R O C Z N IK I G L E BO Z N A W C ZE T. 23. Z. 2. W A R SZ A W A 1972
T A D E U SZ BA R SZ C Z A K
ZAWARTOŚĆ BORU ŁATWO ROZPUSZCZALNEGO W GLEBIE W ZALEŻNOŚCI OD DŁUGOLETNIEGO WAPNOWANIA I DZIAŁANIE BORU DODANEGO W TYCH WARUNKACH
NA PLON SŁONECZNIKA
In sty tu t G leb ozn aw stw a i C hem ii R olniczej SGG W w W arszaw ie
Niedostatek boru w glebach pozostaje w dość ścisłym związku z wap nowaniem. W wyniku dotychczasowych badań utrwalił się pogląd, że wapnowanie obniża zawartość łatwo rozpuszczalnego boru w glebach i jego przyswajalność dla roślin. Pogląd ten został oparty na wynikach doświadczeń z jednorazowym stosowaniem nawozów wapniowych prze ważnie w dużych dawkach i dla takich warunków jest niewątpliwie słu szny. W pływ systematycznego wapnowania na zawartość łatwo rozpusz czalnego boru w glebie nie był dotychczas przedmiotem badań.
Korzystając z pola doświadczalnego w Skierniewicach wykonano po m iary rozpuszczalnego w wodzie boru w glebie na poletkach nie wap nowanych i system atycznie wapnowanych od 1922 r. (tab. 1, 2 i 3).
T a b e l a Wpływ w i e l o l e t n i e g o wapnowania na z a w a rto ść b o ru n a p o lu AF w S k ie rn ie w ic a c h Rok I9 6 0 i' a b o 1 a Wpływ w i e l o l e t n i e g o w apnowania n a z aw a rto ść b o ru n a p o lu D VI w S k ie rn ie w ic a c h Rok 196C T a b e l a Wpływ w i e l o l e t n i e g o w apnowania n a z a w a rto ść b o ru n a p o la c h D VI i AF w S k ie r n i e w ic a c h Rok 1967 Nawo ż e n ie В ś r e d n io z 9 p o l e t e k ppm 0 0,30 3 ,1 - 3 ,5 NPK 0 ,2 5 4 , 3 - 5 ,0 CaUPK 0 ,3 4 5 ,4 - 6 ,3 Nawo ż e n ie В ś r e d n io z 5 p o le te k ppm рНн 2о 0 0 ,2 3 5 , 0 - 5 ,5 NPK 0 ,2 5 5 , 7 - 5 ,9 CaNPK 0 ,4 1 7 , 1 - 7 ,2 Nawo ż e n ie P o le D VI ś r e d n io z 5 p o l e t e k P o le AF ś r e d n io z 3 p o l e t e k 0 0 ,2 6 0 ,3 0 NPK 0 ,2 4 0 ,2 6 CaNPK 0 ,4 0 0 ,3 6 P r z e d z i a ł u f n o ś c i 0 ,0 2 } P r z e d z i a ł u f n o ś c i 0 ,0 4 1
76 T. Barszczak
Na polu AF stosuje się wapno raz na 4 lata w -dawce 1600 kg/ha CaO. Na polu D stosuje się wapno każdego roku w dawce CaO — 1200 kg/ha.
Pomiary zawartości boru wykonano w próbkach gleby pobranych w 1960 r. (tab. 1 i 2) i w 1967 r. (tab. 3). Otrzymane wyniki wskazują na większą zawartość boru rozpuszczalnego w wodzie na poletkach syste matycznie wapnowanych w porównaniu z poletkami, na których nie sto sowano wapna.
W celu przekonania się, czy stwierdzone pod w pływ em wapnowania różnice w zawartości boru w glebie mogą mieć w pływ na plony roślin, przeprowadzono doświadczenie wazonowe ze słonecznikiem.
