Lech Benedykt

1

• •• SH K sSPiH '; ■ ■

SPIS ZAWARTOŚCI

TECZKI ...

Ł Ł - M A i i i m A w . ...

$ J Ś 9 . rlj.. yy.Ź^ł.Ł.

.

■

I./l. Relacja ■ nk l

h x S , t \ - S L 5 . / 1 - U

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora II. Materiały uzupełniające relację k j

III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora k 3 5 . A-k

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r . --- -

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) — III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 — ■

III./5. Inne ...

IV. Korespondencja

41 i ... ... . A

.

2

3

4

5

6

7

8

S E R V I C E I N T E R N A T I O N A L D E R E C H E R C H E S I N T E R N A T I O N A L T R A C I N G S E R V I C E

I N T E R N A T I O N A L E R S U C H D I E N S T

Mii/De/Sa

D - 3548 A R O L S E N

T e l . ( 0 5 6 9 1 ) 6 3 7 — T e l e g r . - A d r . I T S A r o l s e n

Arolsen, den 15. Miirz 1973

H e r r n

B en e d y k t Lech B Y D G O S Z C Z

ul. P a d er ew s kie g o 20/14 Pole n

U n s e r Zeichen Ihr S c h r e i b en e i n g e g a n g e n

(bitte angeben) a m 4. O k t o b e r 1972

T / D - 1 007 479

Betrifftt Ihren A n t r a g

S e h r ge eh rt e r H e r r L e c h !

W i r nehnen B e z u g a u f Ihr o b e n a n g e f u h r t e s S c h r e i b en und teilen Ihnen mit. daB a u f g r u n d Ihre r A n g a t e n e i n e tiberpriifung der uns zur Verfil- g u n g steh en de n U n t e r l a g e n d u r c h g e f n h r t wurde.

H i er be i k o n n t e n n a c h s t e h e n d angefiihrte Inforraationen fiber Ihre In- h a f t i e r u n g e r m i t t e l t w e r d e m

LECH, Benedykt, g e b o r e n a m 11. N ov e m b e r 1921 in Włocławek,

S ta a tsa n geh o rig k eit i p o l n i s c h , B e r u f « Dreher, W e r k z e u g s c h l o s s e r , Bauschlosser, R e l i g i o m r c a i s c h katholisch, wurde am 19. Juni 1943 in das K o n z e n t r a t i o n s l a g e r M a u t h a u s e n ei n g e li e fe r t , H a f t - lin gs n u m a e r 51789 u nd ara 30. A u gu s t 1943 zum K o n z e n t r a t i o n s l a g e r Mauthausen/Koramando W i e n e r N e u d o r f uberstellt. W ur d e d u r c h die

"US A r m y ” jn K o n z e n t r a t i o n s l a g e r M a u t h a u s e n befreit.

Gepriifte U n t e r l a g e n » H K f t l i n g s p e r s o n a l k n r t e , S c h r e i b a t u b e n k a r t e , Zug;.ngsliste, Numraernbuch, V e r a n d e r u n g s m e l d u n g u n d B e f r e i u n g s - liste d e 3 K o n z e n t r a t i o n s l a g e r s M a uthausen.

A u B e r d e m e r s c he in t der N a m e

L 3 C H , Benedykt, g e b o r e n a m 11. N o v e a b e r 1921 in Leslau, le t z t e r Wohnorti Leslau, Jiirgerstrasse 1, in e i n e r Listę v o n P e r s o n e n , die we ge n Ihrer Z u g e h b r i g k e i t zur p o ln i s c h e n O r g a n i s a t i o n

"KUJAWSKI Z..IAZEK P O L Y T Y C Z N O L I T E R A C K I ZEW", 1 9 4 1 v o m V o l k s g e - r i c h ts ho f v e r u r t e i l t wurde.

