P. Biegański
Lech Niemojewski (1894-1952)
Ochrona Zabytków 5/4 (19), 287-288
Ryc. 329. B ia ły sto k — o stio łu k o w e okno Ryc. 330. B ia ły sto k — fragm en t łuku p iw n icy w fasad zie ogrodow ej pałacu. gotyck iego d aw n ego w ejścia do zamku.
W ĄTK I GO TYC K IE PA Ł A C U B R A N IC K IC H W BIA ŁY M ST O K U
P odczas badań m urów parteru pałacu w 1951 r., po od biciu częścio w y m ty n k ó w w środ k ow ej p artii fasad y ogrod ow ej, o d kryto ostre łuki z cegły g otyck iej. N a leży w n io sk o w a ć, że pochodzą one z p ie r w sz e g o okresu p o w sta n ia zam ku. O dkryte łu k i zn ajd u ją się w części przyziem n ej m uru (ryc. 329), B y ły to okna p row adzące do p iw n ic. W środ k ow ej części pałacu zn a lezion o n atom iast tego sam ego typu otw ór w e jśc io w y do p om ieszczeń parterow ych, u sy tu o w a n y na o si g łó w n ej pałacu (ryc. 330) o b ecn ie p rzym u row an y i zw ężony. B adając m ury po lew ej i p raw ej stron ie o m aw ian ego w ejścia , spostrzegam y m ur zrąbany; n ależy sądzić, że uczyn ion o to podczas jed n ej z k o lejn y ch przeróbek p a łacu. G łów n a sień p ała co w a m iała z u p e ł nie inny niż o b ecn ie w y g lą d , posiadała sk lep ien ia z lu n eta m i; p odczas badań m u ru po odbiciu ty n k u zn alezion o śla d oporu sk lep ien ia z ceg ły p a lcó w k i (ryc. 331). W szystko to św ia d czy o go ty ck ich jeszcze tradycjach p ok u tu jących w końcu X V I w., k ied y zam ek w B ia ły m sto k u był ren esa n sow y.
W. P a s z k o w s k i
R yc. 331. B ia ły sto k — ślad oporu sk le p ie nia w sien i pałacow ej. W idoczna cegła
palców ka.
NEK RO LO G IA
LECH N IEM O JEW SK I (1894— 1952). D nia 11 października 1952 r. zm arł w W arszaw ie prof. dr. Lech N iem o jew sk i w ie lo le tn i k ierow n ik Zakładu H istorii A r ch itek tu ry i S ztu k i P o litech n ik i W arszaw skiej.
L ech N iem o jew sk i urodził się 26 sie r p n ia 1894 roku w S o sn o w cu jako sy n w y
b itn ego p u b licy sty i lite r a ta A ndrzeja N ie - m o jew sk ieg o i S ta n isła w y z M ik iew iczów . W roku 1905 ja k o uczeń V -g o gim nazjum w W arszaw ie b rał u d ział w w a lce o szk o łę polską. P o u tw o rzen iu p olsk iego szk o ln ic tw a w stą p ił do S z k o ły H an d low ej Z grom a dzenia K upców , k tó rą u k oń czył w 1912 r. Lata w o jn y ś w ia to w e j oraz udział w w a l kach n iep o d leg ło ścio w y ch zm u siły L echa N iem ojew skliego d o rozpoczęcia stu d iów n ajp ierw w W arszaw ie n a W olnej W szech n icy a później n a W yd ziale A rch itek tu ry [Politechniki L w o w sk iej. P rzen ió słszy się w 1916 roku n a P o lite c h n ik ę W arszaw ską stu d iu je pod k ieru n k iem n a jw y b itn iejszy ch arch itek tów i a r ty stó w jak S ta n isła w N o a - kow sk i, T adeusz T o łw iń sk i, C zesław P r z y b y lsk i, a po u k oń czen iu W ydziału A rch i tek tu ry w 1922 rok u ze stop n iem a rch i tek ta pozostaje ja k o st. a sy sten t przy k ated rze L u d w ik a S w ierczy ń sk ieg o , a p óź n iej O skara S o sn o w sk ie g o . D zięki w ie l kiem u za m iło w a n iu do sztu k i, a w szcze góln ości do arch itek tu ry, Lech N ie m o - je w sk i szybko rozszerza i p ogłębia sw o je akad em ick ie w y k szta łcen ie. Obok z d o ln o ści tw órczych c e ch o w a ły L echa N ie m o je w - sk iego n iep rzec iętn e zd oln ości n a u k o w e w zak resie p ro b lem a ty k i a rch itek ton icznej ze szczególn ym u w zg lęd n ien iem zagad n ień h istorii arch itek tu ry. W roku 1929 p isze rozpraw ę p. t. „A rch itek tu ra i złu d zen ia o p ty czn e“ i u z y sk u je stop ień doktora n au k tech n iczn ych a w k ilk a la t później w 1932 h a b ilitu je się na W yd ziale A rch itek tu ry tejże P o litech n ik i, u zy sk u ją c „ven iam le g en d i“ na p o d sta w ie k sią żk i p. t. „K on stru k tyw izm w A rch itek tu rze“. W 1933 roku zostaje p rofesorem n ad zw yczajn ym P o litech n ik i W arszaw sk iej, gdzie od 1928 r. zajm ow ał sta n o w isk o zastęp cy p rofesora i k iero w n ik a Z akładu H isto rii A rch i tek tu ry i S ztu k i N ow o ży tn ej po S ta n i sła w ie N oak ow sk im . R ów n ocześn ie w la tach 1915 do 1923 p racu je przy in w e n taryzacji za b y tk ó w , a n a stęp n ie p rzy b a d an iach arch itek tu ry i sztu k i ep ok i sta n isła w o w sk iej. W zw ią zk u z tym op raco w a ł i w y d a ł p ierw szy p o lsk i p rzew od n ik po Ł azien k ach , a d alej w pracy w y d a n ej przez Z akład A rch itek tu ry P o lsk iej P.W . p. t. „W nętrza arch itek to n iczn e p a ła có w S ta n isła w o w sk ic h “ d ał sy n te z ę sty lu S ta n isła w a A u gu sta. S tu d ia te sta n o w iły p o d sta w ę rek on stru k cji trzech sa l P a ła c u na W odzie i K ap licy K ró lew sk iej (1923).