Glebę z pola A F n z kombinacji nawozowych O, CaNPK i NPK, zwapnowano węglanem wapnia według 1,5 kwasowości hydrolitycznej i w tych warunkach badano skuteczność nawożenia borem na plon sło necznika (tab. 4). Wyraźne oznaki niedoboru boru w słoneczniku w
y-T a b e l a 4
Wpływ n aw o żen ia borem n a p lo n s ł o n e c z n ik a n e g l o b ie z p o la ÆF zwapnowanego w edług 1 ,5 kw asow ości h y d r o l i t y c z n e j Nawożenie g le b y z p o l a A F n Dawka b o ru mg/wazon P lo n s.m . S/w azon Z aw arto ść b o ru ppa P lo n b o ru Eg Kwasowość h y d ro l i ty c z n a ! a . e . / 1 0 0 g 0 0 5 5 ,7 1 2 ,0 0 ,6 7 0 1 ,3 0 6 ,1 8 5 8 ,4 2 7 f 5 1 ,6 0 7 1 ,3 0 6 ,0 CaNPK 0 6 1 ,3 1 2 ,3 0 ,7 5 1 1 ,1 4 6 ,4 1 8 6 0 ,9 2 6 ,4 1 ,6 0 5 1 ,1 4 6 ,3 i KPK 0 4 2 ,0 1 1 ,5 0 ,4 8 1 1 ,4 6 5 ,9 8 5 6 ,1 3 0 ,0 1 ,6 8 0 1 ,4 6 5 ,9 ..P rz e d z ia ł u f n o ś c i 6 ,7 8
stąpiły tylko w kombinacji bez boru i na glebie z poletek nie nawożo nych wapnem. W pozostałych kombinacjach rośliny wyglądały normal nie. Korzystny w pływ nawożenia borem stwierdzono tylko w kombina cjach na glebie z poletek NPK, mimo że zakwaszenie gleby w tych kom binacjach, zmierzone po zakończeniu doświadczenia, nie było większe niż w kombinacjach na glebie z poletek CaNPK. Wyniki tego doświad czenia wskazują więc, że system atyczne wapnowanie gleby stosunkowo małymi dawkami nie tylko utrzymuje odczyn gleby na optymalnym po ziomie z punktu widzenia wymagań roślin, ale również korzystnie w p ły wa na zaopatrzenie roślin w bor.
Dostępność В w glebie po długoletnim wapnowaniu 77
W celu przekonania się, czy przyczyną większej zawartości boru na poletkach wapnowanych nie jest jego obecność w nawozach wapniowych, oznaczono zawartość w nich boru. Wyniki tych analiz (tab. 5) wskazują, że zawartość boru w używanych u nas nawozach wapniowych wynosi od
5 do 2 1 ppm, a przeciętnie w 22 próbkach — 11,5 ppm.