W i r hoffen, Ihnen m it der f b e r s e n d u n g u n s e r e r E r m i t t l u n g s e r g e b n i s s e ge h o l f e n zu ha b e n u n d v e r b l e i b e n

m i t vorzliglicher H o c h a c h t u n g

ix' ^{[ a a M M}

A . O pitz

Leiier d e r ArdV>v*

9

i

SERV1CE INTERNATIONAL DE RECHERCHES INTERNATIONAL TRACING SERVICE

INTERNATIONALER SUCHOENST Arolsen, den 14. Juni 1989 uw

H e r m

Benedykt Lech

ul. Paderewskiego 20/14 PL-85-075 Bydgoszcz

Unser Zeichen

(bltte angeben) Ihr Schreiben, hier eingegangen

am 4. Oktober 1972 T/D - 1 007 479

Betrifft: Ihren Antreg

Bezug; Unser Schreiben vom 15. M8rz 1973

Sehr geehrter Herr Lechl

Wir beziehen une auf Ihre obige Anfrege und teilen Ihnen mit, deB dem Intemstionalen Suchdienst kOrzlich neues Dokumentenmeterial zur Ver- fugung gestellt wurde.

Nech Auswertung dieser Unterlegen konnten noch folgende Informationen ermittelt werden:

LECH, Benedykt, geboren am 11.11.1921 in Włocławek,

Steatsangeh5rigkeit; polnisch, Religion: rdmisch-katholisch, Familienetend: ledig, Beruf: Werkzeugschlosser, Vater: Johann LECH, letzter Wohnort: Włocławek, JigerstraBe 1,

wurde am 19. Juni 1943 vom Zuchthaus Rawitsch durch die Steetapolizei Litzmannstadt in daa Konzentrationslager Mauthausen eingeliefert, HSftlingsnummer 31789,

Ketegorie: "SV" (» Sicherungsverwahrung), "Schutz" (a Schutz- heft).

Zur Haftart "SV" (» Sicherungsverwahrung) bemerken wir, daB polnische Haftlinge, die vorher in Zuchthdusem oder Gefangnissen eingesessen haben - uberwiogend im demełigen Reichsgau Wartheland - bei ihrer Ein- lieferung in des Konzerrtrstionslager Mauthausen der Kategorie "SN/"

(* Sicherungsverwahrung) zugeteilt wurden. Dies geschah ohne ROcksicht darauf, ob sie eus politischen oder nichtpolitischen GrOnden inhaftiert waren.

Wir verbleiben

D - 3548 AROLSEN, Grosse Allee 5 - 9, Tel. (0 56 91) 60 37, Telegr. ITS Arolsen

mit freundlichen GrOBen Im Auftrag

for ó\f> Arch1ve 10

11

12

13

14

15

16

17

u w * v v/v .1/

!J(Z& jc { j o m \ j G q ( a CdXo db 4 M s

c J U u c t A 4 / V r w . d . U A i N . l if .

K onspiracyjne gazety w niemieckim plecaku

Janina z Włocławka - niebezpieczna

dla Rzeszy

Najstarsza była Janina, następnie syn Benedykt, po­

tem Maria, Elżbieta, Roman i Teodor. Sześcioro dzieci Marii i lana Lechów.z ulicy Ceglanej. Oprócz najmłod­

szego Teodora wojna nie oszczędziła nikogo. Janina i Maria za działalność konspiracyjną zostały przez Niemców zamordowane. Benedykta wyzwoliły woj­

ska amerykańskie z obozu koncentracyjnego Maut­

hausen, Elżbiecie udało się przeżyć naloty aliantów na niemieckie zakłady zbrojeniowe, gdzie była na robo­

tach przymusowych. Roman, kilkunastoletni chłopak, musiał ciężko pracować w jednym z niemieckich zak­

ładów we Włocławku.

Janin a, jako najstarsza w iek iem , m a najbar­

dziej bujny, a jed n ocześn ie tragiczny życiorys.