W ok resie m ięd zy w o jen n y m b ierze c zy n n y u dział w ży ciu sto w a rzy szeń a rch i tek to n iczn y ch p o lsk ich (SA P , SA R P , TU P), w pracach m ięd zyn arod ow ych sto w a r z y szeń arch itek ton iczn ych , oraz w pracach Z w iązku H isto ry k ó w S ztu k i. P rzez dłu ższy
okres czasu b ierze rów n ież ż y w y udział w p racach TO nZP, d ocen iając potrzeb ę ochrony p o m n ik ó w k ultury p o lsk iej.
W ok resie ok u p acji p o św ięca się ca łk o w ic ie p racy d yd ak tyczn ej i n a u k o w ej. I tak już w 1940 roku rozpoczyna w y k ła d y z h i storii arch itek tu ry n ow ożytn ej na k o n sp i racyjn ym W yd ziale A rch itek tu ry, za jm u je się stu d ia m i i ż y cie m stu d en ck im , k ieru je pracam i n a u k o w y m i sw oich u czn ió w i b ie rze ud ział w pracach orga n iza cy jn y ch W ydziały A rch itek tu ry . J ed n o cześn ie jest w icep rzew o d n iczą cy m K om isji U rb a n isty cznej m. st. W arszaw y, na której czele stoi T adeusz T o łw iń sk i. W ciężkich la ta ch ok u pacji u trzy m u je sta ły k on tak t ze w s z y s t kim i lu d źm i n au k i, słu ży radą, op iek ą i p o d trzym u je siły m oraln e sw o jeg o śro d ow isk a w w a lc e z ok u p an tem z terorem i z tru d n o ścia m i m aterialn ym i. Z aw sze p ełen dob rych m y ś li i p ełen w ia ry w lep sze ju tro, n ie u g ię ty i o d w ażn y je s t jed nym z fila r ó w w a lczą ceg o sp o łeczeń stw a polskiego.
P o p o w sta n iu 1944 r. i po w y zw o len iu staje jed en z p ierw szy ch do prac organ i z a cy jn y ch M in isterstw a K u ltu ry i S ztuki, Min. O d b u d ow y i P o lite c h n ik i W arszaw skiej. W r. 1945 p o d p isu je h isto ry czn ą o d ezw ę do a rch itek tó w p olsk ich w z y w a ją cą cały ś w ia t a rch itek to n iczn y do udziału w o d b u d o w ie W arszaw y i kraju.
W la ta ch 1946/47 jest prorektorem P o li tech n ik i i w la ta ch 1947/48 d ziek an em W y działu A rch itek tu ry . W r. 1948 otrzy m u je n óm in ację n a p rofesora zw yczajn ego.
Jed n o cześn ie k o n ty n u u je b ad an ia w za kresie teo rii arch itek tu ry. R eferu je je w T o w a r z y stw ie N au k o w y m W arszaw skim , k tó reg o człon k iem rzeczy w isty m zo stał w 1945 r., oraz w P o lsk iej A k ad em ii U m iejętn o ści. P u b lik u je k sią żk i i rozpraw y jak „Siedem cu d ó w św ia ta “, „W zględność w ie lk o ś c i“, „L e caractère n a tio n a l dans l ’a rch itectu re“, „U czn iow ie c ie ś li“ i in n e, oraz w ie le a r ty k u łó w z zakresu p rob lem a tyk i a rch itek to n iczn ej. W śród prac Jego na szczególn ą u w a g ę zasłu gu ją prace b a d a w cze n a d W itru w iu szem p rzep row ad zan e od szeregu la t i u w ień czo n e b ogatym m a te riałem n a u k o w y m zn ajd u jącym się w rę kopisach.
P om im o cięż k iej choroby serca, która szyb k o p o stęp u ją c p araliżow ała jego en er gię i n ie sp o ż y ty zapał do pracy, L ech N ie - m o jew sk i do o sta tn ich c h w il sw ojego ży cia w y tr w a le p ra co w a ł nad teo rety cz n ym i za g a d n ien ia m i arch itek tu ry.
P. B ieg a ń sk i