T a b e l a 5 Z a w a rto ść b o ru w naw ozach wapniowych
P o c h o d z en ie p r ó b k i nawozu CaO % В ppm S k ie r n i e w ic e - u ż y te do d o św iad c z eń w 1961 r . 6 6 ,3 12 K reda nawozowa, K o r y tn ic a 1961 r . 5 4 ,0 5
Wapno d e f e k a c y jn e , Chełm ża 1961 r . 2 6 ,0 17
Wapno d e f e k a c y jn e , Sokołów P o d la s k i 1961 r . 2 9 ,5 14
Wapno d e f e k a c y jn e , Guzów 1961 r . 13
Wapno d e f e k a c y jn e , B oro w n ik i 1961 r . 15
Wapno d e f e k a c y jn e , U ichałów 1961 r . 1 9 ,5 13
Wapno d e fe k a c y jn e , B rz eść K ujaw aki 1961 r . 17
Wapno r o l n i c z e , S t r z e i c e O p o ls k ie 1961 r . 5 7 ,3 9 Wapno r o l n i c z e , S t r z e l c e O p o ls k ie 1963 r* 7 2 ,4 12 Wapno r o l n i c z e , P ła z y k .C h rzan o w a 1963 r . 7 8 ,9 10 Wapno r o l n i c z e , P il ic h o w ic e k . J e l e n i e j G óry 1963 r . 8 5 ,0 21 Wapno r o l n i c z e , P ła z y k .C h rzan o w a 1963 r . 5 5 ,1 6 Wapr*.o r o l n i c z e , C z a rto g łó w k .M ię d z y zd ro jó w 1963 r . 7 5 ,9 15
Wapno r o l n i c z e , W ojcieszów 1963 r . 5 6 ,4 8
Wapno r o l n i c z e , G o g o lin 1963 r . 7 0 ,0 12
Wapno r o l n i c z e , K i e l c e . P r o d u k t odpadkowy z f a b r y k i
kw asu sia r k o w e g o , 1963 r . 4 9 ,6 7
Wapno r o l n i c z e , Zakrzów k .G o g o lin a 1963 r . 6 9 ,2 16 Wapno r o l n i c z e , Kraków. P r o d u k t odpadkowy z f a b r y k i
kw asu s ia rk o w e g o , 1963 r . 5 4 ,8 6
Wapno r o l n i c z e , C h ę c in y , 1963 r . 6 9 ,2 8
Wapno r o l n i c z e , G órażdże k .G o g o lin a 1963 r . 7 9 ,8 12 Wapno r o l n i c z e , K o s tr z y ń . P r o d u k t odpadkowy z f a b r y k i
c e l u l o z y , 1963 r . 5 4 ,5 6
ó r e d n i a z a w a rto ś ć b o ru w 22 p ró b a c h 1 1 .5
Bor obecny w nawozach wapniowych może być pobierany przez roś liny. Wskazują na to wyniki kolejnego doświadczenia wazonowego,
w którym bardzo kwaśną, ubogą w bor glebę zwapnowano według 2 / 1
kwasowości hydrolitycznej chemicznie czystym węglanem wapnia oraz różnymi nawozami, wapniowymi. W kombinacjach, w których stosowano nawozy wapniowe, plon słonecznika oraz plon zawartego w nim boru był wyraźnie w yższy w porównaniu do plonu uzyskanego w kombinacji z chemicznie czystym węglanem wapnia. We wszystkich jednak kombi nacjach z nawozami wapniowymi rośliny w ykazyw ały charakterystyczne objawy niedoboru tego składnika, z wyjątkiem kombinacji, w której do
78
ą .
Wpływ nawozów wapniowych na plcn słonecznika przy niskiej zawartości roz puszczalnego w wodzie boru w glebie
n u m e r y w a z o n ó w : 114 — w ę g la n w a p n ia ch. cz.. 118 — w ę g la n w a p n ia ch. cz. ~ 3 m g B. 130 — w a p n o r o ln ic z e s to s o w a n e w l% l r. w S k ie r n ie w ic a c h . 133 — w a p n o r o ln ic z e ze S tr z e le c
O p o lsk ich . ir,s — w a p n o d e f e k a c y j n e z S o k o ło w a . 141 — w a p n o d e fe k a c y jn e z M ich a ło w a , 147) — w p p n o d e fe k a c y jn e z C h e łm ż y
Obecny w nawozach wapniowych bor odgrywa z pewnością jakąś rolę w zawartości tego ::kladnika na poletkach nie w apnow anych i sy stematycznie wapnowanych. Ob:)k tego otrzy m ane w yniki mogły być spowodowane zmianą odczynu gleby i wszelkimi w ynikającym i stąd kon sekwencjami w charakterze współdziałania boru z m in eraln ym i orga nicznym kompleksem gleby.
D r T a d e u s z B a r s z c z a k K a te d r a C h e m ii R o ln e j SGG W W a r sz a w a . R a k o w ie c k a 26