Urodziła się w 1919 roku w Łodzi. Uczęszczała do Szkoły Podstawowej nr 6 we Włocławku. Następnie do

„8-klasowegO Gimnazjum Żeńskiego Janiny Steinbo- kówny“, które mieściło się początkowo przy ul. Cygan­

ka 28-30, a potem w lokalu przy ul. Przejazd 5, póź­

niejszej ulicy Kopernika. W 1928 roku szkołę przenie­

siono do gmachu przy pl. Kopernika 2, gdzie obok Gimnazjum znalazło się również Seminarium wraz z internatem. Było to prywatne gimnazjum, które z chwilą odejścia J. Steinbokówny w 1931 roku przeję­

ło Zgromadzenie SS Urszulanek.

Rodzice Janiny nie byli zamożni, stąd też córka pie­

niądze na naukę starała się pozyskać właśn i pracą.

Z racji swoich nieprzeciętnych zdolności udzielała ko­

repetycji, żeby za nie opłacać czesne w gimnazjum.

Pomimo tego znalazła również czas na nadobowiązko­

we zajęcia związane /. uczestnictwem w różnych orga­

nizacjach. Wstąpiła do harcerstwa, gdzie była drużyno­

wą oraz jedną z instruktorek Chorągwi Pomorskiej.

Wspólne złoty, biwaki harcerskie wykształciły w niej talent organizacyjny. Była bardzo łubiana i towarzyską osobą. To zaowocowało później podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku.

Wstąpiła również do Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej, w którym aktywnie działała. Orga­

nizowała różne wspólne spotkania K. S. M. Ż., zbiórki pieniężne, wystąpienia teatralne dla włocławskiej wi­

downi itp. W jednym z nich, tuż przed wojną, w przed­

stawieniu pt. „Wanda, co nie chciała Niemca" grała główną rolę. Nie pomyślała wówczas, że zdjęcie zro­

bione jej przez jednego z widzów posłuży później pro­

kuratorowi hitlerowskiemu za dowód antyniemieckoś- ci.

Wielkim wydarzeniem w historii przedwojennego Włocławka było oddanie do eksploatacji nowego mo­

stu w dniu 25 września 1937 roku. Przybyłego na otwarcie mostu Edwarda Rydza-Śmigłego wiiała m. in.

Janina Lech, a do nuncjusza Stolicy Apostolskiej wy­

głosiła długie przemówienie w języku włoskim.

Swoich zdolności próbowała w pisaniu sztuk sce­

nicznych oraz wierszy. Napisała m. in. scenariusz do

„Tajemnicy' Wiejskiej Chaty" Wandy Grochowskiej.

Spośród zachowanego zbioru poezji na przytoczenie zasługuje, w związku z niedawną rocznicą odzyskania niepodległości, napisany w 1933 roku fragment utwo­

ru pt.: „Przeminęły ciężkie lata (na 11-go listopada)"

Przeminęły ciężkie lata Minął kres niewoli

Pieśń dziękczynna w nieba wzlata Za zm ianę doli!

Boże nasz Ojcze, dzięki Ci składamy Że Polskę naszą znowu wolna mamy Żeś nas wyzwolił z pod jarzma srogiego Co gniotło duszę narodu polskiego.

Na dwa lata przed rozpoczęciem wojny zaczęła pra­

cę w „Magazynie obuwia A. Koczorowskiego". Była to firma założona w 1880 roku w Gnieźnie, a jej oddział znajdował się we Włocławku przy ulicy 3 Maja 9. Tam prowadziła korespondencję,, księgowość, kartotekę całego sklepu. Właściciel, A. Koczorowski, miał o niej bardzo dobrą opinię. Była sumienna i uczciwą osobą.

Pracując zawodowo nadal działała w harcerstwie, z którego w związku ze zbliżającą się wojną, w ostat­

nim miesiącu pokoju, powstało Pogotowie Harcerskie.

