow ny A u to r uw ieńczył b ib lio g ra fią sy n o d a ln ą sw ój 40-ty ro k p rac y n aukow ej.
O. Joa ch im R o m a n B ar OFM C onv.
Roczniki Teologiczno-K anoniczne T. XIII, zeszyt 5, Lublin 1966, ss. 104 i T. XIV, zeszyt 5, Lublin 1967, ss. 147.
Z godnie z założeniem , rea lizo w a n y m ju ż od la t przez T ow arzystw o N au k o w e K.U.L. — je d en z zeszytów R oczników N aukow ych K.U.L. pośw ięcony b y w a corocznie zagadnieniom teo lo giczno-kanonicznym pod re d a k c ją K o m ite tu w osobach: ks. prof. P a w e ł P a łk a i ks. d ziekan Józef R ybczyk. Z agadnieniom tym pośw ięcony je st ta k ż e t. X III, z.5 za ro k 1966 i t. X IV, z. 5 za ro k 1967, k tó re to zeszyty łącznie chcem y tu z re lacjonow ać. Oba bow iem zeszyty z a w ie ra ją cenne i w arto ścio w e ro z p ra w y , stu d ia i o p raco w an ia z dziedziny h isto rii p raw a, in sty tu c ji p r a w nych i n ajsze rz ej p o ję te j k an o n isty k i. O m aw iane zeszyty s ta ją się a k tu aln ie ty m cenniejsze, że p o ru sz a ją ta k ż e za g ad n ien ia now e, zw iązane z p ro b le m a ty k ą posoborow ej odnow y, o k reślo n e j d o k u m e n tam i V a tic a n u m II. S tan o w ić w ięc m ogą w ielk ą pom oc d la teologa i h isto ry k a
a szczególnie dla kan o n isty .
-1. N a p ierw szy p la n w y su w a ją się dw a a rty k u ły o. te m aty ce soboro w ej. P ierw szy z nich n ap isan y przez Ks. P a w ła P a ł k ę , to: „D yscy p lin a sa k ra m e n tó w w edług d e k re tu S oboru W a tykańskiego II De E ccle siis O rie n ta lib u s C ath o licis” . 13 (1966) z. 5, s. 5— 19.
Z całego d e k re tu soborow ego w y b ie ra A u to r tę tylk o jego część (p u n k ty 12— 18 oraz 26—29), k tó ra tr a k tu je o dyscy p lin ie sa k ra m e n tó w oraz w spó łu d ziale w iern y c h z w yznaw cam i kościołów odłączonych w p rzy jm o w a n iu i ud zielan iu sa k ra m e n tó w — i tę część d e k re tu p o d d a j e głębszej analizie. Z agadnienia, k tó re A u to r w o p arc iu o d e k re t szczegółow o om aw ia w p u n k ta c h a rty k u łu to: szafarz bierzm ow ania, E u c h a ry stia , szafarz sa k r. poku ty , d ia k o n a t i św ięcenia niższe, m a łż e ń s tw a m ieszane, w reszcie w spółudział w iern y c h w czynnościach św iętych z w yznaw cam i kościołów odłączonych.