Z chwilą wybuchu wojny P. H. na Czele z hm. Teofilem Woźnickim rozpoczęło swoją wojenną epopeję. Wło­

cławek nie znalazł się w centrum walk, jednak harce­

rze pomagali wojsku i ludności w różny sposób: uła­

twiali przemarsz jednostkom wojskowym, utrzymywa­

li łączność w mieście, włączali się do służby sanitarnej oraz dbali o ład i porządek. Wśród nich zawsze była widoczna Janina,

h

Zajęcie w dniu 14 września miasta przez Niemców spowodowało zejście całego harcerstwa do podzie­

mia. Janina, wraz z siostrą Marią, była współorganiza­

torką włocławskiego tajnego harcerstwa, które otrzy­

mało kryptonim Szare Szeregi. Posługiwała się pseu­

donimami Janina", „Cytra", „Lena". JednocześNie jej ambicją było utwprzenie regionalnej organizacji ruchu oporu. Była przekonana, że im więcej ich powstaje, tym bardziej będą szkodziły wrogowi. W ten sposób dwie siostry stały się konspiratorkami dwóch organiza­

cji: Szarych Szeregów i Kujawskiego Związku Politycz- no-Literackiego.

Założycielami K. Z. P.-L. byli - obok Janiny Lech - m. in. Eugeniusz Kłosowski i Henryk Promis. Powstał on w 1940 roku i obejmował swym zasięgiem miasto i powiat Włocławek. Wzorował się na strukturze cy­

wilnej, a nie wojskowej.

Sekretarzem organizacji była Janina Lech. To ona redagowała większość konspiracyjnych gazetek, w których, obok wiadomości z nasłuchu, znajdowały się jej patriotyczne wiersze. Wydawnictwa te były kol­

portowane pod następującymi tytułami: „Głos Ojczyz­

n y 1, „Kuźnica", „Ogniwo", „Orkan", „Placówka",

„Swit", „Zew“. Docierały one poza Kujawy, również na teren Rzeszy. Były m. in. podrzucane niemieckim żoł­

nierzom do plecaków, stąd najwyższe władze hitle­

rowskie starały się za wszelką cenę wytropić podziem­

ną organizację.

Aresztowania spadły na Kujawski Związek Politycz- no-Literacki w lutym 1941 roku i trwały do końca lip- ca. Wydarzenia tamtych dni tak wspomina brat Janiny - Benedykt: „...2 luty 1941 rok, godzina 20.20, matka przygotowuje kolację. Nagle, niespodziewanie otwie- lają bię drzwi i wpadają gestapowcy z tłumaczem. Po pobieżnej rewizji (siostra poprzednio spaliła ważne dokumenty, coś przeczuwała) zostałem wraz z Janiną wyprowadzony z mieszkania. Od II piętra, ńa którym mieszkaliśmy, do samochodu, był ustawiony gęsty szpaler policjantów, trzymających broń gotową do strzału...".

Janina została przewieziona na komendę policji, po­

tem na gestapo i wreszcie do więzienia (mieściło się w pobliżu obecnego gmachu sądów, przy ul. Kiliń­

skiego). Była poddawana najcięższym przesłucha­

niom, torturom, szczególnie w budynku gestapo (obecna ul. Kościuszki).

Z Włocławka wywieziono ją do więzienia w Zwic- kau w Saksonii. Spotkała tam na rozprawie siostrę Magdalenę i brata Benedykta. Główny sędzia brutalnie żądał, aby wraz z rodzeństwem odpowiadała po nie­

miecku (Janina znała język niemiecki). Jednak musia­

no powołać tłumacza. Janina, Maria, Benedykt oraz pozostali członkowie organizacji zostali oskarżeni 0 „przygotowanie zdrady stanu" (Vorbereitung zum Hochverrat). Jako dowód winy wobec Janiny posłuży­

ła m. in. jej antyniemiecka postawa przed wojną (rola Wandy w sztuce). W ogóle cała rozprawa była wielką fikcją.

j anina Lech, jako „najbardziej niebezpieczna dla Rzeszy", otrzymała najwyższy wyrok, który hitlerowcy wykonali przez zgilc^ogaulilig-T0 tragiczne wydarze­

nie widzlałTfiTwłasnego oczy jej brat Benedykt, które­

go okna więzienne wychodziły na dziedziniec, gdzie była ustawiono gilotyna. Od współwięźniów, także od strażników usłyszał, że w przeddzień wykonania wy­

roku została przez pilnujących podatkowo pobita, zmaltretowana. Taki był „zwyczaj" oprawców. O jej niezłomności i bohaterskiej postawie niech świadczy nadany jej przez nich samych przydomek „świętej Pol­

ki".

Wyroki hitlerowskie wobec tej regionalnej, stosun­

kowo małej, bo liczącej 170 członków organizacji, były okrutne. Zwłaszcza że nie stawiała ona sobie celów ofensywnych, wojskowych, a jedynie propagandowe.

Niemcom chodziło wyłącznie o wytępienie w bez­

względny spo.sAo polskości wśród młodych dziewcząt 1 chłopców, którzy odważyli się walczyć z wrogiem.

W ten sposób Janina Lech, członek-żołnierz Kujaw­

skiego Związku Polityczno-Literackiego, Szarych Sze­

regów, Związku Walki Zbrojnej (o tym fragmencie jej życia wiemy niewiele), niedoszła poetka, rozstała się z życiem, które nie zawahała się poświęcić dla tego, co najbardziej ukochała - wolnej Ojczyzny.

WITOLD STANKOWSKI Autor dziękuje Państwu Stefanii i Romanowi Le­

chom za udostępnienie prywatnych obiorów.

chom za udostępnienie prywatnych .zbiorów. • i

rs J . i * , Mąptsiia M

18

19

F U N D A C J A

GENERAŁ ELŻBIETY ZAWACKIEJ

ARCHIWUM I MUZEUM POMORSKIE ARMII KRAJOWEJ ORAZ WOJSKOWEJ SŁUŻBY POLEK

Pan prof. Witold Stankowski

32- 080 Zabierzów

Szanowny Panie Profesorze !

Zgodnie z prośbą przesyłam w załączeniu materiały dotyczące :

Lecha Benedykta - sygnatura akt M: 1014/1877 Pom. oraz biogramy Lech Janiny (sygn. akt K : 241/241 Pom.) i Lech Marii Magdaleny ( sygn. akt K:242/242 Pom.).

Relację Benedyka Lecha ps.”Sławek” spisał dr Bogdan Ziółkowski i pochodzi z Jego zbiorów, a kserokopię przekazał naszemu Archiwum.

Kserokopia nie jest dostatecznie czytelna i dlatego postanowiłam dopisać objaśnienia, zaznaczając je w tekście gw iazdką:

skrót KP i D D - Księgarnia Powszechna i Drukarnia Diecezjalna, Artur Grodzicki, m. Dolny Szpetal, druh Witold Pomianowski, Pałac Biskupi, był ministrantem późniejszego kardynała Stefana Wyszyńskiego, Niemka Lidkę.

Łączę pozdrowienia i wyrazy szacunku wraz z ostatnim numerem naszego „Biuletynu”.

Z poważaniem ..

Elżbieta Skerska dokumentalistka

BIURO FUNDACJI • 87-100 TORUŃ UL. PODMURNA 93 TEL. 0048 56 65 22 186 www.um.torun.pl/AK,www.zawacka.pl,fapak@wp.pl

KONTO:

82 1090 1506 0000 0000 5002 0244 KRS 00000 41692

20

21

22

23

24

25

26

Włocławek K Z P-L

f

LECH Benedykt ps."Sław ek11

syn kowala Jana i Mari Lewandowskiej u r . Włocławek 10 X I 1921

Członek Klubu Sportowego i Harcerz pogotowia harcerskiego / w wrześniu 1939 ^/

aresztowany 14 I I 194-1

Obozy . . Inowrocław Zwikau , Mauthausen Od 19^7 m ieszkał i pracował w Bydgoszczy

* w erte

27

Brat Roman s io s tra Janina też b y li członkami KZ P-L , rodzice żo łn ie rza m i ZWZ-yAK

a

w ię zie n i zob. r e la c je Romana i Janiny Om- 2001

28

29

30

31

32